Bài giảng Sinh học đại cương: Chương 5 - TS. Nguyễn Thị Kim Dung

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:33

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Sinh học đại cương: Chương 5 được biên soạn gồm các nội dung chính sau: Định nghĩa; các đặc điểm của quần xã; sự tương tác sinh học; sự biến động của quần xã theo thời gian. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Sinh học đại cương: Chương 5 - TS. Nguyễn Thị Kim Dung

SINH HỌC ĐẠI CƯƠNG Phần Sinh Thái SHH002 TS. NGUYỄN THỊ KIM DUNG
Chương 5. Quần xã sinh vật 1. Ñònh nghóa 2. Caùc ñaëc ñieåm cuûa quaàn xaõ 3. Söï töông taùc sinh hoïc 4. Söï bieán ñoäng cuûa quaàn xaõ theo thôøi gian
1. Ñònh nghóa  Quaàn xaõ sinh vaät:  moät taäp hôïp caùc loaøi sinh vaät khaùc nhau  sinh soáng trong moät khu vöïc nhaát ñònh  hình thaønh trong moät quaù trình tieán hoùa  Giöõa caùc loaøi sinh vaät coù moái lieân heä sinh thaùi  Coù sự thích nghi giöõa sinh vaät vôùi ngoaïi caûnh
2. Caùc ñaëc ñieåm cuûa quaàn xaõ 2.1 Caáu truùc thaønh phaàn loaøi  Soá löôïng loaøi  Thaønh phaàn loaøi  Chæ soá ña daïng 2.2 Caáu truùc trong khoâng gian  Söï phaân taàng  Söï phaân ñai 2.3 Caáu truùc dinh döôõng
2.1 Caáu truùc thaønh phaàn loaøi  Soá löôïng loaøi: • soá loaøi sinh vaät tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän moâi tröôøng.  vuøng nhieät ñôùi: soá löôïng loaøi sinh vaät phong phuù  vuøng sa maïc, vuøng cöïc: soá löôïng sinh vaät ngheøo naøn.  Thaønh phaàn loaøi • moãi quaàn xaõ coù tính ñaëc tröng về thaønh phaàn caùc loaøi hieän dieän  Thí duï: caùc quaàn xaõ thöïc vaät röøng  Röøng thöôøng xanh Sao-Daàu (Dipterocarpaceae)  Röøng baùn thay laù (caây hoï Ñaäu)  Röøng Thoâng, Röøng Traøm
2.1 Caáu truùc thaønh phaàn loaøi  Thaønh phaàn loaøi vaø soá löôïng loaøi trong quaàn xaõ coù moái quan heä xaùc ñònh.  Töø vó ñoä cao xuoáng vó ñoä thaáp hay töø khôi ñaïi döông vaøo bôø:  soá löôïng loaøi taêng leân  soá löôïng caù theå cuûa moãi loaøi giaûm  moái quan heä giöõa caùc loaøi caêng thaúng hôn.  Soá löôïng caù theå cuûa töøng loaøi = tính ña daïng sinh hoïc cuûa noù
2.1 Caáu truùc thaønh phaàn loaøi  Möùc ña daïng caøng cao thì quaàn xaõ cuõng nhö heä sinh thaùi caøng oån ñònh.  Röøng möa nhieät ñôùi, raïn san hoâ.  Moãi quaàn xaõ thöôøng coù moät soá loaøi öu theá ñöôïc xaùc ñònh döïa treân soá löôïng, kích thöôùc, hay ñaëc ñieåm phaân boá cuûa loaøi.  Caùc moái töông taùc giöõa caùc quaàn theå loaøi trong quaàn xaõ ñeàu laø thuoäc tính cuûa quaàn xaõ maø khoâng heà coù ôû möùc quaàn theå cuûa loaøi.
2.1 Caáu truùc thaønh phaàn loaøi  Quaàn xaõ thöôøng ñöôïc goïi teân theo:  ñòa ñieåm phaân boá: quaàn xaõ sinh vaät baõi trieàu, nuùi ñaù voâi  theo chuûng loaïi phaùt sinh: quaàn xaõ thöïc vaät ven hoà, ñoäng vaät hoang maïc  theo daïng soáng: quaàn xaõ sinh vaät noåi  theo nhoùm loaøi sinh vaät öu theá: quaàn xaõ sinh vaät ñoàng coû, caây buïi, Hai voû – Giun nhieàu tô, Soài – Deû, Sao – Daàu  Ranh giôùi giöõa caùc quaàn xaõ raát khoù phaân ñònh:  thöôøng goái leân nhau, taïo neân nhöõng daïng chuyeån tieáp hay vuøng ñeäm giöõa nhöõng quaàn xaõ chính goïi laø ecotone.
2.2 Caáu truùc trong khoâng gian  Söï phaân taàng: Laø söï phaân chia caùc sinh vaät theo chieàu thaúng ñöùng thaønh taàng hay lôùp. – caáu truùc cuûa röøng möa nhieät ñôùi: coù theå coù 5 taàng chính tuøy thuoäc vaøo cöôøng ñoä chieáu saùng, ñoä aåm khoâng khí
2.2 Caáu truùc trong khoâng gian  Söï phaân ñai: Caáu truùc quaàn xaõ theo chieàu ngang, theo nhöõng vaønh ñai – yeáu toá sinh thaùi bieán thieân theo khuynh ñoä (ñoä ngaäp, ñoä maën).
2.3 Caáu truùc dinh döôõng  Chuoãi thöùc aên/Löôùi thöùc aên  Thaùp sinh thaùi
3. Söï töông taùc sinh hoïc  Caùc caù theå cuøng loaøi hoaëc khaùc loaøi khi cuøng soáng treân moät khu vöïc seõ taïo ra caùc quan heä töông taùc vôùi nhau.  Moái quan heä töông taùc dieãn ra döôùi nhieàu hình thöùc, taïo ra nhöõng taùc ñoäng mang tính chaát ñaáu tranh, hoaëc hoã trôï.  Laø ñoäng löïc chuû yeáu cuûa quaù trình tieán hoùa vaø laø chieán löôïc ñöa ñeán söï ña daïng cuûa caùc loaøi soáng trong quaàn xaõ sinh vaät.
3. Söï töông taùc sinh hoïc  3.1 Caùc daïng töông taùc ñaáu tranh  Söï caïnh tranh  Söï saên moài, kyù sinh  3.2 Caùc daïng töông taùc hoã trôï  Söï hoäi sinh  Söï coäng sinh
Söï caïnh tranh  Söï caïnh tranh giöõa caùc loaøi thöôøng xaûy ra khoác lieät hôn söï caïnh tranh cuøng loaøi:  oå sinh thaùi cuûa chuùng choàng cheùo leân nhau  chung nguoàn dinh döôõng  nôi ôû  Möùc ñoä caïnh tranh maïnh hay yeáu phuï thuoäc vaøo söï choàng cheùo nhieàu hay ít.  Söï caïnh tranh loaïi tröø khi moät trong 2 loaøi thua cuoäc ôû möùc bò tieâu dieät hoaëc phaûi dôøi ñi nôi khaùc
Söï caïnh tranh  Hai loaøi thöïc vaät coù theå chung soáng vôùi nhau neáu coù moät hoaëc vaøi cô cheá sau: – nhu caàu khaùc nhau veà chaát dinh döôõng (caây hoï Ñaäu vaø khoâng thuoäc hoï Ñaäu) – caûm öùng khaùc nhau vôùi ñoäng vaät aên thòt; – maãn caûm khaùc nhau vôùi chaát ñoäc; – maãn caûm vôùi cuøng moät nhaân toá ñöôïc ñieàu chænh vaøo thôøi gian khaùc nhau (nöôùc, aùnh saùng, ñoä aåm,…)
Söï caïnh tranh  Söï haõm sinh: cuõng laø moät hình thöùc caïnh tranh giöõa caùc loaøi. Moät loaøi naøo ñoù coù theå kìm haõm söï phaùt trieån cuûa loaøi khaùc baèng caùch tieát ra chaát ñoäc. – Taûo Mycrocystis, Anabaena, Nodularia tieát ra chaát ñaàu ñoäc gan. – Taûo Lyngbua, Anabaena tieát ra chaát gaây ñoäc cho thaàn kinh ñoái vôùi caùc loaøi ñoäng vaät.
Söï saên moài, kyù sinh  Moái quan heä vaät döõ – con moài, kyù sinh – vaät chuû: – taïo neân xích thöùc aên trong thieân nhieân – laø moät trong nhöõng ñoäng löïc quan troïng giuùp cho caû 2 loaøi tieán hoùa khoâng ngöøng  con moài thích nghi veà: – hình thaùi (thaân coù gai) – sinh lyù (ñeû nhieàu) – sinh thaùi (nguïy trang) – caùc taäp tính khaùc (aån naáp, chaïy troán).
Söï hoäi sinh  Hoäi sinh laø moái quan heä giöõa 2 loaøi, trong ñoù loaøi soáng hoäi sinh coù lôïi coøn loaøi ñöôïc soáng hoäi sinh khoâng bò aûnh höôûng gì.  laøm giaù theå ñeå baùm  laøm phöông tieän vaän ñoäng  kieám aên hay laøm nôi sinh saûn.
Söï coäng sinh  Coäng sinh hay hoã sinh laø kieåu hôïp taùc baét buoäc, rôøi nhau ra caû 2 loaøi ñeàu khoâng theå toàn taïi ñöôïc. – Naám + Taûo = Ñòa y – Taûo + san hoâ – Moái + ñoäng vaät nguyeân sinh trong ruoät – Vi sinh vaät soáng trong cô quan tieâu hoùa cuûa loaøi nhai laïi
4. Söï bieán ñoäng cuûa quaàn xaõ theo thôøi gian = Dieãn theá 4.1 Dieãn theá 4.2 Caùc kieåu dieãn theá – Noäi dieãn theá – Ngoaïi dieãn theá – Dieãn theá nguyeân sinh – Dieãn theá thöù sinh