Vị thế của Phật giáo trong văn hóa Việt Nam

Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 12 - 2012<br /> <br /> 11<br /> <br /> T«n gi¸o vµ D©n téc<br /> <br /> VÞ THÕ CñA PHËT GI¸O TRONG V¡N HãA VIÖT NAM<br /> TrÇn ThÞ Kim Oanh(*)<br /> íi t­ c¸ch lµ mét h×nh th¸i cña<br /> <br /> ThÝch Ca M©u Ni (563-483 Tr. CN). PhËt<br /> <br /> cïng t«n gi¸o chÞu sù quyÕt ®Þnh cña<br /> <br /> häc trõu t­îng mu«n thuë nh­ b¶n chÊt<br /> <br /> V<br /> <br /> kiÕn tróc th­îng tÇng, xÐt ®Õn<br /> <br /> kinh tÕ. Tuy nhiªn, t«n gi¸o còng kh«ng<br /> <br /> thô ®éng. Nã ®·, ®ang vµ sÏ cßn ¶nh<br /> h­ëng m¹nh mÏ ®Õn ®êi sèng v¨n hãa,<br /> x· héi, kinh tÕ... thËm chÝ tíi c¶ thÓ chÕ<br /> chÝnh trÞ cña c¸c quèc gia.<br /> <br /> PhËt gi¸o víi t­ c¸ch lµ mét t«n gi¸o<br /> <br /> lu«n ®ång hµnh cïng d©n téc, nªn trong<br /> <br /> giai ®o¹n hiÖn nay khi mµ vÊn ®Ò toµn<br /> cÇu hãa vµ t¸c ®éng cña nã ®èi víi sù<br /> ph¸t triÓn v¨n hãa vµ con ng­êi ViÖt<br /> Nam th× PhËt gi¸o ®ãng vai trß g× ®èi<br /> <br /> víi sù ph¸t triÓn nµy? T«i xin cã ®«i ®iÒu<br /> suy t­ cña m×nh trªn nÒn PhËt gi¸o ViÖt<br /> Nam tr­íc th¸ch thøc cña thêi ®¹i d­íi 2<br /> vÊn ®Ò chÝnh sau:<br /> <br /> 1. Vai trß cña PhËt gi¸o trong lÞch sö<br /> <br /> ViÖt Nam<br /> <br /> Muèn x¸c ®Þnh vai trß cña PhËt gi¸o<br /> <br /> ®èi víi sù ph¸t triÓn v¨n hãa ViÖt Nam<br /> <br /> trong tiÕn tr×nh héi nhËp víi v¨n hãa<br /> <br /> thÕ giíi, tr­íc hÕt cÇn thèng nhÊt nhËn<br /> thøc vÒ b¶n chÊt PhËt gi¸o, vÒ vai trß vµ<br /> <br /> gi¸o nh»m lÝ gi¶i nh÷ng th¸ch ®è triÕt<br /> sù sèng, lÏ sinh tö, con ng­êi ®Õn tõ<br /> <br /> ®©u vµ ®i vÒ ®©u, con ng­êi lµ g× gi÷a<br /> câi t¹m tr¨m n¨m vµ tr­íc c¸i v« cïng<br /> <br /> v« tËn cña kh«ng gian vµ thêi gian; vµ<br /> råi PhËt gi¸o nh¾m tíi gi¶i quyÕt mèi<br /> <br /> quan hÖ gi÷a kh¶ n¨ng nhËn thøc vµ<br /> ph­¬ng tiÖn hµnh ®¹o, gi÷a nh÷ng m©u<br /> thuÉn trong x· héi vµ m¬ ­íc ®¹t tíi<br /> h¹nh<br /> <br /> phóc tr­íc th¸ch<br /> <br /> thøc nh÷ng<br /> <br /> “tham, s©n, si, hØ, né, ¸i, è” cña cuéc ®êi<br /> <br /> vµ trong vßng chuyÓn hãa thêi gian<br /> qu¸ khø - hiÖn t¹i - vÞ lai cña mäi kiÕp<br /> <br /> chóng sinh. PhËt gi¸o cæ ®iÓn mÆc dï<br /> <br /> cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, nh­ng søc<br /> lan táa cña nã thËt m¹nh mÏ. Ngµy nay,<br /> ë Ph­¬ng T©y cã hµng triÖu PhËt tö víi<br /> <br /> ®ñ c¸c t«ng ph¸i. C¸c thuéc tÝnh ®iÒu<br /> <br /> hßa, dung n¹p vµ gi¶n dÞ cña PhËt gi¸o<br /> gióp PhËt gi¸o më ®­îc nhiÒu con<br /> <br /> ®­êng vµo ®êi sèng con ng­êi thuéc<br /> nhiÒu d©n téc kh¸c nhau. C¸i ®Æc s¾c<br /> cña PhËt gi¸o cã lÏ lµ ë gi¸o lÝ “PhËt t¹i<br /> <br /> vÞ thÕ PhËt gi¸o trong c¸c thêi k× lÞch sö<br /> <br /> t©m” hay “tu t¹i t©m”. ChÝnh gi¸o lÝ<br /> <br /> ®éng, chi phèi cña PhËt gi¸o ®èi víi ®êi<br /> <br /> thèng nhÊt cña ®¹o PhËt dï lµ cã rÊt<br /> <br /> còng nh­ chÝnh kh¶ n¨ng th©m nhËp, t¸c<br /> <br /> “mÒm” vµ “më” ®· qu¸n xuyÕn tÝnh<br /> <br /> sèng, x· héi cña d©n téc.<br /> <br /> nhÒu t«ng ph¸i.<br /> <br /> lËp ®¹o PhËt lµ Th¸i tö TÊt §¹t §a, §øc<br /> <br /> *. TS., Khoa TriÕt häc, §¹i häc Khoa häc x· héi & Nh©n<br /> v¨n Hµ Néi.<br /> <br /> Chóng ta ®Òu biÕt r»ng, ng­êi s¸ng<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 12 - 2012<br /> <br /> 12<br /> Kh«ng g× kh¸c h¬n, PhËt gi¸o lµ mét<br /> <br /> bé phËn hiÖn h÷u trong cÊu tróc v¨n hãa<br /> <br /> - x· héi, trong lÞch sö ph¸t triÓn t­ t­ëng<br /> vµ nÒn v¨n minh cña x· héi loµi ng­êi<br /> <br /> vµ t­¬ng ®ång víi nh÷ng c¸ch h×nh<br /> dung kh¸c, nh÷ng hÖ ph¸i t­ t­ëng vµ<br /> gi¸o ph¸i kh¸c; vµ còng kh«ng cã g×<br /> <br /> kh¸c h¬n, trong b¶n chÊt, PhËt gi¸o<br /> <br /> chÝnh lµ mét c¸ch nhËn thøc, lÝ gi¶i vÒ<br /> thÕ giíi kh¸ch quan.<br /> <br /> Nh×n vµo tæng quan c¸c gi¸ trÞ mµ xÐt,<br /> <br /> b¶n chÊt PhËt gi¸o lµ tõ bi, trÝ tuÖ; b¶n<br /> nguyÖn PhËt gi¸o lµ gi¸c ngé, gi¶i tho¸t;<br /> <br /> b¶n h¹nh PhËt gi¸o lµ hßa b×nh, gi¸o dôc<br /> vµ tõ thiÖn. Tõ nh÷ng tÝnh chÊt thiÕt<br /> <br /> thùc Êy gióp PhËt gi¸o ViÖt Nam ph¸t<br /> huy chøc n¨ng nhËp thÕ, hßa m×nh vµo<br /> nÒn v¨n hãa b¶n ®Þa.<br /> <br /> Céi nguån cña nÒn v¨n hãa néi sinh<br /> <br /> ViÖt Nam lµ v¨n minh n«ng nghiÖp lóa<br /> n­íc. §êi sèng ng­êi ViÖt g¾n bã víi cá<br /> <br /> c©y, s«ng n­íc, rõng biÓn, chÞu ¶nh<br /> h­ëng cña khu vùc nhiÖt ®íi giã mïa. Tõ<br /> chu k× tuÇn hoµn cña vò trô nh­ vËy ®·<br /> t¹o nªn lèi t­ duy cña ng­êi ViÖt g¾n víi<br /> nÒn v¨n minh lóa n­íc. Tõ thùc tÕ x· héi<br /> ®ã ®· t¹o nªn lèi sèng hßa hîp víi thiªn<br /> <br /> nhiªn cña con ng­êi ViÖt Nam. Hä yªu sù<br /> <br /> lµnh, ghÐt sù thï, lu«n khao kh¸t cuéc<br /> sèng ®­îc b×nh yªn.<br /> <br /> H¬n n÷a, khi PhËt gi¸o truyÒn vµo<br /> <br /> ViÖt Nam (b»ng hßa b×nh kh«ng mang<br /> <br /> theo chÝnh trÞ) nªn nã nhanh chãng<br /> <br /> ®­îc ng­êi ViÖt ®ãn nhËn. Bëi lÏ PhËt<br /> <br /> gi¸o giµu tÝnh nh©n b¶n, rÊt phï hîp<br /> víi nÒn v¨n hãa b¶n ®Þa. Trong c¸c c©u<br /> <br /> chuyÖn cæ tÝch, khi con ng­êi gÆp khã<br /> kh¨n th­êng cã Bôt hiÖn ra cøu gióp<br /> <br /> (TÊm C¸m, C©y tre tr¨m ®èt...). Chóng ta<br /> <br /> thÊy v¨n hãa PhËt gi¸o râ rµng ®· ghi<br /> <br /> dÊu Ên cña m×nh trong t­ t­ëng cña<br /> ng­êi ViÖt Nam.<br /> <br /> V× lÏ ®ã mµ kh«ng ai cã thÓ chèi c·i,<br /> <br /> tõ khi ®¹o PhËt du nhËp vµo ViÖt Nam,<br /> <br /> c¸c vÞ tiÒn bèi ®· khai th¸c tÝnh tÝch cùc<br /> cña gi¸o lÝ ®Ó phôc vô cho viÖc dùng<br /> n­íc vµ gi÷ n­íc cña d©n téc. Khi PhËt<br /> gi¸o ®¹t tíi møc cùc thÞnh ë n­íc ta d­íi<br /> <br /> triÒu ®¹i nhµ Lý, th× nhµ n­íc §¹i ViÖt<br /> còng ®¹t tíi møc c­êng thÞnh ch­a tõng<br /> cã trong lÞch sö. C¸c vua nhµ Lý lÊy ®¹o<br /> <br /> PhËt lµm quèc ®¹o. T«n ng­êi ®¹o cao<br /> <br /> ®øc träng nhÊt trong Gi¸o héi lµm Quèc<br /> s­, ®Ó vÊn kÕ h­ng n­íc, an d©n. Nhê ®ã<br /> <br /> mµ kinh tÕ, v¨n hãa, ®¹o ®øc, x· héi ph¸t<br /> triÓn m¹nh mÏ.<br /> <br /> Vµ mét khi ®· thÊm s©u vµo tÝn<br /> <br /> ng­ìng cña nh©n d©n, PhËt gi¸o sÏ cã<br /> vai trß hÕt søc quan träng trong ®êi<br /> <br /> sèng v¨n hãa ng­êi d©n. C¸c ng«i chïa<br /> kh«ng chØ mang yÕu tè t©m linh mµ trë<br /> <br /> thµnh trung t©m v¨n hãa gi¸o dôc trong<br /> c¸c lµng x·. Bëi thÕ mµ chïa kh«ng ph¶i<br /> <br /> chØ lµ n¬i sinh ho¹t t«n gi¸o, mµ cßn lµ<br /> <br /> nhµ tr­êng, tr¹m x¸, héi hÌ... C¸c em bÐ<br /> ®Õn chïa kh«ng ph¶i chØ ®Ó sau nµy trë<br /> <br /> thµnh c¸c t¨ng sÜ, mµ lµ ®Ó häc c¸i ch÷,<br /> häc ®¹o ®øc cña nhµ PhËt. Ch­ t¨ng<br /> <br /> kh«ng nh÷ng lµm viÖc t«n gi¸o mµ cßn<br /> lµ thÇy d¹y häc hoÆc thÇy thuèc, hoÆc lµ<br /> <br /> tÊm g­¬ng s¸ng trong v¨n hãa ®¹o ®øc<br /> ®Ó c¸c em nhá noi theo. §ång thêi lµ<br /> <br /> ng­êi hiÓu biÕt, trong xãm lµng ch­<br /> t¨ng lµm cè vÊn cho n«ng th«n trong<br /> <br /> nhiÒu c«ng viÖc vµ ®­îc n«ng d©n kÝnh<br /> träng. V× lÏ ®ã mµ rÊt tù nhiªn, trong<br /> <br /> cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng ®Êt n­íc, PhËt<br /> <br /> gi¸o ®øng vÒ phÝa nh÷ng ng­êi yªu<br /> <br /> 12<br /> <br /> TrÇn ThÞ Kim Oanh. VÞ thÕ cña PhËt gi¸o...<br /> n­íc. NhiÒu t¨ng sÜ trong ho¹t ®éng t«n<br /> gi¸o cña m×nh ®· nhen nhãm mét tinh<br /> thÇn tù chñ, vµ cã nh÷ng tÝn ®å PhËt<br /> <br /> gi¸o ®· trùc tiÕp l·nh ®¹o nh©n d©n<br /> ®øng lªn lµm cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng<br /> <br /> d©n téc. Cuéc khëi nghÜa cña Lý PhËt Tö<br /> cuèi thÕ kØ VI, ®Çu thÕ kØ VII lµ vÝ dô.<br /> <br /> Nh­ vËy lµ PhËt gi¸o ViÖt Nam, trong<br /> nh÷ng b­íc ph¸t triÓn ®Çu tiªn, ®· nhËp<br /> th©n vµo d©n téc. ChÝnh v× vËy mµ ng­êi<br /> <br /> ViÖt Nam kh«ng ng¹c nhiªn khi thÊy<br /> trong lÞch sö, vua Lý Nam §Õ, khi x©y<br /> dùng mét nhµ n­íc ®éc lËp ng¾n ngñi<br /> <br /> vµo thÕ kØ VI, ®· cho x©y ng«i chïa cã<br /> tªn lµ Khai Quèc, nghÜa lµ “më n­íc”(1).<br /> <br /> Do vai trß cña PhËt gi¸o trong lßng<br /> <br /> v¨n hãa d©n téc nh­ vËy, nªn khi nÒn<br /> <br /> ®éc lËp cña ViÖt Nam ®­îc giµnh l¹i<br /> <br /> 13<br /> <br /> ViÖt Nam. PhËt gi¸o ®· lan táa réng vµ<br /> s©u trong c¸c lµng x·.<br /> <br /> NhiÒu nhµ nghiªn cøu ViÖt Nam hiÖn<br /> <br /> nay cho r»ng, ®×nh lµ ng«i nhµ chung<br /> cña c­ d©n lµng x· mµ ë ®ã th­êng tiÕn<br /> <br /> hµnh nh÷ng sinh ho¹t céng ®ång, chØ<br /> xuÊt hiÖn vÒ sau nµy. Cßn trong thêi k×<br /> <br /> tr­íc (thÕ kØ XIV ®æ l¹i), ch­a cã ®×nh,<br /> nªn chïa lµ n¬i sinh ho¹t céng ®ång cña<br /> <br /> c­ d©n lµng x·. Nh­ vËy, trong giai ®o¹n<br /> <br /> nµy, chïa kh«ng chØ lµ n¬i tiÕn hµnh c¸c<br /> sinh ho¹t t«n gi¸o mµ còng nh­ ®×nh sau<br /> nµy, chÝnh lµ n¬i sinh ho¹t v¨n hãa cña<br /> <br /> d©n lµng x·. Lµng x· ViÖt Nam bao giê<br /> còng lµ n¬i Êp ñ søc sèng cña v¨n hãa<br /> <br /> truyÒn thèng, v¨n hãa d©n téc ®· tiÕp<br /> xóc víi v¨n hãa PhËt gi¸o.<br /> <br /> §Æc biÖt tõ sau thÕ kØ X, cïng víi viÖc<br /> <br /> trong thÕ kØ X, PhËt gi¸o ®· cã mét vÞ<br /> <br /> giµnh l¹i chñ quyÒn ®Êt n­íc, v¨n hãa<br /> <br /> thÕ kØ XIV lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cùc<br /> <br /> rùc rì, bõng lªn nh­ mét cuéc håi sinh<br /> <br /> thÕ to lín trong x· héi. Tõ thÕ kØ X ®Õn<br /> <br /> thÞnh cña PhËt gi¸o ViÖt Nam, mµ ®Ønh<br /> cao lµ trong hai triÒu ®¹i Lý (1010 - 1225)<br /> <br /> ViÖt Nam b­íc vµo mét thêi k× ph¸t triÓn<br /> <br /> hay phôc h­ng. §Æc ®iÓm cña nÒn v¨n<br /> hãa trong giai ®o¹n nµy (tõ thÕ kØ X ®Õn<br /> <br /> vµ TrÇn (1225 - 1400), PhËt gi¸o trë thµnh<br /> <br /> thÕ kØ XIV) lµ biÓu hiÖn mét ý thøc d©n<br /> <br /> cè vÊn cho nhµ vua trong c«ng viÖc ®èi<br /> <br /> ®ãng mét vai trß kh«ng nhá trong thêi<br /> <br /> PhËt gi¸o, sau khi truyÒn ng«i cho con,<br /> <br /> Cã thÓ nãi r»ng, v¨n hãa ViÖt Nam tõ<br /> <br /> quèc gi¸o. NhiÒu cao t¨ng ®· trë thµnh<br /> néi vµ ®èi ngo¹i. NhiÒu vÞ vua tin sïng<br /> ®· xuÊt gia tu hµnh. PhÇn lín quan l¹i<br /> quý téc còng lµ tÝn ®å PhËt gi¸o.<br /> <br /> Chïa th¸p mäc lªn kh¾p n¬i trong<br /> <br /> n­íc. ë nh÷ng tØnh miÒn nói cña ViÖt<br /> <br /> Nam nh­ Yªn B¸i, Lµo Cai, B¾c C¹n,<br /> Tuyªn Quang, Hµ Giang, c¸c nhµ kh¶o cæ<br /> <br /> häc ®· t×m ®­îc di tÝch nh÷ng ng«i chïa<br /> cæ trong thêi k× nµy. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ<br /> <br /> lóc bÊy giê PhËt gi¸o kh«ng chØ th©m<br /> nhËp ë ®ång b»ng mµ cßn len lái vµo c¶<br /> <br /> c¸c d©n téc thiÓu sè trªn kh¾p ®Êt n­íc<br /> <br /> téc cao. Vµ PhËt gi¸o ViÖt Nam còng ®·<br /> k× nµy.<br /> <br /> thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIV võa mang tÝnh<br /> d©n téc, võa mang tÝnh PhËt gi¸o. Nh­ng<br /> <br /> hai ®Æc ®iÓm nµy hoµn toµn kh«ng m©u<br /> thuÉn nhau.<br /> <br /> Nh­ ®· nãi ë trªn, PhËt gi¸o ViÖt Nam<br /> <br /> lu«n ®ång hµnh cïng d©n téc trong c«ng<br /> <br /> cuéc b¶o vÖ nÒn ®éc lËp chñ quyÒn d©n<br /> téc, nªn khi ®Êt n­íc th¸i b×nh, c¸c t¨ng<br /> sÜ vÉn mang trong m×nh mét ý thøc quèc<br /> <br /> 1. Chïa Khai Quèc lµ tiÒn th©n cña chïa TrÊn Quèc<br /> ngµy nay ë Hµ Néi.<br /> <br /> 13<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 12 - 2012<br /> <br /> 14<br /> nh­<br /> <br /> v¨n hãa, PhËt gi¸o cã kh¶ n¨ng th©m<br /> <br /> nghÜa lµ “gióp n­íc ViÖt”), V¹n H¹nh,<br /> <br /> nh­: chÝnh trÞ, v¨n häc, kiÕn tróc, ®iªu<br /> <br /> gia<br /> <br /> m¹nh<br /> <br /> mÏ.<br /> <br /> NhiÒu<br /> <br /> cao<br /> <br /> t¨ng<br /> <br /> Khu«ng ViÖt §¹i s­ (tªn hiÖu nµy cã<br /> <br /> Ph¸p ThuËn ®· thùc sù tham gia ho¹t<br /> ®éng chÝnh trÞ víi môc ®Ých gi÷ g×n mét<br /> Nhµ n­íc ®éc lËp míi ®­îc x©y dùng.<br /> <br /> PhËt gi¸o thêi k× nµy mang mét mµu s¾c<br /> <br /> nhËp thÕ râ rµng, hay nãi cho ®óng vµ ®ñ<br /> <br /> th× PhËt gi¸o cã nhiÒu chiÒu h­íng phôc<br /> vô quèc gia d©n téc.<br /> <br /> ChuyÓn sang giai ®o¹n lÞch sö tõ thÕ<br /> <br /> kØ XV ®Õn hÕt thÕ kØ XIX, PhËt gi¸o ViÖt<br /> <br /> Nam ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn vµ hoµn<br /> c¶nh x· héi míi. Tuy r»ng PhËt gi¸o ë<br /> <br /> nhËp vµo nhiÒu mÆt cña ®êi sèng x· héi<br /> <br /> kh¾c, héi häa, ©m nh¹c, phong tôc, tËp<br /> <br /> qu¸n, tÝn ng­ìng, lÔ héi... Khi tinh thÇn<br /> PhËt gi¸o nhuÇn thÊu thµnh nh÷ng gi¸<br /> <br /> trÞ v¨n hãa vËt thÓ vµ phi vËt thÓ phæ<br /> <br /> qu¸t trong nh©n gian th× sÏ cã ®­îc søc<br /> sèng m¹nh mÏ, kh¾p c¸c vïng miÒn vµ<br /> <br /> lµng quª trong c¶ n­íc ®Òu cã nh÷ng<br /> <br /> c«ng tr×nh v¨n hãa PhËt gi¸o h÷u thÓ,<br /> c¸c ng«i cæ tù g¾n liÒn nh÷ng vÇn th¬ du<br /> ngo¹n, ®Ò vÞnh c¶nh chïa.<br /> <br /> KÓ tõ thÕ kØ XX ®Õn nay, nÒn v¨n hãa<br /> <br /> tõng thêi k× vµ tõng vïng miÒn cô thÓ cã<br /> <br /> d©n téc ViÖt Nam cã nh÷ng thay ®æi hÕt<br /> <br /> kh¸c nhau, nh­ng ®iÒu dÔ nhËn thÊy lµ<br /> <br /> gi¸o còng vËn ®éng theo xu thÕ võa d©n<br /> <br /> nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ møc ®é ph¸t triÓn<br /> <br /> cho dï c¸c v­¬ng triÒu nµo, trong giai<br /> <br /> ®o¹n lÞch sö nµo nÕu nh­ cã dùa h¼n vµo<br /> <br /> hÖ t­ t­ëng Nho gi¸o ®Ó x©y dùng thiÕt<br /> chÕ m« h×nh x· héi phong kiÕn vµ hÖ t­<br /> <br /> søc c¨n b¶n vµ theo ®ã b¶n th©n PhËt<br /> téc, võa hiÖn ®¹i hãa, b¾t nhÞp vµ dung<br /> <br /> hßa víi ®êi sèng tinh thÇn, tinh thÇn thÕ<br /> giíi hiÖn ®¹i.<br /> <br /> Thùc tÕ cho thÊy PhËt gi¸o ViÖt Nam<br /> <br /> t­ëng PhËt gi¸o cã trë thµnh thø yÕu<br /> <br /> tõ thÕ kØ XX ®· cã nh÷ng ®ãng gãp v«<br /> <br /> PhËt gi¸o l¹i trë nªn linh thiªng h¬n<br /> <br /> hiÖn ®¹i. Trong triÓn väng ph¸t triÓn<br /> <br /> trong ho¹t ®éng x· héi, th× d­êng nh­<br /> trong ®êi sèng t©m linh vµ t©m thøc giíi<br /> <br /> Nho sÜ, ®Æc biÖt lan táa s©u réng trong<br /> <br /> tÇng líp b×nh d©n vµ c¸c miÒn quª, tõ ®ã<br /> <br /> t¹o nªn xu thÕ dung hßa trong nhËn<br /> thøc: “®Êt vua, chïa lµng, phong c¶nh<br /> Bôt”. §iÒu quan träng h¬n, ngay c¶ c¸c<br /> bËc vua chóa, quan l¹i vµ giíi tri thøc<br /> Nho sÜ hiÓu biÕt hÇu nh­ trong c¸c thêi<br /> ®¹i ®Òu ®· t×m vÒ PhËt gi¸o nh­ mét lèi<br /> <br /> gi¶i tho¸t vµ coi ®©y lµ mét c¸ch “g¹n<br /> ®ôc kh¬i trong” tr­íc cuéc ®êi ®Çy bÊt<br /> c«ng ngang tr¸i.<br /> <br /> Nh­ vËy, PhËt gi¸o ®· kh¼ng ®Þnh<br /> <br /> ®­îc vÞ thÕ cña m×nh trong nÒn v¨n hãa<br /> d©n téc. Víi t­ c¸ch lµ mét ph­¬ng diÖn<br /> <br /> cïng to lín cho nÒn v¨n hãa d©n téc -<br /> <br /> chung cña t«n gi¸o thÕ giíi, PhËt gi¸o<br /> ViÖt Nam cïng ®ång hµnh h­íng tíi gi¶i<br /> quyÕt nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n ®Æt ra víi<br /> con ng­êi hiÖn ®¹i.<br /> <br /> Qua suèt thÕ kØ, c¸c c¬ së hµnh ®¹o ®·<br /> <br /> thèng nhÊt môc tiªu x©y dùng mét nÒn<br /> <br /> PhËt gi¸o d©n téc, trùc tiÕp tham gia vµo<br /> cuéc c¸ch m¹ng cña d©n téc, ®Æc biÖt víi<br /> <br /> d©n téc, tÇng líp t¨ng sÜ vµ PhËt tö trong<br /> c¶ n­íc ®· ®oµn kÕt chèng chÕ ®é Ng«<br /> §×nh DiÖm, h­íng tíi gi¶i phãng MiÒn<br /> Nam, thèng nhÊt ®Êt n­íc.<br /> <br /> Ph¶i nãi r»ng, gi¸ trÞ cña v¨n hãa<br /> <br /> PhËt gi¸o lu«n gi÷ mét vÞ thÕ to lín<br /> trong tæng thÓ v¨n hãa ViÖt Nam. Sù<br /> <br /> 14<br /> <br /> TrÇn ThÞ Kim Oanh. VÞ thÕ cña PhËt gi¸o...<br /> <br /> 15<br /> <br /> hiÖn h÷u cña PhËt gi¸o qua mÊy ngh×n<br /> <br /> quèc gia nµo trªn thÕ giíi. Toµn cÇu hãa<br /> <br /> cña dßng gièng L¹c Hång. Ngµy nay,<br /> <br /> hót mäi nÒn v¨n hãa cïng héi nhËp, cho<br /> <br /> n¨m lÞch sö gãp phÇn lµm nªn b¶n s¾c<br /> <br /> PhËt gi¸o ViÖt Nam tÝch cùc tham gia<br /> <br /> vµo c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x·<br /> héi. §Æc biÖt trong c«ng t¸c lµm tõ<br /> thiÖn x· héi, qu¶ng b¸ h×nh ¶nh ViÖt<br /> <br /> Nam, PhËt gi¸o ®· cã nh÷ng ®ãng gãp<br /> ®¸ng kÓ.<br /> <br /> 2. Vai trß cña PhËt gi¸o trong v¨n hãa<br /> <br /> hiÖn nay<br /> <br /> v¨n hãa còng lµ mét dßng ch¶y lín cuèn<br /> dï quèc gia nµo ®ã vÉn thùc hiÖn chÝnh<br /> s¸ch “bÕ quan táa c¶ng” còng kh«ng<br /> <br /> ng¨n næi sù thÈm thÊu cña dßng ch¶y<br /> toµn cÇu hãa v¨n hãa.<br /> <br /> Cho nªn vÊn ®Ò b¶n s¾c v¨n hãa cña<br /> <br /> d©n téc lu«n lµ vÊn ®Ò cèt lâi ®èi víi vËn<br /> <br /> mÖnh cña mçi d©n téc, lµ hån cèt cña d©n<br /> téc, lµ c¨n c­íc ®Ó mét d©n téc kh«ng bÞ<br /> <br /> Cã thÓ kh¼ng ®Þnh b­íc vµo sù nghiÖp<br /> <br /> biÕn mÊt trªn b¶n ®å thÕ giíi. Nã còng lµ<br /> <br /> nhËp vµo xu thÕ toµn cÇu hãa, yªu cÇu<br /> <br /> ®Þnh ®­îc m×nh, t¹o nªn nÒn t¶ng tinh<br /> <br /> trë nªn cÊp thiÕt.<br /> <br /> t¶ng tinh thÇn v÷ng ch¾c ®ã cña d©n téc<br /> <br /> c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa, héi<br /> <br /> søc m¹nh ®Ó d©n téc ®ã lu«n tù kh¼ng<br /> <br /> hiÖn ®¹i hãa nÒn v¨n hãa d©n téc cµng<br /> <br /> thÇn v÷ng ch¾c cña mét d©n téc. NÒn<br /> <br /> ViÖt Nam ®· vµ ®ang héi nhËp víi thÕ<br /> <br /> giíi vÒ c¸c mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, an<br /> <br /> ninh, v¨n hãa, gi¸o dôc... vµ thu ®­îc<br /> <br /> ®­îc x©y ®¾p bëi lùc cè kÕt d©n téc, lµ<br /> søc m¹nh tiÒm n¨ng cña d©n téc.<br /> <br /> NÒn v¨n hãa ViÖt Nam víi lÞch sö<br /> <br /> nhiÒu kÕt qu¶. Bªn c¹nh viÖc héi nhËp<br /> <br /> hµng ngh×n n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn cã<br /> <br /> còng rÊt coi träng héi nhËp v¨n hãa. Cho<br /> <br /> ViÖt Nam rÊt kiªn c­êng kh«ng chÞu<br /> <br /> kinh tÕ, §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam<br /> <br /> ®Õn nay, ViÖt Nam ®· kÝ kÕt 242 ®iÒu ­íc<br /> quèc tÕ vµ khu vùc trong ®ã 84 ®iÒu ­íc<br /> hiÖn ®ang cã hiÖu lùc; kÝ kÕt vµ gia nhËp<br /> <br /> 13 ®iÒu ­íc quèc tÕ nhiÒu bªn trong lÜnh<br /> vùc v¨n hãa. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp<br /> v¨n hãa, chóng ta ®· lµm ®­îc mét sè<br /> <br /> viÖc qu¶ng b¸ v¨n hãa ViÖt Nam víi thÕ<br /> <br /> giíi. Héi nhËp v¨n hãa chÝnh lµ toµn cÇu<br /> hãa v¨n hãa. Vµ toµn cÇu hãa v¨n hãa<br /> <br /> søc sèng v« cïng m·nh liÖt. NÒn v¨n hãa<br /> <br /> khuÊt phôc, kh«ng bÞ ®ång hãa sau h¬n<br /> <br /> 1.000 n¨m B¾c thuéc cho dï tõng bÞ c¸c<br /> triÒu ®¹i phong kiÕn Ph­¬ng B¾c thu gi÷<br /> <br /> vµ ®èt s¹ch c¸c di s¶n v¨n hãa. Sau h¬n<br /> 80 n¨m Ph¸p thuéc vµ 20 n¨m chÞu ¶nh<br /> h­ëng cña v¨n hãa Mü, nÒn v¨n hãa ViÖt<br /> <br /> Nam vÉn ngêi s¸ng vµ ph¸t triÓn m¹nh<br /> mÏ. T¹i sao l¹i nh­ vËy?<br /> <br /> Bëi tõ l©u, nÒn v¨n hãa ViÖt Nam ®·<br /> <br /> bao giê nã còng cã hai mÆt cña nã: mét<br /> <br /> ®ãn nhËn c¸c gi¸ trÞ tinh hoa v¨n hãa<br /> <br /> l¹i gÇn nhau h¬n, nh­ng mÆt kh¸c toµn<br /> <br /> Hoa, v¨n hãa Ên §é. Vµ sau nµy lµ c¶<br /> <br /> mÆt toµn cÇu hãa lµm cho con ng­êi xÝch<br /> cÇu hãa ®· lµm mÊt ®i b¶n s¾c thËm chÝ<br /> <br /> lµm tuyÖt chñng nh÷ng nÒn v¨n hãa<br /> nh­îc tiÓu.<br /> <br /> Nh­ng toµn cÇu hãa lµ mét xu thÕ tÊt<br /> <br /> yÕu kh«ng thÓ c­ìng l¹i ®èi víi bÊt cø<br /> <br /> khu vùc §«ng Nam ¸, v¨n hãa Trung<br /> <br /> v¨n hãa Ph­¬ng T©y. TÊt c¶ ®· ®­îc khóc<br /> x¹ qua chñ nghÜa yªu n­íc vµ nh÷ng<br /> <br /> truyÒn thèng v¨n hãa cña d©n téc, ®­îc<br /> trë thµnh nh÷ng gi¸ trÞ phæ biÕn trong<br /> ®êi sèng tinh thÇn d©n téc.<br /> <br /> 15<br /> <br />