Xây dựng nếp sống văn minh tại các di tích và lễ hội Việt Nam: Phần 1

Chia sẻ: Lộ Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách trình bày một số nhận thức chung về xây dựng nếp sống văn minh tại điểm di tích và lễ hội, những việc cần thực hiện trong xây dựng nếp sống văn minh tại điểm di tích và lễ hội. Sách được chia thành 2, mời các bạn cùng tham khảo nội dung phần 1 cuốn sách.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Xây dựng nếp sống văn minh tại các di tích và lễ hội Việt Nam: Phần 1

X¢Y DùNG NÕP SèNG V¡N MINH T¹I §IÓM DI TÝCH Vµ LÔ HéI
Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång pgs.TS. NguyÔn ThÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. HOµNG PHONG Hµ Thµnh viªn trÇn quèc d©n TS. NguyÔn §øC TµI TS. NGUYÔN AN TI£M NguyÔn Vò Thanh H¶o
Bïi hoµi s¬n, ph¹m lan oanh lª hång phóc, MINH ANH X¢Y DùNG NÕP SèNG V¡N MINH T¹I §IÓM DI TÝCH Vµ LÔ HéI nhµ xuÊt b¶n nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - v¨n hãa d©n téc sù thËt Hµ Néi - 2014
Lêi nhµ xuÊt b¶n HiÖn nay, vÊn ®Ò x©y dùng nÕp sèng v¨n minh ®ang nhËn ®−îc sù quan t©m cña toµn x· héi. Trong bèi c¶nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa vµ héi nhËp quèc tÕ, khi c¸c gi¸ trÞ míi ®ang ®−îc h×nh thµnh trªn nÒn hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng, th× viÖc x©y dùng nÕp sèng v¨n minh võa phï hîp víi cuéc sèng hèi h¶ cña thêi kú hiÖn ®¹i, võa kÕ thõa nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp tõ truyÒn thèng cµng trë nªn cÊp thiÕt h¬n bao giê hÕt. Víi mét ®Êt n−íc cã hµng ngµn n¨m v¨n hiÕn, 54 téc ng−êi, hµng chôc ngh×n lÔ héi vµ di tÝch th× vÊn ®Ò x©y dùng nÕp sèng v¨n minh t¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi lµ vÊn ®Ò rÊt cÇn ®−îc quan t©m ®Çy ®ñ vµ cô thÓ. Th¸i ®é øng xö v¨n minh ®èi víi di s¶n râ rµng lµ nhu cÇu tÊt yÕu, võa ph¶i t«n träng truyÒn thèng võa cÇn cã nh÷ng thay ®æi cho phï hîp víi hoµn c¶nh míi. §Êt n−íc ta ®ang chøng kiÕn nhiÒu sù thay ®æi cã tÝnh chÊt b−íc ngoÆt. Nh÷ng thay ®æi nµy võa t¹o ra c¬ héi, võa ®em ®Õn nh÷ng th¸ch thøc trong viÖc x©y dùng 5
mét x· héi míi giµu m¹nh, d©n chñ, c«ng b»ng, v¨n minh. Di tÝch vµ lÔ héi lµ nh÷ng di s¶n v¨n hãa. øng xö víi v¨n hãa, víi truyÒn thèng cÇn ph¶i cã nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh v× ®ã lµ n¬i g¾n víi t©m linh, lµ n¬i cÇn cã nh÷ng hµnh vi chuÈn mùc vÒ v¨n hãa tõ c¸ nh©n tíi céng ®ång. Nguyªn t¾c nµy ®−îc thùc hiÖn dùa trªn sù hiÓu biÕt vµ t«n träng ®èi víi truyÒn thèng nãi riªng vµ di s¶n v¨n hãa nãi chung. §©y kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ nh÷ng øng xö víi qu¸ khø mµ thùc sù còng lµ nh÷ng øng xö víi hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai. Víi nh÷ng quan ®iÓm trªn, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi Nhµ xuÊt b¶n V¨n hãa d©n téc xuÊt b¶n cuèn s¸ch X©y dùng nÕp sèng v¨n minh t¹i ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc. Th¸ng 11 n¨m 2014 nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - sù thËt 6
NHËN THøC CHUNG VÒ X¢Y DùNG NÕP SèNG V¡N MINH T¹I §IÓM DI TÝCH Vµ LÔ HéI I. DI TÝCH Vµ LÔ HéI Lµ DI S¶N V¡N HãA QUý GI¸ CñA D¢N TéC 1. Di tÝch Di tÝch lµ dÊu vÕt cña qu¸ khø cßn l−u l¹i trong lßng ®Êt hoÆc trªn mÆt ®Êt cã ý nghÜa vÒ mÆt lÞch sö, v¨n hãa1. LuËt Di s¶n v¨n hãa sè 28/2001/QH10 (söa ®æi, bæ sung n¨m 2009 bëi LuËt sè 32/2009/QH12), sau ®©y gäi t¾t lµ LuËt Di s¶n v¨n hãa, gäi chung di tÝch lÞch sö - v¨n hãa vµ danh lam th¾ng c¶nh lµ di tÝch2. a) Di tÝch lÞch sö - v¨n hãa LuËt Di s¶n v¨n hãa quy ®Þnh: Di tÝch lÞch sö - v¨n hãa ph¶i cã mét trong c¸c tiªu chÝ sau ®©y: _____________ 1. ViÖn Ng«n ng÷ häc: Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nxb. §µ N½ng - Trung t©m Tõ ®iÓn häc, Hµ Néi, 2000, tr.254. 2. Tõ ®©y gäi chung di tÝch lÞch sö- v¨n hãa vµ danh lam th¾ng c¶nh lµ di tÝch. 7
- C«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm g¾n víi sù kiÖn lÞch sö, v¨n hãa tiªu biÓu cña quèc gia hoÆc cña ®Þa ph−¬ng. - C«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm g¾n víi th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña anh hïng d©n téc, danh nh©n, nh©n vËt lÞch sö cã ¶nh h−ëng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña quèc gia hoÆc cña ®Þa ph−¬ng trong c¸c thêi kú lÞch sö. - §Þa ®iÓm kh¶o cæ cã gi¸ trÞ tiªu biÓu. - C«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt, quÇn thÓ kiÕn tróc, tæng thÓ kiÕn tróc ®« thÞ vµ ®Þa ®iÓm c− tró cã gi¸ trÞ tiªu biÓu cho mét hoÆc nhiÒu giai ®o¹n ph¸t triÓn kiÕn tróc, nghÖ thuËt. V¨n b¶n hîp nhÊt sè 3202/VBHN-BVHTTDL, ban hµnh ngµy 3-9-2013 ®· c¨n cø vµo tiªu chÝ nµy ®Ó ph©n lo¹i di tÝch lÞch sö - v¨n hãa thµnh: - Di tÝch lÞch sö (di tÝch l−u niÖm sù kiÖn, di tÝch l−u niÖm danh nh©n). - Di tÝch kiÕn tróc nghÖ thuËt. - Di tÝch kh¶o cæ. Qua c¸c quy ®Þnh trªn, cã thÓ hiÓu: Di tÝch lÞch sö (di tÝch l−u niÖm sù kiÖn, di tÝch l−u niÖm danh nh©n) lµ c«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm g¾n víi sù kiÖn lÞch sö, v¨n hãa tiªu biÓu cña quèc gia hoÆc cña ®Þa ph−¬ng; c«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm g¾n víi th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña anh hïng d©n téc, danh nh©n, nh©n vËt lÞch sö cã 8
¶nh h−ëng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña quèc gia hoÆc cña ®Þa ph−¬ng trong c¸c thêi kú lÞch sö. Mét sè di tÝch lÞch sö tiªu biÓu ë n−íc ta cã thÓ kÓ ë ®©y lµ: §Òn Hïng, Cæ Loa, cè ®« Hoa L−, chïa Thiªn Mô, Cét Cê, khu di tÝch lÞch sö Kim Liªn, ®Òn KiÕp B¹c, khu di tÝch chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ, ®Þa ®¹o Cñ Chi, khu di tÝch lÞch sö c¸ch m¹ng P¸c Bã, lµng cæ §−êng L©m (Hµ Néi), l¨ng ®¸ hä Ngä (B¾c Giang), chïa §ång Quan (H¶i Phßng), lµng kh¸ng chiÕn Stor (Gia Lai), Phñ Qu¶ng Cung (Nam §Þnh), ®Òn thê B¸c Hå ë Long §øc (Trµ Vinh),... P¸c Bã (Cao B»ng), ATK §Þnh Hãa (Th¸i Nguyªn), Nhµ tï S¬n La (S¬n La), ®×nh Thíi S¬n (An Giang), Ngôc Kon Tum, Ngôc §¾k Glei, di tÝch lÞch sö chiÕn th¾ng Plei KÇn (Kon Tum), Nhµ ®µy Bu«n Ma Thuét, ®×nh L¹c Giao, ®ån ®iÒn Cada (§¾k L¾k)... Theo thèng kª, ®Õn n¨m 2010, di tÝch lÞch sö chiÕm 51,2% sè di tÝch ®−îc xÕp h¹ng. Di tÝch kiÕn tróc, nghÖ thuËt lµ c«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt, quÇn thÓ kiÕn tróc, tæng thÓ kiÕn tróc ®« thÞ vµ ®Þa ®iÓm c− tró cã gi¸ trÞ tiªu biÓu cho mét hoÆc nhiÒu giai ®o¹n ph¸t triÓn kiÕn tróc nghÖ thuËt. Nh÷ng di tÝch kiÕn tróc, nghÖ thuËt tiªu biÓu cã thÓ kÓ ®Õn lµ: phè cæ Héi An, nhµ thê Ph¸t DiÖm, Chïa Keo, lµng cæ Ph−íc TÝch, chïa ¢ng, chïa Ph−íc Minh Cung, chïa Kom Pong 9
hay chïa ¤ng MÑt (thµnh phè Trµ Vinh),... TÝnh ®Õn n¨m 2010, di tÝch kiÕn tróc nghÖ thuËt chiÕm 44,2% tæng sè di tÝch ®−îc xÕp h¹ng. Di tÝch kh¶o cæ lµ ®Þa ®iÓm kh¶o cæ cã gi¸ trÞ tiªu biÓu. VÝ dô, hoµng thµnh Th¨ng Long, hang Con Moong, di chØ §«ng S¬n, ®éng Ng−êi X−a, th¸nh ®Þa Mü S¬n, di tÝch NËm Tun (Lai Ch©u), di tÝch Ph«i Phèi - B·i Cäi (Hµ TÜnh). TÝnh ®Õn n¨m 2010, di tÝch kh¶o cæ chiÕm 1,3% c¸c di tÝch ®−îc xÕp h¹ng. b) Danh lam th¾ng c¶nh LuËt Di s¶n v¨n hãa quy ®Þnh: Danh lam th¾ng c¶nh ph¶i cã mét trong c¸c tiªu chÝ sau ®©y: - C¶nh quan thiªn nhiªn hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc cã gi¸ trÞ thÈm mü tiªu biÓu. - Khu vùc thiªn nhiªn cã gi¸ trÞ khoa häc vÒ ®Þa chÊt, ®Þa m¹o, ®Þa lý, ®a d¹ng sinh häc, hÖ sinh th¸i ®Æc thï hoÆc khu vùc thiªn nhiªn chøa ®ùng nh÷ng dÊu tÝch vËt chÊt vÒ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tr¸i ®Êt. Cã thÓ liÖt kª nh÷ng danh lam th¾ng c¶nh næi tiÕng cña n−íc ta nh−: th¸c Prenn (L©m §ång), lµng Ph−íc TÝch (Thõa Thiªn HuÕ), ao Bµ Om (Trµ Vinh); hå L¾k, th¸c Drai Dl«ng, th¸c Drai Kp¬r, Th¸c §ray Nur, ®åi C− H'L¨m, th¸c Gia Long (§¾k L¾k). 10
Lo¹i di tÝch th¾ng c¶nh, c¶nh quan thiªn nhiªn hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc cã gi¸ trÞ thÈm mü tiªu biÓu ®Æc biÖt ë n−íc ta cã: Trµng An - Tam Cèc - BÝch §éng, vÞnh H¹ Long, ®éng Phong Nha. Khu vùc thiªn nhiªn cã gi¸ trÞ khoa häc vÒ ®Þa chÊt, ®Þa m¹o, ®Þa lý, ®a d¹ng sinh häc, hÖ sinh th¸i ®Æc thï hoÆc khu vùc thiªn nhiªn chøa ®ùng nh÷ng dÊu tÝch vËt chÊt vÒ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tr¸i ®Êt, cã: vÞnh H¹ Long, cao nguyªn §ång V¨n, c¸c v−ên quèc gia vµ khu dù tr÷ sinh quyÓn thÕ giíi ë ViÖt Nam. Danh lam th¾ng c¶nh chiÕm kho¶ng 3,3% sè di tÝch ®−îc xÕp h¹ng. LuËt Di s¶n v¨n hãa quy ®Þnh tiªu chÝ ®Ó xÕp h¹ng di tÝch nh− sau: - Di tÝch cÊp tØnh lµ di tÝch cã gi¸ trÞ tiªu biÓu cña ®Þa ph−¬ng, bao gåm: + C«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm ghi dÊu sù kiÖn, mèc lÞch sö quan träng cña ®Þa ph−¬ng hoÆc g¾n víi nh©n vËt cã ¶nh h−ëng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña ®Þa ph−¬ng trong c¸c thêi kú lÞch sö; + C«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt, quÇn thÓ kiÕn tróc, tæng thÓ kiÕn tróc ®« thÞ vµ ®Þa ®iÓm c− tró cã gi¸ trÞ trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng; + §Þa ®iÓm kh¶o cæ cã gi¸ trÞ trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng; 11
+ C¶nh quan thiªn nhiªn hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt cã gi¸ trÞ trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng. - Di tÝch quèc gia lµ di tÝch cã gi¸ trÞ tiªu biÓu cña quèc gia, bao gåm: + C«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm ghi dÊu sù kiÖn, mèc lÞch sö quan träng cña d©n téc hoÆc g¾n víi anh hïng d©n téc, danh nh©n, nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ, v¨n hãa, nghÖ thuËt, khoa häc næi tiÕng cã ¶nh h−ëng quan träng ®èi víi tiÕn tr×nh lÞch sö cña d©n téc; + C«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt, quÇn thÓ kiÕn tróc, tæng thÓ kiÕn tróc ®« thÞ vµ ®Þa ®iÓm c− tró cã gi¸ trÞ tiªu biÓu trong c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kiÕn tróc, nghÖ thuËt ViÖt Nam; + §Þa ®iÓm kh¶o cæ cã gi¸ trÞ næi bËt ®¸nh dÊu c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña v¨n hãa kh¶o cæ; + C¶nh quan thiªn nhiªn ®Ñp hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt hoÆc khu vùc thiªn nhiªn cã gi¸ trÞ khoa häc vÒ ®Þa chÊt, ®Þa m¹o, ®Þa lý, ®a d¹ng sinh häc, hÖ sinh th¸i ®Æc thï. - Di tÝch quèc gia ®Æc biÖt lµ di tÝch cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt tiªu biÓu cña quèc gia, bao gåm: + C«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm g¾n víi sù kiÖn ®¸nh dÊu b−íc chuyÓn biÕn ®Æc biÖt quan 12
träng cña lÞch sö d©n téc hoÆc g¾n víi anh hïng d©n téc, danh nh©n tiªu biÓu cã ¶nh h−ëng to lín ®èi víi tiÕn tr×nh lÞch sö cña d©n téc; + C«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt, quÇn thÓ kiÕn tróc, tæng thÓ kiÕn tróc ®« thÞ vµ ®Þa ®iÓm c− tró cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt ®¸nh dÊu c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kiÕn tróc, nghÖ thuËt ViÖt Nam; + §Þa ®iÓm kh¶o cæ cã gi¸ trÞ næi bËt ®¸nh dÊu c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn v¨n hãa kh¶o cæ quan träng cña ViÖt Nam vµ thÕ giíi; + C¶nh quan thiªn nhiªn næi tiÕng hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt cña quèc gia hoÆc khu vùc thiªn nhiªn cã gi¸ trÞ vÒ ®Þa chÊt, ®Þa m¹o, ®Þa lý, ®a d¹ng sinh häc vµ hÖ sinh th¸i ®Æc thï næi tiÕng cña ViÖt Nam vµ thÕ giíi. Trong tr−êng hîp di tÝch ®· ®−îc xÕp h¹ng mµ sau ®ã cã ®ñ c¨n cø x¸c ®Þnh lµ kh«ng ®ñ tiªu chuÈn hoÆc bÞ hñy ho¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng phôc håi th× cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh xÕp h¹ng di tÝch ®ã cã quyÒn ra quyÕt ®Þnh hñy bá xÕp h¹ng ®èi víi di tÝch ®ã. MËt ®é vµ sè l−îng di tÝch tËp trung nhiÒu nhÊt ë 11 tØnh vïng ®ång b»ng s«ng Hång víi tû lÖ chiÕm kho¶ng 70% di tÝch cña ViÖt Nam. 13
2. LÔ héi LÔ héi lµ lo¹i h×nh sinh ho¹t v¨n hãa - tÝn ng−ìng d©n gian cña céng ®ång. ë ViÖt Nam, lÔ héi g¾n bã víi lµng x· nh− mét thµnh tè kh«ng thÓ thiÕu v¾ng trong ®êi sèng céng ®ång. Cho ®Õn nay, viÖc ph©n lo¹i lÔ héi còng cßn cã nhiÒu ý kiÕn, song t¹i Quy chÕ ho¹t ®éng v¨n hãa vµ kinh doanh dÞch vô v¨n hãa c«ng céng (Ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 103/2009/N§-CP ngµy 6-11-2009 cña ChÝnh phñ)1 ®· ghi nhËn c¸c lo¹i lÔ héi sau: lÔ héi d©n gian; lÔ héi lÞch sö, c¸ch m¹ng; lÔ héi t«n gi¸o; lÔ héi v¨n hãa, thÓ thao, du lÞch vµ lÔ héi cã nguån gèc tõ n−íc ngoµi tæ chøc t¹i ViÖt Nam. Mçi lÔ héi d©n gian còng nh− lÔ héi lÞch sö, c¸ch m¹ng ®Òu ®−îc h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh lÞch sö hµng ngµn n¨m ®Êu tranh dùng n−íc vµ gi÷ n−íc cña d©n téc. Mçi lÔ héi ®Òu cã nÐt tiªu biÓu riªng vµ chøa ®ùng trong ®ã nhiÒu gi¸ trÞ v¨n hãa cao ®Ñp, ®Ëm ®µ b¶n s¾c ViÖt Nam. Mçi lÔ héi ®Òu h−íng tíi mét nh©n vËt (hoÆc mét tËp thÓ nh©n vËt) ®−îc coi lµ linh thiªng, cÇn ®−îc t«n kÝnh, ghi ¬n, vµ ph¶i ®−îc c¸c ®êi sau t−ëng nhí, cóng giç _____________ 1. NghÞ ®Þnh sè 103/2009/N§-CP ngµy 6-11-2009 cña ChÝnh phñ hiÖn ®· ®−îc söa ®æi, bæ sung bëi NghÞ ®Þnh sè 01/2012/N§-CP ngµy 04-01-2012 cña ChÝnh phñ, sau ®©y gäi lµ NghÞ ®Þnh sè 103/2009/N§-CP ®· söa ®æi, bæ sung. 14
ch©n thµnh. §ã lµ c¸c anh hïng d©n téc trong chèng ngo¹i x©m; lµ c¸c danh nh©n v¨n hãa; lµ nh÷ng ng−êi cã c«ng lao to lín ®èi víi viÖc x©y dùng ®Êt n−íc, ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë tõng ®Þa ph−¬ng còng nh− víi c¶ n−íc; lµ nh÷ng ng−êi cã c«ng truyÒn nghÒ, chèng thiªn tai, khai ph¸ ®Êt hoang më ®Êt, lËp lµng Êp míi; lµ nh÷ng ng−êi hy sinh v× nghÜa lín; lµ nh÷ng ng−êi giµu lßng nh©n ¸i trong ho¹t ®éng cøu trî ®ång bµo. LÔ héi chÝnh lµ th¸i ®é thÓ hiÖn lßng biÕt ¬n vµ sù ng−ìng väng, t«n vinh cña ng−êi ®êi sau ®èi víi c«ng lao vµ ®øc ®é cña c¸c ®èi t−îng ®¸ng kÝnh nãi trªn; ®ã lµ tÊm lßng biÕt ¬n ng−êi cã c«ng, truyÒn thèng "uèng n−íc nhí nguån" cña nh©n d©n ta. Do vËy lÔ héi ®−îc coi lµ nhÞp cÇu nèi qu¸ khø víi hiÖn t¹i; lµ mét trong nh÷ng m«i tr−êng gi¸o dôc truyÒn thèng vµ v¨n hãa d©n téc rÊt tèt cho líp trÎ; lµ mét nhu cÇu tinh thÇn chÝnh ®¸ng cña mäi ng−êi, cÇn ®−îc tr©n träng. LÔ héi truyÒn thèng lµ sù tæng hîp cña tÝn ng−ìng, t«n gi¸o, nghÖ thuËt biÓu diÔn. VÒ c¬ b¶n, lÔ héi bao gåm phÇn lÔ vµ phÇn héi. PhÇn lÔ bao gåm c¸c nghi thøc tÕ tù víi c¸c bµi v¨n tÕ, th−êng diÔn ra ë nh÷ng n¬i trang nghiªm nh−: trong hoÆc tr−íc cöa ®×nh, ®Òn, miÕu, chïa,... môc ®Ých lµ ®Ó giao tiÕp víi thÇn linh s«ng nói, c¸c vÞ thÇn tæ nghÒ, anh linh c¸c vÞ anh hïng d©n téc, mêi tæ tiªn c¸c dßng hä vÒ dù héi víi d©n lµng. LÔ héi lµng héi tô 15
søc m¹nh thiªng liªng cña c¶ trêi ®Êt, non s«ng, tæ tiªn vµ con ch¸u. Bëi thÕ, trong dÞp lÔ héi, th«ng qua c¸c nghi thøc tÝn ng−ìng t«n gi¸o ®Ó −íc mong nèi sîi d©y giao c¶m gi÷a thÇn - ng−êi - céng ®ång vµ thÓ hiÖn nguyÖn väng cña hä trong kh«ng gian vµ thêi gian thiªng liªng. PhÇn héi, vÒ c¬ b¶n diÔn ra nh»m tháa m·n nhu cÇu vui ch¬i gi¶i trÝ cña con ng−êi th«ng qua c¸c trß ch¬i d©n gian, ®Þa ®iÓm diÔn ra th−êng ë nh÷ng b·i ®Êt trèng, v¹t rõng, trªn mÆt ao, hå, s«ng,... Theo nhµ nghiªn cøu v¨n hãa d©n gian - TiÕn sÜ NguyÔn ChÝ BÒn th× "trong c¸c trß ch¬i d©n gian, kh¸ nhiÒu trß ch¬i vèn lµ c¸c trß diÔn nghi lÔ hoÆc mang tÝnh nghi lÔ, nh−ng hiÖn t¹i, nã ®· nh¹t dÇn hay mÊt ®i tÝnh nghi lÔ, khiÕn chóng ta lÇm t−ëng ®ã lµ trß ch¬i d©n gian ®¬n thuÇn. Ch¼ng h¹n, trß chäi gµ, ®Êu vËt"1. Thêi gian tæ chøc lÔ héi tËp trung nhiÒu vµo mïa xu©n vµ mïa thu - ®©y lµ nh÷ng thêi ®iÓm trong n¨m ®−îc coi lµ thuËn lîi cho con ng−êi tiÕp cËn ®−îc nhiÒu h¬n nguån n¨ng l−îng thiªng cña vò trô. Theo vßng quay mïa vô cæ truyÒn, ®©y còng lµ qu·ng thêi gian n«ng nhµn, phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ nghØ ng¬i cña bµ con n«ng d©n. _____________ 1. NhiÒu t¸c gi¶: Kho tµng lÔ héi cæ truyÒn ViÖt Nam, Nxb. V¨n hãa d©n téc, T¹p chÝ V¨n hãa nghÖ thuËt, Hµ Néi, 2000. 16
LÔ héi cã ý nghÜa rÊt lín trong cuéc sèng. Th«ng qua lÔ héi, c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng cña lµng quª nh− ý thøc vÒ céi nguån, tæ tiªn, d©n téc, anh hïng d©n téc; ý thøc vÒ ®ång lo¹i, cè kÕt con ng−êi víi céng ®ång; ý thøc gi÷ g×n nÐt ®Ñp thuÇn phong mü tôc cña céng ®ång ®−îc gia t¨ng, cñng cè. Con ng−êi trong thêi ®iÓm diÔn ra lÔ héi d−êng nh− hßa ®ång, xÝch l¹i gÇn nhau h¬n, giao l−u cëi më ch©n thµnh h¬n. II. X¢Y DùNG NÕP SèNG V¡N MINH T¹I §IÓM DI TÝCH Vµ LÔ HéI Lµ MéT VIÖC CÇN THIÕT Di tÝch (di tÝch lÞch sö - v¨n hãa, danh lam th¾ng c¶nh) vµ lÔ héi lµ di s¶n v¨n hãa cña d©n téc. LuËt Di s¶n v¨n hãa sè 28/2001/QH10 (®−îc bæ sung, söa ®æi n¨m 2009 bëi LuËt sè 32/2009/QH12 LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt Di s¶n v¨n hãa) kh¼ng ®Þnh: "Di s¶n v¨n hãa ViÖt Nam lµ tµi s¶n quý gi¸ cña céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam vµ lµ mét bé phËn cña di s¶n v¨n hãa nh©n lo¹i, cã vai trß to lín trong sù nghiÖp dùng n−íc vµ gi÷ n−íc cña nh©n d©n ta". NghÞ quyÕt Trung −¬ng 5 khãa VIII ®· chØ râ: "Di s¶n v¨n hãa lµ tµi s¶n v« gi¸, g¾n kÕt céng ®ång d©n téc, lµ cèt lâi cña b¶n s¾c d©n téc, c¬ së ®Ó s¸ng t¹o nh÷ng gi¸ trÞ míi vµ giao l−u v¨n hãa"1. _____________ 1. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø n¨m Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1998, tr.63. 17
Di tÝch vµ lÔ héi lµ hån cèt cña d©n téc; lµ nÒn t¶ng tinh thÇn, ®éng lùc néi sinh cña sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña mçi c¸ nh©n vµ toµn d©n téc, nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh ®æi míi, héi nhËp vµ ph¸t triÓn hiÖn nay. Di tÝch, lÔ héi lµ n¬i h−íng mäi ng−êi t×m vÒ céi nguån, t×m vÒ víi qu¸ khø hµo hïng cña d©n téc, còng lµ n¬i gi¸o dôc truyÒn thèng cho thÕ hÖ trÎ, lµm cho v¨n hãa cña d©n téc kh«ng bÞ t¸ch rêi khái truyÒn thèng, gi÷ l¹i nh÷ng gi¸ trÞ tù th©n, ®ång thêi t¹o nªn cèt c¸ch, b¶n lÜnh, n¨ng lùc cña mçi d©n téc. Nh÷ng hÖ gi¸ trÞ nµy cã tÝnh æn ®Þnh rÊt lín vµ cã tÝnh bÒn v÷ng t−¬ng ®èi, cã søc m¹nh to lín ®èi víi céng ®ång... Trong x· héi ®−¬ng ®¹i, ngoµi nh÷ng ®ãng gãp ®Ó lµm nªn søc m¹nh tinh thÇn cña d©n téc, di tÝch vµ lÔ héi cßn ®ãng gãp kh«ng nhá vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi. §iÒu dÔ nhËn ra lµ di tÝch vµ lÔ héi g¾n bã mËt thiÕt víi ho¹t ®éng du lÞch - mét ho¹t ®éng trong t−¬ng lai sÏ gãp phÇn kh«ng nhá vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi cña ®Êt n−íc ta, thËm chÝ nã cßn ®−îc xem lµ tµi nguyªn cña du lÞch. NÕu kh«ng nhËn thøc ®Çy ®ñ nh÷ng gi¸ trÞ tiÒm Èn cña di tÝch vµ lÔ héi ®Ó khai th¸c vèn "tµi nguyªn" ®ã hoÆc khai th¸c mét c¸ch bõa b·i th× nguån "tµi nguyªn" Êy hoÆc lµ sÏ bÞ l·ng quªn hoÆc lµ sÏ ®Õn lóc c¹n kiÖt. 18