Bài giảng Quản lý cỏ dại - ĐH Nông Lâm

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP. HỒ CHÍ MINH<br /> KHOA NÔNG HỌC<br /> <br /> NGUYỄN HỮU TRÚC<br /> <br /> BÀI GIẢNG<br /> <br /> QUẢN LÝ CỎ DẠI<br /> (Tài liệu lưu hành nội bộ)<br /> <br /> Năm 2011<br /> <br /> Quản lý cỏ dại<br /> <br /> 1<br /> <br /> Lời nói đầu ................................................................................................................................ 1<br /> Chương 1: HIỂU BIẾT CHUNG VỀ CỎ DẠI ..................................................................... 3<br /> 1.1 KHÁI NIỆM VỀ CỎ DẠI .............................................................................................. 3<br /> 1.2 VAI TRÕ CỦA CỎ DẠI TRONG SẢN XUẤT VÀ ĐỜI SỐNG.................................. 3<br /> 1.2.1 Tác hại của cỏ dại .................................................................................................... 3<br /> 1.2.2 Lợi ích của cỏ dại .................................................................................................... 5<br /> Chương 2: ĐẶC ĐIỂM CỦA CỎ DẠI ................................................................................... 6<br /> 2.1 PHÂN LOẠI CỎ DẠI .................................................................................................... 6<br /> 2.1.1 Phân loại theo chu kỳ sinh trƣởng ........................................................................... 6<br /> 2.1.2 Phân loại theo địa hình ............................................................................................. 8<br /> 2.1.3 Phân loại theo hình thái ............................................................................................ 8<br /> 2.1.4 Phân loại theo phƣơng thức sinh sống ..................................................................... 9<br /> 2.1.5 Phân loại theo các khóa phân loại thực vật ............................................................ 10<br /> 2.2 SINH SẢN CỦA CỎ DẠI ............................................................................................. 12<br /> 2.2.1 Sinh sản hữu tính .................................................................................................... 12<br /> 2.2.2 Sinh sản vô tính ...................................................................................................... 13<br /> 2.3 SỰ PHÁT TÁN CỦA CỎ DẠI ..................................................................................... 15<br /> 2.3.1 Phát tán bằng hạt và trái ........................................................................................ 15<br /> 2.3.2 Phát tán bằng các phần thân, rễ ............................................................................. 15<br /> 2.4 KHẢ NĂNG CHỐNG CHỊU CỦA CỎ DẠI TRONG MÔI TRƢỜNG SỐNG .......... 15<br /> 2.5 KHẢ NĂNG SINH TỒN CỦA CỎ DẠI....................................................................... 18<br /> 2.5.1 Cỏ dại có hiện tƣợng nảy mầm không đều............................................................. 18<br /> 2.5.2 Cỏ dại giữ đƣợc sức nảy mầm rất lâu .................................................................... 18<br /> 2.5.3 Cỏ dại có tính biến động lớn .................................................................................. 18<br /> 2.5.4 Cỏ dại có số hạt và số mầm ngủ sinh sản rất nhiều............................................... 18<br /> 2.5.5 Hạt cỏ dại dễ rụng và có nhiều hình thức lan truyền ............................................. 19<br /> 2.5.6 Tính ngủ nghỉ của cỏ dại (miên trạng, dormancy) ................................................. 19<br /> 2.6 CÁC CON ĐƢỜNG LAN TRUYỀN CỦA CỎ DẠI.................................................... 19<br /> <br /> Tài liệu giảng dạy cao đẳng và đại học ngành Nông học và Bảo vệ Thực vật<br /> <br /> Quản lý cỏ dại<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2.6.1 Qua hạt giống ......................................................................................................... 20<br /> 2.6.2 Qua phân bón ......................................................................................................... 20<br /> 2.6.3 Qua nƣớc tƣới ........................................................................................................ 20<br /> 2.6.4 Qua các phƣơng thức khác ..................................................................................... 20<br /> 2.7 CÁC BIỆN PHÁP NGĂN NGỪA CỎ DẠI .................................................................. 22<br /> 2.7.1 Dùng hạt giống không lẫn hạt cỏ ........................................................................... 22<br /> 2.7.2 Tránh nhiễm hạt cỏ trong hầm ủ phân ................................................................... 23<br /> 2.7.3 Ngăn cản cỏ lây lan qua nông cụ, gia súc, nƣới tƣới ............................................. 23<br /> 2.7.4 Quản lý tốt cỏ ở những vùng đất không gieo trồng .............................................. 24<br /> 2.7.5 Các biện pháp liên quan đến pháp chế .................................................................. 24<br /> Chương 3: BIỆN PHÁP CANH TÁC PHÒNG TRỪ CỎ DẠI .......................................... 26<br /> 3.1 XÁC LẬP QUẦN THỂ CÂY TRỒNG CÓ CƢỜNG LỰC CÂY CON MẠNH......... 26<br /> 3.2 KÍCH THÍCH SỰ SINH TRƢỞNG CỦA CÂY TRỒNG ........................................... 27<br /> 3.3 CÁCH GIEO TRỒNG PHÙ HỢP ................................................................................ 27<br /> 3.4 THỜI GIAN GIAN TRỒNG PHÙ HỢP ...................................................................... 27<br /> 3.5 LUÂN CANH, ĐA CANH, XEN CANH .................................................................... 27<br /> 3.5.1 Luân canh ............................................................................................................... 27<br /> 3.5.2 Đa canh................................................................................................................... 28<br /> 3.5.3 Xen Canh ................................................................................................................ 29<br /> 3.6 NHỬ CỎ ....................................................................................................................... 29<br /> 3.7 TRỒNG TRỌT PHỦ BÓNG RÂM .............................................................................. 30<br /> 3.8 BỎ HÓA MÙA HÈ....................................................................................................... 30<br /> 3.9 LÀM ĐẤT TỐI THIỂU ................................................................................................ 30<br /> 3.10 SAN PHẲNG MẶT RUỘNG..................................................................................... 30<br /> 3.11 CHO NƢỚC NGẬP VÀ THOÁT THỦY .................................................................. 31<br /> Chương 4: KIỂM SOÁT CỎ DẠI BẰNG BIỆN PHÁP VẬT LÝ ..................................... 32<br /> 4.1 BIỆN PHÁP THỦ CÔNG ............................................................................................ 32<br /> 4.1.2 Dùng cuốc xới ........................................................................................................ 33<br /> 4.1.3 Cheeling ................................................................................................................. 33<br /> <br /> Tài liệu giảng dạy cao đẳng và đại học ngành Nông học và Bảo vệ Thực vật<br /> <br /> Quản lý cỏ dại<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4.2 PHƢƠNG PHÁP CƠ HỌC ........................................................................................... 33<br /> 4.2.1 Làm đất................................................................................................................... 34<br /> 4.2.2 Làm đất sau khi gieo trồng .................................................................................... 37<br /> 4.3 BIỆN PHÁP VẬT LÝ KIỂM SOÁT CỎ DẠI ĐA NIÊN ............................................ 37<br /> 4.3.1 Cỏ đa niên rễ sâu ................................................................................................... 37<br /> 4.3.2 Cỏ đa niên rễ cạn ................................................................................................... 37<br /> 4.4 CHE PHỦ ĐẤT BẰNG VẬT LIỆU KHÔNG SỐNG ................................................. 37<br /> 4.5 ĐỐT CHÁY VÀ KHÈ LỬA ........................................................................................ 38<br /> Chương 5: KIỂM SOÁT CỎ DẠI BẰNG BIỆN PHÁP SINH HỌC ................................ 40<br /> 5.1 ĐỊNH NGHĨA............................................................................................................... 40<br /> 5.2 THUỐC DIỆT CỎ SINH HỌC (bio-herbicides) .......................................................... 40<br /> 5.3 CÁC LOẠI SINH VẬT DÙNG ĐỂ DIỆT CỎ ............................................................. 40<br /> 5.3.1 Côn trùng và nhện ................................................................................................. 41<br /> 5.3.2 Nấm – Fungi .......................................................................................................... 45<br /> 5.3.3 Tuyến trùng ........................................................................................................... 46<br /> 5.3.4 Động vật có xƣơng sống ....................................................................................... 46<br /> 5.3.5 Cá ăn cỏ ................................................................................................................. 46<br /> 5.3.6 Ốc .......................................................................................................................... 46<br /> 5.3.7 Mối ........................................................................................................................ 47<br /> 5.3.8 Thực vật cạnh tranh ................................................................................................ 47<br /> 6.4 TIÊU CHUẨN THÀNH CÔNG CỦA MỘT TÁC NHÂN SINH HỌC ...................... 47<br /> 6.4.1 Cây ký chủ đặc thù ................................................................................................. 47<br /> 6.4.2 Thích ứng với môi trƣờng sống ............................................................................. 47<br /> 6.4.3 Tiêu diệt nhanh và hiệu quả đối tƣợng cần diệt .................................................... 47<br /> 6.4.4 Dễ nhân giống ....................................................................................................... 47<br /> 6.5 SỰ TƢƠNG TÁC GIỮA BIỆN PHÁP SINH HỌC VÀ CÁC BIỆN PHÁP KHÁC .. 48<br /> Chương 6: BIỆN PHÁP HÓA HỌC PHÒNG TRỪ CỎ DẠI ............................................ 49<br /> 6.1 ĐỊNH NGHĨA THUỐC DIỆT CỎ ............................................................................... 49<br /> 6.2 ƢU VÀ NHƢỢC ĐIỂM CỦA BIỆN PHÁP DIỆT CỎ BẰNG HÓA CHẤT ............ 49<br /> <br /> Tài liệu giảng dạy cao đẳng và đại học ngành Nông học và Bảo vệ Thực vật<br /> <br /> Quản lý cỏ dại<br /> <br /> 4<br /> <br /> 6.2.1 Ƣu điểm................................................................................................................. 49<br /> 6.2.2 Nhƣợc điểm ........................................................................................................... 50<br /> 6.3 PHÂN LOẠI THUỐC DIỆT CỎ.................................................................................. 50<br /> 6.3.1 Phân loại theo thời điểm sử dụng .......................................................................... 50<br /> 6.3.2 Phân loại theo cơ chế tác động .............................................................................. 51<br /> 6.3.3 Phân loại theo hình thức tác động ......................................................................... 51<br /> 6.3.4 Phân loại dựa theo con đƣờng tác động ................................................................ 52<br /> 6.3.5 Phân loại theo tính chọn lọc của thuốc ................................................................. 52<br /> 6.3.6 Phân loại theo nguồn gốc hóa học......................................................................... 52<br /> 6.4 PHỔ TÁC DỤNG CỦA THUỐC DIỆT CỎ ................................................................ 55<br /> 6.4.1 Thuốc diệt cỏ phổ rộng .......................................................................................... 55<br /> 6.4.2 Thuốc diệt cỏ phổ hẹp ............................................................................................ 55<br /> 6.5 SỰ XÂM NHẬP CỦA THUỐC DIỆT CỎ VÀO BÊN TRONG THỰC VẬT ............ 55<br /> 6.5.1 Qua lá ..................................................................................................................... 55<br /> 6.5.2 Qua thân ................................................................................................................ 57<br /> 6.5.3 Qua rễ .................................................................................................................. 58<br /> 6.6 SỰ DI CHUYỂN CỦA THUỐC BÊN TRONG THỰC VẬT ...................................... 59<br /> 6.7 CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN SỰ HẤP THU VÀ VẬN CHUYỂN CỦA<br /> THUỐC DIỆT CỎ VÀO THỰC VẬT ................................................................................ 60<br /> 6.7.1 Các yếu tố của thực vật ......................................................................................... 60<br /> 6.7.2 Các nhân tố môi trƣờng .......................................................................................... 61<br /> 6.7.3 Các nhân tố đất ....................................................................................................... 63<br /> 6.7.4 Các nhân tố hóa học .............................................................................................. 65<br /> 6.8 CƠ CHẾ TÁC ĐỘNG CỦA THUỐC DIỆT CỎ ......................................................... 65<br /> 6.9 TÍNH CHỌN LỌC CỦA THUỐC DIỆT CỎ ............................................................... 66<br /> 6.9.1. Chọn lọc sinh lý .................................................................................................... 66<br /> 6.9.2. Chọn lọc hình thái ................................................................................................. 67<br /> 6.9.3. Chọn lọc không gian ............................................................................................. 67<br /> 6.10 ĐỘC TÍNH CỦA THUỐC TRỪ CỎ ĐỐI VỚI NGƢỜI VÀ ĐỘNG VẬT ................ 68<br /> 6.11 CÁC PHƢƠNG PHÁP ÁP DỤNG THUỐC DIỆT CỎ ............................................. 69<br /> <br /> Tài liệu giảng dạy cao đẳng và đại học ngành Nông học và Bảo vệ Thực vật<br /> <br />