Bài giảng Sinh sản vật nuôi: Công nghệ cấy truyền phôi - Phan Vũ Hải

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

477
lượt xem 88
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Sinh sản vật nuôi: Công nghệ cấy truyền phôi trình bày khái niệm về công nghệ cấy truyền phôi, vai trò của công nghệ cấy truyền phôi, cơ sở của công nghệ cấy truyền phôi, quy trình cấy truyền phôi và một số nội dung khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Sinh sản vật nuôi: Công nghệ cấy truyền phôi - Phan Vũ Hải

I. Kh¸i niÖm c«ng nghÖ cÊy truyÒn ph«i C«ng nghÖ cÊy truyÒn ph«i lµ mét qu¸ tr×nh ®a ph«i ®ưîc t¹o ra tõ c¸ thÓ bß mÑ nµy (bß cho ph«i) vµo c¸ thÓ bß mÑ kh¸c (bß nhËn ph«i). Ph«i vÉn sèng, ph¸t triÓn b×nh thưêng trªn c¬ së tr¹ng th¸i sinh lý sinh dôc cña bß nhËn ph«i phï hîp víi tr¹ng th¸i sinh lý, sinh dôc cña bß nhËn ph«i ho¹c phï hîp víi tuæi ph«i (sù phï hîp nµy gäi lµ sù ®ång pha). 1 2 II. ý nghÜa C¤NG NGHÖ CÊY TRUYÒN PH¤I Bß ý nghÜa C¤NG NGHÖ CÊY TRUYÒN PH¤I Bß 1. CÊy truyÒn ph«i phæ biÕn vµ nh©n nhanh gièng tèt, nh÷ng ®Æc tÝnh quý 4. H¹n chÕ møc tèi thiÓu sè lưîng gia sóc lµm gièng, tõ ®ã gi¶m c¸c hiÕm ra thùc tÕ s¶n xuÊt trªn c¬ së khai th¸c triÖt ®Ó tiÒm n¨ng di truyÒn cña chi phÝ kh¸c ®i kÌm như: chuång tr¹i, thức ăn, nh©n lùc… nh÷ng c¸ thÓ c¸i cao s¶n th«ng qua viÖc lÊy - b¶o qu¶n ph«i vµ cÊy truyÒn 5. Gióp cho con ngêi dÔ dµng thuËn lîi trong viÖc xuÊt khÈu, vËn nh÷ng ph«i cña chóng. chuyÓn, trao ®æi con gièng gi÷a c¸c nưíc, c¸c vïng, c¸c ®Þa phư¬ng. 2. N©ng cao cuêng ®é chän läc, ®Èy m¹nh c«ng t¸c gièng trªn c¬ së t¨ng nhanh tiÕn bé di truyÒn hµng n¨m, th«ng qua: 6. Mét phư¬ng ph¸p b¶o tån, gi÷ g×n con gièng dưíi d¹ng trøng, ph«i, R= h2.S; g= R/L = (h2.S)/L tinh trïng - phư¬ng ph¸p gi÷ g×n vËt liÖu di truyÒn + R: hiÖu qña chän läc 7. H¹n chÕ mét sè dÞch bÖnh vµ n©ng cao kh¶ n¨ng chèng chÞu bÖnh, + h2: HÖ sè di truyÒn cña tÝnh tr¹ng kh¶ n¨ng thÝch nghi cho con vËt ë m«i trưêng míi: kh«ng l©y truyÒn + L: Kho¶ng c¸ch c¸c thÕ hÖ bÖnh, t¨ng søc ®Ò kh¸ng... + S: Ly sai chän läc. 8. Lµm cë së thóc ®Èy m¹nh sù nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn mét sè ngµnh 3. N©ng cao kh¶ n¨ng sinh s¶n, c¸c s¶n phÈm thÞt, s÷a trong ch¨n nu«i bß. khoa häc cã liªn quan: sinh lý, di truyÒn, thó y... 3 4 1
lÞch sö C¤NG NGHÖ CÊY TRUYÒN PH¤I Bß  1890 thÝ nghiÖm ®Çu tiªn vÒ CTP thµnh c«ng trªn thá bëi  1982: Vi phÉu thuËt ph«i bß ®· thµnh c«ng trong phßng thÝ Walter Heap. ¤ng lµ ngêi s¸ng lËp ra c«ng nghÖ CTP nghiÖm (theo Vlahov, 1987)  1932: CTP thµnh c«ng trªn dª - Warwick vµ Berry  1984: CÊy ph«i sau khi chia 2 thµnh c«ng trªn bß-William vµ cs  1933: CTP thµnh c«ng trªn chuét cèng - Nicholas  1987: Cã bª sinh ra do cÊy ghÐp gene t¨ng trëng nhanh (theo  1934: CTP thµnh c«ng trªn cõu - Warwick vµ Berry Vlahov, 1987)  1951: Bª ®Çu tiªn trªn thÕ giíi ra ®êi b»ng CTP-Willet vµ cs  1992: B»ng kü thuËt Cloning tõ mét ph«i bß ®· cho ra 5 ph«i  1970: Thµnh c«ng trong viÖc b¶o qu¶n ph«i ®«ng l¹nh (ViÖn INRA Ph¸p, 1992)  1972: CTP ph«i ®«ng l¹nh thµnh c«ng trªn bß-Bilton vµ More;  Mét con cõu ra ®êi vµ trëng thµnh tõ nh©n tÕ bµo tuyÕn vó cña Wilmut vµ Rowson mét cõu c¸i 6 n¨m tuæi t¹i Scotland-Ian Wilmut cµ cs  1978: Em bÐ ®Çu tiªn ra ®êi tõ TTON vµ CTP-Steptoe vµ Edward 5 6 C¸c tæ chøc ho¹t ®éng vÒ CTP trªn thÕ giíi TT D¹ng ho¹t ®éng Sè lîng tæ chøc 1 Déi röa, thu ho¹ch ph«i vµ cÊy ph«i ngay ë c¬ quan 175 2 Déi röa thu ho¹ch ph«i ë tr¹i 338 3 CÊy ph«i ë c¸c tr¹i 241 4 CÊy ph«i theo ph¬ng ph¸p phÉu thuËt 157 5 CÊy ph«i theo ph¬ng ph¸p kh«ng phÉu thuËt 239 6 §«ng l¹nh ph«i 140 7 X¸c ®Þnh giíi tÝnh cña ph«i 11 8 Tæ chøc b¸n trang thiÕt bÞ vÒ ®«ng l¹nh ph«i 94 9 Tæ chøc b¸n ho¸ chÊt, hormon dïng g©y rông trøng 4 nhiÒu, g©y ®éng dôc ®ång pha 7 8 Sè liÖu cña Héi CTP thÕ giíi 12-1982 - Héi kü thuËt ch¨n nu«i NhËt B¶n - 1995 2
lÞch sö C¤NG NGHÖ CTP bß ë ViÖt Nam Bª sinh ra tõ c«ng nghÖ cÊy truyÒn ph«i 1978: TT Khoa häc tù nhiªn vµ c«ng nghÖ quèc gia ®· cã mét bé phËn b¾t ®Çu nghiªn cøu CTP thá 1980: nghiªn cøu CTP bß 1986: con bª ®Çu tiªn ë níc ta ra ®êi tõ CTP 1989: cÊy 50 ph«i ®«ng l¹nh (gióp ®ì cña 2 chuyªn gia Cuba) 1994: bß sinh ®«i trong ®ã 1 bª do trøng rông tù nhiªn vµ 1 bª do CTP 1996,1997: 150 ph«i ®«ng l¹nh cÊy trªn bß miÒn Nam vµ Hµ Néi: nh÷ng bª sinh ra sinh trëng, ph¸t triÓn, sinh s¶n b×nh thêng, cho s÷a vưît toµn ®µn 20-30% 9 10 11 12 Bª sinh ®«i ra tõ mét ph«i c¾t ®«i Bª sinh ra tõ thô tinh trong èng nghiÖm (IVF) 3
III. Nguyªn t¾c cña c«ng nghÖ CTP IV. c¬ së cña c«ng nghÖ CTP 4.1 Chu kú ®éng dôc ThÓ vµng ho¹t ®éng 10-12 ngµy) ThÓ vµng ThÓ ph¸t vµng triÓn tho¸i (4-5 ho¸ ngµy) (4-5 ngµy) §éng ®ùc (1 ngµy) 13 14 Chu kú ®éng dôc b×nh thưêng cña bß c¸i 4.2 Chu kú ®éng dôc - sÓng nang 4.3 Sóng nang và tính trội của nang: Rụng trứng Trứng rụng từ PGF2a E2 chu kỳ trước Sóng nang 1 Sóng nang 2 Rụng trứng FSH LH Rụng trứng Đường kính của nang (mm) Dominance Atresia Nồng độ Hormone Deviation Progesterone CL Recruitment Endometrium PGF2a Động dục Ngày của chu kỳ Động dục 15 16 Estrus 5 10 15 Estrus 4
2. Chän bß nhËn ph«i 1. Chän bß cho ph«i 3. G©y ®éng dôc hµng lo¹t v. quy tr×nh cÊy truyÒn ph«i 4. G©y rông trøng nhiÒu ë bß cho ph«i 5. Bß nhËn ph«i ®éng dôc 6. Phèi gièng víi ®ùc gièng tèt 8. CÊy ph«i cho bß nhËn 7. Thu ho¹ch ph«i 10. Bß nhËn ph«i cã chöa 9. Bß cho ph«i trë l¹i b×nh thưêng 11. §µn con mang tiÒm n¨ng 17 18 chê chu kú sinh s¶n tiÕp theo di truyÒn tèt cña bß cho ph«i 5.1 chän bß cho ph«i 5.1 chän bß cho ph«i Yªu cÇu cña bß cho ph«i: + N¨ng suÊt vÒ tÝnh tr¹ng mong muèn ®Æc biÖt cao, di truyÒn cho thÕ hÖ sau. u tiªn nh÷ng tÝnh tr¹ng cã hÖ sè di truyÒn cao vµ gi¸ trÞ thư¬ng phÈm lín. + Kh«ng m¾c bÊt cø mét khuyÕt tËt hoÆc bÖnh di truyÒn nµo. + Kh¶ n¨ng sinh s¶n tèt, qu¸ tr×nh sinh s¶n b×nh thưêng. Cæ tö cung dÔ dµng khi ®a dÉn tinh qu¶n, sóng cÊy ph«i vµ ®Æc - Bß c¸i n¨ng suÊt cao vÒ mét hoÆc vµi tÝnh tr¹ng mong muèn biÖt lµ dông cô géi röa ph«i vµ c¸c tÝnh tr¹ng ®ã ph¶i ®îc di truyÒn cho thÕ hÖ sau 19 20 5
5.1 chän bß cho ph«i 5.2 chän bß nhËn ph«i + ThÓ tr¹ng, søc khoÎ tèt, vËt nhanh nhÑ, kh«ng hung d÷ vµ ®îc tiªm phßng tÊt c¶ c¸c bÖnh + Kh«ng qu¸ giµ (kh«ng nªn qu¸ 10 tuæi) + Chu kú ®éng dôc b×nh thêng, biÓu biÖn chu kú râ rµng. + Buång trøng ho¹t ®éng tèt. - Bß c¸i nhËn ph«i kh«ng ®ãng gãp vÒ kiÓu di truyền cña con nhưng cã t¸c ®éng ®Õn kiÓu h×nh cña con non trong thêi gian 21 22 mang thai vµ nu«i con 5.2 chän bß nhËn ph«i 5.2 chän bß nhËn ph«i Yªu cÇu cña bß nhËn ph«i: Yªu cÇu vÒ ch¨m sãc, nu«i dìng bß nhËn ph«i + Sinh trưëng vµ ph¸t triÓn b×nh thưêng, kh«ng khuyÕt tËt, + Ch¨m sãc, nu«i dưìng tèt. thÓ tr¹ng tốt, kh«ng qu¸ gÇy vµ kh«ng qu¸ bÐo + Chñ ®éng theo dâi qu¸ tr×nh mang thai, can thiÖp nÕu cã sù + Kh«ng m¾c bÖnh di truyÒn vµ bÖnh truyÒn nhiÔm cè x¶y ra nh s¶y thai, ®Î non, ®Î khã... (Brucellois, Trichomoniasis..., ph¶i ®ưîc tiªm chñng ®Þnh kú + Chän bß t¬ hoÆc bß sinh s¶n kh«ng qu¸ giµ vµ hung d÷ c¸c bÖnh ®Çy ®ñ + Sè lưîng bß nhËn ph«i gÊp ®«i sè ph«i cÇn cÊy(10 ph«i cÇn + Tr¹ng th¸i sinh lý sinh s¶n b×nh thưêng 20 bß nhËn ph«i) Khi tiªm PGF2 (Prostaglandin F2), tØ lÖ ®éng dôc 80%, tØ lÖ ®éng dôc cã rông trøng 90%, tØ lÖ ®éng dôc ®ång pha (1ngµy) 70% 23 24 Sè bß cã kh¶ n¨ng cÊy: 20 x 0,8 x 0,9 x 0,7 = 10.08 (bß) 6
5.3 G©y ®éng dôc ®ång pha GÂY SIÊU BÀI NOÃN G©y siªu bµi no·n lµ qu¸ tr×nh t¸c  G©y ®éng dôc ®ång pha lµ qu¸ tr×nh kÝch thÝch cho c¸i ®éng ®Ó mét lÇn ®éng dôc, buång nhËn ph«i ®éng dôc ®óng vµo thêi ®iÓm ®éng dôc cña c¸i trøng bß cã nhiÒu trøng ph¸t cho ph«i triÓn, chÝn vµ rông ®ång thêi.  §ång pha gi÷a c¸i nhËn ph«i vµ c¸i cho ph«i cßn cã nghÜa Môc ®Ých: thu ®ưîc nhiÒu ph«i tr¹ng th¸i sinh lý sinh dôc cña c¸i nhËn ph«i phï hîp víi tuæi ph«i ph«i chÊt lưîng cao  Môc ®Ých cña g©y ®éng dôc ®ång pha lµ t¹o ®ưîc nhiÒu Hormone: PMSG (Pregnant Mare’s Serum Gonadotropin) bß nhËn cã thêi gian ®éng dôc ®ång thêi víi bß cho ph«i hoÆc phï hîp víi tuæi ph«i FSH (Follicle Stimulating Hormone) HMG (Human Menopausal Gonadotropin) 25 26 5.6 Phèi gièng cho bß cho ph«i 5.7 giéi röa thu ho¹ch ph«i bß Thêi gian phèi gièng: Sau khi tiªm PGF2 42-48h (th- êng phèi 2 lÇn vµo chiÒu ngµy thø 5 vµ s¸ng ngµy thø 6 cña chu kú) Gièng ®ùc ®ưîc phèi ph¶i cã nhiÒu ®Æc ®iÓm tèt, ®Æc trng cho gièng Thu ho¹ch ph«i sau khi phèi gièng 6-9 ngµy, tèt nhÊt vµo ngµy thø 7-8. 27 28 7
dông cô lÊy ph«i (giéi röa ph«i) Ph¬ng ph¸p giéi röa ph«i 1. PhÉu thuËt  Dông cô lÊy ph«i 2; 3 ®êng.  Lâi thÐp cho vµo catherter 2. Kh«ng phÉu thuËt  Dung dÞch PBS  Thuèc g©y tª  C¸c lo¹i hormone  ......... 29 30 Ph¬ng ph¸p giéi röa ph«i soi t×m ph«i 1. PhÉu thuËt  Thanh läc liªn tôc 2. Kh«ng phÉu thuËt  Phư¬ng ph¸p l¾ng ®äng  Soi t×m ph«i 31 32 8
C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ph«i bß CÊu taä ph«i 33 34 C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ph«i bß 35 C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ph«i bß 36 9
Ph«i d©u - Ph«i nang Ph«i d©u [5-6ngµy] 37 38 5.8 cÊy truyÒn ph«i cho bß nhËn Ph«i nang tho¸t mµng 39 40 10
b¶o qu¶n ph«i - kü thuËt ®«ng l¹nh vµ gi¶i ®«ng ph«i 41 42 CÂU HỎI ÔN TẬP Vẽ sơ đồ và trình bày tóm tắt công nghệ cấy truyền phôi ở bò? 43 11