Bài giảng Phương pháp nghiên cứu khoa học: Bài 2 - Nguyễn Hữu Tân

6/12/2015<br /> <br /> Biến<br /> Phương pháp<br /> nghiên cứu khoa học<br /> <br /> • Thành phần quan trọng của nghiên cứu định<br /> lượng là biến.<br /> • Biến (Variable): Là những biến cố, hành vi,<br /> thuộc tính hay đặc trưng cần xem xét trong<br /> nghiên cứu mà nó có thể mang những giá trị<br /> khác nhau.<br /> <br /> Trường Đại học Đà Lạt<br /> Lớp Ngiệp vụ Sư Phạm<br /> Nguyễn Hữu Tân<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> Biến<br /> <br /> Biến<br /> <br /> • Phân biệt biến:<br /> <br /> • Một cách phân biệt khác:<br /> <br /> – Biến quan sát được - Biến không quan sát được.<br /> – Biến liên tục - Biến gián đoạn (rời rạc).<br /> – Biến độc lập - Biến phụ thuộc.<br /> <br /> –<br /> –<br /> –<br /> –<br /> –<br /> <br /> 3<br /> <br /> Biến độc lập (IV – Independent variable)<br /> Biến phụ thuộc (DV – Dependent variable)<br /> Biến can thiệp (Intervening variable)<br /> Biến điều tiết (Moderator variable)<br /> Biến tạo ra sự khó xử (Confounding variable)<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1<br /> <br /> 6/12/2015<br /> <br /> Biến<br /> <br /> Biến<br /> <br /> • Ví dụ:<br /> –<br /> –<br /> –<br /> –<br /> –<br /> <br /> • Ví dụ:<br /> <br /> Mối quan hệ “Thời gian học bài - Điểm bài thi”.<br /> Thời gian học bài (IV) – Điểm bài thi (DV).<br /> TG  Lượng kiến thức trong bộ nhớ  Điểm.<br /> Lượng kiến thức trong bộ nhớ là biến can thiệp.<br /> Mối quan hệ giữa TG (IV) và Điểm (DV) có thể<br /> thay đổi tùy theo lượng thuốc Ritalin sử dụng<br /> (biến điều tiết).<br /> <br /> –<br /> –<br /> –<br /> –<br /> –<br /> –<br /> –<br /> <br /> Xét mối quan hệ giữa A và B.<br /> Giả thuyết A thay đổi sẽ làm B thay đổi.<br /> Tiến hành thực nghiệm tác động vào A.<br /> Quan sát thấy B thay đổi.<br /> B thay đổi do A hay do cái gì khác?<br /> Có thể B thay đổi do C chứ không hẳn do A.<br /> C được xem là confounding variable.<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> <br /> Đo lường và thang đo<br /> <br /> Đo lường và thang đo<br /> <br /> • Đo lường (Measurement): Quá trình định<br /> lượng giá trị của một biến, thường gắn liền<br /> với một thang đo nhất định.<br /> • Thang đo (Level of measurement): Sự chính<br /> xác Toán học cho phép biểu diễn giá trị của<br /> một biến, qua đó có thể phân biệt hoặc so<br /> sánh về mặt lượng.<br /> <br /> • Các loại thang đo thường dùng trong NCGD:<br /> –<br /> –<br /> –<br /> –<br /> <br /> 7<br /> <br /> Thang đo biểu danh (nominal scales)<br /> Thang đo thứ bậc (ordinal scales)<br /> Thang đo khoảng cách (interval scales)<br /> Thang đo tỷ lệ (ratio scales)<br /> <br /> 8<br /> <br /> 2<br /> <br /> 6/12/2015<br /> <br /> Đo lường và thang đo<br /> <br /> Đo lường và thang đo<br /> <br /> • Ví dụ về thang đo:<br /> –<br /> –<br /> –<br /> –<br /> <br /> • Yêu cầu đối với thang đo:<br /> <br /> TĐ biểu danh: Giới tính (Nam, Nữ).<br /> TĐ thứ bậc: Xếp hạng (Giỏi, Khá, TB, Yếu).<br /> TĐ khoảng cách: Nhiệt độ Celcius (Độ C).<br /> TĐ tỷ lệ: Trọng lượng (Kg).<br /> <br /> – Phải có từ hai giá trị trở lên.<br /> – Các giá trị phải khác nhau.<br /> – Các giá trị ở dạng khoảng không được có phần<br /> chung (một giá trị nào đó của biến không nằm<br /> cùng lúc trong hai khoảng).<br /> – Các giá trị phải đầy đủ (giá trị nào của biến cũng<br /> phải nằm trong thang đo).<br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> Đo lường và thang đo<br /> <br /> Đo lường và thang đo<br /> <br /> • Ví dụ thang đo sai:<br /> <br /> • Thang đo Likert:<br /> <br /> – Thu nhập cá nhân hằng tháng:<br /> •<br /> •<br /> •<br /> •<br /> <br /> – Khoa học rất quan trọng<br /> <br /> > 2 triệu<br /> 1,5 triệu – 5 triệu<br /> 4,5 triệu – 8 triệu<br /> > 8 triệu<br /> <br /> •<br /> •<br /> •<br /> •<br /> •<br /> <br /> – Thu nhập gia đình hằng tháng:<br /> <br /> Hoàn toàn đồng ý<br /> Đồng ý<br /> Phân vân/Không xác định được<br /> Không đồng ý<br /> Hoàn toàn không đồng ý<br /> <br /> • > 5 triệu<br /> • 5 triệu – dưới 10 triệu<br /> • 10 triệu đến dưới 20 triệu<br /> 11<br /> <br /> 12<br /> <br /> 3<br /> <br /> 6/12/2015<br /> <br /> Đo lường và thang đo<br /> <br /> Đo lường và thang đo<br /> <br /> • Sai số đo lường: Sự khác biệt giữa dữ liệu<br /> thu được và dữ liệu thật.<br /> • Các loại sai số đo lường:<br /> <br /> • Các loại sai số hệ thống:<br /> –<br /> –<br /> –<br /> –<br /> <br /> – Sai số hệ thống (systematic error).<br /> – Sai số ngẫu nhiên (random error).<br /> Dữ liệu<br /> thu được<br /> <br /> =<br /> <br /> Dữ liệu<br /> thật<br /> <br /> +<br /> <br /> Sai số<br /> hệ thống<br /> <br /> +<br /> <br /> Sai số do ước muốn xã hội.<br /> Sai số do thiên lệch đồng ý hay không đồng ý.<br /> Sai số do câu hỏi dẫn đường.<br /> Sai số do sự khác biệt về giới, dân tộc, tuổi, …<br /> <br /> • Người nghiên cứu có thể kiểm soát phần nào<br /> sai số hệ thống, nhưng khó kiểm soát sai số<br /> ngẫu nhiên.<br /> <br /> Sai số<br /> ngẫu nhiên<br /> <br /> 13<br /> <br /> 14<br /> <br /> Xác định khái niệm<br /> <br /> Xác định khái niệm<br /> <br /> • Nghiên cứu làm việc với những khái niệm.<br /> • Trong một nghiên cứu thường có những khái<br /> niệm quan trọng và mối liên hệ giữa chúng.<br /> • Với một khái niệm, có thể có nhiều định<br /> nghĩa khác nhau tùy theo góc nhìn và sự<br /> phát triển của lĩnh vực khoa học liên quan<br /> đến khái niệm.<br /> <br /> • Với những khái niệm quan trọng trong NC,<br /> người nghiên cứu cần làm rõ ý nghĩa (nội<br /> hàm/nội dung) của khái niệm trong khuôn<br /> khổ của NC.<br /> • Quá trình làm rõ ý nghĩa hoặc nội dung của<br /> khái niệm trong khuôn khổ nghiên cứu được<br /> gọi là xác định khái niệm (conceptualization).<br /> <br /> 15<br /> <br /> 16<br /> <br /> 4<br /> <br /> 6/12/2015<br /> <br /> Thao tác hóa khái niệm<br /> <br /> Thao tác hóa khái niệm<br /> <br /> • Các nghiên cứu định lượng thường đòi hỏi<br /> người nghiên cứu phải tìm cách đo lường<br /> các khái niệm.<br /> <br /> • Có những khái niệm có thể đo lường dễ dàng<br /> và trực tiếp. VD: chiều cao học sinh.<br /> • Có những khái niệm khó đo lường một cách<br /> trực tiếp, đặc biệt là các khái niệm trừu<br /> tượng và có nội dung phức tạp. VD: sự hài<br /> <br /> – VD: Đánh giá sự hài lòng của học sinh đối với<br /> việc giảng dạy môn Toán.<br /> Người nghiên cứu cần tìm cách làm thế nào để<br /> đo lường khái niệm “sự hài lòng của học sinh”<br /> trong khuôn khổ nghiên cứu này.<br /> <br /> lòng của sinh viên, mức độ stress của học sinh, tính<br /> hiệu quả của một chương trình đào tạo.<br /> <br /> 17<br /> <br /> 18<br /> <br /> Thao tác hóa khái niệm<br /> <br /> Thao tác hóa khái niệm<br /> <br /> • Để đo lường một khái niệm trừu tượng và<br /> phức tạp người ta tìm cách xác định các biến<br /> cấu tạo nên ý nghĩa/nội dung của khái niệm.<br /> Sau đó đo lường các biến này.<br /> • Quá trình xác định các biến cấu tạo nên ý<br /> nghĩa/nội dung của khái niệm nhằm giúp đo<br /> lường khái niệm được gọi là thao tác hóa<br /> khái niệm (operationalization).<br /> <br /> • VD: Để đo lường khái niệm “sự thích thú của<br /> học sinh” đối với một môn học, người NC có<br /> thể dùng các biến:<br /> <br /> 19<br /> <br /> – Sự tập trung nghe giảng của học sinh<br /> – Sự hăng hái tham gia các hoạt động học tập<br /> (thảo luận nhóm, đóng góp ý kiến, chia sẻ kinh<br /> nghiệm, …)<br /> – Sự chuẩn bị học tập (đọc trước, tìm tài liệu, tóm<br /> tắt các ý, chuẩn bị ý kiến phát biểu, …)<br /> 20<br /> <br /> 5<br /> <br />