Bài giảng Dân số và phát triển: Bài 1 - ThS. Nguyễn Thành Nghị

Chia sẻ: Hgfch Hgfch | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:38

Thêm vào BST

Báo xấu

216
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung của bài 1 Nhập môn dân số và phát triển nằm trong bài giảng dân số và phát triển nhằm trình bày về khái niệm, đối tượng, mục tiêu, phạm vi và phương pháp của môn dân số và phát triển, trình bày được khái quát bức tranh dân số thế giới và dân số Việt Nam, hiểu được một cách khái quát mối liên hệ qua lại giữa dân số với các vấn đề phát triển.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Dân số và phát triển: Bài 1 - ThS. Nguyễn Thành Nghị

NhËp M«n D©n sè vµ Ph¸t triÓn Bé M«n D©n sè häc Tr-êng §H Y tÕ C«ng céng 1
Môc tiªu Sau khi häc xong bµi nµy, häc viªn cã thÓ: 1. Nªu ®-îc kh¸i niÖm, môc ®Ých, ®èi t-îng, ph¹m vi, vµ ph-¬ng ph¸p cña m«n d©n sè vµ ph¸t triÓn 2. Tr×nh bµy ®-îc kh¸i qu¸t bøc tranh d©n sè thÕ giíi vµ d©n sè ViÖt Nam. 3. HiÓu ®-îc mét c¸ch kh¸i qu¸t mèi liªn hÖ qua l¹i gi÷a d©n sè víi c¸c vÊn ®Ò ph¸t triÓn 2
Mét sè kh¸i niÖm Nghiªn cøu d©n sè (Population Studies): - Nghiªn cøu vÒ d©n sè con ng-êi, ®Æc biÖt vÒ quy m«, c¬ cÊu, vµ sù thay ®æi cña nã theo thêi gian - T×m ra lêi gi¶i thÝch cho nh÷ng xu h-íng thay ®æi vµ nguyªn nh©n sù thay ®æi ®ã. - Dù b¸o thay ®æi trong t-¬ng lai vµ hËu qu¶ cña nã. D©n sè häc (Demography): lµ khoa häc vÒ nh÷ng thèng kª vµ ph©n tÝch c¸c sè liÖu d©n sè. 3
Mét sè kh¸i niÖm „ D©n sè vµ ph¸t triÓn nghiªn cøu mèi t¸c ®éng qua l¹i gi÷a d©n sè (häc) víi c¸c vÊn ®Ò liªn quan gåm x· héi, kinh tÕ, m«i trêng,… „ “Mét d©n sè”: chØ mét tËp hîp ngêi t¹i mét thêi ®iÓm x¸c ®Þnh nµo ®ã. VD: D©n sè ViÖt Nam n¨m 1999. „ HoÆc mét tËp hîp ng-êi tån t¹i trong mét kho¶ng thêi gian liªn tôc vµ cã sù thay ®æi kh«ng ngõng. VD: d©n sè ViÖt Nam thÕ kû XX. Sù thay ®æi cña mçi c¸ nh©n gi÷a c¸c nhãm nhá chÝnh lµ môc tiªu chÝnh cña d©n sè häc 4
Ph¸t triÓn lµ g×? „ Lµ mét qu¸ tr×nh mét x· héi ®¹t ®Õn møc tho¶ m·n c¸c nhu cÇu mµ x· héi ®ã cho lµ thiÕt yÕu. „ Cô thÓ h¬n, ph¸t triÓn lµ sù t¨ng tr-ëng vÒ kinh tÕ, sù tiÕn bé cña x· héi, vµ sù bÒn v÷ng vÒ m«i tr-êng. „ Nh- vËy ph¸t triÓn lµ mét ph¹m trï liªn quan ®Õn mäi mÆt cña mét x· héi, kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ kinh tÕ, mµ c¶ con ng-êi vµ m«i tr-êng xung quanh nã. 5
§èi t-îng 1. D©n sè: - Quy m«, c¬ cÊu d©n sè - BiÕn ®æi d©n sè: sinh, chÕt, di d©n, kÕt h«n, ly h«n,… (cßn gäi c¸c biÕn ®éng tù nhiªn vµ biÕn ®éng c¬ häc) sinh/ chÕt ®i/ ®Õn biÕn ®éng x· héi 6
§èi t-îng 2. Ph¸t triÓn: kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, m«i tr-êng, y tÕ, gi¸o dôc, v.v. trong bèi c¶nh liªn quan ®Õn mét d©n sè cô thÓ. 3. Mèi t¸c ®éng qua l¹i gi÷a thay ®æi d©n sè víi c¸c vÊn ®Ò ph¸t triÓn nªu trªn. VÝ dô vÒ chØ sè ph¸t triÓn: HDI Năm 1990, lần đầu tiên, Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc đưa ra cách tính “chỉ số phát triển con người” (The Human Development Index, viết tắt là HDI) để đánh giá trình độ phát triển của các nước. Chỉ số này được tổng hợp từ các chỉ tiêu về kinh tế, giáo dục và sức khoẻ (0 – 1). 7
Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu 1. C¸c ph-¬ng ph¸p thèng kª to¸n: 1. TÝnh to¸n c¸c x¸c suÊt, tÇn sè, tÇn suÊt, tû lÖ, v.v. 2. C¸c kü thuËt håi qui ‟ t-¬ng quan, x©y dùng c¸c m« h×nh d©n sè, d©n sè ph¸t triÓn th«ng qua c¸c hµm sè to¸n häc. 2. Liªn quan chÆt chÏ víi Thèng kª, DÞch tÔ häc, Søc kháe sinh s¶n, Kinh tÕ häc, v.v. 8
Ph-¬ng tr×nh c©n b»ng d©n sè Mét ph-¬ng tr×nh ®Æc biÖt h÷u Ých trong nghiªn cøu d©n sè: P(t) = P(0) + Sinh (0 ®Õn t) - ChÕt (0 ®Õn t) + Di c- ®Õn (0 ®Õn t) - Di c- ®i (0 ®Õn t) DS t¹i thêi ®iÓm t b»ng DS t¹i thêi ®iÓm 0 (c¸ch thêi ®iÓm t lµ t n¨m), céng víi sè sinh ra, trõ ®i sè chÕt, céng sè di c- ®Õn, vµ trõ ®i sè di c- ®i trong kho¶ng thêi gian t n¨m ®ã. Ph-¬ng tr×nh nµy cã thÓ ¸p dông víi c¸c d©n sè nhá kh¸c nhau, VD d©n sè 10-14 tuæi cña Hµ néi. Tãm t¾t l¹i, nghiªn cøu: Sinh - ChÕt - KÕt - Ly - §i - §Õn 9
Ph-¬ng tr×nh c©n b»ng d©n sè Sinh ChÕt §Õn §i 10
LÞch sö ph¸t triÓn DS trªn ThÕ giíi „ Ng-êi hiÖn ®¹i: c¸ch ®©y kho¶ng 4 v¹n n¨m „ DS ThÕ giíi: U.S. 310,552,623. World 6,877,116,401 14:37 UTC (EST+5) Oct 24, 2010 „ DS ThÕ giíi -íc tÝnh ®Õn n¨m 2050 sÏ lµ 8,918 tû ng-êi. „ Tû lÖ ph¸t triÓn DS hµng n¨m hiÖn nay lµ 1,4% 11
Gia t¨ng d©n sè thÕ giíi hµng n¨m TriÖu ng-êi 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1951 1956 1961 1966 1971 1976 1981 1986 1991 1996 2001 Source: United Nations, World Population Prospects: The 2002 Revision, 2003. 12
Tû suÊt sinh vµ chÕt (toµn thÕ giíi) Tû suÊt sinh, chÕt vµ t¨ng tù nhiªn (trªn 1000 d©n) 40 35 30 25 T¨ng tù nhiªn 20 15 10 5 0 1936- 1946- 1955- 1960- 1965- 1970- 1975- 1980- 1985- 1990- 1995- 2000- 1938 1948 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 Tû suÊt sinh Tû suÊt chÕt Source: United Nations, World Population Prospects: The 2002 Revision (medium scenario), 2003. 13
Ph¸t triÓn DS thiªn niªn kû võa qua: 4 mèc tiÕn ho¸ (Cohen, 1995) „ Thêi kú n«ng nghiÖp thñ c«ng (-12.000 ®Õn -5.000), thêi gian gÊp ®«i DS kho¶ng 2.500 n¨m (chuyÓn tõ s¨n b¾n, h¸i l-îm sang trång trät, ph¸t triÓn thµnh phè) „ N«ng nghiÖp toµn cÇu (-350 ®Õn -150 n¨m), thêi gian gÊp ®«i DS kho¶ng 120 n¨m (trao ®æi hµng ho¸ trªn toµn cÇu, ph¸t triÓn th-¬ng m¹i, khèng chÕ n¹n ®ãi). „ Y tÕ c«ng céng (-200 n¨m ®Õn hiÖn t¹i): thêi gian gÊp ®«i DS thÊp xuèng cßn kho¶ng 40 n¨m (phßng chèng dÞch bÖnh h÷u hiÖu). „ Khèng chÕ sinh ®Î (-100 n¨m ®Õn nay): thêi gian gÊp ®«i DS b¾t ®Çu t¨ng (khèng chÕ sinh ®Î tù nguyÖn, gi¶m sè con mong muèn) 14
T¨ng tr-ëng d©n sè ë hai nhãm n-íc Tû ng-êi 10 9 8 7 6 5 4 3 C¸c n-íc kÐm ph¸t triÓn 2 1 0 C¸c n-íc ph¸t triÓn 1950 1970 1990 2010 2030 2050 Source: United Nations Population Division, World Population Prospects: The 2006 Revision 15
20 Quèc gia ®«ng d©n nhÊt TG D©n sè 2003 D©n sè 2050 N-íc (triÖu) N-íc (triÖu) 1 Trung quèc 1,289 1 ¢n ®é 1,628 2 ¢n ®é 1,069 2 Trung quèc 1,394 3 Mü 292 3 Mü 422 4 Indonesia 220 4 Pakistan 349 5 Brazil 176 5 Indonesia 316 6 Pakistan 149 6 Nigeria 307 7 Bangladesh 147 7 Bangladesh 255 8 Nga 146 8 Brazil 221 9 Nigeria 134 9 Congo 181 10 NhËt 128 10 Ethiopia 173 11 Mexico 105 11 Mexico 153 12 Døc 83 12 Philippines 133 13 Philippines 82 13 Ai cËp 127 14 ViÖt Nam 81 14 Nga 119 15 Ai cËp 72 15 ViÖt Nam 117 16 Thæ nhÜ kú 71 16 NhËt 101 17 Ethiopia 71 17 Thæ nhÜ kú 98 18 Iran 67 18 Iran 96 19 Th¸i lan 63 19 Sudan 84 20 Ph¸p 60 20 Uganda 82 16
DS trªn TG • Tăng dân số thế giới từ 1800 „ 10 quèc gia ®«ng d©n nhÊt TG. „ Ch©u ¸ lµ khu vùc chiÕm tû lÖ cao nhÊt chiếm 60% DS thế giới, • Trung Quốc và Ấn Độ chiếm 40% • Dự báo 2050 DSTG 9,15 tỷ 17
T¨ng tr-ëng d©n sè thÕ giíi (tû ng-êi) Sè n¨m cÇn thiÕt ®Ó d©n sè t¨ng thªm 1 tû ng-êi (1800) Tû thø nhÊt Toµn bé lÞch sö loµi ng-êi thø 2 123 (1930) thø 3 33 (1960) thø 4 14 (1974) thø 5 13 (1987) Mét ng-êi sèng 2000 n¨m, ®Õm liªn tôc 24/24 giê  thø 6 12 (1999) míi hÕt ®-îc 6 tû con ng-êi nµy thø 7 14 (2013) thø 8 15 (2028) thø 9 26 (2054) Sources: First and second billion: Population Reference Bureau. Third through ninth billion: United Nations, World Population Prospects: The 1998 Revision (medium scenario). 18 Tổng số 100-115 tỷ người đã từng sống trên trái đất Carl Haub of the Population Reference Bureau in 1995
LÞch sö ph¸t triÓn DS trªn ThÕ giíi 4 ®Æc ®iÓm chÝnh: „ DS ThÕ giíi t¨ng tr-ëng nhanh, thêi gian d©n sè t¨ng gÊp ®«i ngµy mét rót ng¾n l¹i. „ Quy m« d©n sè ngµy mét lín „ D©n sè thÕ giíi t¨ng tr-ëng vµ ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c khu vùc. „ Tuæi thä trung b×nh t¨ng vµ tû suÊt chÕt h¹ nhanh theo thêi gian 19
§Æc ®iÓm d©n sè ViÖt Nam „ Quy m« d©n sè lín „ D©n sè ph¸t triÓn nhanh „ D©n sè trÎ ®ang l·o hãa „ Ph©n bè d©n c- kh«ng ®ång ®Òu, ch-a hîp lý 20