Xây dựng môi trường học tập là môi trường văn hóa nhằm giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống cho học sinh

Chia sẻ: AndromedaShun _AndromedaShun | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết "Xây dựng môi trường học tập là môi trường văn hóa nhằm giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống cho học sinh" trình bày về môi trường học tập và nội dung giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh; xây dựng môi trường học tập là môi trường văn hóa trong trường học; giáo dục đạo đức, lối sống thông qua môi trường văn hóa trong trường học;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Xây dựng môi trường học tập là môi trường văn hóa nhằm giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống cho học sinh

XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP LÀ MÔI TRƯỜNG VĂN HÓA NHẰM GIÁO DỤC, RÈN LUYỆN ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH Phòng Chính trị tư tưởng Sở GD&ĐT Nghệ An Đặt vấn đề: Từ khi nước ta chuyển sang nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, việc giữ gìn và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống cũng như việc xây dựng hệ giá trị đạo đức mới đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cần phải được giải quyết, trong đó vấn đề xây dựng môi trường văn hóa trong nhà trường (văn hóa học đường) đang là vấn đề cần giải quyết hiện nay. Nguyên do văn hoá học đường là môi trường để giáo dục và rèn luyện nhân cách con người, đặc biệt là thế hệ trẻ. Nếu môi trường học đường bị xuống cấp thì nhà trường không thực hiện được chức năng truyền tải tri thức, các giá trị, chuẩn mực văn hóa đến thế hệ trẻ. Thực trạng cho thấy, ở nước ta hiện nay dưới tác động của cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0 và sự tác động của cơ chế thị trường, vấn đề văn hóa học đường đang là một vấn đề thời sự nổi cộm không chỉ trong các nhà trường mà trong cả toàn xã hội. Bên cạnh những thành tựu quan trọng mà Ngành giáo dục kiên trì xây dựng từ năm này qua năm khác, từ thế hệ này qua thế hệ khác thì vẫn còn nhiều vấn đề bức xúc liên quan đến sự xuống cấp về đạo đức, lối sống, mà nguyên nhân một phần do môi trường học tập chưa được quan tâm xây dựng để thực sự trở thành một môi trường văn hóa, qua đó để giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh. Trước thực trạng đó, Đảng và Nhà nước đã có nhiều văn bản chỉ đạo ngành Giáo dục thực hiện công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên; chẳng hạn, ngày 28 tháng 8 năm 2015, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1501/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên, thiếu niên và nhi đồng giai đoạn 2015 -2020” với mục đích là: Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thế hệ trẻ Việt Nam nhằm tạo chuyển biến căn bản về đạo đức, lối sống phát triển toàn diện; yêu gia đình, có đạo đức trong sáng, lối sống văn hóa; yêu nước, tự hào dân tộc, kiên định lý tưởng độc 117
lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; có ý thức tuân thủ pháp luật; có năng lực và bản lĩnh trong hội nhập quốc tế; có sức khỏe, tri thức và kỹ năng lao động, trở thành những công dân có ích, tích cực tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Hay gần đây nhất, ngày 03 tháng 10 năm 2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1299/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án “Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 2018 - 2025” gồm có 05 nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu; với mục tiêu chung là tăng cường xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học nhằm tạo chuyển biến căn bản về ứng xử văn hóa của cán bộ quản lý, nhà giáo, nhân viên, học sinh, sinh viên để phát triển năng lực, hoàn thiện nhân cách, lối sống văn hóa; xây dựng văn hóa trường học lành mạnh, thân thiện; nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo; góp phần xây dựng con người Việt Nam: yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo. Từ năm 2007, Bộ GD&ĐT phát động phong trào“Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” được các cơ sở giáo dục hưởng ứng nhằm “thiết lập lại môi trường sư phạm với 6 đặc trưng là trật tự kỷ cương, trung thực, khách quan, công bằng, tình thương và khuyến khích sáng tạo, hiệu quả”. Đây là nội dung rất cơ bản của văn hóa học đường, có tác dụng tích cực để xây dựng nhân cách cho học sinh, chống lại lối sống tiêu cực. Việc xây dựng môi trường học tập thật sự là môi trường văn hóa phải bắt đầu từ các cấp quản lý ngành, lãnh đạo các trường có chủ trương, kế hoạch triển khai, có kiểm tra, nhắc nhở, đánh giá… Sau đó, đội ngũ nhà giáo cần coi giáo dục văn hóa là nhân tố quan trọng, từ đó chú trọng hình thành và phát triển nhân cách văn hóa cho học sinh; tiếp theo là phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa môi trường giáo dục nhà trường với gia đình và xã hội. Một môi trường văn hóa học đường được tạo dựng từ sự kết hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội sẽ có sức đề kháng tốt, loại trừ được những biểu hiện văn hóa không lành mạnh nảy sinh từ bên trong, góp phần xây dựng môi trường văn hóa học đường ngày càng hoàn thiện, trong sáng. Đây là vấn đề đáng suy ngẫm, bởi hơn lúc nào hết, văn hóa học đường phải nhận được sự quan tâm của mỗi gia đình, nhà trường và của toàn xã hội, từ đó góp phần tích cực trong việc rèn luyện con người sống có lý tưởng, có phẩm chất, năng lực, đáp ứng yêu cầu cuộc sống hiện tại và tương lai. 118
I. MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP VÀ NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG CHO HỌC SINH 1. Môi trường học tập và ảnh hưởng của nó đối với học sinh Môi trường học tập trong nhà trường là điều kiện và chất xúc tác ảnh hưởng đến việc hình thành nhận thức, thái độ, tình cảm và hành vi của người học. Để phát triển tâm lý và phát triển nhân cách của người học trong nhà trường đáp ứng yêu cầu xã hội, cần thiết xây dựng môi trường giáo dục, học tập trong nhà trường theo hướng xây dựng môi trường nhà trường nhân văn, thân thiện. Môi trường nhà trường nhân văn, thân thiện là môi trường trong đó giáo viên tôn trọng, quan tâm và khích lệ, tin tưởng học sinh, đối xử công bằng và khách quan; tập thể học sinh đoàn kết, gắn bó, vui vẻ, giúp đỡ lẫn nhau…, dạy học và giáo dục có sự đổi mới theo hướng phát huy phẩm chất, năng lực, tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; học sinh chăm học, chú ý nghe giảng, tự giác, có sáng tạo, ứng xử lễ phép với thầy cô, tôn trọng mọi người, biết đồng cảm, giúp đỡ bạn bè, thực hiện tốt các nội quy, nhiệt tình tham gia các hoạt động và có tinh thần trách nhiệm cao. Ngược lại, môi trường nhà trường thiếu tính thân thiện,giáo viên áp đặt, đổ lỗi, la mắng, quát tháo, phân biệt đối xử, tẩy chay, coi thường, mỉa mai, châm chọc giữa các học sinh, giáo viên không có sự đổi mới trong dạy học và giáo dục;tập thể không đoàn kết, bạo lực, học sinh ít được giúp đỡ, chia sẻ khi cần, vô cảm…, học sinh sẽ lười học, ý thức học tập không cao, thiếu trung thực, không hợp tác, đánh nhau, gây mất đoàn kết, thiếu tôn trọng người khác, nói tục, chửi bậy, dễ vi phạm các nội quy như đi học muộn, không học bài, chống đối… Như vậy, với một nhà trường có môi trường thiếu thân thiện không những không giúp học sinh hình thành hành vi tích cực sẽ tạo điều kiện để học sinh bộc lộ những hành vi tiêu cực. Việc xây dựng được môi trường học tập tốt là điều kiện tiên quyết để không chỉ giúp học sinh phát triển được các năng lực, rèn luyện được các kỹ năng mà còn là môi trường tốt để triển khai các nội dung giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh. 2. Nội dung giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh Tùy theo cấp học, bậc học mà nội dung giáo dục đạo đức, lối sống văn hóa cho học sinh có thể khác nhau, nhưng nhìn chung gồm những nội dung chính: 119
1.1. Giáo dục phẩm chất chính trị Phẩm chất là là các đặc điểm về tâm lý như tính cách, phong cách, ý chí của mỗi người. Việc nhận thức và đi theo hệ tư tưởng chính trị sẽ thể hiện phẩm chất chính trị của hệ tư tưởng đó. Giáo dục phẩm chất chính trị bao gồm giáo dục lòng yêu gia đình, quê hương, đất nước, tự hào dân tộc; kiên định lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng để hình thành dần bản lĩnh chính trị; ý thức chấp hành đường lối chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước; thái độ tích cực tham gia các hoạt động chính trị, xã hội, nhận ra và phê phán âm mưu, thủ đoạn chính trị thù địch. 1.2. Giáo dục đạo đức Giáo dục đạo đức cho học sinh là quá trình dạy dỗ, truyền đạt những nguyên tắc, chuẩn mực xã hội, cách thức ứng xử giữa người với nhau và tạo ra môi trường giáo dục, điều kiện thực hiện để họ hình thành và hoàn thiện dần nhận thức, thái độ và thể hiện qua hành vi trong học tập, cuộc sống. Các chuẩn mực đạo đức truyền thống của dân tộc bao gồm: Yêu nước; đoàn kết, ý thức cộng đồng sâu sắc; trọng nhân nghĩa, lễ độ; lao động cần cù, thông minh, sáng tạo, giản dị, tiết kiệm. Các chuẩn mực đạo đức xã hội bao gồm các chuẩn mực đạo đức truyền thống của dân tộc và chuẩn mực đạo đức của xã hội hiện đại phù hợp với Việt Nam. Giáo dục đạo đức cho học sinh bao gồm giáo dục lòng nhân ái, bao dung, độ lượng, trân trọng các giá trị đạo đức tốt đẹp; nhận thức, thái độ, hành vi đúng đắn, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của công dân theo các chuẩn mực xã hội; phê phán các hành vi không phù hợp chuẩn mực đạo đức xã hội… Giáo dục đạo đức cho học sinh cần phải kết hợp giáo dục của nhà trường, gia đình, các đơn vị, tổ chức đoàn thể xã hội và của cộng đồng, xã hội nơi họ sinh sống, trong đó giáo dục trong gia đình là đặc biệt quan trọng. Sự nêu gương và tuyên truyền của người dạy là hai yếu tố quan trọng nhất của công tác giáo dục đạo đức. Tuyên truyền bao gồm truyền đạt tri thức về đạo đức qua các hoạt động dạy học, truyền thông, hình tượng nghệ thuật, văn hóa để học sinh có nhận thức và học theo những tấm gương đạo đức của những người dạy mình trong trường, trong gia đình, các đơn vị, tổ chức, những người khác trong cuộc sống và phê phán các hành vi phi đạo đức. 120
1.3. Giáo dục lối sống Giáo dục lối sống cho học sinh là quá trình biến các chuẩn mực lối sống xã hội thành niềm tin, ý thức, nhu cầu, thói quen, hành vi của họ trong học tập và cuộc sống. Giáo dục lối sống cho học sinh bao gồm giáo dục nhận thức, hành vi, thói quen của lối sống văn minh, tiến bộ, phù hợp với bản sắc dân tộc Việt Nam; trách nhiệm của cá nhân trước tập thể và cộng đồng, biết ủng hộ, khuyến khích những biểu hiện của lối sống văn minh, tiến bộ, phù hợp với bản sắc dân tộc, biết phê phán những biểu hiện của lối sống lạc hậu, ích kỉ; ý thức công dân của xã hội hiện đại, sống và làm việc theo pháp luật. Có thể tổng hợp phạm vi giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh bao gồm giáo dục để nhận biết và ứng xử phù hợp với quy tắc, chuẩn mực xã hội, với chính bản thân mình; trong mối quan hệ của mình với những người trong gia đình, người xung quanh; với đoàn thể xã hội; với môi trường và quy luật tự nhiên hiện nay. Các nội dung này được lặp lại và mở rộng như các vòng tròn đồng tâm lớn dần theo các cấp học. Ở môi trường giáo dục phổ thông, cần chú trọng giáo dục các nội dung: - Sống yêu thương: Yêu và giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc, quê hương, gia đình và tinh hoa văn hóa của các dân tộc khác trên thế giới; yêu thương, tôn trọng cha mẹ, anh em, người thân, thày cô giáo, bạn bè, những người xung quanh; yêu và bảo vệ môi trường, thiên nhiên và yêu thương chính bản thân mình. - Sống tự chủ: Trung thực, tự trọng, tự lực và chăm chỉ vượt khó trong công việc. - Sống trách nhiệm: Tự nguyện, chấp hành kỉ luật, tuân thủ pháp luật, bảo vệ nội quy, pháp luật. Giáo dục đạo đức học sinh luôn gắn chặt với giáo dục phẩm chất chính trị, truyền thống và bản sắc văn hóa dân tộc, pháp luật, giá trị và văn hóa ứng xử. II. XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP LÀ MÔI TRƯỜNG VĂN HÓA TRONG TRƯỜNG HỌC Môi trường văn hóa trong trường học bao gồm toàn bộ hệ thống các quan niệm, giá trị, nguyên tắc, chuẩn mực, niềm tin, hành vi, hoạt động, cách chung 121
sống của cán bộ, người dạy, người học, nhân viên nhà trường trong các chương trình chính khóa, ngoại khóa, hoạt động tập thể và sự thể hiện của nó tại cộng đồng, để củng cố và phát triển danh tiếng nhà trường, đảm bảo tiêu chuẩn chung theo quy định và có nét đặc thù riêng mỗi nhà trường Môi trường văn hóa trường học là điều kiện và có tác động mạnh mẽ đến chất lượng giáo dục. Môi trường văn hóa trong trường học phải bảo đảm cho người học được bảo vệ; không tệ nạn xã hội, không bạo lực; cán bộ, giáo viên, nhân viên có lối sống lành mạnh, ứng xử văn hóa; học sinh được tôn trọng, đối xử bình đẳng, nhân ái, được phát huy dân chủ, sáng tạo và tạo điều kiện phát triển phẩm chất, năng lực. Môi trường giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện trong trường học cùng với sự tích cực của người dạy, người học sẽ tạo nên cơ sở thành công của mỗi thành viên nhà trường và của cả nhà trường. Nội dung cơ bản của môi trường văn hóa trong trường học bao gồm: Một là, các văn bản, tài liệu (gọi chung là thể chế) thể hiện mục tiêu, quan điểm, nguyên tắc, quy định, nội quy, quy tắc xây dựng và phát triển nhà trường. Đây là hệ thống quy định chung của nhà trường được lưu giữ qua các tài liệu, tư liệu (logo, khẩu hiệu, tài liệu các thời kì) mà các thế hệ hiện tại có thể nhận biết được. Các quy định này là khung văn hóa để từ đó vận dụng vào các hoạt động của nhà trường qua các thời kì. Đó là các quan niệm về triết lí, sứ mệnh, giá trị, chiến lược phát triển nhà trường, có tính bền vững. Hai là, các thiết chế, hệ thống tổ chức, nhân lực, cảnh quan môi trường và điều kiện vật chất (gọi chung là thiết chế) đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà trường. Những điều kiện này là khả năng thực tiễn cho các thành viên trong trường sử dụng nhằm phát huy truyền thống văn hóa nhà trường. Các thiết chế này có thể thay đổi cho phù hợp hoàn cảnh, nhưng đều chung một mục đích là phát triển nhà trường, trong đó có sự phát triển của các thành viên. Các thiết chế đó là: + Cảnh quan, môi trường; + Thiết chế văn hóa, cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài liệu, học liệu của nhà trường; + Công tác tổ chức dạy và học của nhà trường 122
+ Các hoạt động khác của nhà trường (trong đó hoạt động văn hóa, văn nghệ chỉ là một dạng hoạt động của nhà trường). Ba là, cách ứng xử của các thành viên nhà trường (bao gồm cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, học sinh) với bản thân, với nhau, với người khác, với môi trường khi ở trong trường và thể hiện nó tại gia đình, cộng đồng. Đây là phần năng động nhất, đem lại hiệu quả nhất nếu các thành viên tích cực chung tay thực hiện sáng tạo. Có những trường tuy hệ thống văn bản, tài liệu, tư liệu, cơ sở vật chất, thiết chế văn hóa còn hạn chế, nhưng các thành viên có lối sống chung, cách ứng xử văn hóa tốt, phù hợp thì sẽ tạo điều kiện cho nhà trường phát triển nhanh chóng. Chính vì vậy mà cách ứng xử văn hóa của nhà trường là phần tập trung cốt lõi nhất để mọi thành viên dựa vào đó xây dựng nếp sống văn hóa của cá nhân và tập thể. Nội dung cơ bản của phần này được cụ thể hóa trong Quy tắc ứng xử văn hóa của nhà trường. III. GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC, LỐI SỐNG THÔNG QUA MÔI TRƯỜNG VĂN HÓA TRONG TRƯỜNG HỌC 1. Giáo dục thông qua các thể chế văn hóa Quan điểm Xây dựng thể chế của nhà trường dựa trên quan điểm chung: Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Mục tiêu, nguyên tắc, quy định, nội quy, quy tắc xây dựng và phát triển nhà trường giúp người học định hướng trong học tập, nghề nghiệp và tương lai bản thân. Hệ thống nội quy, lô gô, khẩu hiệu của nhà trường tác động trực tiếp hàng ngày đến việc rèn luyện của người học trong việc hình thành và hoàn thiện dần phẩm chất, năng lực. Những mục tiêu, quan điểm, nguyên tắc, quy định, nội quy, lo go, khẩu hiệu của nhà trường sẽ tác động đến suy nghĩ, thái độ thể hiện qua các hành vi trong học tập và trong cuộc sống, hình thành và phát triển đạo đức chuẩn mực, lối sống ngày càng tốt đẹp hơn. Đồng thời học sinh là người thể hiện và đóng góp xây dựng, kế tục phát triển những thể chế đó. Học sinh tham gia trong tất cả các hoạt động chuẩn bị và xây dựng các tài liệu, văn bản theo góc độ người học. Đồng thời họ là người thực hiện, tham gia 123
giám sát, đánh giá và tuyên truyền các nội dung cơ bản đó khi ở trường cũng như trong gia đình, cộng đồng, xã hội. Qua đó học sinh nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm và thể hiện qua hành động để thực hiện các nội dung đó. Phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống của học sinh ngày càng được hoàn thiện dần. 2. Giáo dục thông qua các thiết chế văn hóa - Xây dựng truyền thống tốt đẹp của nhà trường Phòng truyền thống, không gian truyền thống của nhà trường để giáo dục truyền thống, tri ân các thế hệ thầy và trò của nhà trường, giáo dục đạo đức, lối sống qua tấm gương của các thế hệ thầy và trò nhà trường. Đa số các trường đều có phòng truyền thống, thậm chí nhiều trường có không gian truyền thống ngoài trời (tượng, đài tưởng niệm, công trình thể hiện truyền thống). Đó vừa là thể chế, thiết chế, vừa là cảnh quan nhà trường góp phần giáo dục đạo đức, lối sống một cách trực quan sinh động cho người học. Giáo dục truyền thống giúp học sinh hiểu biết sâu sắc quá khứ gian nan, vất vả, vinh quang của nhà trường để họ tự hào, tin tưởng, nhận rõ giá trị hiện tại, nâng cao tinh thần hiếu học, đức tính cần cù, sáng tạo và tinh thần lạc quan, yêu trường lớp, quê hương đất nước, cuộc sống. Đồng thời qua đó có thái độ học tập đúng đắn, ý thức vươn lên, có trách nhiệm với nhà trường, với xã hội, tương lai đất nước. Giáo dục truyền thống nhà trường còn nhằm bảo đảm sự kế tục và thống nhất giữa các thế hệ người học, tạo cơ hội giao lưu học hỏi, hỗ trợ lẫn nhau trong công việc và cuộc sống. Từ đó tạo phong cách, lối sống riêng của mỗi người học và uy tín, danh tiếng nhà trường. Thông thường người học được giới thiệu về truyền thống của nhà trường khi mới vào đầu cấp học, trong các dịp kỷ niệm thành lập trường, trong các hoạt động có liên quan và khi kết thúc cấp học. Trang Web của nhà trường thường có nhiều nội dung về truyền thống thông qua các bài viết, tranh ảnh, video, tác phẩm văn học. Thông tin về các hoạt động của nhà trường cũng phần nào thể hiện sự kế tục của truyền thống nhà trường. Người học sẽ rút ra bài học, tự giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống thông qua các hoạt động ở trong và ngoài trường. - Xây dựng cảnh quan,cơ sở vật chất, môi trường giáo dục 124
Môi trường trong trường học là toàn bộ cảnh quan, điều kiện vật chất và tinh thần chi phối, đảm bảo sự tồn tại và phát triển của việc dạy và học của các thành viên nhà trường. Cụ thể là, bao gồm các điều kiện cảnh quan tự nhiên, thiết chế giáo dục, các thành viên nhà trường và mối quan hệ giữa họ, với người khác. Môi trường trong trường học tác động mạnh mẽ đối với sự hình thành và phát triển của nhân cách người học. Môi trường giáo dục phải đảm bảo cho người học được an toàn, tôn trọng, thân thiện và phát huy tính tích cực, năng động, sáng tạo nhằm khơi dậy năng lực cá nhân của mỗi người học. Cảnh quan, cơ sở vật chất, môi trường giáo dục của mỗi nhà trường là điều kiện và có tác dụng giáo dục trực quan để hình thành và phát triển nhân cách của người học. Đồng thời qua việc bảo vệ, giữ gìn, chăm sóc, sử dụng hiệu quả môi trường đó, người học sẽ tự giáo dục cho mình cách cư xử chuẩn mực hơn về đạo đức, lối sống. Bở thế, cần tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho học sinh một cách thiết thực. Sử dụng có hiệu quả các thiết chế hiện có. - Xây dựng phong cách dạy và học Hướng tới dạy và học ngày càngtích cực hơn, học đi đôi với hành, dạy những điều mà công việc, xã hội, bản thân người học cần để phát huy tốt năng lực mỗi người học. Phong cách dạy và học ở mỗi trường có tác dụng phát huy tính chủ động, tích cực của người học trong học tập, hoạt động khác và có nét riêng của mỗi trường, mỗi cá nhân. Nhà trường phải luôn tìm phương pháp, kỹ thuật dạy học hiệu quả để vận dụng và dạy cho học sinh cách tự học và học suốt đời, cách lập nghiệp, hướng nghiệp và thay đổi nghề nghiệp, việc làm. - Tổ chức hoạt độngvăn hóa, văn nghệ và các hoạt động khác Hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục thể thao, câu lạc bộ, trải nghiệm, giao lưu, tri ân, hỗ trợ, tình nguyện vì cộng đồng,... có tác dụng thu hút và góp phần giáo dục toàn diện, hình thành và hoàn thiện nhân cách người học. Môi trường thuận lợi, đầy đủ điều kiện vật chất dễ tạo cho người học thành công và thành công lớn hơn rất nhiều nếu biết tận dụng điều đó. Tuy cùng môi trường thuận lợi, nhưng an phận hài lòng, lười biếng, dụt dè e ngại, ngại khó ngại khổ, ham chơi, chấp nhận được bao cấp, thiếu ý chí vươn lên, sợ thất bại thì chẳng những môi trường không tạo điều kiện tốt mà còn làm hại bản thân con người. Học sinh nghèo vượt khó là rất đáng trân trọng. Nhưng nếu trong 125
môi trường thuận lợi hơn, hỗ trợ tốt hơn từ thì chính những con người này có thể sẽ thành công hơn nữa. Do điều kiện của nhiều trường còn khó khăn, nhưng tất cả các nhà trường đều hướng tới một môi trường giáo dục thuận lợi hơn cả về cơ sở vật chất và tinh thần của các thành viên nhà trường để tạo điều kiện tốt nhất cho việc giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh. Qua đó, khẳng định và phát triển danh tiếng của nhà trường và công lao gây dựng của địa phương, ngành giáo dục, gia đình và bản thân người học trong các thế hệ học sinh. Trong tất cả các hoạt động đó, nhà trường cần xác định và tổ chức cho học sinh chủ động tham gia, từ đó đem lại hiệu quả giáo dục đạo đức, lối sống. 3. Giáo dục thông qua xây dựng và thực hiện quy tắc ứng xử văn hóa trong trường học Quy tắc ứng xử văn hóa trong trường học (gọi tắt là Quy tắc) là các quy định về chuẩn mực đạo đức và ứng xử của cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên, học sinh đối với bản thân, với các thành viên khác, với khách khi ở trường học, được các thành viên nhà trường đồng thuận và cam kết thực hiện. Căn cứ xây dựng Quy tắc: + Quyết định số 1299/QĐ-TTg ngày 03 tháng 10 năm 2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 2018 - 2025” gồm có 05 nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu, trong đó quy định cụ thể việc xây dựng quy tắc ứng xử. + Thông tư sơ 06/2019/TT-BGDĐT ngày 12/4/2019 của Bộ GD&ĐT quy định Quy tắc ứng xử trong cơ sở giáo dục mầm non, cơ sở giáo dục phổ thông, cơ sở giáo dục thường xuyên. + Quyết định số 03/2007/QĐ-BNV ngày 26/02/2007 của Bộ Nội vụ về việc ban hành quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức làm việc trong bộ máy chính quyền địa phương. + Quyết định số 16/2008/QĐ-BGDĐT ngày 16/4/2008 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về Ban hành Quy định về đạo đức nhà giáo. + Điều lệ trường (Tiểu học/THCS, THPT và trường THPT có nhiều cấp học). + Các văn bản của ngành, địa phương và các văn bản liên quan khác. 126
Dựa vào các văn bản trên, đặc biệt là Thông tư 06/2019/TT-BGDĐT, đồng thời căn cứ tình hình thực tế của nhà trường và phong tục, tập quán của địa phương, nhà trường cần thiết phải xây dựng bộ quy tắc ứng xử và cho tất cả các thành viên trong trường ký cam kết thực hiện quy tắc ứng xử. Bên cạnh việc triển khai cho học sinh toàn trường thực hiện bộ quy tắc ứng xử thì nhà trường cần thường xuyên yêu cầu, động viên, khích lệ cán bộ, giáo viên, nhân viên tích cực, gương mẫu trong công tác xây dựng môi trường văn hóa và thực hiện quy tắc ứng xử trong trường học. Bởi sự gương mẫu của thầy cô giáo, của nhân viên phục vụ trong nhà trường, đặc biệt là của cán bộ quản lý, của người đứng đầu khi thực hành quy tắc ứng xử, sẽ có tác dụng giáo dục đạo đức, lối sống học sinh một cách hiệu quả nhất. 4. Gắn môi trường văn hóa trong trường học với môi trường gia đình, xã hội để giáo dục học sinh Môi trường giáo dục nhà trường không thể tách rời môi trường giáo dục gia đình, môi trường xã hội và môi trường tự nhiện. Để xây dựng môi trường học tập thật sự là môi trường văn hóa, các cơ sở giáo dục cần phải tham gia tích cực, thực hiện tốt các phòng trào tại địa phương như phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa và phong trào toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc và các phong trào thi đua, các cuộc vận động được triển khai tại địa phương. Muốn vậy, nhà trường thật sự là trường học thân thiện để học sinh luôn tích cực trong việc trau dồi kiến thức về văn hóa và rèn luyện đạo đức, lối sống. Nhà trường cần làm tốt công tác phổi hợp với các tổ chức chính trị xã hội, các đoàn thể, chính quyền địa phương và gia đình học sinh. Trong đó chú trọng đến sự kết hợp giữa gia đình với nhà trường. Bởi gia đình là cái nôi sinh thành, dưỡng dục, là nơi định hướng các giá trị đạo đức, nhân cách của học sinh; là nơi gìn giữ những giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Sự kết hợp giữa gia đình với nhà trường thể hiện trong việc thường xuyên có sự trao đổi từ hai phía. Nhà trường thông báo kết quả học tập, văn hóa đạo đức trường học của học sinh cho gia đình. Gia đình cung cấp đầy đủ thông tin cá nhân, trình bày rõ tính cách, năng lực của học sinh, sinh viên tạo điều kiện để nhà trường có biện pháp giáo dục, quản lý. Gia đình cũng phải chu cấp đầy đủ về vật chất, quan tâm, động viên các em cố gắng học tập, rèn luyện; giáo dục con cái phải được bắt đầu từ gia đình và không một chính sách giáo dục nào có thể thay thế được sự chăm lo, săn sóc của bố mẹ./. 127
TÀI LIỆU THAM KHẢO - Quyết định số 1501/QĐ-TTg, ngày 28/8/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án "Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng giai đoạn 2015-2020" (gọi tắt là Đề án 1501). - Quyết định số 3577/QĐ-UBND ngày 25/7/2016 của UBND tỉnh ban hành Kế hoạch thực hiện Đề án 1501 trên địa bàn tỉnh Nghệ An. - Quyết định số 1299/QĐ-TTg ngày 03/10/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án “Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 2018 - 2025” gồm có 05 nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu, trong đó quy định cụ thể việc xây dựng quy tắc ứng xử. - Thông tư sơ 06/2019/TT-BGDĐT ngày 12/4/2019 của Bộ GD&ĐT quy định Quy tắc ứng xử trong cơ sở giáo dục mầm non, cơ sở giáo dục phổ thông, cơ sở giáo dục thường xuyên. - Các văn bản chỉ đạo liên quan của UBND tỉnh, Sở GD&ĐT, Sở VH-TT... 128