Bài giảng Dân số và phát triển: Bài 4 - ThS. Nguyễn Thành Nghị

Chia sẻ: Hgfch Hgfch | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:37

Thêm vào BST

Báo xấu

167
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu chính của bài 4 Mức sinh, sức khỏe sinh sản: chỉ số đo lường và các yếu tố ảnh hưởng thuộc bài giảng dân số và phát triển nhằm giúp học viên hiểu và biết tính một số chỉ số đánh giá mức sinh, nắm được các yếu tố tác động tới mức sinh và những giả thuyết giải thích xu hướng giảm mức sinh, biết cách tính thời gian gấp đôi dân số.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Dân số và phát triển: Bài 4 - ThS. Nguyễn Thành Nghị

Møc sinh, søc khoÎ sinh s¶n : chØ sè ®o l-êng vµ c¸c yÕu tè ¶nh h-ëng Bé m«n D©n Sè vµ ph¸t triÓn Tr-êng §H Y TÕ C«ng Céng 1
Môc tiªu Sau khi häc xong bµi nµy, häc viªn cã thÓ: 1. 1. Hiểu và biết tÝnh một số chỉ số đánh giá mức sinh. 2. 2. Nắm được c¸c yếu tố t¸c động tới mức sinh và những giả thuyết giải thÝch xu hướng giảm mức sinh. 3. 3. Biết c¸ch tÝnh thời gian gấp đ«i d©n số 4. 4. Nắm được kh¸i niệm và c¸c nội dung cơ bản của sức khoẻ sinh sản 2
Mét sè kh¸i niÖm vÒ sinh s¶n „ Kh¶ n¨ng thô thai (fecundity): kh¶ n¨ng sinh häc cã thÓ thô thai cña ng-êi PN „ V« sinh (infecundity): kh«ng cã kh¶ n¨ng thô thai ‟ V« sinh nguyªn ph¸t: hoµn toµn kh«ng cã k/n thô thai ‟ V« sinh thø ph¸t: kh«ng thÓ thô thai sau khi ®· cã mét hoÆc nhiÒu lÇn sinh con „ Kh¶ n¨ng sinh con sèng (fertility) „ Sè lÇn cã thai cña mét PN (gravidity) „ Sè lÇn sinh con sèng cña mét PN (parity) „ T¸i sinh s¶n (reproductivity): mét nhãm ng-êi míi sinh sÏ thay thÕ chÝnh thÕ hÖ sinh ra hä. 3
Nguån sè liÖu „ HÖ thèng ®¨ng ký sinh tö „ Tæng ®iÒu tra d©n sè „ §iÒu tra mÉu mang tÝnh ®¹i diÖn quèc gia: DHS, WFS 4
Mét sè chØ sè: Tû suÊt sinh th« Tû suÊt sinh th« (Crude Birth Rate - CBR): sè trÎ sinh sèng trong n¨m trªn 1000 d©n B CBR= x 1.000 P B: sè trÎ sinh sèng trong n¨m P: d©n sè TB (hoÆc gi÷a kú) Nh×n chung CBR cña nh÷ng n-íc ph¸t triÓn kho¶ng 11, cña nh÷ng n-íc ®ang ph¸t triÓn kho¶ng 26 5
Tû suÊt sinh th« ThÕ giíi, 1999 6
Tû suÊt sinh th«, ViÖt Nam, 1959-1999 45 40 35 30 25 CBR 20 15 10 5 0 1959- 1964- 1969- 1974- 1979- 1984- 1989- 1994- 1999 64 69 74 79 84 89 94 99 N¨m Nguån: Tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë 1999 7
CBR: yªu cÇu sè liÖu vµ h¹n chÕ „ Yªu cÇu sè liÖu ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c „ ChØ -íc tÝnh ®ù¬c s¬ bé møc sinh: + Toµn bé d©n sè n»m trong mÉu sè, trong khi chØ mét bé phËn cã kh¶ n¨ng mang thai + Khã so s¸nh møc sinh gi÷a c¸c d©n sè do tû suÊt sinh th« còng bÞ ¶nh h-ëng bëi cÊu tróc tuæi 8
Tû suÊt sinh chung (General Fertility Rate - GFR) Sè trÎ sinh sèng trong n¨m trªn 1.000 phô n÷ tuæi sinh ®Î B GFR = x 1.000 W15-49 B: tæng sè trÎ sinh sèng trong n¨m W15-49: sè PN trong ®é tuæi sinh ®Î 9
Nguån sè liÖu: GFR „ Sè liÖu tõ hÖ thèng ®¨ng ký sinh-tö „ Tæng ®iÒu tra d©n sè hoÆc c¸c ®iÒu tra mÉu „ Khi kh«ng cã sè liÖu vÒ s¬ sinh, cã thÓ dïng tû sè trÎ em-phô n÷ ®Ó tÝnh to¸n 10
øng dông GFR „ Ph¶n ¸nh mèi liªn quan gi÷a sè trÎ sinh sèng vµ nhãm PN trong ®é tuæi cã kh¶ n¨ng sinh ®Î „ Lµ chØ sè cã thÓ dïng so s¸nh møc sinh gi÷a c¸c d©n sè h¬n lµ tû suÊt sinh th« 11
Tû sè trÎ em-phô n÷ (Child-Woman Ratio - CWR) Sè trÎ d-íi 5 tuæi trªn phô n÷ tuæi sinh ®Î cho mét n¨m nhÊt ®Þnh P0-4 CWR = W15-49 P0-4: sè trÎ 0-4 tuæi TB trong n¨m W15-49 : sè PN trong ®é tuæi sinh ®Î Tû suÊt sinh chung cã thÓ tÝnh ®-îc tõ sè liÖu CWR b»ng c¸ch sö dông b¶ng sèng (kh¶ n¨ng sèng sãt sau 5 n¨m) 12
Tû suÊt sinh ®Æc tr-ng theo tuæi (Age Specific Fertility Rate - ASFR) Sè trÎ sinh sèng trong n¨m trªn 1000 phô n÷ cña mét tuæi (nhãm tuæi) nhÊt ®Þnh B (cña PN tuæi x) ASFR = x 1.000 Wx Bx: sè trÎ sinh sèng cña PN tuæi (nhãm tuæi) x Wx: sè PN trong tuæi (nhãm tuæi) x 13
Tû suÊt sinh ®Æc tr-ng theo tuæi „ Dïng so s¸nh møc sinh gi÷a c¸c løa tuæi „ So s¸nh møc sinh gi÷a c¸c løa tuæi theo thêi gian „ ASFRx lµ sè liÖu cÇn cho tÝnh to¸n tæng tû suÊt sinh (TFR), mét chØ sè th-êng dïng so s¸nh møc sinh gi÷a c¸c n-íc hoÆc c¸c d©n sè kh¸c nhau „ Tû suÊt sinh ®Æc tr-ng theo tuæi th-êng cao nhÊt ë nhãm tuæi 20-24 vµ/ hoÆc 25-29 (tuú tõng d©n sè vµ giai ®o¹n). 14
Tû suÊt sinh ®Æc tr-ng theo tuæi Uganda, 1991 15
Tû suÊt sinh ®Æc tr-ng theo tuæi ViÖt Nam 300 VNDHS-I (1987) 250 Tæng §TDS (1988-89) ICDS-94 (1989-93) VNDHS-II (1992-96) 200 ASFR (%o) 150 100 50 0 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 Tuæi Nguån: ViÖt Nam DHS-II 1997 16
Tæng tû suÊt sinh (Total Fertility Rate – TFR) „ §Þnh nghÜa: sè con TB cã ®-îc ë mét ng-êi PN nÕu ng-êi nµy cã thÓ sèng ®Õn hÕt qu·ng ®êi sinh s¶n cña m×nh (49T) vµ cã c¸c tû suÊt sinh ®Æc tr-ng theo tuæi ®-îc x¸c ®Þnh t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. „ C¸ch tÝnh: 49 7 ASFR x 5 ASFR a x 15 TFR = = a =1 1000 1000 ASFRx: tû suÊt sinh ®Æc tr-ng theo tuæi ASFRa: tû suÊt sinh ®Æc tr-ng theo nhãm tuæi (nhãm 5 tuæi mét) 17
Tæng tû suÊt sinh „ Lµ tû suÊt gi¶ thuyÕt v× tû suÊt sinh ®Æc tr-ng theo tuæi biÕn ®éng theo thêi gian (theo thÕ hÖ). „ TFR kh«ng phô thuéc vµo c¬ cÊu tuæi „ Lµ chØ sè hay ®-îc dïng nhÊt trong so s¸nh møc sinh „ HÇu hÕt c¸c n-íc ph¸t triÓn cã TFR d-íi 2 (thÊp h¬n møc thay thÕ: 2.1). C¸c n-íc cËn Sa m¹c Sahara cã TFR kho¶ng 5. TFR ViÖt Nam n¨m 1992-1996: 2,7. Cã nghÜa TB mçi ng-êi phô n÷ (cho khi kÕt thóc tuæi sinh ®Î) cã kho¶ng 2-3 con. 18
Tæng tû suÊt sinh, ViÖt Nam, 1959-1999 8 7 6 5 TFR 4 3 2 1 0 1959-64 1964-69 1969-74 1974-79 1979-84 1984-89 1989-94 1994-99 1999 N¨m Nguån: Tæng ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë 1999 19
T¸i sinh s¶n „ Qu¸ tr×nh thay thÕ thÕ hÖ d©n sè nµy b»ng thÕ hÖ d©n sè kh¸c dùa vµo c¸c yÕu tè sinh vµ chÕt „ Thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n suÊt d©n sè, trong ®ã phô n÷ ®ãng vai trß chñ yÕu v× vËy th-êng xem xÐt c¸c khÝa c¹nh liªn quan ®Õn phô n÷: tû suÊt sinh trÎ g¸i theo tuæi, tû sè sèng sãt cña trÎ g¸i,... 20