intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Bài giảng: Các con vật

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST
Báo xấu
72
lượt xem 5
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chim (danh pháp khoa học: Aves ) là tập hợp các loài động vật có xương sống, máu nóng, đi đứng bằng hai chân và đẻ trứng. Trong lớp Chim, có khoảng 10.000 loài còn tồn tại, giúp chúng trở thành lớp đa dạng nhất trong các loài động vật bốn chi. Lớp chim cư trú ở các hệ sinh thái khắp toàn cầu, từ vùng Bắc Cực cho tới châu Nam Cực. Các loài chim có kích thước dao động khác nhau, từ nhỏ cỡ 5 cm (như Mellisuga helenae - một loài chim ruồi) cho tới lớn cỡ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng: Các con vật

  1. CAÁC CON VÊÅT 1 MUÅC LUÅC TÖÍ TÖNG NHAÂ HÖÍ...............................................................................................................2 TÏ GIAÁC TRONG NGAÂN XANH ......................................................................................... 18 RÖÌNG HAY LAÂ RÙÆN BIÏÍ N ................................................................................................. 31 VAÂI NEÁT VÏÌ CAÁ SÊËU.......................................................................................................... 36 NGÛÅA THÊÌN ...................................................................................................................... 51 CON BAÅCH TUÖÅC KHÖÍNG LÖÌ .......................................................................................... 58 CHUYÏÅN VÏÌ CON VOI....................................................................................................... 70 VAÂI NEÁT VÏÌ CAÁ MÊÅ P ......................................................................................................... 93 http://ebooks.vdcmedia.com
  2. PHAÅM HÖÍ 2 TÖÍ TÖNG NHAÂ HÖÍ Höí laâ giöëng ùn thõt, xuêët hiïån vaâo àêìu kyã Àïå tam - thuöåc nguyïn àaåi Tên sinh, caách nay 56 triïåu nùm - möåt trong nhûäng nhoám àöång vêåt coá vuá nguyïn thuãy cöí nhêët. Töí tiïn cuãa höí ngaây nay laâ giöëng höí khöng àuöi, rùng kiïëm, laâ Ma-hai-rö-àuát (Mahairo- dus theo tiïëng cöí Hy Laåp "Ma hai ra" laâ kiïëm, dao nhoån). Rùng nanh cuãa noá uöën nhû hònh caái gûúm. Vïì kñch thûúác, Ma-hai-rö-àuát to nhiïìu hún caác giöëng höí úã A-mua hay Ben-gan, noá daám têën cöng caã tï giaác vaâ voi! Miïång noá haá röång khuãng khiïëp, gêìn nhû thaânh möåt goác vuöng vaâ cùæm dïî daâng nhûäng rùng kiïëm nhoån vaâo da daây cuãa con möìi. Tûâ àêìu thïë kyã Àïå tûá vïì sau (1 triïåu nùm) coá nhûäng bùng kyâ ghï gúám. Giaá reát ghï gúám àaä aãnh hûúãng àïën thïë giúái àöång vêåt vaâ thûåc vêåt. Con vêåt to lúán àêìu tiïn úã chêu êu rúâi núi cû truá ài lêìn vïì nhûäng vuâng nhiïåt àúái - coá leä bùæt àêìu tûâ luác bùng kyâ cuöëi cuâng - laâ con höí rùng kiïëm. Vaâ sau àoá rêët lêu, con linh cêíu vaâ sû tûã múái lïn àûúâng tiïën vïì hûúáng Mi ài, chùæc laâ trûúác khi lûúäi àêët Gi bran ta àûát àöi vaâ Àõa Trung Haãi laåi möåt lêìn nûäa hoaân toaân chòm xuöëng vônh viïîn cho túái giúâ àêy. Gêëu, boâ toát, hûúu thò ruát vïì phûúng Bùæc. (Theo lõch sûã caác loaâi vêåt cuãa Ri-sa Lú-vin-xún vaâ Àúâi söëng traái àêët cuãa A. I-a-cöëp-leáp). Coá taác giaã khaác noái rùçng con höí ngaây nay, khöng dñnh lñu gò àïën con höí khöng àuöi rùng kiïëm. Nhûng luêån cûá coân mú höì, khöng vûäng chùæc, nïn töi thêëy khöng cêìn thiïët dêîn vaâo àêy. Höí àûúåc mang tïn khoa hoåc laâ Panthera tigris hay Felix tigris laâ con vêåt maånh nhêët trong hoå meâo. * Àùåc tñnh vaâ sinh hoaåt cuãa höí Con vêåt ùn thõt söëng, dûä túån vaâ nham hiïím, thûúâng söëng vaâ ài ùn möåt mònh, trûâ thúâi kyâ hön phöëi. Noá laâ chuáa sún lêm cuãa caác vuâng rûâng Viïåt Nam, Àöng Dûúng vaâ chêu aá noái chung. Trïn baãn àöì àöång vêåt thïë giúái, vuâng cû truá cuãa höí phên böë tûâ Ba Tû, tuyïc- it-xtùng àïën têån Trung Quöëc, nhiïìu nhêët úã Ben-gan, Maä Lai, Àöng Dûúng, Gia-va, vaâ aåu- ma-tra, Ba-li. Tuy nhiïn, ngaây nay thónh thoaãng ngûúâi ta vêîn thêëy höí xuêët hiïån úã vaâi vuâng laånh leäo, bùng giaá úã aá chêu. Chuáng thûúâng hoaåt àöång trïn caác vuâng Bùæc aá chêu, têån miïìn Àöng Nam Têy Baá Lúåi aá, vuâng söng Hùæc Long Giang (àõa phêån Maän Chêu) àïën têån êën http://ebooks.vdcmedia.com
  3. CAÁC CON VÊÅT 3 Àöå, àoaân gioãi Caác con vêåt trïn rûâng dûúái biïín sang àïën phña Têy Nam vaâ phña Nam biïín Caát-xpien (thuöåc Liïn Xö). úã Tñch Lan, Têy Taång vaâ àaão booác-nï-ö khöng thêëy coá giöëng "Meâo khöíng löì" naây. Coân trïn luåc àõa Phi Chêu vaâ Myä Chêu thò ngaây nay loaåi giöëng höí àaä bõ hoaân toaân tuyïåt diïåt. Taåi sao noá laåi coá thïí laâ Chuáa sún lêm úã caác vuâng rûâng chêu aá ? Theo Àaâo Vùn Tiïën thò: "Trûúác hïët coá leä do höí coá thïí xaác to lúán vaâ sûác khoãe phi thûúâng. Möåt höí àûåc nùång khoaãng hai taå coá thïí quùæp con lúån to nùång vaâi chuåc ki-lö, nhaãy qua haâng raâo khöng tiïëng àöång vaâ höí coá thïí nhaãy xa 5-6 meát. Höí coân coá thïm hai thûá vuä khñ rêët lúåi haåi laâ böå nanh vaâ böå vuöët. so vúái böå rùng cuãa nhiïìu loaâi thuá ùn thõt (choá, cêìy...) rùng höí ñt hún, nhûng cúä lúán hún, caånh sùæc vaâ mêëu khoãe hún. Rùng cûãa nhoã vaâ deåp khöng coá taác duång quan troång. Nhûng rùng nanh rêët lúán duâng àïí cùæn xeá vaâ róa thõt; rùng haâm deåp bïn vaâ coá mêëu nhoån, sùæc duâng àïí cùæn dêåp xûúng con möìi. Hún nûäa, mùåt höí troân; haâm rùng trïn vaâ haâm dûúái khöng daâi, nïn laâm thaânh hai goång kïìm ngùæn rêët khoãe, giuáp con vêåt ngoaåm möìi rêët chùåt vaâ cùæn vúä àûúåc öëng xûúng rùæn nhêët". Böå vuöët cuãa hai baân chên trûúác cuäng khoãe vaâ sùæc, duâng àïí taát vaâ giûä möìi. Chó cêìn vaã möåt caái laâ höí coá thïí moác goån haâm dûúái cuãa chuá lúån loâi. Vaâ con vêåt luön luön duäa sùæc böå vuöët bùçng caách caâo vaâo thên cêy göî. Trong chuöìng höí úã vûúân thuá, coá möåt khuác göî lúán, chñnh laâ àïí thoãa maän yïu cêìu cuãa con vêåt. Cuäng vò vuöët höí lúåi haåi nhû vêåy maâ úã Trung Quöëc vaâ Viïåt Nam trûúác kia, thûúâng coá phong tuåc duâng "höí traão" (tûác vuöët höí) àïí laâm buâa àeo cho caác chaáu nhoã vúái niïìm tin vuöët seä baão vïå cho chaáu luön luön khoãe maånh. Cêìn noái thïm möåt chuát laâ so vúái sû tûã, baáo... caác loaâi thuá ùn thõt coá vuöët khaác thò vuöët höí rêët àöåc... vò quaá bêín. Khi noá caâo cêëu vaâo àêu thò da thõt con ngûúâi chöî àoá bõ thöëi rûäa ngay. Thïë nïn sau khi àaä bùæn àûúåc höí, ngûúâi ta thûúâng hay àöët vuöët cuãa noá àïí traánh nhúä ra vö yá àuång chaåm phaãi. öng baâ ta coá cêu: "Rûâng giaâ nhiïìu voi, rûâng coâi nhiïìu coåp" chûáng toã noá ñt khi úã rûâng sêu, trûâ möåt vaâi núi coá hang höëc, gêìn khe suöëi. Ban ngaây noá thûúâng tòm nguã núi yïn tônh, giûäa caác khu rûâng tre, hoùåc hang höëc, ruá caân, lau laách doåc theo söng ngoâi. Àïm múái moâ ài bùæt möìi. Traái ngûúåc vúái meâo - ngûúâi anh em hoå nöåi - höí rêët thñch nûúác, hay tùæm, dïî daâng búi qua ao àêìm vaâ caã söng lúán. Chuáng ta thûúâng nghe chuyïån höí, ban àïm leán búi qua nhûäng khuác söng heåp àïí vaâo xoám laâng bùæt gia suác. Nhûäng khi chùèng bùæt àûúåc möìi, bõ cún àoái thuác baách, maâ gùåp àûúåc chiïëc àoá cuãa ngûúâi àùåt bùæt töm teáp úã caác búâ suöëi, búâ söng thò höí cuäng khöng bao giúâ tûâ chöëi. http://ebooks.vdcmedia.com
  4. PHAÅM HÖÍ 4 Noá leå laâng duâng hai chên trûúác bûng lïn, ngûãa cöí haá hoång àöí caã chiïëc àoá àêìy töm, teáp vaâo miïång vaâ liïëm meáp caái xong, chuöìn ngay. aåúå trò hoaän e bõ ngûúâi bùæt gùåp thò khöën. Vò thïë, ta múái coá cêu "ùn nhû huâm àöí àoá". Höí khöng sinh saãn theo muâa nhêët àõnh nhû möåt söë giöëng loaâi thuá khaác. Khi àöång duåc thò höí caái toaát ra möåt muâi xaå àùåc biïåt, vaâ kïu bùçng möåt "ngön ngûä" khaác hún ngaây thûúâng, àoá laâ möåt thûá tñn hiïåu goåi tònh, chó coá nhûäng "chaâng trai" höí múái biïët àûúåc. Nhûäng ngûúâi sinh söëng úã rûâng lêu nùm, thûúâng chûáng kiïën nhûäng cuöåc tranh taâi, giao àêëu aác liïåt giûäa caác con höí àûåc, àïí giaânh lêëy võ "hön thï". Chuáng àaánh nhau, coá khi suöët ngaây àïm, gêìm vang caã nuái; tuy nhiïn chûa hïì thêëy xaãy ra chïët choác. Con chiïën thùæng cuöëi cuâng seä àûúåc "naâng" choån laâm "àûác lang quên". Trong suöët "thúâi kyâ trùng mêåt" vúå chöìng höí cuâng ài sùn bùæt möìi, luön luön söëng coá àöi bïn nhau. Nhûng khi höí caái coá mang, noá bùæt àêìu giúã chûáng nhe rùng, giûúng vuöët àuöíi "chöìng" ài. Anh chaâng rêu huâm haâm eán vêåy maâ cuäng súå vúå, àaânh "nhêîn nhõn àaân baâ" ra ài söëng cö àöåc möåt mònh. Ta hay noái: "Dûä nhû höí caái" laâ phaãi! Höí meå tûúng lai bao giúâ cuäng choån möåt caái hang, möåt buåi rêåm hay giûäa àaám lau sêåy kñn àaáo laâm töí àeã con, sau 105 ngaây cûu mang, thûúâng àeã 2 hay 3 con, nhiïìu nhêët laâ 6. Höí con ra àúâi, mùæt nhùæm khñt, to cúä möåt con meâo lúán. Mêëy tuêìn àêìu, höí meå luön luön nùçm bïn con, àúåi cho con phaát triïín àêìy àuã. Khi naâo àoái quaá, noá múái phaãi taåm rúâi con ài bùæt möìi. Ta hay noái: "Höí dûä cuäng khöng ùn thõt con" àïí laâm thñ duå so saánh, nhùæc nhúã vïì àaåo àûác, luên lyá cuãa böín phêån ngûúâi laâm cha meå. Àiïìu naây khöng hoaân toaân àuáng. Nhû àaä biïët, höí thûúâng àeã vaâ nuöi 2 hay 3 con. Nhiïìu hún con söë êëy, nghôa laâ lûáa con quaá àöng àuác thò vêën àïì kiïëm miïëng seä rêët gay go. Trûúâng húåp êëy, höí meå hay höí böë phaãi "thõt" búát chuáng ài! (Àùåc tñnh naây thûúâng thêëy xaãy ra úã möåt söë loaâi thuá rûâng ùn thõt, úã hang; chuáng coân ùn caã nhûäng con non eão uöåt, quùåt queåo, öëm yïëu... ngêîu nhiïn thaânh sûå choån loåc baão àaãm duy trò möåt noâi giöëng khoãe maånh). Àûúåc böën thaáng, höí con àaä biïët ài theo meå sùn möìi. Höí meå daåy con caách rònh möìi, daán buång saát àêët trûúân túái, phoáng túái, voåt lïn, chuåp phuã àêìu, caách xeá thõt nhû thïë naâo, caách thûác mang keáo löi con möìi vïì möåt núi kñn àaáo trûúác khi ùn v.v... Duâ söëng úã rûâng, höí trûúãng thaânh khöng bao giúâ leo cêy. Ngûúåc laåi khi coân nhoã, chuáng rêët thñch leo treâo trïn nhûäng caânh cêy thêëp àïí nö àuâa. Bêìy con caâng lúán thò khu vûåc sùn möìi caâng núái röång. Höí con dêìn dêìn àaä coá khaã nùng tham gia àùæc lûåc vaâo viïåc bùæt möìi. Cho àïën khi àûúåc 2-3 tuöíi thò chuáng múái bùæt àêìu phên taán, möîi con möåt núi, http://ebooks.vdcmedia.com
  5. CAÁC CON VÊÅT 5 caách xa nhau àïí söëng möåt cuöåc àúâi tûå lêåp. Höí chùèng nhûäng nhaãy xa, maâ coân nhaãy cao àïën 5 meát. Nhûäng àïm trùng, höí thûúâng nhùçm "Chõ Hùçng" laâm àñch àïí têåp nhaãy cao, reân luyïån àöång taác cho thuêìn thuåc. Do àêëy caác cuå ngaây xûa hay goåi höí laâ "öng thêìy nghïì voä". Haâng raâo lúãm chúãm coåc nhoån cuãa caác traåi chùn nuöi gia suác, àöëi vúái noá chùèng ra muâi gò. Noá coá thïí coäng nöíi möåt con boâ tú nhaãy qua nhû khöng! (Têët nhiïn phaãi coá khoaãng àêët röång, höí múái lêëy àaâ phoáng túái, nhaãy cao àûúåc. úã caác vûúân baách thuá, ngûúâi ta laâm haâng raâo sùæt chó cao hún 3 meát, maâ vêîn giam chên noá àûúåc, búãi diïån tñch giúái haån cuãa sên chuöìng khöng cho pheáp höí phoáng xa. Maâ àaä khöng thïí phoáng xa têët khöng thïí nhaãy cao). Höí coá thïí sùn möìi ban ngaây. Nhûng khi hoaâng hön xuöëng, mùåt trúâi vûâa chúám lùån múái chñnh laâ luác höí bùæt àêìu hoaåt àöång. Noá men theo rònh phuåc kñch bïn löëi moân maâ caác loaåi thuá rûâng thûúâng qua laåi, rúâi chöî êín truá kiïëm ùn hoùåc ài uöëng nûúác. Khûáu giaác vaâ thñnh giaác höí khaá tinh vi, nïn àaánh húi vaâ nghe tiïëng àöång xuöi gioá tûâ xa rêët gioãi, biïët traánh àûúåc phêìn naâo caác bêîy rêåp do ngûúâi àùåt ra. Duâ vêåy vêîn thua heo rûâng. Ài ngûúåc hûúáng gioá thò noá khöng nghe roä vaâ àaánh húi chêåm. Thõ giaác keám vò têìm mùæt höí luön luön bõ giúái haån búãi nhûäng buåi luâm, cêy cöëi xum xuï hay cao ngêët, nïn höí vêîn quen nhòn gêìn. Nhûúåc àiïím naây khöng trúã ngaåi gò nhiïìu àöëi vúái caác loaâi thuá söëng trong rûâng rêåm noái chung. Chiïën thuêåt cuãa höí laâ têën cöng chúáp nhoaáng. Duâ thên hònh to lúán nhû vêåy nhûng àöång taác cuãa noá rêët nhanh nheån, mïìm maåi. Noá di chuyïín nheå nhaâng, ïm nhû ru, àöi khi coân boâ eáp caã caái thên hònh thaânh deåp leáp xuöëng saát àêët - àiïìu kiïån têët yïëu sinh tûã - coá thïë múái sùn àûúåc möìi; búãi thuá rûâng nhiïìu con cuäng tinh khön, chaåy nhanh nhaãy gioãi khöng dïî bùæt. Vúái töëc lûåc 80km giúâ, noá nhaãy voåt túái vöì ngay. Nïëu con möìi traánh thoaát, noá àûáng lïn giang "tay" (hai chên trûúác) ra ngùn khöng cho chaåy, hoùåc àaä chaåy röìi thò noá nhaãy voåt cao qua khoãi àêìu àïí àoán àûúâng. Baân "tay" höí rêët maånh. Nhûäng thuá lúán nhû heo rûâng, nai, sún dûúng... noá chó vaã möåt caái àuã àaánh gaäy àöët xûúng cöí, khiïën con möìi chïët ngay. Àùåc tñnh cuãa höí laâ trïn cao chuåp xuöëng khi vöì möìi. Cho nïn ngûúâi ài rûâng khi muöën nguã, nghó chó cêìn chùåt böën cêy tre hoùåc nûáa voát nhoån cùæm böën bïn nhû cùæm böën goác coåc maân. Röìi cûá nùçm, ngöìi vaâo giûäa böën coåc àoá. Noá cuäng rêët súå lûúái. Ngûúâi nguã trong maân (muâng) noá chó ngöìi rònh, caånh bïn ngoaâi, àúåi khi chui ra múái lao túái vöì chûá khöng bao giúâ bùæt ngûúâi trong maân. Noá súå moáng xoâe ra vöì, khi cuåp laåi vûúáng maân nhû vûúáng lûúái gúä khöng ra. http://ebooks.vdcmedia.com
  6. PHAÅM HÖÍ 6 Nùm 1957, anh Tön vaâ anh Àaán (miïìn Nam têåp kïët) ài laâm göî vïì, nguã trong maân taåi àeâo Pha Àin, tûâ 12 giúâ khuya àïën 5 giúâ saáng, hai con höí rònh bïn ngoaâi, roã daäi caã àöëng, trúâi saáng múái boã ài. Ngûúâi ta cuäng thûúâng noái: "Cêíu khûã thöí höí khûã thaåch". Ài trong rûâng súå höí thò cêìm hai hoân àaá àaánh nhau canh caách, cuäng nhû gùåp choá thò ngöìi thuåp xuöëng àêët, choá súå nhùåt àêët àaá neám. Höí nghe àaá àaánh nhau canh caách khöng biïët tiïëng gò seä luãi ài. Àiïìu naây töi chûa coá kinh nghiïåm thûåc tiïîn, khöng chùæc quaã àuáng vêåy khöng? * Àaánh vaâ bùæt höí nhû thïë naâo? Ngûúâi xûa àaánh höí, duâng cêy giaáo coá muäi nhoån (tre, nûáa voát nhoån, maác nhoån caán daâi). úã Caâ Mau trûúác kia - caách nay khoaãng trùm nùm - thò duâng cêy lao phoáng höí, caán bùçng song (mêy to) daâi 3,2 meát. Lûúäi lao reân bùçng loaåi theáp vaâng, gêìn nhû àöìng deão khöng gaäy, coá ngaånh giûäa lûúäi, cuäng àöi khi coá thïm ngaånh nhoã nûäa úã àêìu lûúäi lao. Caái töng (cuäng goåi laâ cai) böå phêån gùæn vaâo caán, àuåc löî xêu vaâo bùçng súåi thûâng to cúä ngoán tay caái, àaánh bùçng toác cho sùn laåi, chûâa möåt àoaån daâi buöåc vaâo thên caán, phoâng lûúäi lao suát ra. Ài rûâng, bêët thònh lònh gùåp höí thò phaãi can àaãm bònh tônh, cûá giûä thïë thuã, cêìm cêy nhoån chong muäi nhoån cao hún àêìu, mùæt nhòn thùèng vaâo mùæt noá, thoaáng súå noá biïët ngay. (Choá cuäng thïë, con choá chó nguy hiïím àöëi vúái ngûúâi laâ khi con ngûúâi súå noá. Quy luêåt naây àöëi vúái caác loaâi thuá dûä úã rûâng ñt khi tiïëp xuác vúái ngûúâi caâng thñnh nhaåy böåi phêìn). Noá xoay bïn naâo, ta xoay bïn nêëy, noá seä boã ài hoùåc chaåy. Phaãi chuá yá caái àuöi. Höí àêåp àuöi bïn traái, seä nhaãy vïì bïn phaãi, àêåp àuöi bïn phaãi seä nhaãy vïì bïn traái; thêëy àuöi noá cuöën voâng troân dûúái buång laâ dêëu hiïåu noá muöën vöì chuåp xuöëng. Höí vöì möìi nhoã hïåt nhû meâo bùæt chuöåt. Bùæt möìi röìi buöng boã, nhaãy ra, laåi xö vaâo cùæn laåi. Nghõch chaán múái ùn. Bùæt trêu, nai, boâ, lúån... höí àïìu ùn loâng trûúác, röìi múái túái caác böå phêån khaác. Àïm ùn khöng hïët, boã ài. Höm sau, khoaãng chaång vaång noá múái àïën ùn tiïëp. úã rûâng thûúâng töëi súám, muâa heâ böën nùm giúâ, muâa àöng ba böën giúâ noá àaä trúã ra ùn. Thêëy con möìi boã dúã, ta khöng àûúåc súâ moá àïën, khöng xï dõch, dûå àoaán con àûúâng noá seä trúã laåi, tuây àõa hònh, àoán bùæn. Ngûúâi keám (nhêët laâ múái têåp sùn) thò laâm giaân trïn cêy traánh xuöi gioá. aåùn àïm, thûúâng gùåp àeân, noá ngoá vaâo àeân. Coá con àoáng möåt mùæt, àoá laâ höí dûä. Ngûúâi tinh múái phên biïåt àûúåc. Tûác laâ ûúác tñnh noá àoáng mùæt phaãi hay mùæt traái àïí bùæn àuáng vaâo "bùng giang" khoaãng caách giûäa hai mùæt. Möîi lêìn noá àoáng mùæt laåi, thêëy nhû cuåc than lûãa nhïíu gioåt xuöëng, trïn to dûúái nhoã, möåt luác noá laåi àoáng mùæt naây, múã mùæt kia. Nïëu vöåi, thûúâng bùæn trûúåt bïn ngoaâi mang tai. Khi ta thêëy nguyïn hònh noá thò bùæn vaâo http://ebooks.vdcmedia.com
  7. CAÁC CON VÊÅT 7 bïn naách chöî tim, dûúái xûúng vai chên trûúác (nai, heo rûâng, mang... cuäng thïë). Nai mùæt húi xanh, nai caái thay nhung thò mùæt cuäng àoã, nhûng khöng àoáng laåi nhû mùæt höí. Khi höí bõ thûúng noá rêët dûä. Nhûäng ngûúâi ài sùn múái thûúâng boã khöng daám theo. Kinh nghiïåm theo laâ tòm vïët maáu, vïët chên, nhêët laâ noá thûúâng moâ vïì khe suöëi, tòm nûúác uöëng khi àaä bõ thûúng. Àöi khi noá "phuåc kñch" nñn laåi, chúâ ta túái xöng ra vöì àöåt ngöåt. * Caác sùæc löng höí: Höí coá nhiïìu loaåi vaâ nhiïìu maâu sùæc, phöí biïën laâ höí vaâng, vùçn àen. Nhûng nïëu tñnh chung thò ñt ai biïët maâu trùæng, trïn toaân böå thên mònh möåt con höí vaâng, nhiïìu hún maâu vaâng vaâ àen. Trûâ khu vûåc úã mùåt vaâ úã hai mang tai nhiïìu vïåt àen, coân thò phña dûúái cöí hoång, buång vaâ phña bïn trong cuãa böën chên chó moåc toaân löng trùæng, vaåch lûa thûa nhûäng vùçn àen. Nhúâ nhûäng vaåch sêîm maâu êëy, maâ höí nuáp àûúåc kñn àaáo trong caác buåi luâm, nhòn lûúát rêët khoá nhêån ra. Höí phûúng Bùæc, noái chung böå löng maâu húi nhaåt hún höí phûúng Nam. Nhûng thên hònh to lúán hún. Höí úã Têy Baá Lúåi aá (phêìn àêët aá chêu cuãa Liïn Xö) cao lúán, àêîy àaâ hún höí Viïåt Nam. Nhúâ thên hònh phöëp phaáp àoá, cú thïí chuáng giûä àûúåc nhiïìu nhiïåt chöëng laåi vuâng khñ hêåu laånh giaá gùæt gao naây. Höí úã gêìn búâ biïín Caát-xpien (thuöåc Liïn Xö) thên hònh trung bònh, nhûng böå löng sêåm vaâ caác vùçn maâu nêu, gêìn nhû xïëp liïìn vaâo nhau. Höí úã aåu-ma-tra (thuöåc In-àö-nï-xi-a) àêìu deåp, nhoã thoá hún höí xûá ta, nhûng vùçn sêåm maâu vaâ nhiïìu hún àïí dïî bïì êín naáu giûäa caác vuâng rûâng rêåm, nhiïìu cêy cöëi. Nùm 1951, ngûúâi ta bùæt àûúåc úã tiïíu bang Re-wa (êën Àöå) möåt con Baåch höí àûåc. Chaâng "Baåch cöng tûã" naây àûúåc caác nhaâ nuöi thuá àõa phûúng gheáp duyïn vúái möåt "Hoaâng tiïíu thû". Vaâi Baåch höí con ra àúâi. Trong höåi chúå quöëc tïë s-xa-ka, nùm 1970 úã Nhêåt, nûúác êën Àöå àaä trûng baây möåt con Baåch höí cho thiïn haå nùm chêu ngûúäng möå vaâ laác mùæt chúi. úã súã thuá Bú-rñt-xtön (Hoa Kyâ) nùm 1974 ngûúâi ta coân nuöi àûúåc möåt cùåp Baåch höí, àêu nhû laâ quaâ tùång cuãa êën Àöå. Löng Baåch höí khöng hoaân toaân trùæng. Nïëu löng trùæng thò vêîn nöíi nhûäng soåc nêu lúâ múâ. Mùæt Baåch höí xanh, moäm vaâ caác cuåc chai úã dûúái chên thò maâu höìng. Höí àen (coåp mun) chó nghe noái, chûá töi chûa thêëy. Trûúác caách maång thaáng Taám 1945, aåúã thuá aåaiâ Goân coá möåt con baáo àen, chuöìng noá àùåt gêìn chuöìng caá sêëu. Ngoá mùåt qua Ba aåon. Trong thiïn nhiïn àöi khi ngûúâi ta cuäng coá gùåp höí maâu trùæng hay höí maâu àen hoaân toaân. Àêy laâ hiïån tûúång "baåch biïën" cuãa nhiïìu loaåi thuá rûâng. Hiïån tûúång naây àöi khi cuäng gùåp úã loaâi boâ saát vaâ caã con ngûúâi. Da, toác tai àïìu trùæng toaát. Ta quen goåi laâ "ngûúâi baåch taång". Khoaãng nùm 1967 - 1968, Thaão cêìm http://ebooks.vdcmedia.com
  8. PHAÅM HÖÍ 8 viïn aåaiâ Goân coá nuöi möåt con Trùn baåch taång, trùæng toaát, bùæt àûúåc úã vuâng Caâ Mau vaâ dên àõa phûúng goåi noá laâ Baåch xaâ vûúng. Nhûäng con thuá vaâ ngûúâi baåch taång bao giúâ cuäng yïëu àuöëi, bïånh hoaån hún caác caá thïí khaác cuâng loaâi giöëng bònh thûúâng. Maâu àen do sùæc töë àen (ma-la-nin) trong löng taåo thaânh. Nïëu toaân böå löng bõ sùæc töë naây chi phöëi, höí seä coá maâu àen tuyïìn. Nïëu toaân böå sùæc töë naây bõ huãy trong löng, höí seä coá maâu trùæng toaát. Chûá khöng phaãi nhû nhiïìu ngûúâi mï tñn hay noái "con höí noå tu lêu nùm, giaâ lùæm löng biïën thaânh maâu trùæng nhû möåt cuå giaâ rêu toác baåc phú!". Höí xanh, höí àoã khöng hïì coá. Coá laâ do ngûúâi ta thïm thùæt vaâo cho hoaân chónh böå nguä höí, goåi laâ "Nguä höí tûúáng". Thêåt ra sùæc töë maâu xanh hay maâu àoã rêët hiïëm úã caác loaåi thuá, hiïån chó múái thêëy úã vaâi loaåi khó. * Höí boã tuái vaâ höí lai Sû tûã: Höí to thò nhû con boâ möång (2 meát 8 àïën 3 meát, tûâ moäm àïën choát àuöi). Nùm 1956 anh Phan Vùn Luöng ngûúâi Chúå Lúán têåp kïët, bùæn taåi Thanh Hoáa möåt con ào àûúåc 3,4 meát, maâ cuäng coá loaåi beá chó bùçng... con thoã. Àoá laâ möåt giöëng höí ngûúâi ta múái tòm thêëy nùm 1963 úã vuâng Têy Nam sa maåc chêu Phi. Vò noá beá thïë nïn goåi laâ "höí boã vaâo tay aáo". Loaåi höí naây khöng biïët treâo cêy vaâ cuäng khöng biïët nhaãy, nhûng noá chaåy nhanh nhû baáo. Toaân thên noá maâu vaâng, àiïím lïn nhûäng vùçn maâu caát. Nhúâ àoá noá coá thïí êín mònh trïn sa maåc, ñt khi bõ sû tûã hay caác loaâi thuá khaác phaát giaác. Chên noá daâi hún chên meâo, nïn cuäng coá nhiïìu ngûúâi goåi noá laâ "meâo moáng àen". Tuy beá nhoã nhû vêåy, nhûng tiïëng kïu rêët to, möîi khi röëng lïn giöëng hïåt nhû tiïëng höí gêìm. Loaåi höí naây chuyïn mön bùæt chuöåt vaâ caác loaâi thuá nhoã. úã Nhêåt, ngûúâi ta àaä laâm cuöåc thñ nghiïåm lai giöëng giûäa möåt con höí àûåc vaâ möåt con sû tûã caái. Thïë maâ cùåp "vúå chöìng bêët àùæc dô" êëy cuäng sinh haå möåt bêìy con. Hoå àùåt tïn cho nhûäng con lai êëy laâ Tin-gú-rong (Tingron). si chao! Höí àaä dûä, sû tûã caái caâng dûä hún. Höí maâ lai sû tûã chùæc laâ kinh lùæm! êëy thïë maâ nhûäng con lai cuãa cùåp Coåp - aåû tûã laåi tröng daáng veã hiïìn laânh, lúán lïn chùèng sinh àeã gò àûúåc. Doâng Tin-gú-rong àaânh tuyïåt tûå! * Söëng chùèng tûâ möìi gò Con vêåt nöíi tiïëng quãy quyïåt, tinh khön, hung baåo vaâ khaát maáu. Höí coân phaá haåi nhiïìu hún sû tûã. Caác vuâng sa maåc chêu Phi, sû tûã sau khi haå àûúåc möåt con ngûåa vùçn hay hûúu cao cöí, thò caã gia àònh xuám laåi ùn. Vaâ sau àoá, chuáng khöng àuöíi theo sùn bùæt con möìi naâo nûäa. Khoaãng tuêìn lïî sau, khi múá thõt lúán tiïu hoáa hïët chuáng múái laåi bùæt àêìu ài kiïëm miïëng. Höí http://ebooks.vdcmedia.com
  9. CAÁC CON VÊÅT 9 thò traái laåi, ùn uöëng no nï röìi, vêîn cûá giïët. Noá giïët rêët nhiïìu thuá, hún söë lûúång thûåc phêím cêìn thiïët cho noá suöët ngaây. Trung bònh höí tiïu thuå 8 ki lö gam thõt möîi ngaây, tûác laâ khoaãng 3 têën thõt möîi nùm. Noá coá thïí keáo möåt con boâ möång trïn möåt quaäng àûúâng daâi 300 meát möåt húi khöng nghó. Möîi lêìn ùn 20 kg. n möåt luác laåi ngûâng ài uöëng nûúác. Khi noá ùn thûúâng cheáp miïång rêët to, nghe roä möìn möåt. No nï röìi, noá tòm núi truá êín àaánh thùèng möåt giêëc ngon laânh khöng cûåa mònh. Khaát lùæm múái thûác dêåy ài uöëng nûúác. Gêìn töëi, laåi tòm àïën chöî àaä giêëu con möìi àïí tiïëp tuåc ùn. Höí rêët thñch ùn thõt àaä öi. úã Miïën Àiïån coá trûúâng húåp höí giïët liïn tiïëp 5 con möìi möåt luác, röìi mang ài giêëu kñn àïí ùn dêìn. Caác baån thûã tûúãng tûúång muâi höi cuãa àöëng thõt kïëch xuâ kia dêåy lïn nöìng nùåc nhû thïë naâo trong khu rûâng oi bûác cuãa möåt xûá nhiïåt àúái ? Gùåp luác thuá möìi hiïëm hoi, höí cuäng khöng tûâ chöëi thõt àaä höi thöëi, hay caác xaác chïët àaä chûúng sònh lïn. Höí têën cöng têët caã, trûâ Voi vaâ Trêu rûâng. Chó khi naâo àoái quaá, noá múái liïìu maång àuång chaåm àïën hai con möìi nguy hiïím àoá. úã rûâng Miïën Àiïån, àöi khi höí cuäng rònh bùæt voi con, àoá laâ sûå thïí bêët àùæc dô, búãi möåt laäo tûúång thûúâng nùång 4-5 têën, coá thïí chaâ naát möåt chuá höí 200kg nhû chúi. Maâ voi con luác naâo cuäng leäo àeäo bïn meå, laåi coân coá möåt chõ tûúång khaác theo baão vïå. Phaãi rònh moâ, theo doäi kiïn trò, chúâ luác chõ tûúång lú àïînh ài chöî khaác, hoùåc voi con rúâi meå ài ra xa, noá múái daám nhaãy ra chuåp phuã àêìu voi con, moác hoång mang ài. Caác con möìi höí thñch nhêët úã xûá ta laâ: heo rûâng, nai, sún dûúng. Thónh thoaãng noá cuäng xúi nhñm, cöng vaâ bùæt caã khó nûäa. Caác vuâng rûâng Liïn Xö, höí coân bùæt caã choá soái ngoaâi heo rûâng, nai, cheo. Gùåp dõp thuêån tiïån, noá cuäng têën cöng caã gia suác: choá, boâ, cûâu, lûâa, ngûåa, laåc àaâ. úã Ben gan (Àöng Höìi) nhûäng khi trúâi luåt löåi, àûúâng àûúâng laâ möåt võ Chuáa tïí quyïìn uy thïë àoá, höí cuäng haå mònh xuöëng àïí bùæt caá, ruâa, kyâ àaâ, caá sêëu xúi cho àúä àoái. Àöi khi àoái quaá, cuäng phaãi taåm loát daå bùçng caác moán ïëch, nhaái, chuöåt, vaâ caâo caâo, chêu chêëu, dïë meân nûäa. Vò thïë, trong rûâng muön thuá àïìu súå höí. Hïî thêëy noá xuêët hiïån úã àêu, laâ chuáng kïu la inh oãi, laâm naáo àöång caã lïn àïí baáo cho nhau súám liïåu traánh xa "öng nöåi" êëy! Àiïìu naây húi bêët ngúâ, chùæc caác baån khoá tin, laâ höí coân ùn caã quaã nûäa! Thêåt àêëy, úã aåu-ma- tra, höí rêët thñch traái sêìu riïng. Coá leä muâi thúm ngaâo ngaåt pha lêîn võ thum thuãm cuãa Pho-ma (Fromage) cuãa loaåi traái cêy àùåc biïåt naây khiïën höí nhúá muâi thõt öi maâ noá thûúâng thûúãng thûác. Dên àõa phûúng coân quaã quyïët hoå àaä thêëy höí ùn caác loaåi xoaâi rûâng, caã nhûäng quaã coân xanh, khöng cêìn àúåi chñn. Chaâ, chaâ, xúi möåt bûäa no http://ebooks.vdcmedia.com
  10. PHAÅM HÖÍ 10 nï "bñt-tïët Xe- nhùng" thõt nai, röìi traáng miïång bùçng vaâi quaã sêìu riïng, dùm traái xoaâi chñn ngoåt lõm nûäa thò... "àïå nhêët öng anh" röìi! * Chuyïån hoang àûúâng vïì höí "Coåp Khaánh Hoâa ma Bònh Thuêån". Cêu naây, ngaây nay chó coân laâ möåt vang êm xa xöi cuãa thúâi kyâ öng baâ ta múái múã mang búâ coäi, tiïën vïì phûúng Nam. Coåp Khaánh Hoâa ngaây xûa chùæc phaãi nhiïìu lùæm, coân ma... thò chó nghe noái. Nhûäng ngûúâi böå haânh khi sùæp sûãa khùn goái lïn àûúâng vaâo Gia Àõnh, Àöìng Nai hay tûâ trong àoá trêíy ra àaâng ngoaâi, sao khoãi rúân rúån hònh dung trûúác nhûäng dùåm daâi sún àaåo thêm u, àêìy tiïëng söåt soaåt trong ngaân lau vaâ tiïëng gêìm chuyïín nuái, maâ chùèng àaä thöët lïn: "Àûúâng xa nghô nöîi... coåp huâm maâ kinh!". Ngûúâi ta súå höí, tö veä cho höí àïën nöîi vuâng rûâng naâo tûâ Viïåt Bùæc àïën Caâ Mau, tûâ xûa cuäng àêìy rêîy nhûäng chuyïån Thêìn höí, ma coåp, chuyïån ngûúâi hoáa höí, chuyïån höí baáo thuâ... nghe thò khöng tin àûúåc, coá khi nûãa tin nûãa ngúâ, nhûng coá àiïìu laâ tûâ ngûúâi lúán àïën treã con ai cuäng say mï. Bïëp lûãa rûâng khuya maâ ngöìi nghe kïí loaåi chuyïån thêìn bñ naây, tûå nhiïn con ngûúâi seä thêëy yïëu àuöëi vaâ beá nhoã trûúác sûác maånh vö hònh cuãa rûâng ruá. Thêåm chñ ngûúâi ta coân tin laâ ngûúâi bõ höí ùn thõt àïìu coá söë. Theo nhaâ vùn Àöì Phöìn kïí laåi, thò úã Bùæc Kyâ ngaây xûa - caã luác Têy sang àö höå buöíi àêìu - ngûúâi dên naâo giïët àûúåc con höí phaãi mang àïën trònh huyïån. Quan huyïån thûúãng cho möåt söë tiïìn (thúâi Têy sang thò ba mûúi àöìng baåc trùæng con coâ) vaâ bùæt ngûúâi àoá nùçm thùèng cùèng giûäa cöng àûúâng àaánh ba mûúi roi! Àaánh laâ àaánh giaã vúâ, tûúång trûng thöi, vò súå höí khaác seä àïën baáo thuâ nhên dên trong àõa haåt quan trõ vò! Cêu chuyïån toám lûúåc sau àêy, tûúãng cuäng laâ mêíu chuyïån tiïu biïíu bûåc nhêët vïì thuyïët tin núi söë mïånh vaâ àïì cao uy tñn cuãa höí àïën tuyïåt vúâi. Coá anh chaâng noå lêëy söë tûã vi biïët mònh seä chïët vïì söë coåp vöì. Anh rúâi xûá trung du, vïì mua ngöi nhaâ göî tûúâng xêy úã ngoaåi ö möåt thaânh phöë àöìng bùçng. Vêåy laâ kïí nhû yïn trñ. Höí nhöët trong chuöìng vûúân baách thuá, höí xiïëc cuäng khöng daám coi, thêåm chñ coân len leán ài rêët xa nhûäng núi àoá. Möåt höm giûäa trûa, trúâi im gioá lùång, chùèng giöng gioá baäo töë gò, böîng tûå nhiïn bûác tûúâng nhaâ àoá àöí sêìm xuöëng, àeâ anh ta chïët ngay. Búái vöi gaåch ra, thò thêëy àuáng laâ chöî maãng tûúâng àöí àeâ lïn xaác anh ta, coá laá buâa con höí giêëy cuãa ngûúâi chuã cuä daán tûå höìi naâo! Coá ghï chûa ? * Miïëu öng Phoâ Taåi chúå Caâ Mau coá möåt ngöi miïëu, goåi nöm na laâ miïëu öng Phoâ. sng laâ ngûúâi khai thaác rûâng rêåm Caâ Mau àêìu tiïn. Thuúã êëy, Caâ Mau "dûúái söng sêëu löåi, trïn búâ coåp àua". Möåt tay öng "trûâ coåp kïí coá àïën nghòn con". Rûâng Caâ Mau laâ möåt kho http://ebooks.vdcmedia.com
  11. CAÁC CON VÊÅT 11 taâng vö têån vïì mêåt, vïì göî àûúác hêìm than, chûa kïí caác nguöìn lúåi vïì thuãy vaâ haãi saãn. sng Phoâ vò tin baån àaä bõ möåt ngûúâi Taâu hoå Quaách giïët chïët, cûúáp rûâng lêëy mêåt. Oai linh cuãa öng Phoâ vang dêåy caã möåt xûá rûâng ngêåp cuãa moãm àêët cuöëi cuâng phûúng Nam. Tûâ khi öng bõ saát haåi, nhûäng ngûúâi Taâu hoå Quaách khöng daám àïën xûá Caâ Mau. Möåt thñ duå cuå thïí : Nùm 1926-1927 gaánh Phûúác Cûúng nhiïìu lêìn àïën diïîn taåi chúå Caâ Mau, lêìn naâo aåau á Tiïu (ngûúâi Taâu lai, cêy saáo lûâng lêîy möåt thúâi úã Nam Böå) cuäng tröën úã laåi Baåc Liïu, khöng daám xuöëng Caâ Mau vò súå "öíng vêåt höåc maáu" (!) Höìi khaáng chiïën 9 nùm, àoáng cú quan vuâng Caâ Mau - Nùm Cùn töi àaä nghe nhiïìu öng kyâ laäo kïí chuyïån naây. Höìi xûa, nhûäng ngûúâi ài rûâng gùåp coåp àïìu la lïn: "Coåp àêy, öng Phoâ úi!". Coåp tûác khùæc boã chaåy. Luác gùåp baâ meå, lêëy taâi liïåu viïët baâi "Cêy àûúác Caâ Mau" nghe àoaån kïí baâ ra túái rêîy chó thêëy xaác chöìng coân laåi mêëy loáng xûúng, cêy dao rûåa cheám phêåp vaâo thên cêy àûúác coân dñnh miïëng da coåp, thuá thêåt trong thêm têm coá nghô giaá luác êëy chöìng baâ goåi öng Phoâ thò biïët àêu öng seä khöng chïët! Khi hoâa bònh 1954 lêåp laåi, ra tiïëp quaãn thõ xaä Caâ Mau, buöíi chiïìu raãnh röîi, töi vaâo nhaâ löìng chúå nïëm thûã moán "döìi lúån nûúáng xaác mña" moán döìi àûúåc liïåt vaâo bûåc nhêët, àöåc àaáo cuãa caã Nam kyâ luåc tónh. Thêëy töi têëm tùæc khen ngon, möåt öng "baån nhêåu tònh cúâ" beân noái: "Thõt coåp, döìi coåp nûúáng coân tuyïåt cuá meâo nûäa." Nhên àoá töi beân hoãi thùm miïëu öng Phoâ. sng ta chïënh choaáng dùæt töi ài maäi múái àïën núi. Ngöi miïëu nhoã gêìn nhû hoang phïë. Tröng chó thêëy veãn veån möåt chûä "thêìn" kiïíu Haán tûå viïët thaão àùæp nöíi trïn tûúâng vaâ hai con höí phuã phuåc chêìu hai bïn baân tïë. Thay vaâo löî böå mûúâi taám thûá binh khñ thúâ thêìn nhû ta thûúâng thêëy úã caác miïëu àïìn, trong miïëu chó veãn veån coá möåt cêy lao cùæm trïn giaá göî sún son àaä múâ, àuáng hïåt cêy lao phoáng höí töi àaä taã tûúâng têån úã phêìn trïn. Ra ngoaâi röìi, ài khaá xa, "öng baån nhêåu tònh cúâ" múái ruã ró vaâo tai töi: "Höìi xûa, öíng linh lùæm. Tûâ khi coá mònh, coåp súå böå àöåi, du kñch cuäng quaá àuã röìi. Khoãi phaãi goåi öíng. Coân chuyïån baáo thuâ caã hoå thò öíng cuäng thöi!". (Thaáng 12 nùm 1975, sau àaåi thùæng töi coá vïì thùm laåi Caâ Mau, vaâ tòm thùm ngöi miïëu cuä. Nhûng "Nïìn cuä lêu àaâi... múái" àaä daây àùåc, sûâng sûäng ba böën têìng lêëp mêët dêëu xûa röìi. Gêìn nhû khöng coân nhêån ra phûúng hûúáng nûäa, chûá àûâng noái gò möåt chuát vïët tñch!). * Coåp Viïåt Bùæc Khoaãng muâa thu nùm 1948, úã Baãn Thi (Bùæc Caån) y taá Nguyïîn Chaánh Chûúng ài tûâ Baãn Thi ra Àêìm Höìng àïí khaám bïånh cho anh em cöng nhên. Anh men theo àûúâng gooâng, àoá laâ con àûúâng àöåc àaåo höìi khaáng chiïën chöëng Phaáp, möåt bïn laâ nuái http://ebooks.vdcmedia.com
  12. PHAÅM HÖÍ 12 möåt bïn laâ suöëi. Giûäa àûúâng gùåp möåt con höí con, anh vaác àaá neám chïët, vaác vïì. Chiïìu vaâ àïm höm àoá, höí meå suåc tòm con kïu rïìn thung luäng. Nhiïìu ngaây liïn tiïëp coân thêëy dêëu vïët höí meå moâ àïën rònh gêìn chöî Nguyïîn Chaánh Chûúng úã. Maäi àïën hún nûãa thaáng sau, höí meå boã ài, Nguyïîn Chaánh Chûúng múái daám ra khoãi nhaâ! (Khi baâi naây àùng lêìn àêìu úã baáo Thöëng Nhêët, xuên 1974, töi coá nhêån àûúåc thû cö Höìng Vên - con gaái öng Nguyïîn Chaánh Chûúng gûãi àïën nhúâ toâa soaån chuyïín giao, vûâa caám ún töi àaä nhùæc àïën "öng cuå" vûâa phaãn àöëi töi laâ "öng cuå" chùèng nhaát nhû vêåy àêu! Rùçng khi êëy cö coân beá, àïm gùåp coåp ngöìi dûúái göëc gaåo cö coân vaác àuöëc nûáa khua, huöëng chi laâ böë cö! Chuyïån naây laâ töi nghe öng Vyä kïí - baån chñ thiïët vúái Nguyïîn Chaánh Chûúng - chñnh öng Vyä àaä ùn thõt con coåp êëy, nêëu söët vang, ùn mêëy ngaây múái hïët. Ghi laåi chuyïån naây, töi muöën noái vïì tñnh baáo thuâ dai dùèng cuãa coåp, nhêët laâ höí caái mêët con, chûá khöng hïì coá yá chï öng Chûúng nhaát. Ngaây nay, öng Nguyïîn Chaánh Chûúng àaä mêët. Möåt bïn laâ baån, möåt bïn laâ con gaái cuãa ngûúâi trong chuyïån, töi biïët phaãi tin ai bêy giúâ? Vêåy xin ghi nhêån thïm vaâo àêy, vaâ àïí lûãng möåt dêëu hoãi chöî naây). Hiïån nay úã Viïåt Bùæc noái chung, coåp coân khaá nhiïìu. Muâa thu nùm 1958 taåi Mûúâng Noåi - aåún La, coåp àaánh nhau vúái gêëu hún hai tiïëng àöìng höì tûâ 6 giúâ 30 àïën gêìn 9 giúâ àïm, gêìm vang caã nuái. Thaáng tû nùm 1973, taåi huyïån Na Hang (Tuyïn Quang) ba àöìng baâo Thöí bõ coåp bùæt mêët möåt con trêu möång. 5 giúâ chiïìu thêëy noá ra ùn tiïëp, ba ngûúâi vúái ba suáng kñp phuåc sùén, nhûng coåp to quaá hoå khöng daám bùæn! Vïì con coåp ba moáng úã Nam Böå Höìi khaáng chiïën 9 nùm, úã miïìn Àöng Nam Böå, tûâ "caán böå cao cêëp nhêët cho àïën phoá thûúâng dên" khöng ai laâ khöng biïët vaâ lo ngaåi vïì con coåp ba moáng naây! Noá laâ con coåp caái (dûä nhû coåp caái laâ phaãi) coá möåt chên bõ têåt, chó coân ba moáng. Vuâng rûâng miïìn Àöng Nam Böå, àêu laâ chùèng coá dêëu chên coåp. Nhûng tröng thêëy dêëu "ba moáng" cuãa noá àïí laåi trïn caát, ài qua nhûäng àêu, laâ möåt nöîi kinh hoaâng núm núáp, lo êu thêëp thoãm vïì möåt tai hoåa seä diïîn ra tûác khùæc moåc lïn. Cho túái ngaây trûâ àûúåc noá, coåp ba moáng àaä giïët vaâ ùn thõt möåt trùm hai mûúi taám ngûúâi! Con söë chñnh thûác àûúåc liïåt kï thaânh danh saách, chûá nhûäng ngûúâi bõ noá bùæt mêët tñch khöng ai hay biïët, nhûäng xaác böå àöåi ta vaâ lñnh àõch bõ noá ùn thõt hay ngûåa, trêu, boâ, lúån... thò khöng kïí. Vuâng hoaåt àöång cuãa noá laâ chiïën khu À, tûâ Chaánh Hûng, Laåc An lïn túái Maä Àaâ, Söng Beá (Àöìng Nai Thûúång) http://ebooks.vdcmedia.com
  13. CAÁC CON VÊÅT 13 möåt daãi rûâng giaâ liïn tuåc saáu baãy mûúi ki lö meát, bïn hûäu ngaån söng Àöìng Nai. Thêëy dêëu chên cuãa noá xuêët hiïån ài vïì hûúáng naâo, tûác thò àiïån baáo (àûúâng dêy àiïån thoaåi quên sûå) cêëp töëc loan tin cho böå àöåi, cú quan vaâ dên chuáng hûúáng àoá àïì phoâng, chuêín bõ àöëi phoá khêín cêëp nhû tin coá giùåc sùæp caân. uãy ban khaáng chiïën haânh chñnh tónh Biïn Hoâa treo giaãi thûúãng 500 àöìng baåc àoã (tiïìn vuâng ta) vaâ Böå tû lïånh khu 7 cuäng treo giaãi thûúãng 500 àöìng baåc xanh (tiïìn vuâng àõch) cho ai trûâ àûúåc coåp ba moáng ! Àuã biïët noá nguy hiïím vaâ gêy tai hoåa cho nhên dên trong vuâng khöng keám giùåc. Coá dõp, töi seä viïët àêìy àuã vaâ tûúâng têån vïì con coåp ba moáng naây! Noá rêët tinh khön, chùèng nhûäng khöng súå suáng maâ nghe tiïëng suáng núi naâo, tûác thò moâ àïën. (Mñt tinh bùæn suáng chaâo cúâ noá cuäng moâ túái. Nùm 1947 tûâ trêån àaánh giao thöng Voä Àùæc, trêån Bêìu Caá, trêån Àöìng Xoaâi, trêån àaánh döëc 47 (km 47) trïn àûúâng Caáp Xanh Giùæc - Biïn Hoâa, nhêët laâ trêån Laâ Ngaâ thaáng 3-1948, giùåc lêëy xaác khöng kõp, ta cuäng khöng kõp nhùåt xaác giùåc chön ài, coåp keáo tûâng bêìy àïën ùn. Coåp ba moáng laâ Chuáa Rûâng, coi nhû àêìu àaân, nghe tiïëng suáng túái ngay. Tûâ nùm 1949, ta chuyïín vïì àaánh àöìng bùçng, trêån Àõnh Quaán vûâa phuåc kñch àaánh xe vûâa phaãi lo böë trñ chöëng coåp phña sau lûng. Ngûúâi bõ coåp ba moáng giïët cuöëi cuâng laâ möåt em beá gaái àöå mûúâi böën mûúâi lùm tuöíi, con möåt baâ úã suöëi Caá xaä Myä Löåc (Laåc An). Khoaãng 4 giúâ saáng noá nhaãy qua raâo (nhaâ naâo cuäng coá raâo cao 3-4 thûúác) vò nhaâ saân cao, cûãa àoáng then caâi khöng phaá àûúåc, noá phoáng lïn noác nhaâ tröí maái tranh xuöëng bùæt em beá tha ài. Caã vuâng baáo àöång khua thuâng àaánh moä êìm ô àuöíi theo. Trúâi sùæp saáng, noá boã xaác laåi bïn bòa rûâng. Anh em Binh cöng xûúãng Böå Tû lïånh khu 7 àoáng gêìn àêëy àïën gùåp gia àònh, xin mûúån xaác em beá àïí gaâi bêîy baáo thuâ vaâ trûâ haåi cho dên. Phaãi thuyïët phuåc maäi múái àûúåc, vò coá ngûúâi meå naâo laåi muöën cho con mònh phaãi chïët hai lêìn. Böën quaã mòn gaâi dûúái xaác, möåt trung àöåi suáng maáy phuåc kñch xung quanh. Ba giúâ chiïìu, coåp ba moáng moâ ra. Noá lûúån quanh xa xa ba voâng röìi boã ài. Chöëc sau laåi trúã laåi túái gêìn hún, ài quanh ba voâng nûäa, röìi ngöìi im nhòn caái xaác. Moåi ngûúâi neán thúã chúâ xem noá giúã troâ gò. Àang ngöìi im nhû tûúång, bêët thònh lònh noá nhaãy vaâo vöì caái xaác. Mòn nöí. Nhûng noá chó bõ thûúng, boã xaác chaåy. Trung àöåi suáng maáy àuöíi theo. Noá löåi ngûúåc doâng suöëi. Moåi khi noá coá thoái quen löåi ngûúåc doâng suöëi àïí nûúác àuåc chaãy xuöëng, ngûúâi trïn doâng khöng phaát hiïån àûúåc trûúác khi noá túái. Lêìn naây, chñnh thoái quen àoá àaä dêîn noá vaâo chöî chïët. Anh em àuöíi theo vïët maáu möåt luác thò mêët dêëu. Noá treâo lïn búâ, nuáp sau möåt goâ möëi. Àaåi liïn, trung liïn, caác thûá suáng http://ebooks.vdcmedia.com
  14. PHAÅM HÖÍ 14 àuã cúä xaã vaâo. Xaác noá chöìm lïn öm goâ möëi nhû coân söëng. Lêu sau, biïët chùæc noá chïët röìi anh em múái daám túái gêìn (vò súå noá giaã chïët). Xaác noá àïí trïn xe boâ khöng àuã chöî - loaåi xe boâ miïìn Àöng rêët lúán - möåt phêìn àuâi sau vaâ caái àuöi thoâng ra ngoaâi. Möí buång, thêëy trong bao tûã coåp ba moáng coân nguyïn möåt baân chên ngûúâi lúán tñm ngùæt. Ngûúâi gaâi mòn giïët con coåp khuãng khiïëp naây laâ àöìng chñ Nguyïåt, möåt thûúng binh hoãng möåt mùæt vaâ cuåt möåt tay, cöng taác taåi Binh cöng xûúãng khu 7. * Vò sao höí hay ùn thõt ngûúâi? Noái chung, têët caã moåi thuá rûâng àïìu traánh "àuång chaåm" vúái con ngûúâi, möåt àöëi thuã nguy hiïím nhêët luác naâo cuäng laâm cho chuáng phaãi kiïng deâ, e súå. Nhûng nïëu khöng coá vuä khñ trong tay vaâ lú laâ caãnh giaác, thò con ngûúâi laâ möåt "àöång vêåt" yïëu àuöëi, chêåm chaåp nhêët, hêìu nhû khöng àûúåc taåo hoáa trang bõ gò caã àïí tûå vïå hoùåc têën cöng, ngoaâi oác thöng minh. Con möìi nguy hiïím nhêët, maâ cuäng dïî bùæt nhêët nïëu gùåp dõp sú húã. Nhûäng con höí, baáo, sû tûã giaâ yïëu, bõ thûúng têåt khöng coân khaã nùng àïí vöì bùæt nhûäng con möìi nhanh nheån, laâ nhûäng con hay rònh vöì bùæt ngûúâi nhêët. Àaä ùn thõt ngûúâi möåt lêìn röìi, quen mui beán muâi! Coá leä thõt ngûúâi laâ möåt thûá thõt mïìm, thúm ngon nhêët àöëi vúái chuáng chùng? úã laâng Ga-van, thuöåc vuâng rûâng nuái phña Bùæc lûu vûåc söng Gùng, sau möåt trêån dõch lúán, coá nhiïìu ngûúâi bõ chïët. Möåt con baáo ùn toaân ngûúâi chïët dõch, quen ài. Vïì sau khöng coân xaác chïët nûäa, ban àïm noá moâ vaâo laâng, xöng vaâo têån trong nhaâ àïí bùæt ngûúâi. Tûâ nùm 1918 àïën cuöëi nùm 1926, noá àaä vöì 75 ngûúâi vaâ chñnh khi êëy noá cuäng àaä bõ bùæn chïët. úã Nï-pan coá möåt con höí àaä vöì chïët 434 ngûúâi. Àoá laâ möåt con höí caái àaä bõ àaån bùæn gaäy mêët nanh haâm trïn vaâ haâm dûúái bïn phaãi. Coåp ba moáng úã miïìn Àöng Nam Böå vûâa kïí phêìn trïn, mang àêìy àuã caã hai àùåc àiïím cuãa con baáo laâng Ga-van vaâ con höí Nï-pan. * Chuáa sún lêm bõ treã con haå Thuã Dêìu Möåt - Höìi 9 giúâ saáng ngaây 5 thaáng 1 nùm 1964, ba em muåc àöìng tïn laâ Nguyïîn Vùn Haãi 16 tuöíi, Trêìn Vùn La 16 tuöíi vaâ Nguyïîn Vùn Àúåi 13 tuöíi àang chùn trêu taåi khu rûâng Khaánh Vên thò böîng thêëy trêu chaåy taán loaån. Ba em chaåy àïën núi thò bùæt gùåp möåt con höí. Ngay luác êëy ba em liïìn naãy ra saáng kiïën àöët chaáy coã àïí àuöíi coåp. Coåp liïìn ruát xuöëng caái hêìm gêìn àoá vò bõ ngoån lûãa bao vêy. Caác em vöåi têën coã trûúác miïång hêìm àöët, khiïën coåp bõ chïët thui. Caâ Mau - Höm 28 thaáng 12 nùm 1963, trong möåt chuyïën ài rûâng aåaoâ lûúái àöën cêy, böën ngûúâi thúå rûâng úã êëp Tên Thaånh Lúåi, xaä Tên Hûng (Caái Nûúác) http://ebooks.vdcmedia.com
  15. CAÁC CON VÊÅT 15 coá cûúáp àûúåc möåt con heo rûâng cuãa Chuáa sún lêm àang coäng ài. Qua ngaây 5 thaáng 1, öng Àaåi bõ thûúng vò àaánh nhau vúái coåp bûäa àoá, nay àaä laânh maånh, múã tiïåc ùn mûâng. Tiïåc xong. Khuya, àaám khaách ra vïì thò gùåp möåt Chuáa sún lêm nhaãy ra têën cöng. Trong àaám coá nhiïìu ngûúâi gioãi voä, sùén heâo gêåy kõch chiïën möåt chêåp, Chuáa sún lêm bõ àaánh ngaä, nùçm chïët möåt àöëng to nhû con boâ möång. Xem laåi thò chñnh laâ con coåp höm trûúác, coá leä àïën àoán nhûäng ngûúâi àaä cûúáp möìi cuãa mònh. (Hai tin trïn àïìu àùng úã baáo Trung Lêåp Cam-pu-chia ngaây 22-1-64). * Quêåt ngaä Chuáa sún lêm Möåt ngaây àêìu xuên, tûâ àöìn biïn phoâng Mûúâng Nheá (Lai Chêu), haå sô Loâ Vùn Vaâi vaâ binh nhêët Loâ Vùn O ài vïì tónh lônh thûåc phêím cho àún võ. Vaâi ài trûúác O chûâng hún chuåc meát. Àïën caánh rûâng Mûúâng Vai böîng Vaâi nghe phña sau coá tiïëng "höåc". Quay laåi, möåt con höí xaám tûâ bïn àûúâng nhaãy böí túái. Mau leå, Vaâi neá sang phaãi, vaâ vúái ngoán voä biïn phoâng àiïu luyïån, hai tay Vaâi kõp toám àûúåc hai chên trûúác höí, giêåt maånh. Àang àaâ lao, höí bõ hêët löån ngûúåc qua àêìu Vaâi, àêåp àaánh "oaách" vaâo hoân àaá trûúác mùåt. Àuáng luác àoá, O kõp chaåy àïën, böìi möåt nhaát lï thêëu tim höí. aåau möåt höìi giaäy giuåa, Chuáa sún lêm nùçm thùèng cùèng (!) Hai anh em khöng khiïn con höí vïì àöìn. Àïën nay, nhiïìu chiïën sô cuä cuãa àöìn Mûúâng Nheá vêîn chûa quïn buöíi liïn hoan bêët ngúâ àoá. (Tin naây àùng úã baáo Quên àöåi Nhên dên söë 7236 ngaây 1-8-1981) Töi coá húi ngúâ möåt chi tiïët con höí maâu "xaám". Ta hay noái höí xaám àïí chó con höí dûä nhêët. Thûåc tïë, trong thiïn nhiïn khöng hïì coá loaåi höí naâo coá sùæc löng maâu xaám. Tin trïn, khöng noái roä thúâi gian, buöíi saáng hay buöíi chiïìu, maâ tröng con höí hoáa xaám ? Gêëu xaám thò coá. Vïì mùåt khoa hoåc, cêìn kiïím tra laåi. Coåp cuâi (huãi) Caách àêy khoaãng 50 nùm, taåi Caã Baát (Kiïën Vaâng) xaä Tên Hûng Têy - nay thuöåc tónh Minh Haãi coá öng Ba Taá khoaãng 60 tuöíi, meå chïët, coá möåt em gaái úã vúái öng - aåan á g noå, öng baão em sang nhaâ haâng xoám xin cêy lûãa vïì huát thuöëc. Chung quanh laâ rûâng daây bõt. Möåt con coåp cuâi, ruång hïët vuöët, chuåp cö gaái, nhêån xuöëng raänh mûúng vûúân - Cö gaái la: "Chïët töi röìi, anh úi!". sng Ba Taá nghe tiïëng kïu thêët thanh, giêåt maác chaåy ra, thêëy coåp àang khom khom trêën nûúác em mònh, beân phoáng maác vaâo àêìu coåp. Nhûng maác chó sûúát qua tai. Coåp ngöìi dêåy, cùæp naách "con möìi" nhaãy qua hai raänh mûúng liïìn. Ba Taá nhaãy theo, nhùåt maác phoáng luát caán vaâo sau gaáy noá. Coåp buöng cö gaái ra, chaåy huát vaâo rûâng. Ba Taá àúä em lïn. - Chùæc chïët! Khöng söëng nöíi! - Ngûúâi em gaái chó thïìu http://ebooks.vdcmedia.com
  16. PHAÅM HÖÍ 16 thaâo noái àûúåc vúái anh coá mêëy tiïëng àoá. Trïn cöí cö, coân dêëu mêëy àêìu ngoán chên quêëu vaâo thêm tñm. Khiïng vaâo nhaâ, chöëc sau cö gaái chïët. (Baâ Lyá Thõ Kyá - meå Vùn Àõnh - 62 tuöíi kïí). Do àùåc tñnh quyã quyïåt vaâ hung baåo cuãa con vêåt ùn thõt söëng rêët dûä túån naây, nïn àöìng baâo ta àaä àùåt cho noá nhiïìu danh xûng: Coåp, Huâm, Höí, Haåm, sng thêìy, sng ba mûúi, con Khaái, con Hïí v.v... Chung quanh noá coân bao phuã lùæm chuyïån àöìn àaåi, kyâ quùåc, hoang àûúâng. Têåp tuåc mï tñn cuãa ngûúâi Viïåt Nam ngaây xûa coân cho laâ ai bêët ngúâ gùåp phaãi võ Chuáa sún lêm, ùæt phaãi chõu vêån xuái, lêån àêån lao àao suöët ba nùm liïìn. Cêu "Kiïën höí khöí ba niïn" xûa chñnh laâ àïí noái lïn àiïìu tin dõ àoan àoá. Nhûäng keã hung aác, taân baåo cuäng àûúåc ngûúâi àúâi gaán thïm biïåt danh laâ Coåp, Huâm, Höí. .. Tû Höí, Nùm Huâm, Baãy Coåp v.v... Chùèng ai mong hoå àûúåc thïm taâi nùng, uy thïë, súå seä di haåi lúán thïm cho àöìng loaåi. Cuäng nhû höí dûä maâ thiïn nhiïn coân phuá thïm cho àöi caánh nûäa, thò thiïn haå chõu àûång sao nöíi. "Trúâi cho Huâm chùèng coá vêy - Huâm maâ coá caánh Huâm bay lïn trúâi" (Ca dao Viïåt Nam). Nuöi höí cuäng chùèng khoá lùæm. Höí con 2 thaáng tuöíi bùæt mang vïì coá thïí nuöi daåy àûúåc. Lúán lïn cuäng biïët theo chuã, quyïën luyïën ngûúâi àaä chùm soác mònh, chuã ài àêu cuäng theo, thñch vuöët ve, êu yïëm vöî vïì. Ngûúâi ta nuöi daåy höí cöët duâng vaâo muåc àñch riïng giûä nhaâ, canh rêîy v.v... Nhû úã gaánh xiïëc, noá coá thïí laâm àuã caác troâ nhaãy qua voâng lûãa, cúäi ngûåa, giaã vúâ vêåt nhau vúái ngûúâi, haá hoång ngoaåm àêìu ngûúâi v.v... noái chung laâ chõu moåi sûå àiïìu khiïín cuãa ngûúâi daåy thuá. Nhûng haäy àoaân gioãi Caác con vêåt trïn rûâng dûúái biïín coi chûâng, noá chûa hoaân toaân thuêìn hoáa àêu, thónh thoaãng vêîn giúã chûáng, nöíi cún thõnh nöå bêët thûúâng, rêët laâ nguy hiïím. Ngûúâi xûa chùèng tûâng àe: "Dûúäng höí di hoåa" àoá sao? Búãi noá dûä vêåy, nïn nhiïìu ngûúâi súå noá, nïn noá àûúåc goåi têng laâ sng. sng Coåp, öng Huâm, öng Höí... Möåt vaâi àõa phûúng úã Laâo ngaây xûa, möîi khi coá höí vaâo bùæt lúån, ngûúâi ta kïu êìm lïn: "Muá chêëp sûáa! Muá chêëp sûáa!", nghôa laâ: "Lúån bùæt höí! Lúån bùæt höí!", vò kiïng súå maâ cuäng vûâa àïí lêëy loâng noá. Coân bao nhiïu chuyïån tiïëu lêm chïë giïîu tñnh hung hùng maâ ngu xuêín cuãa con coåp. Nïëu kïí möîi àïm möåt chuyïån thò e rùçng phaãi kïí hïët caã möåt nùm Giaáp Dêìn naây! Haâ Nöåi, Tïët 1974 - Heâ 1978 Böí sung * Coåp úã Nuái Sam (Chêu Àöëc) Bêy giúâ, noái úã Nuái aåam coá coåp chùæc khöng ai tin, nhûng ngaây xûa thò vêîn coá, tuy khöng nhiïìu. Àïm àïm, dên laâng úã quanh chên nuái (thuúã àoá nhaâ cûãa rêët thûa http://ebooks.vdcmedia.com
  17. CAÁC CON VÊÅT 17 thúát) thûúâng nghe tiïëng coåp gêìm vang döåi trïn nuái. Ngûúâi ài nuái laâm rêîy thûúâng thêëy dêëu chên coåp giêîm àêìy bïn caác vuäng nûúác suöëi. Baâ Hai K. chuyïn nghïì baán caá, saáng naâo cuäng gaánh caá qua chúå Cêìu aåùtæ baán. Möåt höm qua khuác vùæng Àûúâng Thaáp bêët ngúâ baâ gùåp möåt con coåp to lúán, mònh mêíy vùçn vïån, ngöìi choaãi chên giûäa àûúâng, mùåt quay vïì hûúáng àöìng. Baâ hoaãng höët liïång gaánh caá chaåy thuåc maång vïì nhaâ. Cuäng nhû heo rûâng, vaâo muâa khö coåp thûúâng laäng vaäng xuöëng àöìng bùæt chöìn, bùæt caá kiïëm ùn. Caách nay khoaãng 60 nùm, úã àêëy coá öng Chñn H. chuyïn nghïì xom ruâa, xom rùæn... Möåt höm, öng xaách chôa ài àïën Buáng Höì (àõa danh cuä : möåt höì röång nùçm gêìn ngaä ba Àêìu Búâ) tònh cúâ nhòn vö àaám sêåy, öng thêëy möåt con vêåt gò ngöìi thu lu bïn trong, cùåp mùæt saáng ngúâi. Tûúãng laâ gùåp àûúåc con chöìn lúán, öng giûúng muäi chôa, duâng hai tay àêm maånh vaâo mùåt noá, nhûng con vêåt lanh leå neá qua röìi nhanh nhû chúáp noá phoáng mònh lïn cao, giûúng hai chên chuåp xuöëng àêìu öng. Bõ bêët ngúâ, nhûng vöën ngûúâi gioãi voä, öng uöën mònh neá ngang, tuy nhiïn vêîn bõ vûúáng möåt vuöët nhoån sûúát qua da oát. Bêëy giúâ öng múái biïët laâ coåp! Coåp xuöëng nuái laâ coåp àoái, àang àoái noá bõ têën cöng caâng hung baåo. aåau möåt tiïëng gêìm vang döåi, con coåp laåi phoáng mònh lïn. Vúái muäi chôa trïn tay, öng Chñn duâng têët caã caác miïëng voä gia truyïìn àaánh quyïët liïåt vúái con coåp. Dên laâng nghe tiïëng ngûúâi, tiïëng coåp gêìm theát, xaách dao xaách maác chaåy àïën hiïåp lûåc vúái öng Chñn vêy àaánh chïët con coåp, sau àoá hoå lêëy xe trêu keáo xaác coåp vïì. Boån höåi tïì nghe tin dên laâng àaánh chïët àûúåc con coåp lúán, chuáng vöåi àïën chúã xaác coåp ra Chêu Àöëc nöåp cho thùçng Têy Tónh trûúãng àïí têng cöng. Thùçng Têy thûúãng cho boån höåi tïì àûúåc 2 àöìng! Nguyïîn kim àoaân 75 tuöíi (Vùn nghïå Chêu Àöëc - Xuên 1984) http://ebooks.vdcmedia.com
  18. PHAÅM HÖÍ 18 TÏ GIAÁC TRONG NGAÂN XANH - Öng úi, ngaây xûa thùçng Taâu aác lùæm phaãi khöng öng? Noá bùæt dên mònh xuöëng biïín moâ ngoåc trai, lïn rûâng sêu tòm ngaâ voi, tï giaác... ngûúâi chïët khöng biïët bao nhiïu maâ kïí, phaãi khöng öng? - Möåt höm, beá Truác Quyânh chaáu gaái àêìu loâng cuãa töi, ngaây chuã nhêåt noá vïì chúi, böîng àïën lay hoãi töi, trong luác töi àang nùçm àoåc baáo. - úâ... úâ... Bêy giúâ noá cuäng aác khöng keám ngaây xûa. Coân hún ngaây xûa! - Töi àaáp qua loa cho xong chuyïån. - Thïë... sng úi! - Gò nûäa àêëy? - Thïë... thïë... ngoåc trai, ngaâ voi... thò chaáu biïët röìi. Coân tï giaác laâ con gò hûã öng? - Tï giaác laâ tï giaác chûá gò maâ hoãi maäi... - Chaán öng quaá! Biïët vêåy chaáu khöng theâm hoãi öng. ûá öng ài! Töi vöåi vaâng buöng túâ baáo nhoãm dêåy. Noá laâ con beá múái hoåc xong lúáp möåt, nhûng hïët sûác thöng minh, àûúåc töi cûng chiïìu bûåc nhêët. Gò noá cuäng hoãi, cuäng muöën tòm biïët. Nhiïìu khi töi àiïn àêìu vò nhûäng cêu hoãi gêìn nhû liïn miïn bêët têån cuãa noá. Thêëy noá phuång phõu, veã húân döîi, töi liïìn tûúi cûúâi, àêëu dõu: - Thïë... Ai baão Truác Quyânh chuyïån ngaâ voi, tï giaác? - Cö Haâ chûá coân ai! - aåao chaáu khöng hoãi cö Haâ? - ûá hoãi... - aåao laåi ûá hoãi? - Luác àêìu chaáu cuäng coá hoãi, cö baão noá to nhû con voi, luân hún voi, noá khöng coá caái voâi, khöng coá cùåp ngaâ nhû voi maâ trïn muäi noá coá möåt caái sûâng. - Àuáng quaá röìi! - Cö Haâ baão noá khöng ùn thõt ngûúâi nhû con höí, con sû tûã... noá chó ùn laá cêy thöi, thïë sao ngûúâi ta laåi tòm giïët noá hûã öng? - ...úâ... àïí ngûúâi ta lêëy caái sûâng, laâm thuöëc. - Thuöëc gò hûã öng? "Cûá àïí con beá dùæt dêy nhûäng cêu hoãi thïë naây, khöng kheáo mònh bõ sa lêìy mêët". Töi nghô buång vêåy, vaâ lêåp tûác xoay yá nghô noá vïì hûúáng khaác: - Gò maâ chaã laâm thuöëc àûúåc. Nhûng àiïìu naây múái quyá cú! Ngaây xûa... úâ... theo nhû caác truyïån cöí tñch ngaây xûa, hïî ai cêìm àûúåc chiïëc sûâng tï giaác trong tay thò coá thïí ài àûúåc dûúái nûúác dïî daâng nhû ài trïn caån ! - Hoan hö öng! sng kïí tiïëp ài öng! - Coá chaâng duäng sô noå giïët àûúåc möåt con tï giaác àaä thaânh tinh, chùåt lêëy sûâng. Ban àïm chiïëc sûâng cûá lêëp laánh lêëp laánh, toãa haâo quang xanh leâ. Anh coá ngûúâi yïu laâ möåt cö gaái xinh àeåp bõ vua thuãy tïì bùæt xuöëng Long cung, eáp buöåc laâm vúå. Cö gaái khöng thuêån. Möîi lêìn vua thuãy tïì nöíi giêån vò khöng bùæt eáp àûúåc cö gaái, thò ba http://ebooks.vdcmedia.com
  19. CAÁC CON VÊÅT 19 àaâo chuyïín àöång, mùåt biïín söi suâng suåc, sêëm chúáp nöíi àuâng àuâng. Nöîi khöí àau cuãa ngûúâi bõ giam haäm chöën Thuãy cung laâm cho mùåt nûúác cuäng phaãi chau maây! Coân ngûúâi trïn trêìn giúái thò xoát xa vò bêët lûåc, ngaây àïm biïëng nguã quïn ùn... Tûâ khi nùæm àûúåc vêåt baáu trong tay, chaâng quyïët têm ài cûáu ngûúâi yïu, cuâng Long vûúng söëng chïët möåt phen. Tay cêìm àinh ba, tay cêìm chiïëc sûâng tï, duäng sô lao mònh xuöëng nûúác. Mùåt nûúác lêåp tûác reä ra laâm àöi, múã àûúâng cho anh xuöëng têån Long cung, àaánh nhau vúái vua thuãy tïì... Cûá thïë töi kïí túái túái maäi, khi thò anh sùæp thua röìi laåi thùæng, khi thò anh sùæp thùæng röìi laåi thua, tuây hûáng maâ tuây nghi thïm thùæt nhiïìu chi tiïët hêëp dêîn vïì taâi ba cuãa moåi giöëng loaâi "tûúáng caá binh töm". Con beá maãi mï theo doäi cêu chuyïån höìi höåp ly kyâ, quïn mêët viïåc cêåt vêën öng noá. Tuy nhiïn, röìi möåt höm naâo àoá noá laåi têët seä khaão töi vïì con tï giaác, chùæc chùæn nhû vêåy. Nhiïìu àïm, töi thûác luåc múá tû liïåu quaá àöîi hiïëm hoi trong tuã saách gia àònh vaâ ön laåi nhûäng kiïën thûác loäm boäm cuãa mònh vïì con vêåt naây, chuêín bõ giaãi àaáp cho chaáu Truác Quyânh cuãa töi. Baâ nhaâ töi àaä nhiïìu phen cûå töi: "Mùåc kïå noá, öng cûá chiïìu laâm con beá hû ài!". Àêu phaãi cho möåt mònh noá, coân cho caác baån lúán tuöíi hún noá nûäa chûá ! Baâ êëy noái vêåy chûá nïëu töi thöi, töi boã ài nguã laâ baâ êëy khöng vui àêu. Töi nghiïåm mûúâi phêìn àuáng taám, laâ baâ hay noái ngûúåc laåi nhûäng àiïìu trong buång mònh ûa thñch! Töi laåi caâng cöë gùæng tñch cûåc, àïí toã veã ! Buöìn thay, töi chó laâ möåt nhaâ vùn sú thiïín, giaá töi àûúåc möåt phêìn nhoã kiïën thûác cuãa Àaâo Vùn Tiïën nhaâ àöång vêåt hoåc löîi laåc àêìu tiïn úã Àöng Dûúng, tûâ thúâi Phaáp thuöåc - thò ùæt con beá seä mï vaâ phuåc öng noá phaãi biïët! * Con thuá trïn àûúâng tuyïåt diïåt Trong möåt cuöën saách noái vïì lêm saãn tónh Khaánh Hoâa (Phuá Khaánh hiïån giúâ) ngoaâi caác saãn phêím do thaão möåc sinh, coá viïët: "nhûäng saãn phêím do thuá vêåt cung cêëp khaá nhiïìu nhû: mêåt ong, saáp ong, nhung nai, gaåc nai, ngaâ voi, thónh thoaãng coá caã tï giaác tûác sûâng têy ngu". Vaâ trong quyïín "Ài thùm àêët nûúác" cuãa cuå Hoaâng Àaåo Thuáy (Nhaâ xuêët baãn Vùn hoáa 1978) úã muåc kïí vïì taâi nguyïn àêët nûúác, phêìn lêm saãn thò caác tónh sau àêy: Nghïå Tônh, Bònh Trõ Thiïn, Nghôa Bònh, Phuá Khaánh, Àùæc Lùæc, Lêm Àöìng, Thuêån Haãi, Têy Ninh vaâ An Giang àïìu coá tï giaác. Vaâ theo cuå, úã Têy Ninh loaâi thuá naây coân ñt, riïng An Giang coân coá caã da tï vaâ sûâng tï (coá thïí tûâ Cam-pu-chia, Thaái Lan àûa sang baán chùng?) Nhû vêåy laâ hiïån nay con tï giaác coân khaá nhiïìu úã Viïåt Nam ta chùng? Trûúác caách maång Thaáng 8, nhûäng quyïín saách cuãa caác taác giaã Phaáp viïët vïì sùn bùæn vaâ thuá rûâng Àöng dûúng (Chasses et faune d' In- dochine - Henri de Monestrol v.v...) töi thêëy coá aãnh con http://ebooks.vdcmedia.com
  20. PHAÅM HÖÍ 20 tï giaác úã vuâng rûâng cao Trûúâng aåún nhêët laâ maån Laâo, riïng Cam- pu-chia coân coá con Dñt (Dyth) möåt loaåi tï giaác cöí rêët hung dûä hiïëm thêëy trïn caác chêu luåc khaác. Theo Nguyïîn Quöëc Thùæng vaâ Voä An Haâ (trong baâi Theo dêëu chên tï giaác) thò nùm 1904 coá möåt thúå sùn ngûúâi Phaáp tröng thêëy con tï giaác 2 sûâng úã daäy nuái Tam Xûúng gêìn Cêím Raânh (Nghïå Tônh) con vêåt naây vïì sau bõ möåt nhoám thúå sùn Laâo bùæn chïët (?) Nùm 1934, coá tin möåt con tï giaác loåt vaâo rûâng aåún La. Vaâ caách àêy trïn 40 nùm, möåt nhaâ sùn bùæn chêu êu àaä bùæn àûúåc con tï giaác möåt sûâng úã khu rûâng laá trïn àûúâng ài tûâ Xuên Löåc ra Phan Thiïët. Nùm 1960, àöìng baâo úã vuâng Tam Àaão coá cho biïët: "Hiïån giúâ úã trong rûâng sêu chûa coá ngûúâi ài sùn coân coá con boâ toát möåt sûâng". Theo taâi liïåu gêìn àêy (1981-82) cuãa caác àoaân àiïìu tra àöång vêåt thò cuäng chó nghe àöìng baâo vuâng Nghïå Tônh noái coá thêëy tï giaác qua laåi khu vûåc àõa phûúng. Qua hai cuöåc khaáng chiïën chöëng Phaáp vaâ chöëng Myä vûâa röìi, coá thïí noái khöng thêm sún cuâng cöëc naâo maâ khöng coá dêëu chên böå àöåi vaâ caán böå ta. Thïë nhûng chùèng coá mêëy ngûúâi gùåp àûúåc tï giaác. Trûúâng húåp dûúái àêy, cuäng chó laâ may mùæn tònh cúâ. Theo lúâi anh Baãy Thûúãng - phuå traách vùn cöng Quên àöåi B - kïí vúái anh Tïë Hanh thò: "úã vuâng cûåc Nam (Ninh Thuêån cuä) àöìng baâo hay noái, àïm thónh thoaãng hoå thêëy coá vïåt saáng trong rûâng. Bêëy giúâ (?) àoaân vùn cöng ài cöng taác qua àoá. Möåt anh trong àoaân xuöëng suöëi lêëy nûúác, nghe uâ... uâ.... trong luâm, ngúä laâ trêu rûâng, liïìn xaã möåt loaåt àaån A.K vaâo. Chöëc sau, nghe im moâ vaâo thò thêëy con tï giaác chïët nùçm luâ luâ möåt àöëng. Àöìng baâo úã caác xoám gêìn, keáo àïën xem. Caác öng laäo noái: "Loaåi tï giaác naây thûúâng úã vuâng cao, êím ûúát, ûa nùçm lêìy. Noá thñch ùn cêy coá gai, caâng chaãy maáu möìm caâng thñch. Nghe noái noá löåi xuöëng chöî naâo thò nûúác chöî êëy trong..." Tiïëng àöìn túái chúå. Hoa Kiïìu dûúái chúå nghe tin, lïn mua giaá àùæt àïí vïì laâm thuöëc. Têët caã àïìu duâng laâm thuöëc, kïí caã phên. Anh em chó àïí laåi möåt phêìn lúán da, cùæt chia àïìu kïí caã baâ con àïën xem - cho möîi ngûúâi möåt miïëng vuöng bùçng ngoán chên caái". Anh Baãy Thûúãng coân cho biïët thïm: "Böå àöåi B1, thûúâng trung àöåi naâo cuäng coá miïëng da bùçng ngoán tay caái, cûáng nhû da trêu khö, do y taá giûä, àïí cûáu chûäa anh em bõ rùæn àöåc cùæn. Caán böå cuäng thûúâng thuã möåt miïëng trong ba lö. Coân duâng àïí laâm cöng taác dên vêån: Treã con söët, maâi cho uöëng, giaãm söët ngay!". Nhû vêåy thò ngaây xûa - theo Viïåt sûã lûúåc vaâ Àaåi viïåt sûã kyá toaân thû - xûá ta vöën coá nhiïìu tï giaác. Coân hiïån nay coân àûúåc bao nhiïu ? Chuyïån naây coân phaãi chúâ giaãi àaáp cuå thïí cuãa caác nhaâ àiïìu tra, quy hoaåch vïì caác loaâi giöëng thuá vêåt rûâng. Caách àêy böën mûúi nùm, vûúân Baách thuá aåaiâ Goân coá möåt http://ebooks.vdcmedia.com
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2