“Quân tử cầm” trong âm nhạc tài tử

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

179
lượt xem 32
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cây đờn kìm (Nguyệt cầm) vốn được tôn vinh là “Quân tử cầm” và là… “thầy” của các loại nhạc cụ khác trong dàn nhạc tài tử cải lương. Vai trò, vị trí của cây đờn kìm quan trọng như thế nào trong giới đều đã rõ, thế mà có một thời gian khá dài, nó đã bị lu mờ và tưởng chừng bị mai một… Song, từ khi phong trào đờn ca tài tử cải lương được khơi dậy, những năm gần đây, cây đờn kìm đã dần khôi phục lại được “chỗ đứng” của mình. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: “Quân tử cầm” trong âm nhạc tài tử

“Quân t c m” trong âm nh c tài t Cây đ n kìm (Nguy t c m) v n đư c tôn vinh là “Quân t c m” và là… “th y” c a các lo i nh c c khác trong dàn nh c tài t c i lương. Vai trò, v trí c a cây đ n kìm quan tr ng như th nào trong gi i đ u đã rõ, th mà có m t th i gian khá dài, nó đã b lu m và tư ng ch ng b mai m t… Song, t khi phong trào đ n ca tài t c i lương đư c khơi d y, nh ng năm g n đây, cây đ n kìm đã d n khôi ph c l i đư c “ch đ ng” c a mình. “V trí đ c tôn” ngày xưa Ngày xưa, dàn nh c ngũ âm trong cung đình theo phong cách “t tuy t” (kìm – cò – tranh – đ c) hay “ngũ tuy t” (kìm – cò – tranh – đ c – sáo); cây đ n kìm v n đ ng v trí đ u nhóm đ m nhi m vai trò… lĩnh xư ng. K t khi nh c tài t Nam b xu t hi n (gi a th k XIX) và sân kh u c i lương ra đ i (đ u th k XX), cây đ n kìm v n gi đư c v trí “đ c tôn” này. Các bài b n trong âm nh c tài t c i lương cũng đ u d a vào ch nh c chính t cung – b c c a đ n kìm. Nh ng ai h c ca, các lo i
nh c c khác cũng d a vào n n t ng âm nh c c a đ n kìm. Cây đ n kìm là “th y” c a ngư i hát và là “th y” c a các lo i nh c c khác là vì v y. Nguyên lý c a đ n – ca là “nh t nh p – nhì ca – ba đ n”, cũng l y cây đ n kìm làm g c. N u ca – đ n mà không rành nh p và v ng nh p thì không th nào “thành ngh ” đư c. Đã chơi đư c cây đ n kìm là ph i v ng nh p. Riêng cây đ n kìm r t khó h c và khó đ n cho hay, so v i nh ng nh c c khác trong dàn nh c tài t c i lương. Ch ng h n, ngư i ti p thu nhanh thì h c guitar lõm, s n, tranh… trong vòng 6 tháng là có th đ n ca đư c, còn h c đ n kìm thì ph i m t đ n… 12 tháng. Nó là lo i nh c c “ít phím hi m dây” (2 dây, 9 phím), ngư i đ n ph i nh n nhá, có khi ch m t b c ph i ra nhi u âm s c khác nhau, nên ngư i ít c m âm đ n s không đ t. Đ c bi t là dây “T Lan” c a đ n kìm hi m ngư i nào có th đ n cho hay, b i ngón nh n ph i đ t đ n điêu luy n và “tay kim” ph i th t nhu n nhuy n. T xa xưa cho đ n t n bây gi , cây đ n kìm luôn gi “song loan” trong các cu c đ n ca tài t c i lương. Cây đ n kìm còn đư c đánh giá uy tín qua tu i tác c a ngư i đ n, ví d như trong m t cu c chơi, có nhi u ngư i bi t đ n kìm thì các ngư i tr ph i trân tr ng trao đ n kìm cho ngư i cao tu i nh t cu c chơi đó. Nó v a như l nghi và r t t nh trong gi i đ ng đi u. sân kh u c i lương, giá nào các ông b u cũng ph i tìm ki m cho b ng đư c ngư i đ n kìm gi i, đ ch huy dàn nh c (gi “song loan”) và hư ng d n bào b n, nh p nhàng cho di n viên ho c b túc ngh cho nh ng di n viên chuyên nghi p. H u h t các ngh sĩ c i lương tài danh
ngày xưa đ u h c ngh b ng phương pháp này (“truy n ngh theo c m tay ch vi c”). T các nh c công c a các lo i nh c c đ n các di n viên khác đ u ph i “kính n ” nh c công đ n kìm trong gánh hát c a mình và tr nh tr ng g i h b ng “th y”. Lương c a nh c công đ n kìm h i y trong gánh hát lúc nào cũng cao hơn các nh c công khác, k c đào kép chánh có ngư i có lương th p hơn nh c công đ n kìm. Ngày nay thì lương nh c công guitar lõm đư c xem là cao nh t, nh c công đ n kìm m c lương ch b ng 7/10 so v i nh c công guitar lõm trong dàn nh c đoàn hát. Tên tu i c a nh ng b c th y đ n kìm n i ti ng có th k đ n theo th t như: Tr nh Thiên Tư (B c Liêu), Ký Hư n (Vĩnh Long), Ba Ti m, Năm Vinh (Ti n Giang)– nguyên nh c sư c a trư ng Ngh thu t Sân kh u II, Giáo Thinh, Năm Cơ, Năm Hưng, Sáu T ng, Út Trong (Sài Gòn), Cao Hoài Sang, Sáu Th i (mi n Đông)… K ti p đó là nh ng: Ba Tu, Minh Th o, Năm Xã (TP.HCM), Tư Còn (Bình Dương), Thanh Hi n (Tây Ninh), v.v Đ n kìm ph c v M t th i gian khá dài, guitar phím lõm làm “bá ch ” trong dàn nh c c i lương, kho ng t th p niên 40 cho đ n h t th k XX, t c hơn n a th k . B i nó nhi u tính năng và phong phú âm s c, âm v c r ng hơn và thêm vào đó đư c khuy ch đ i âm thanh qua h th ng ampli. Còn đ n kìm là nh c c m c, âm v c h p l i khuy ch đ i âm thanh b h n ch và âm s c kém trung th c. T th p niên 70 đ n 90 là “l tr ng” sân kh u
c i lương không th y nhân tài đ n kìm k th a, ch còn l i các tay “lão làng” và r t ít ngư i h c đ n kìm. Đ i đa s đ u ch y theo phong trào h c guitar lõm, s n, tranh… nh t là k t sau ngày gi i phóng 30/4/1975. Đ u nh ng năm 90, có l n ngư i vi t bài g p nh c sĩ - NSƯT Ba Tu đi ch m thi đ n ca tài t t nh, ông than r ng: “Không th y m t tay đ n kìm nào cho ngon ho c m t ngư i tr tu i nào có tri n v ng, ch còn l i m y ông già ngón cũng l t r i!”. Ông còn tâm s trong n i lo l ng: “Lâu r i không ai ch u h c đ n kìm, bây gi l p tr c ch y theo nh c tr , còn c nh c thì c guitar lõm và s n, khi l p t i tui qua đ i thì không bi t ai s là ngư i k th a chúng tôi đây”. T ngày phong trào đ n ca tài t đư c d y lên r ng rãi, cây đ n kìm đư c chú tr ng, các nhóm, các câu l c b đ u khai thác nh ng ngón đ n kìm “ n d t”, r i nhi u thanh niên, trung niên r nhau h c đ n kìm. Cũng có l h đã nh n th c đư c cái “quý hi m” v n là b n s c dân t c và cái âm thanh huy n ho c c a đ n kìm. Nên nh ng năm g n đây, cây đ n kìm đã nhanh chóng khôi ph c l i v trí trong dàn nh c tài t và gi “song loan”, h u như ch có đ n kìm là gi vai trò chính, r t ít nơi s d ng s n cho đ n ca tài t . T t c nh ng dàn nh c trong các chương trình c i lương c a Đài Ti ng nói Nhân dân TP.HCM, Đài Truy n hình TP.HCM và các đài phát thanh truy n hình t nh hi n nay, đ n kìm đ u có m t và gi v trí quan tr ng. Th còn sân kh u c i lương thì sao? Đoàn c i lương Cao Văn L u (B c Liêu) có n nh c công đ n kìm là Ng c C n, Đoàn ngh thu t t ng h p An Giang có Thi n Vũ, Đoàn ngh thu t t ng h p Ti n Giang có Ba Chí, Đoàn c i lương Long An có Đ
Tú, Nhà hát c i lương Tr n H u Trang có Mai Hoàng Thành, Trư ng Cao đ ng Sân kh u – Đi n nh TP.HCM (Nhà hát Th Gi i Tr ) có H i Lu n, Văn Môn, v.v… và v.v… H u h t nh ng đơn v này đ u đang s d ng cây đ n kìm r t có hi u qu và xem như h đang đ nh v l i “v trí đ c tôn” cho nó. Nh c sĩ – NSƯT Thanh H i nói: “S n có th thay kìm, s n hay ch xôm t , tr trung thôi. Còn nh ng tình hu ng bi c m, bu n t s trong k ch ho c nh ng đi u Nam oán thì s n không th b ng kìm đư c”. Nh c sĩ – NSƯT Ba Tu cho bi t: “Đ n kìm gi i thì giai đi u nào đ n cũng hay, cũng g i c m cho ngư i ca luôn hưng ph n”. Còn so n gi H u L c (trư ng đoàn c i lương Long An) thì cho r ng: “Sân kh u c i lương có h - n - ái - trong v di n, còn trong dàn nh c ch có đ n kìm m i th hi n đư c s tr m b ng, nh t khoang, và dàn nh c c i lương ph i có ti ng đ n kìm thì m i đư m ch t c i lương hơn”. Đư c bi t, hi n nay Đoàn c i lương Nhân dân Kiên Giang và Đoàn Văn công Đ ng Tháp đang tuy n m nh c công đ n kìm. T i tư gia c a nh c sĩ – NSƯT Ba Tu đang “chiêu m ” m t s môn đ vào ra, có ngư i t t nh lên đây đ h c đ n kìm. Có th kh ng đ nh, qua m t th i gian khá dài trong l ch s c a nó, hi n nay cây đ n kìm đã có khuynh hư ng đư c ph bi n các cu c đ n ca tài t và sân kh u c i lương. S tr l i và đ nh v này, ch c ch n m t tương lai không xa trong đ i s ng âm nh c tài t c i lương, cây đ n kìm đư c hưng th nh ti ng nguy t c m; và k c nh ng cao niên, có th yên lòng r ng: đ n kìm s không b mai m t n a…