Viêm gan - Biết để sống tốt hơn: Chương 6 - Viêm gan siêu vi E

Chia sẻ: Tu Tu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

137
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khái quát về bệnh viêm gan siêu vi E, vài đặc điểm của siêu vi E, xác định bệnh viêm gan siêu vi E, diễn tiến của bệnh viêm gan siêu vi E, Diễn tiến của bệnh viêm gan siêu vi E.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Viêm gan - Biết để sống tốt hơn: Chương 6 - Viêm gan siêu vi E

CHÖÔNG VI VIEÂM GAN SIEÂU VI E I. Khaùi quaùt veà beänh vieâm gan sieâu vi E Sieâu vi vieâm gan E laø nguyeân nhaân thöôøng xuyeân nhaát gaây ra nhöõng côn dòch vaøng da taïi caùc vuøng nhieät ñôùi. Töông töï nhö beänh vieâm gan sieâu vi A, beänh vieâm gan sieâu vi E laây lan qua thöùc aên, nöôùc uoáng vaø caùc ñieàu kieän oâ nhieãm cuûa moâi tröôøng. Beänh raát hieám khi laây lan qua ñöôøng maùu. Beänh thöôøng taán coâng vaøo beänh nhaân moät caùch raát “aâm thaàm, laëng leõ”, nghóa laø ít khi boäc loä baát cöù trieäu chöùng naøo ñaùng keå. Trong moät soá tröôøng hôïp khaù hieám hoi, beänh coù theå trôû thaønh aùc tính. Ñieàu khoâng may laø trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, beänh nhaân coù theå deã daøng ñi ñeán töû vong. Vì theá, beänh raát nguy hieåm ñoái vôùi caùc phuï nöõ ñang coù thai. 171
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn Cho tôùi nay vaãn chöa coù thuoác chích ngöøa cho beänh vieâm gan E . II. Vaøi ñaëc ñieåm cuûa sieâu vi E Vaøo naêm 1955, sau moät traän luït lôùn taïi AÁn Ñoä, nöôùc soâng Yamuna ñaõ gaây ra tieâu chaûy vaø vaøng da cho hôn 30 ngaøn daân ñòa phöông. Ban ñaàu ngöôøi ta cho raèng beänh vieâm gan sieâu vi A laïi moät laàn nöõa lan traøn khaép nôi qua nöôùc uoáng ñaõ bò oâ nhieãm. Nhöng sau khi xeùt nghieäm maùu, ña soá caùc beänh nhaân naøy ñeàu coù khaùng theå choáng laïi sieâu vi vieâm gan A. Vaø töø ñoù hoï phaùt hieän ra moät loaïi sieâu vi gaây beänh vieâm gan môùi, töông töï nhö sieâu vi vieâm gan A vôùi khaû naêng laây beänh qua thöùc aên, nöôùc uoáng... Ñoù laø sieâu vi vieâm gan E. Sieâu vi vieâm gan E ñöôïc tìm thaáy khaép nôi treân theá giôùi, nhöng nhieàu nhaát vaãn laø caùc nöôùc ôû vuøng nhieät ñôùi gaàn ñöôøng xích ñaïo. Coù teân trong danh saùch naøy bao goàm chaâu Myõ Latin, chaâu Phi, AÁn Ñoä, Trung Ñoâng, chaâu AÙ... , nhaát laø nhöõng nöôùc trong vuøng Ñoâng Nam AÙ. Beänh thöôøng boäc phaùt theo töøng chu kyø, khoaûng 5 ñeán 10 naêm, theo nhöõng muøa möa lôùn gaây ra luõ luït. Trong nhöõng naêm 1986 ñeán 1988, 172
Vaøi ñaëc ñieåm cuûa sieâu vi E hôn 120 ngaøn daân chuùng soáng trong vuøng Trinh Giang (Xinjiang) ôû Trung quoác ñaõ bò “truùng ñoäc” vì sieâu vi vieâm gan E. Rieâng taïi Hoa Kyø, sieâu vi vieâm gan E laø nguyeân nhaân cuûa hôn 50% beänh vieâm gan caáp tính thuoäc loaïi “khoâng A, khoâng B” (non-A, non-B). Tuy nhieân, neáu nhö ña soá nhöõng ngöôøi ñaõ tieáp xuùc vôùi sieâu vi A, nhaát laø treû em, ñeàu bò laây beänh, thì sieâu vi vieâm gan E chæ gaây beänh cho moät thieåu soá raát ít, töø 1 ñeán 10%. Nhöng beänh laïi coù theå deã daøng trôû neân aùc tính, vôùi khoaûng 0,5% ñeán 4% coù nguy cô töû vong. Ñoä tuoåi deã maéc beänh nhaát laø töø 15 ñeán 40 tuoåi. Beänh trôû neân raát nguy hieåm khi ngöôøi beänh laø phuï nöõ ñang mang thai, nhaát laø vaøo 3 thaùng cuoái cuøng. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, hôn 20% caùc baøo thai coù theå seõ cheát trong buïng meï hoaëc ngay sau khi ra ñôøi. Ngaøy nay, sieâu vi vieâm gan E ñaõ ñöôïc xem laø nguyeân nhaân quan troïng nhaát gaây ra dòch vieâm gan laây lan qua ñöôøng tieâu hoùa. Gioáng nhö caùc beänh truyeàn nhieãm khaùc, baát cöù ai trong chuùng ta cuõng ñeàu coù theå bò nhieãm sieâu vi vieâm gan E. Vaø töông töï nhö sieâu vi vieâm gan A, 173
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn beänh laây lan ra khaép nôi qua thöùc aên, nöôùc uoáng vaø caùc ñieàu kieän oâ nhieãm cuûa moâi tröôøng. Beänh deã laây lan nhaát qua soá löôïng sieâu vi trong phaân cuûa beänh nhaân thaûi vaøo moâi tröôøng. Vì theá, taïi caùc nöôùc chaäm tieán, khi phaân ngöôøi vaãn ñöôïc duøng trong vieäc canh noâng, beänh coù ñieàu kieän ñeå lan traøn moät caùch deã daøng vaø nhanh choùng. Heä thoáng coáng raõnh thoaùt nöôùc khoâng hoaøn thieän cuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân thuaän lôïi cho söï laây nhieãm sieâu vi E, thoâng qua vieäc oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Chính vì theá, dòch beänh vieâm gan E trong ña soá tröôøng hôïp thöôøng boäc phaùt sau caùc traän luõ luït. Tuy nhieân, neáu so saùnh vôùi beänh vieâm gan sieâu vi A thì beänh vieâm gan sieâu vi E coù tyû leä laây lan thaáp hôn raát nhieàu. Thoâng thöôøng, töø 50% ñeán 75% soá ngöôøi soáng chung vôùi beänh nhaân vieâm gan A caáp tính seõ bò laây beänh trong moät thôøi gian ngaén. Nhöng ñoái vôùi beänh vieâm gan sieâu vi E, tyû leä naøy chæ vaøo khoaûng 0,7% ñeán 2,2% maø thoâi. Ngöôøi ta cho raèng sieâu vi vieâm gan E coù phaàn “yeáu ôùt” hôn neân deã bò tieâu dieät trong moâi tröôøng töï nhieân. Chæ caàn bò ñun soâi trong voøng moät phuùt, sieâu vi vieâm gan E seõ hoaøn toaøn bò huûy dieät. Hôn nöõa, soá löôïng sieâu vi E xaâm nhaäp vaøo cô theå caàn thieát ñuû ñeå gaây 174
Xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi E beänh vieâm gan phaûi laø nhieàu hôn so vôùi tröôøng hôïp cuûa beänh vieâm gan sieâu vi A. Beänh ñoâi khi cuõng laây lan qua ñöôøng maùu, nhöng raát hieám khi laây lan qua caùc hoaït ñoäng tình duïc. III. Xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi E Cho ñeán nay, xeùt nghieäm maùu vaãn laø phöông phaùp duy nhaát ñeå xaùc ñònh beänh vieâm gan sieâu vi E. Tuy nhieân, xeùt nghieäm maùu loaïi naøy thöôøng chæ ñöôïc chæ ñònh khi coù nghi ngôø, vaø vì ñaây laø moät caên beänh töông ñoái môùi, neân ñoâi khi coù nhieàu ngöôøi khoâng nghó ñeán. Trong luùc beänh ñang boäc phaùt, men gan ALT vaø chaát khaùng theå HEV-IgM coù theå seõ taêng cao. Khaùng theå naøy cho thaáy beänh vieâm gan caáp tính vöøa môùi bò laây. Ngöôïc laïi, khaùng theå IgG laø khaùng theå xuaát hieän khi cô theå ñaõ “ñaùnh nhau” vôùi sieâu vi trong quaù khöù tröôùc ñaây. Vì theá, ngöôøi coù khaùng theå HEV-IgG seõ ñöôïc mieãn nhieãm ñoái vôùi beänh vieâm gan E. Tuy nhieân, thoâng thöôøng thì sau moät thôøi gian töø 5 ñeán 10 naêm, khaùng theå HEV-IgG seõ töø töø giaûm daàn vaø khoâng coøn ñuû söùc ñeå baûo veä cô theå tröôùc söï taán coâng cuûa sieâu vi vieâm gan E nöõa. 175
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn Maët khaùc, xeùt nghieäm khaùng theå HEV-IgM laø moät phöông phaùp xeùt nghieäm maùu khaù caàu kyø, phöùc taïp, chæ moät soá phoøng xeùt nghieäm maùu ñaëc bieät môùi ñöôïc trang bò ñaày ñuû phöông tieän ñeå thöïc hieän xeùt nghieäm maùu loaïi naøy. Vì theá, moät soá lôùn beänh nhaân vieâm gan sieâu vi E caáp tính hieän nay vaãn thöôøng bò hieåu laàm laø vieâm gan caáp tính moät caùch “khoù hieåu” vaø “khoâng lyù do”. Sieâu vi vieâm gan E tieáp tuïc xuaát hieän trong phaân cuûa beänh nhaân töø 3 ñeán 8 tuaàn leã sau khi coù caùc trieäu chöùng cuûa beänh vieâm gan sieâu vi E caáp tính boäc phaùt. Vì theá, trong voøng moät ñeán hai thaùng sau khi bò vieâm gan sieâu vi E caáp tính, ngöôøi beänh vaãn tieáp tuïc laây lan cho ngöôøi khaùc. Tuy nhieân, sau khi khoûi beänh haún, cô theå seõ coù khaùng theå choáng laïi sieâu vi vieâm gan E trong moät thôøi gian daøi töø 5 ñeán 10 naêm sau. IV. Dieãn tieán cuûa beänh vieâm gan sieâu vi E Thoâng thöôøng, caùc trieäu chöùng cuûa beänh vieâm gan E chæ raát nheï vaø nhaát thôøi, keùo daøi töø vaøi ngaøy cho ñeán vaøi tuaàn leã. Beänh thöôøng khoâng ñeå laïi nhöõng haäu quaû laâu daøi nhö trong caùc tröôøng hôïp cuûa beänh vieâm gan sieâu vi B, sieâu vi C vaø sieâu vi D. Tuy nhieân, beänh coù theå trôû neân aùc tính vaø nguy 176
Dieãn tieán cuûa beänh vieâm gan sieâu vi E hieåm nhaát ñoái vôùi caùc beänh nhaân nöõ ñang mang thai. Taïi tænh Trinh Giang ôû Trung quoác, trong côn dòch beänh vaøo nhöõng naêm 1986 ñeán 1988 vöøa ñeà caäp ñeán ôû treân, ngöôøi ta öôùc tính coù khoaûng 1,5% phuï nöõ ñang coù thai trong ba thaùng ñaàu ñaõ töû vong vì caên beänh naøy. Tyû leä töû vong taêng leân 8,5% ñoái vôùi caùc phuï nöõ ñang mang thai vaøo thaùng thöù 4 ñeán thaùng thöù 6, vaø 21% ñoái vôùi phuï nöõ ñang mang thai 3 thaùng cuoái. Ñieàu naøy coù nghóa laø cöù 5 ngöôøi phuï nöõ ñang mang thai vaøo nhöõng thaùng cuoái cuøng bò nhieãm beänh vieâm gan sieâu vi E, seõ coù moät ngöôøi coù nguy cô töû vong vì caên beänh naøy. Thôøi gian uû beänh keùo daøi töø 15 ñeán 60 ngaøy sau khi sieâu vi xaâm nhaäp vaøo cô theå. Thoâng thöôøng beänh nhaân baét ñaàu bò soát noùng nheï, meät moûi, ñau nhöùc toaøn thaân gioáng nhö khi bò caûm cuùm. Sau ñoù da vaø maét trôû neân vaøng, nöôùc tieåu saäm maøu, phaân cuõng ñoåi maøu maàu nhaït nhö ñaát seùt. Buïng ñau laâm raâm, khoù chòu, buoàn noân vaø oùi möûa... Moät soá ít beänh nhaân bò tieâu chaûy, noåi meà ñay vaø ñau khôùp xöông. Khi xeùt nghieäm caùc phaân hoùa toá ALT vaø AST seõ thaáy taêng cao, thöôøng cuøng luùc vôùi vaøng da. Traïng thaùi naøy keùo daøi töø 1 ñeán 6 tuaàn. Töø luùc da vaø maét trôû neân vaøng, sieâu vi vieâm gan E coù theå 177
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn ñöôïc tìm thaáy trong phaân cuûa beänh nhaân. Neáu caùc ñieàu kieän veä sinh khoâng ñöôïc ñaûm baûo, nhöõng sieâu vi naøy coù theå seõ laøm oâ nhieãm nöôùc uoáng, vaø vì theá seõ laây lan cho nhöõng ngöôøi chung quanh. Cuõng nhö beänh vieâm gan sieâu vi A, ña soá beänh nhaân khoâng caàn chöõa trò cuõng töï nhieân töø töø thuyeân giaûm vaø khoûi beänh. Chæ trong moät soá raát ít tröôøng hôïp, gan bò taøn phaù moät caùch raát nhanh choùng vaø beänh nhaân coù theå phaûi töû vong neáu khoâng ñöôïc gheùp gan. V. Ñieàu trò beänh vieâm gan sieâu vi E Thoâng thöôøng beänh chæ keùo daøi trong moät thôøi gian ngaén, khoâng caàn ñieàu trò töï nhieân cuõng heát. Caùc trieäu chöùng cuûa beänh coù theå caàn ñöôïc can thieäp tuøy theo theå traïng cuûa moãi beänh nhaân, muïc ñích laø ñeå ñaûm baûo söùc khoûe trong nhöõng tröôøng hôïp coù caùc trieäu chöùng quaù naëng. Tuy nhieân, neáu beänh trôû neân aùc tính thì nguy cô töû vong laø raát cao. Thöôøng thì gheùp gan (liver transplant) laø phöông phaùp duy nhaát ñeå coù theå cöùu soáng beänh nhaân. 178
Ñieàu trò beänh vieâm gan sieâu vi E Noùi caùch khaùc, trong ñieàu kieän thöïc teá hieän nay chuùng ta ñaønh chaáp nhaän khaù thuï ñoäng trong vieäc ñieàu trò beänh vieâm gan sieâu vi E caáp tính khi beänh chuyeån sang aùc tính. Gheùp gan khoâng phaûi laø moät phöông phaùp ñieàu trò maø ña soá moïi ngöôøi coù khaû naêng chaáp nhaän, cuõng nhö vieäc thöïc hieän vaãn coøn raát nhieàu haïn cheá ôû caùc nöôùc ngheøo hoaëc ñang phaùt trieån. Vì theá, taàm quan troïng cuûa vieäc phoøng ngöøa beänh caøng phaûi ñöôïc chuù yù nhieàu hôn. °°° Sieâu vi vieâm gan E ñaõ trôû thaønh moät trong caùc nguyeân nhaân khaù thöôøng xuyeân gaây ra nhöõng traän dòch vaøng da, vieâm gan laây lan qua thöùc aên vaø nöôùc uoáng taïi caùc vuøng nhieät ñôùi. Tuy beänh khoù laây lan hôn beänh vieâm gan sieâu vi A, vaø cuõng khoâng gaây ra vieâm gan caáp tính nhö vieâm gan sieâu vi B, C vaø D, nhöng trong moät soá tröôøng hôïp beänh coù theå trôû thaønh aùc tính vôùi nguy cô töû vong cao, nhaát laø neáu beänh nhaân ñang mang thai. Vì vaäy, moái ñe doïa cuûa caên beänh naøy ñoái vôùi söùc khoûe coäng ñoàng laø khoâng theå phuû nhaän ñöôïc. 179
Vieâm gan – Bieát ñeå soáng toát hôn VI. Phoøng ngöøa beänh vieâm gan sieâu vi E Cho ñeán nay ngöôøi ta vaãn chöa tìm ra ñöôïc thuoác chuûng ngöøa beänh vieâm gan sieâu vi E. Vì theá, vaán ñeà veä sinh moâi tröôøng, nhaát laø vieäc ñaûm baûo nguoàn nöôùc saïch, cuõng nhö caûi thieän caùc heä thoáng coáng raõnh thoaùt nöôùc trong thaønh phoá ... laø nhöõng bieän phaùp tích cöïc vaø höõu hieäu nhaát ñeå ngaên chaën söï laây lan cuûa caên beänh ñaùng ngaïi naøy. Trong thôøi gian xaûy ra dòch beänh, nhöõng bieän phaùp phoøng ngöøa caàn ñöôïc aùp duïng trieät ñeå nhö ñoái vôùi caùc beänh truyeàn nhieãm khaùc. Nhaát laø yù thöùc traùch nhieäm cuûa nhöõng ngöôøi ñaõ maéc beänh, caàn quan taâm ñeán vieäc ñaûm baûo caùc ñieàu kieän veä sinh caù nhaân ñeå khoâng ñaåy nhanh söï lan traøn cuûa sieâu vi trong moâi tröôøng. Vì sieâu vi E khaù “yeáu ôùt”, neân vieäc “aên chín, uoáng chín” cuõng laø moät bieän phaùp raát höõu hieäu ñeå phoøng ngöøa beänh. Nhö chuùng ta ñaõ bieát, chæ caàn ñun soâi thöùc aên, nöôùc uoáng trong voøng moät phuùt laø ñaõ coù theå tieâu huûy sieâu vi vieâm gan E moät caùch deã daøng. Hy voïng trong moät töông lai gaàn ñaây, ngöôøi ta seõ khaùm phaù ra thuoác chích ngöøa vieâm gan E. 180