intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Bài giảng Hóa trị liệu: Phần 1 - Trường ĐH Võ Trường Toản

Chia sẻ: Lôi Vô Kiệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:155

Thêm vào BST
Báo xấu
2
lượt xem 0
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 của tập bài giảng Hóa trị liệu cung cấp cho sinh viên những nội dung kiến thức tổng quát về: sinh học bệnh ung thư; diễn tiến tự nhiên của bệnh ung thư; dịch tễ học và nguyên nhân ung thư; chẩn đoán bệnh ung thư;... Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung bài giảng!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Hóa trị liệu: Phần 1 - Trường ĐH Võ Trường Toản

  1. TRƯỜNG ĐẠI HỌC VÕ TRƯỜNG TOẢN KHOA DƯỢC eôf BÀI GIẢNG HOÁ TRỊ LIỆU Giảng viên biên soạn: TRƯƠNG HUỲNH KIM NGỌC Hậu Giang – Năm 2019
  2. TAØI LIEÄU CHUYEÂN KHAÛO Baøi Giaûng HOÁ TRỊ LIỆU 2019
  3. TAØI LIEÄU CHUYEÂN KHAÛO BAØI GIAÛNG HOÁ TRỊ LIỆU LÖU HAØNH NOÄI BOÄ 2019
  4. MUÏC LUÏC Phaàn 1. Sinh hoïc beänh ung thö ............................................................................................... 1 Chöông 1. Sinh hoïc beänh ung thö ............................................................................................ 2 Sinh hoïc phaân töû teá baøo...................................................................................................... 2 Sinh hoïc beänh ung thö ..................................................................................................... 10 Chöông 2. Dieãn tieán töï nhieân cuûa beänh ung thö .....................................................................23 Phaàn 2. Dòch teã hoïc vaø chaån ñoaùn beänh ung thö ................................................................... 37 Chöông 3. Dòch teã hoïc vaø nguyeân nhaân ung thö .....................................................................38 Dòch teã hoïc ung thö.............................................................................................................38 Nguyeân nhaân ung thö .........................................................................................................43 Chöông 4. Chaån ñoaùn beänh ung thö ........................................................................................46 Chaån ñoaùn hình aûnh trong ung thö ...............................................................................54 Chaån ñoaùn moâ hoïc vaø teá baøo hoïc trong ung thö .........................................................124 Chaån ñoaùn sinh hoïc phaân töû trong ung thö ................................................................133 Phaàn 3. Ñieàu trò beänh ung thö ............................................................................................. 147 Chöông 5. Phaãu trò ung thö....................................................................................................148 Caáp cöùu ngoaïi khoa trong ung thö ..............................................................................159 Chöông 6. Xaï trò ung thö ........................................................................................................165 Bieán chöùng xaï trò ..........................................................................................................176 Chöông 7. Hoùa trò ung thö .....................................................................................................191 Caáp cöùu noäi khoa trong ung thö ..................................................................................204 Chöông 8. Lieäu phaùp ña moâ thöùc ...........................................................................................227 Chöông 9. Lieäu phaùp mieãn dòch .............................................................................................236 Lieäu phaùp nhaém truùng ñích ..............................................................................................236 Lieäu phaùp mieãn dòch .........................................................................................................240 Chöông 10. Chaêm soùc giaûm nheï trong ung thö ....................................................................242 Phaàn 4. Taàm soaùt vaø phoøng ngöøa beänh ung thö .................................................................. 275 Chöông 11. Taàm soaùt vaø phaùt hieän sôùm ung thö ...................................................................276 Chöông 12. Phoøng ngöøa ung thö ...........................................................................................285 Chöông 13. Thuoác laù vaø beänh ung thö ...................................................................................290
  5. Chöông 14. Caùc chieán löôïc phoøng choáng ung thö ................................................................295 Xaây döïng caùc chöông trình phoøng choáng ung thö TP. Hoà Chí Minh ..............................295 Chöông trình phoøng choáng beänh ung thö giai ñoaïn 2002 ‟ 2010 ...................................298 Phaàn 5. Ung thö phuï khoa ‟ tuyeán vuù ................................................................................. 305 Chöông 15. Ung thö coå töû cung .............................................................................................306 Chöông 16. Ung thö noäi maïc töû cung ....................................................................................318 Ñieàu trò sarcoâm thaân töû cung .......................................................................................323 Chöông 17. Ung thö aâm hoä ....................................................................................................325 Chöông 18. Ung thö buoàng tröùng ..........................................................................................333 Chöông 19. Ung thö vuù ..........................................................................................................341 Chöông 20. Beänh laønh tính tuyeán vuù.....................................................................................364 Phaàn 6. Ung thö ñaàu vaø coå ................................................................................................... 367 Chöông 21. Ung thö tuyeán giaùp .............................................................................................368 Xöû trí tröôøng hôïp phình giaùp ñôn thuaàn ......................................................................386 Ñieàu trò nang oáng giaùp löôõi ..........................................................................................389 Chöông 22. Ung thö tuyeán nöôùc boït ......................................................................................395 Ñieàu trò böôùu tuyeán ña daïng tuyeán nöôùc boït ...............................................................403 Chöông 23. Ung thö thanh quaûn ...........................................................................................409 Chöông 24. Ung thö voøm haàu ................................................................................................422 Chöông 25. Ung thö hoác mieäng ‟ khaåu haàu ..........................................................................428 Chæ ñònh naïo haïch coå ...................................................................................................442 Chöông 26. Ung thö hoác muõi vaø xoang caïnh muõi .................................................................452 Phaàn 7. Ung thö heä tieâu hoùa ................................................................................................ 462 Chöông 27. Ung thö thöïc quaûn ..............................................................................................463 Chöông 28. Ung thö daï daøy ....................................................................................................472 Chöông 29. Ung thö ñaïi tröïc traøng ........................................................................................485 Chöông 30. Ung thö gan ........................................................................................................497 Chöông 31. Ung thö tuïy taïng .................................................................................................506 Phaàn 8. Ung thö toång quaùt .................................................................................................. 512 Chöông 32. Ung thö phoåi .......................................................................................................513 Böôùu trung thaát ............................................................................................................523 Chöông 33. Ung thö xöông, da, moâ meàm ..............................................................................532 Ung thö xöông ...................................................................................................................532 Ung thö phaàn meàm ...........................................................................................................539
  6. Ung thö da .........................................................................................................................546 Taïo hình khuyeát hoång vuøng maët .................................................................................560 Meâlanoâm aùc .......................................................................................................................573 Chöông 34. Ung thö nieäu duïc ................................................................................................584 Ung thö döông vaät .............................................................................................................584 Ung thö tinh hoaøn .............................................................................................................591 Ung thö baøng quang ..........................................................................................................598 Ung thö tieàn lieät tuyeán ......................................................................................................605 Ung thö thaän .....................................................................................................................613 Chöông 35. Ung thö heä taïo huyeát ..........................................................................................618 Lymphoâm ..........................................................................................................................618 Beänh baïch caàu ...................................................................................................................632 Chöông 36. Ung thö chöa roõ nguyeân phaùt .............................................................................652 Chöông 37. Böôùu heä thaàn kinh trung öông ...........................................................................659 Chöông 38. Ung thö treû em ...................................................................................................663 Taøi lieäu tham khaûo ..................................................................................................................681 Phuï luïc ....................................................................................................................................683
  7. Phaàn 1 Sinh hoïc Beänh Ung Thö
  8. Baøi Giaûng Ung Böôùu Hoïc Chöông 1. SINH HOÏC BEÄNH UNG THÖ SINH HOÏC PHAÂN TÖÛ TEÁ BAØO GEN nhöng chæ coù moät phaàn nhoû cuûa caùc gen Gen laø một ñoaïn phaân töû DNA hoaëc naøy ñöôïc bieåu hieän trong caùc teá baøo ñaëc RNA, mang thoâng tin di truyeàn xaùc ñònh bieät vaøo moät thôøi ñieåm nhaát ñònh. caáu truùc cuûa moät chuoãi polypeptid hoaëc Söï bieåu hieän vaø söï hoaït hoùa cuûa gen, moät phaân töû RNA nhaát ñònh. töùc laø tieán trình chuyeån maõ Gen laø ñôn vò cô baûn cuûa di truyeàn, laø (transcription) DNA thaønh RNA hay giaûi yeáu toá quyeát ñònh quan troïng cuûa taát caû maõ (translation) RNA thaønh protein. Coù caùc kieåu hình. khoaûng hôn 100.000 protein. Boä gen con ngöôøi coù khoaûng 3 tæ caëp bas, chöùa khoaûng 20.000 ‟ 25.000 gen, Hình 1. Cấu truùc gen. 2
  9. Sinh hoïc beänh ung thö CAÙC THAØNH PHAÀN CHÖÙC NAÊNG CUÛA Vuøng mang maõ chöùa caùc thoâng tin di GEN truyeàn, nhöõng thoâng tin naøy seõ ñöôïc Moät gen caáu truùc ñieån hình goàm ba chuyeån maõ sang RNA thoâng tin. ÔÛ teá vuøng chính (1) vuøng ñieàu khieån, (2) baøo coù nhaân, gen caáu truùc bao goàm vuøng mang maõ di truyeàn, vaø (3) vuøng nhöõng ñoaïn maõ hoùa (exon) vaø nhöõng keát thuùc. ñoaïn khoâng maõ hoùa (intron) Vuøng ñieàu khieån coù moät soá trình töï Vuøng keát thuùc mang caùc trình töï ñaëc bieät ñieàu khieån hoaït ñoäng gen. Vuøng phaân bieät giöõa caùc gen, vaø caùc trình töï naøy thöôøng bao goàm gen khôûi ñoäng keát thuùc quaù trình chuyeån maõ. (promoter, P), gen taùc ñoäng (operator, Caáu truùc gen coøn bao goàm moät soá O), vaø gen ñieàu hoøa (regulator, R). Gen caáu truùc ñaëc thuø naèm ôû phía tröôùc, phía khôûi ñoäng nhaän bieát vaø gaén RNA sau hoaëc trong gen nhö trình töï ñieàu polymerase (chuyeån maõ). Gen taùc ñoäng hoøa, vuøng taêng cöôøng (enhancer), vuøng kieåm soaùt hoaït ñoäng chuyeån maõ gen caáu baát hoaït (silencer), vuøng ñeäm (spacer) truùc. Gen ñieàu hoøa hoaït hoùa hoaëc öùc cheá (Hình 1). hoaït ñoäng gen. Hình 2. Söï toång hôïp protein. DNA ñöôïc chuyeån maõ thaønh mRNA vaø mRNA giaûi maõ thaønh protein. 3
  10. Baøi Giaûng Ung Böôùu Hoïc SÖÏ BIEÅU HIEÄN GEN phaân chia ñi qua caùc ñieåm kieåm soaùt ôû Gen ôû DNA ñöôïc bieåu hieän döôùi daïng ranh giôùi G1/S. Neáu coù thöông toån DNA protein qua hai quaù trình laø chuyeån maõ khoâng theå söûa chöõa ñöôïc, teá baøo naøy seõ vaø giaûi maõ. Chæ coù khoaûng 20% caùc gen khoâng qua ñöôïc ñieåm kieåm soaùt maø thay bieåu hieän taïi moät thôøi ñieåm nhaát ñònh. vaøo ñoù seõ nhaän tín hieäu ñeå bò cheát theo Caùc protein khaùc nhau thì ñöôïc bieåu laäp trình. Ñieåm kieåm soaùt thöù hai ñöôïc hieän ôû nhöõng teá baøo khaùc nhau tuøy chöùc bieát ôû G2/M. Caùc gen sinh ung (bcl2, naêng teá baøo (Hình 2). myc ...), caùc gen öùc cheá böôùu (p53, Rb, Söï bieåu hieän gen ñöôïc kieåm soaùt vaø p16, p19 ...) laø caùc gen ñieàu hoøa chu ñieàu hoøa moät caùch chaët cheõ. trình teá baøo thoâng qua ñieåm kieåm soaùt, söûa chöõa DNA vaø gaây cheát teá baøo theo CHU TRÌNH TEÁ BAØO laäp trình. Chu trình teá baøo laø nôi kieåm Chu trình teá baøo kinh ñieån goàm pha soaùt söï taêng tröôûng teá baøo, cuõng laø nôi G1 (Gap 1), keá tieáp laø pha S (toång hôïp khi coù sai leäch coù theå daãn tôùi ung thö. DNA), tieáp theo laø pha G2 (Gap 2) vaø Söï ñieàu hoøa chu trình teá baøo raát phöùc cuoái cuøng laø pha M (phaân baøo). Caùc taïp bôûi cô cheá beân ngoaøi vaø beân trong teá khaùm phaù môùi ñaây laø pha naèm yeân (G0) baøo vôùi söï tham gia cuûa caùc yeáu toá taêng vaø caùc ñieåm kieåm soaùt (check point) tröôûng, caùc gen sinh ung, cyclin vaø trong chu trình teá baøo (Hình 3). Chu cyclin dependent Kinase (CdKs) vaø caùc trình teá baøo keùo daøi khoaûng 24 giôø, G1 gen öùc cheá böôùu, yeáu toá khaùng CdK keùo daøi 10 - 12 giôø, S töø 6 ‟ 8 giôø, G2 töø (CKI: Cyclin Kinase Inhibitor), 3 ‟ 4 giôø, vaø M laø 1 giôø. telomerase ... (xem theâm phaàn sinh hoïc G0 coù theå trôû laïi chu trình hoaït ñoäng beänh ung thö) ôû G1 do caùc kích thích phuø hôïp. Teá baøo Söï caân baèng giöõa gia taêng soá löôïng teá naèm yeân trong G0 khi noù ñaõ hoaøn thaønh baøo bôûi söï phaân baøo vaø maát ñi teá baøo bôûi nhieäm vuï, vaø nhaän tín hieäu laøm chuùng cheát theo laäp trình giuùp duy trì caáu truùc bò cheát theo laäp trình (programmed cell moâ oån ñònh. death - apoptosis). Caùc teá baøo hoaït ñoäng Hình 3. Caùc yeáu toá ñieàu hoøa chu trình teá baøo 4
  11. Sinh hoïc beänh ung thö TOÅNG HÔÏP DNA Ung thö laø do moät sai soùt trong DNA Trong voøng 12 giôø ôû pha S moät teá baøo laøm taêng sinh teá baøo khoâng ñieàu hoøa phaûi nhaân ñoâi DNA, coù hai baûn sao ñeå ñöôïc. Do ñoù caùc ñoät bieán laøm sai leäch phaân baøo thaønh hai teá baøo con. Baát cöù teá DNA vaø söï thaát baïi trong heä thoáng söûa baøo naøo coù chöùa DNA giöõa löôõng boäi vaø chöõa DNA daãn ñeán caùc sai soùt naøy ngaøy töù boäi trong tieán trình nhaân ñoâi DNA thì caøng nhieàu. ñöôïc tính nhö ñang ôû trong pha S. Chæ soá pha S cuûa böôùu laø moät chæ soá höõu TOÅNG HÔÏP RNA duïng noùi leân döï haäu cuõng nhö höôùng Söï chuyeån maõ cuûa teá baøo coù nhaân daãn löïa choïn hoùa trò. DNA helicase vaø xaûy ra trong nhaân teá baøo, söï giaûi maõ xaûy protein gaén DNA sôïi ñôn (single strand ra trong teá baøo chaát. Ñaàu tieân, gen laøm DNA ‟ binding protein hay SSB protein) khuoân cho quaù trình toång hôïp neân tieàn tham gia vaøo quaù trình thaùo xoaén. DNA mRNA. Sau ñoù, tieàn mRNA seõ ñöôïc loaïi polymerase tham gia toång hôïp DNA boû nhöõng ñoaïn töông öùng vôùi intron vaø môùi. noái nhöõng ñoaïn töông öùng vôùi exon taïo DNA ñöôïc toång hôïp töø khuoân mRNA ra mRNA tröôûng thaønh (Hình 2). do quaù trình chuyeån maõ ngöôïc ñöôïc goïi laø DNA boå sung (cDNA ‟ TOÅNG HÔÏP PROTEIN complementary DNA), cDNA chæ bao Moãi protein coù moät caáu truùc ba chieàu goàm caùc ñoaïn exon (khoâng coù caùc ñoaïn duy nhaát ñöôïc xaùc ñònh bôûi trình töï caùc intron) ñöôïc duøng raát nhieàu trong caùc acid amin. Caáu truùc cuûa protein lieân kyõ thuaät xeùt nghieäm phaân töû. quan chaët cheõ vôùi chöùc naêng cuûa noù, caáu truùc naøy coù theå ñöôïc tieân ñoaùn nhôø SÖÛA CHÖÕA DNA caùc chöông trình tin sinh hoïc. Trong quaù trình sao cheùp 6 tæ caëp base Söï giaûi maõ coù söï tham gia cuûa tRNA, trong pha S cuûa chu trình phaân baøo, moät rRNA vaø mRNA, bao goàm giai ñoaïn khôûi soá sai soùt seõ xaûy ra. Tæ leä sai soùt trong ñaàu (caùc yeáu toá tham gia laø IF-1, IF-2, toång hôïp DNA laø 10-9 ‟ 10-10. Cô cheá toång IF-3), keùo daøi (EF-Tu, EF-2), vaø keát hôïp DNA raát toát nhöng khoâng hoaøn haûo. thuùc (RF-1, RF-2, RF-3). Sau ñoù, chuoãi Caùc sai soùt naøy haàu heát seõ ñöôïc ñieàu polypeptid seõ qua quaù trình gaáp xoaén coù chænh. Neáu khoâng ñöôïc söûa chöõa, taát caû hay khoâng coù söï hoã trôï cuûa chaperonin, caùc teá baøo naøy haàu nhö bò tieâu dieät sau ñoù hoaëc ñöôïc caét ñoaïn, hoaëc ñöôïc bieán ñoåi ôû caùc ñieåm kieåm soaùt chu trình teá baøo. ñeå taïo thaønh protein chöùc naêng. Neáu DNA polymerase I ñoùng vai troø quan quaù trình treân coù sai soùt coù theå daãn ñeán troïng trong vieäc söûa chöõa DNA. beänh lyù. 5
  12. Baøi Giaûng Ung Böôùu Hoïc Hình 4. Luận thuyết trung taâm. iRNA (interference RNA ‟ can thieäp gaõy chuoãi DNA tröôùc khi phaân chia RNA) laø kyõ thuaät nhaèm xaùc ñònh chöùc (Hình 5). naêng cuûa moät gen baèng caùch öùc cheá vieäc giaûi maõ ñoaïn mRNA töông öùng vôùi CHEÁT TEÁ BAØO THEO LAÄP TRÌNH gen ñoù. (APOPTOSIS: PROGRAMMED CELL DEATH) CAÙC ÑIEÅM KIEÅM SOAÙT (CHECK Vai troø quan troïng cuûa apoptosis hay POINT) CHU TRÌNH TEÁ BAØO cheát teá baøo theo laäp trình laø moät phöông Caùc döõ kieän trong phaân chia teá baøo tieän loaïi boû teá baøo ñeå kieåm soaùt söï phaùt ñöôïc kieåm tra bôûi moät nhoùm enzym trieån cuûa moâ ñaõ ñöôïc hieåu roõ. Apoptosis ñöôïc goïi laø Cyclin-dependent Kinase xaûy ra trong teá baøo nhanh choùng khoaûng (CdK) coù phaûn öùng lieân keát vôùi caùc 30 phuùt, teá baøo naøy cheát do vôõ vuïn DNA protein khaùc goïi laø cyclin. ÔÛ ranh giôùi thaønh töøng maûnh, coù söï coâ ñaëc laïi G1/S phöùc hôïp cyclin E/CdK2 ñöôïc ñoøi nhieãm saéc chaát nhaân vaø taïo ra choài baøo hoûi ñeå caùc teá baøo ñi vaøo pha S (söï toång töông. hôïp DNA hoaït ñoäng). Gen öùc cheá böôùu Coù nhieàu gen ñieàu hoøa khôi maøo p53 coù theå laøm chaäm hoaëc ngaên chaän apoptosis, coù leõ laø moät phaàn cuûa nhieàu tieán trình qua ñieåm kieåm soaùt naøy baèng ñöôøng bieán ñoåi. Kieåm soaùt taêng tröôûng caùch ngaên caûn söï thaønh laäp phöùc hôïp bôûi gen sinh ung, c-myc coù theå kích CdK. Chöùc naêng bình thöôøng cuûa p53 thích phaân baøo. Gen öùc cheá böôùu p53 laøm chaäm laïi chu trình teá baøo khi tìm gaây apoptosis ôû giai ñoaïn cuoái cuøng thaáy DNA bò toån thöông. Ñieàu naøy laøm trong söûa chöõa DNA vaø baûo veä teá baøo cho teá baøo coù cô hoäi söûa chöõa DNA tröôùc khoûi bò ñoät bieán. Khi DNA teá baøo bò khi sao cheùp. Coù phöùc hôïp cyclin/CdK thöông toån, protein p53 keùo daøi pha G1 khaùc xuaát hieän ñeå ñieàu hoøa ñieåm kieåm cuûa chu trình teá baøo. Teá baøo naøy bò chaän soaùt G2/M, moät laàn nöõa cho teá baøo coù cô laïi ôû ñieåm kieåm soaùt ôû G1/S. Neáu DNA hoäi söûa chöõa DNA bò thöông toån, nhö laø khoâng ñöôïc söûa chöõa khi bò chaën döøng laïi, thì sau ñoù p53 gaây ra apoptosis vaø teá 6
  13. Sinh hoïc beänh ung thö baøo naøy seõ töï cheát thay vì dieãn bieán ñoät Apoptosis ôû böôùu gia taêng khi xaï trò bieán. Maát chöùc naêng p53 thöôøng thaáy vaø ñieàu trò mieãn dòch. Ñaùnh giaù trong böôùu cho thaáy taàm quan troïng cuûa apoptosis in vivo hay in vitro khi ñieàu trò cô cheá baûo veä naøy. Gen sinh ung bcl2 coù coù theå tieân ñoaùn ñöôïc hieäu quaû cuûa taùc ñoäng ngöôïc laïi vôùi p53 trong böôùu. phöông phaùp ñieàu trò. Thay vì thuùc ñaåy apoptosis, bcl2 ngaên chaën söï cheát teá baøo. Baûng 1. Hoäi chöùng di truyeàn coù khieám khuyeát söûa chöõa DNA HOÄI CHÖÙNG CÔ CHEÁ Maát ñieàu hoøa giaõn maïch (Ataxiatelangiectasia) Khoâng laøm trì hoaõn ñöôïc ôû ñieåm kieåm soaùt G1/M Bloom Nhieãm saéc theå deã bò thöông toån Thieáu maùu Fanconi Khieám khuyeát trong söûa chöõa DNA baét cheùo Ung thö ñaïi traøng di truyeàn khoâng coù polyp hMSH2 khieám khuyeát cô cheá söûa chöõa phoái hôïp sai. (Heriditary nonpolyposis colorectal cancer) (mismatch repair) Li Fraumeni Khieám khuyeát p53 di truyeàn, thaát baïi sau ñoät bieán thöù 2 Beänh khoâ da saéc toá (Xeroderma pigmentosum) Khieám khuyeát trong vieäc caét söûa chöõa dimer pyrimydine DNA gaây ra do UV Hình 5. Ñieàu hoøa caùc ñieåm kieåm soaùt chu trình teá baøo vaø caùc gen öùc cheá böôùu 7
  14. Baøi Giaûng Ung Böôùu Hoïc Hình 6. Chöùc naêng cuûa Telomerase. Telomerase söõa chöõa laïi caùc ñaàu nhieãm saéc theå (Telomeres) bò aên moøn baèng caùch gaén keát theâm vaøo ñoaïn TTAGGG TELOMERE VAØ SÖÏ BAÁT TÖÛ CUÛA TEÁ telomere gaây neân tình traïng baát oån ñònh BAØO UNG THÖ cuûa nhieãm saéc theå vaø cheát teá baøo theo Coù nhieàu caùch gaây ra söï laõo hoùa teá laäp trình. baøo, moät trong soá naøy laø laøm ngaén ñi telomere. Telomere laø thaønh phaàn naèm KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN DI TRUYEÀN UNG ôû ñaàu cuûa nhieãm saéc theå. Telomere coù THÖ khoaûng 15.000 caëp base cuûa caùc ñoaïn Chuùng ta ñaõ bieát raèng voán di truyeàn DNA laëp ñi laëp laïi. TTA GGG ñöôïc laëp laïi cuûa ngöôøi laø löôõng boäi (diploid) vôùi hai haøng ngaøn laàn. Sau moãi laàn phaân baøo baûn sao cuûa moïi nhieãm saéc theå. Tuy moät maûnh nhoû telomere khoaûng 100 nhieân, caùc nhieãm saéc theå naøy khoâng caàn base khoâng ñöôïc sao cheùp laïi. Do ñoù, thieát phaûi laø gioáng nhau. Moãi gen coù telomere trôû neân ngaén theo tieán trình moät vò trí ñaëc bieät treân nhieãm saéc theå phaân baøo. ÔÛ moät thôøi ñieåm naøo ñoù söï goïi laø caùc allele. Allele goïi laø tính laën thu ngaén naøy laøm ngaên caûn toång hôïp (recessive), coù nghóa laø neáu chæ coù moät DNA vaø teá baøo bò laõo hoùa. Tuy nhieân, allele baát thöôøng, beänh khoâng xuaát hieän chieàu daøi cuûa telomere coù theå ñöôïc phuïc vì vaãn coøn allele bình thöôøng coù khaû hoài bôûi moät men chuyeån maõ ngöôïc naêng taïo ra ñuû protein chöùc naêng. Neáu (reverse transcriptase) ñaëc bieät laø chæ coù moät allele maø ñuû gaây ra söï baát telomerase. thöôøng thì allele naøy goïi laø tính troäi Telomerase hoaït ñoäng cuûa thôøi kyø (dominant). phoâi thai vaø hoaït ñoäng naøy bò khoùa chaët Trong di truyeàn ung thö, tình huoáng ôû ña soá caùc teá baøo thaân theå sau khi sanh. khoâng ñôn giaûn laø allele troäi hay laën. Ngaøy nay, ngöôøi ta cuõng nhaän thaáy hoaït Ung thö ñöôïc gaây ra bôûi söï ñoät bieán ñoäng cuûa telomerase trong khoaûng 90% trong caùc gen kieåm soaùt. Ñoät bieán cuûa caùc teá baøo ung thö. Söï môû khoùa (mutation) coù nhieàu möùc ñoä vaø nhieàu phöùc hôïp naøy goùp phaàn laøm baát töû caùc loaïi. doøng teá baøo ung thö taïo ñieàu kieän cho Chuùng ta caàn phaân bieät söï khaùc nhau söï phaùt trieån vaø di caên. Ñieàu naøy cuõng quan troïng giöõa ñoät bieán teá baøo thaân theå gôïi leân caùc nghieân cöùu khaû naêng öùc cheá (somatic cell) maéc phaûi vaø ñoät bieán teá telomerase ñeå laøm ngöøng phaùt trieån teá baøo maàm (germ cell). Di truyeàn hoïc coå baøo böôùu qua cô cheá laøm ngaén laïi ñieån coù lieân quan haàu heát bieåu hieän di 8
  15. Sinh hoïc beänh ung thö truyeàn lieân heä tôùi gen coù trong teá baøo maõ hoùa coù theå gaây maát bieåu hieän chöùc maàm nhaän töø cha meï. Sinh hoïc phaân töû naêng gen hay taïo protein. ung thö lieân quan tôùi haàu heát ñoät bieán Nhöõng kieåu ñoät bieán gen khoâng bieåu thaân theå maéc phaûi maø khoâng coù luùc môùi hieän kieåu hình coù theå do (1) khoâng gaây sinh ra. Caùc ñoät bieán thaân theå baét ñaàu töø bieán doåi trình töï chuoãi acid amin ôû moät teá baøo ñôn ñoäc do haäu quaû sai laàm protein saûn phaåm hoaëc (2) gaây bieán ñoåi trong sao cheùp vaø söûa chöõa DNA; chæ coù trình töï chuoãi acid amin nhöng khoâng moät vaøi ung thö lieân quan tôùi ñoät bieán bieán ñoåi thuoäc tính protein. Vì vaäy doøng teá baøo maàm di truyeàn. khoâng phaûi moïi ñoät bieán ñeàu gaây beänh. Ñoät bieán laø bieán ñoåi DNA ôû trình töï Ñoät bieán ñieåm chuoãi nucleotid. Ñoät bieán ñöôïc chia Ñoät bieán thay theá moät nucleotid coù thaønh ba nhoùm (1) ñoät bieán soá löôïng theå gaây ra ñoät bieán dòch nhaàm (nhaàm nhieãm saéc theå (ñoät bieán boä gen), (2) ñoät maõ moät acid amin), ñoät bieán chaám döùt bieán caáu truùc nhieãm saéc theå (ñoät bieán chuoãi (ñoät bieán taïo maõ keát thuùc) hay ñoät nhieãm saéc theå), (3) ñoät bieán gen. bieán khi xöû lyù RNA. Ñoät bieán boä gen Ñoät bieán maát ñoaïn hay theâm ñoaïn Hieän töôïng bieán ñoåi soá löôïng nhieãm Caùc ñoät bieán naøy thöôøng phaùt hieän saéc theå goïi laø leäch boäi do loãi phaân ly baèng Southern blot hay PCR. Ñoät bieán nhieãm saéc theå ôû thôøi kyø giaûm phaân hay coù theå aûnh höôûng ñeán moät ñoaïn DNA nguyeân phaân. ngaén hay moät ñoaïn DNA daøi. Ñoät bieán nhieãm saéc theå Neáu soá löôïng nucleotid ñoät bieán Hieän töôïng bieán ñoåi moät ñoaïn cuûa khoâng laø boäi soá cuûa 3 vaø xaûy ra ôû chuoãi nhieãm saéc theå nhö nhaân ñoâi, nhaân ba, maõ hoùa, khung ñoïc seõ bò bieán ñoåi töø vò maát ñoaïn, ñaûo ñoaïn hay chuyeån ñoaïn do trí theâm hay maát nucleotid. Ñaây laø hieän ngaãu nhieân hay loãi phaân ly trong giaûm töôïng xoùa leäch khung taïo acid amin baát phaân. thöôøng töø vò trí ñoät bieán trôû ñeán cuoái Ñoät bieán gen chuoãi. Ngöôïc laïi, neáu soá löôïng nucleotid Hieän töôïng bieán ñoåi trình töï chuoãi laø boäi soá cuûa 3 seõ taïo neân caùc protein DNA nhaân hay DNA ty theå, bieán ñoåi chæ thieáu hay thöøa acid amin. moät nucleotid hay vaøi trieäu caëp base. Ñoät bieán taêng soá löôïng boä ba nucleotid Ñoät bieán gen coù theå gaây taùc haïi nghieâm laëp laïi troïng tuøy loaïi gen vaø heä quaû laø gaây roái Ñoät bieán taêng soá löôïng gaây roái loaïn loaïn bieåu hieän gen. Ñoät bieán gen ôû chuoãi bieåu hieän gen cuûa teá baøo. Baûng 2. Ví duï moät soá loaïi ñoät bieán CAÙC LOAÏI ÑOÄT BIEÁN DNA VÍ DUÏ Ñoät bieán ñieåm (Point mutation) Codon 12, 59 hay 61 trong gen sinh ung H-ras cuûa ung thö ñaïi traøng, tuïy taïng vaø phoåi Xoùa leäch khung (Frame shift deletion) Del 185 AG trong gen öùc cheá böôùu BRCA1 cuûa ung thö vuù Chuyeån vò nhieãm saéc theå (Chromosomal Chuyeån vò gen sinh ung c-myc töø nhieãm saéc theå 8 thaønh translocation) gen immunoglobin treân nhieãm saéc theå 14, lymphoâm Burkitt 9
  16. Baøi Giaûng Ung Böôùu Hoïc SINH HOÏC BEÄNH UNG THÖ Gen sinh ung. tieàn gen sinh ung laø ñieàu hoøa söï phaân Gen ñeø neùn böôùu. baøo vaø cheát theo laäp trình cuûa teá baøo. Söï sinh maïch (angiogenesis). Ñöôøng daãn truyeàn tín hieäu teá baøo baét Cheát teá baøo theo laäp trình (programmed ñaàu töø yeáu toá taêng tröôûng (1) trong maùu cell death: apoptosis). hoaëc treân beà maët teá baøo khaùc gaén vaøo Söï söûa chöõa voán lieáng di truyeàn thuï theå ñaëc hieäu treân beà maët. Hieän (genome repair). töôïng naøy laøm thay ñoåi hình daïng thuï Telomere. theå, gaây taùc ñoäng phaàn thuï theå trong baøo töông, laøm tín hieäu xuyeân qua maøng GEN SINH UNG (ONCOGENES): kieåm teá baøo. Tín hieäu truyeàn qua teá baøo chaát soaùt söï taêng tröôøng vaø laõo hoùa. baèng phaân töû trung gian (2), nhö Chöùc naêng cuûa tieàn gen sinh ung protein G, ñeán nhaân, gaén vaøo DNA ôû (proto-oncogen) ñieåm sao cheùp ñaëc bieät (3). Tín hieäu Gen sinh ung laø moät gen kieåm soaùt DNA laøm teá baøo thay ñoåi tình traïng taêng söï phaùt trieån teá baøo, khi noù bò ñoät bieán sinh: phaân chia, nguû yeân hay töï huûy dieät hay bieåu hieän quaù möùc laøm moät teá baøo qua cô cheá cheát theo laäp trình (4) (Hình bình thöôøng chuyeån daïng thaønh teá baøo 7). böôùu. Moãi protein cuûa moät phaàn ñöôøng Tieàn gen sinh ung laø gen bình truyeàn tín hieäu laø saûn phaåm tieàn gen thöôøng coù chöùc naêng sinh lyù trong teá sinh ung. Neáu ñoät bieán tieàn gen sinh baøo, khi ñoät bieán laøm maát kieåm soaùt söï ung seõ trôû thaønh gen sinh ung, gia taêng taêng sinh teá baøo. Chöùc naêng sinh lyù cuûa chöùc naêng caùc protein treân. 10
  17. Sinh hoïc beänh ung thö Yeáu toá taêng tröôûng Thuï theå beà maët Thu tín hieäu protein baøo töông hoaït hoùa Gaén keát yeáu toá sao cheùp DNA Protein toång hôïp kích thích phaân baøo qua phaûn öùng vôùi DNA Hình 7. Ñöôøng daãn truyeàn tín hieäu teá baøo 1. Caùc yeáu toá taêng tröôûng: Platelet Derived Growth Factor (PDGF), Colony Stimulating Factor (M-CSF). 2. Caùc thuï theå beà maët: Epidermal Growth Factor (EGFR). Colony Stimulatinh Factor 1 receptor (FM-S) 3. Caùc protein G teá baøo chaát: GSP 4. Caùc yeáu toá sao cheùp nhaân teá baøo: Myc Khoâng gioáng gen ñeø neùn böôùu, ñoät gen sinh ung RET (HC ña böôùu noäi tieát) bieán tieàn gen sinh ung xaûy ra ôû teá baøo vaø MET (HC carcinoâm TB thaän coù tính thaân theå vaø khoâng di truyeàn. Ngoaïi tröø, gia ñình). Gen sinh ung Yeáu toá taêng tröôûng: INT-2, SIS. Thuï theå yeáu toá taêng tröôûng: erb B, FMS, HER-2neu, KIT, MAS, MET, ROS, RET, SEA, TRK. Tín hieäu daãn truyeàn: ABL, FES, FGR, GSP, GLP, LCK, MOS, PIM, RAF, H-ras, K- ras, N-ras, src, YES. Gaén keát DNA: erb A, ETS, Fos, Jun, Myb, C-myc, L-myc, N-myc, REL, SKI. Apoptosis/ chu kyø teá baøo: BAX, CYCLIN D1, bcl2. Gen troän: ALL/MLL, BCR, PBX1. PARa Caùc loaïi khaùc: AKT, CBL, CRK, EYK, FIM 1-1, FPS, HST, INT 1-2, MAF, Mil, QIN. 11
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
5=>2