Bài giảng Chăn nuôi trâu bò - Chương 4: Chăn nuôi trâu bò cái sinh sản

Chia sẻ: Manh Manh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

332
lượt xem 69
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Chăn nuôi trâu bò - Chương 4: Chăn nuôi trâu bò cái sinh sản có kết cấu nội dung trình bày về cấu tạo cơ quan sinh dục cái, chu kì động dục, mang thai và đẻ, phục hồi sinh dục sau đẻ, phát hiện động dục - phối giống và khám thai, nuôi dưỡng và chăm sóc, đánh giá khả năng sinh sản, nhân tố ảnh hưởng đến sinh sản, điều kiện sinh sản. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Chăn nuôi trâu bò - Chương 4: Chăn nuôi trâu bò cái sinh sản

Ch¨ Ch¨n nu«i tr©u bß c¸i NỘI DUNG sinh s¶n • CÊu t¹o c¬ quan sinh dôc c¸i - Chu kú ®éng dôc - Mang thai vµ ®Î - Phôc håi sinh dôc sau ®Î - Ph¸t hiÖn ®éng dôc, phèi gièng vµ kh¸m thai - Nu«i dìng vµ ch¨m sãc ch¨ - §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n n¨ - Nh©n tè ¶nh híng tíi sinh s¶n - §iÒu khiÓn sinh s¶n 2 c¬ quan sinh dôc c¸i §Þnh vÞ c¬ quan sinh dôc c¸i NiÖu qu¶n ¢m ®¹o Tr. trµng Th©n T.cung Manh nang HËu m«n ¢m m«n trùc trµng Sõng tö cung cæ t/c Lç niÖu Buång trøng X¬ng chËu Mµng treo lín ©m ®¹o tö cung Bãng ®¸i Loa kÌn Vßi Falop Cæ tõ cung èng dÉn B.trøng trøng 3 4 C¸c c¬ quan sinh dôc bªn trong CÊu t¹o cæ tö cung bß t¹ Lç T/C Cæ tö cung ¢m ®¹o NÕp gÊp vßng Manh nang Th©n tö cung 5 6 1
C¸c cÊu tróc trªn buång trøng bß No·n bao chÝn No·n bao ®ang Trøng rông ph¸t triÓn No·n bao vì M« ®Öm ThÓ vµng M¹ch qu¶n 7 Contents 8 Chu kú ®éng dôc TiÒn ®éng dôc - Trªn buång trøng mét no·n bao lín b¾t lín nhanh (sau khi thÓ vµng cña chu kú tríc bÞ tho¸i ho¸). Rông trøng - V¸ch ©m ®¹o dµy lªn, ®êng sinh dôc t¨ng sinh, t¨ Sau ®éng dôc xung huyÕt. - C¸c tuyÕn sinh dôc phô t¨ng tiÕt dÞch nhên trong t¨ suèt, khã ®øt. §éng dôc - ¢m m«n h¬i bãng mäng. Cæ tö cung hÐ më. Yªn tÜnh - Bá ¨n, hay kªu rèng vµ ®¸i r¾t. TiÒn ®éng dôc Yªn tÜnh - Cã nhiÒu bß ®ùc theo trªn b·i ch¨n, nhng cha ch¨ chÞu ®ùc. N·o TuyÕn Buång yªn trøng 9 10 §éng dôc HËu ®éng dôc - Bß chÞu ®ùc cao ®é. - C¬ quan sinh dôc dÇn trë - Thêi gian chÞu ®ùc dao ®éng trong kho¶ng 6-30 6- l¹i tr¹ng th¸i b×nh thêng tr¹ b× giê, bß t¬ trung b×nh 12 giê, bß c¸i sinh s¶n 18 giê. b× (kho¶ng 5 ngµy). - Niªm dÞch ch¶y ra nhiÒu, cµng vÒ cuèi cµng - Con c¸i thê ¬ víi con ®ùc vµ tr¾ng ®ôc nh hå nÕp, ®é keo dÝnh t¨ng. t¨ kh«ng cho giao phèi. - ¢m m«n mµu hång ®á, cµng vÒ cuèi cµng thÈm. - Niªm dÞch trë thµnh b· ®Ëu. - Cæ tö cung më réng, hång ®á. - Sau khi th«i chÞu ®ùc 10-12 10- Rông trøng ThÓ vµng ho¸ giê th× rông trøng. Kho¶ng th× 70% 70% sè lÇn rông trøng vµo Hµnh vi No·n bao ban ®ªm. ®éng dôc trªn buång trøng - Cã kho¶ng 50% bß c¸i vµ 50% 90% 90% bß t¬ bÞ ch¶y m¸u trong giai ®o¹n nµy. ®o¹ DÞch no·n bao No·n bao 11 12 2
Ngo¹i c¶nh: T0, as, Thêi kú yªn tÜnh §iÒu hoµ chu kú ®éng dôc d2, mïi vÞ … TÝn hiÖu tõ vá n·o - §Æc trng bëi sù tån t¹i cña thÓ vµng (+) - NÕu kh«ng cã chöa th× thÓ vµng sÏ thµnh thôc th× Hypothalamus kho¶ng 8 ngµy sau khi rông trøng vµ tiÕp tôc ho¹t (+)GnRH ®éng (tiÕt progesteron) trong vßng 8-9 ngµy n÷a vµ 8- n÷ (+) (-) Feed-back sau ®ã tho¸i ho¸ (ngµy 16-17). Lóc ®ã mét giai ®o¹n 16- tiÒn ®éng dôc cña mét chu kú míi l¹i b¾t ®Çu. (-) Feed-back (-) - NÕu trøng ®îc thô tinh th× giai ®o¹n nµy ®îc thay th× FSH thÕ b»ng thêi kú mang thai (thÓ vµng tån t¹i vµ tiÕt Inhibin LH progesteron), ®Î vµ mét thêi kú kh«ng cã ho¹t ®éng (-) chu kú sau khi ®Î tríc khi bß c¸i trë l¹i cã ho¹t ®éng ThÓ chu kú tiÕp. Trøng chÝn vµng vµ rông ThÓ vµng Oestrogen trªn Progesteron buång trøng 13 14 Diễn biến trong chu kỳ động dục ở bò Sãng ph¸t triÓn no·n bao trong chu kú ®éng dôc Rụng trứng Rụng trứng PGF2α E2 PGF2α FSH LH Tiêu t hể vàng Tiêu th Noãn bao trội φ (mm) P4 15 Hàm l ượng hormone Noãn Noãn bao Thoái hóa trội 10 Thể vàng Progesterone Nội mạc tử cung PGF2α 0 3 6 9 12 15 18 21 21 Động dục 5 10 15 Động dục Ngày Ngày sau r ụng trứng rụ trứ 16 Ginther et al., al., Sự thoái hoá thể vàng Nội mạc tử cung Thể vàng (ngày 17 của chu kỳ) Oxytocin receptors Oxytocin α PGF2α Oxytoxin Noãn bao trội Thể vàng (ngày 17) PGF2α Tiêu thể vàng 17 Rụng trứng 18 3
Ph¸t triÓn no·n bao ë bß ®éng dôc vµ cã thai Phôi néi m¹c tö cung PGF2α Thể vàng chửa Thể Interferon tau (IFN-τ) × Oxytocin P4 φ (mm) PGF2α 15 Noãn bao trội 10 10 Thể vàng chửa Tiªu thÓ vµng 0 3 6 6 9 12 15 18 21 Kh«ng rụng trứng Rông trøng ụng trứng Ngày sau r 19 Contents
Quá trình đẻ (1) Quá trình đẻ (2) n Chia thành 3 giai đoạn: n Mở cổ tử cung n Đẻ (sổ thai) n Sổ nhau 25 26 Quá trình đẻ (3) HiÖn tîng bß ®Î - Sù co bãp cña c¬ quan sinh dôc t¹o ra nh÷ng nh÷ng c¬n rÆn ®Èy thai qua cæ tö cung vµ ®i vµo ©m ®¹o. - Bµo thai cµng ®i ra phÇn ngoµi th× cµng t¨ng kÝch th× t¨ thÝch cho c¬ co bãp - Bß mÑ bån chån, ®øng n»m kh«ng yªn, ch©n cµo ®Êt, cã con ch©n sau ®¸ vµo bông, lng cong lªn mµ rÆn. - Tö cung co bãp liªn tôc dån níc èi ra nhiÒu, thai còng ®îc ®a ra nªn ¸p lùc trong bäc thai t¨ng t¨ lªn lµm vì bäc èi. Sau khi vì èi søc rÆn cña gia sóc cµng m¹nh ®Èy thai vµ mµng thai qua ®êng sinh dôc (thêng sau 1 giê). - PhÇn ®Çu cña thai ra tríc, tiÕp ®Õn phÇn ngùc ra sau. Lóc nµy søc rÆn con mÑ gi¶m xuèng. PhÇn cßn l¹i cña thai nhê søc ®¹p cña hai ch©n sau mµ ra ngoµi hoµn toµn. - Sau ®Î bß mÑ nghØ mét thêi gian råi quay l¹i liÕm con - Sau ®Î tö cung vÉn co bãp vµ tiÕp tôc nh÷ng nh÷ng 27 28 c¬n rÆn ®a nhau thai ra ngoµi (4-6 giê) (4-6 Contents Phôc håi sinh dôc sau khi ®Î Thành phần của khoảng cách lứa đẻ ĐẺ K/C lứa đẻ Tử cung Buồng trứng Phối Phối giống THỜI KỲ SAU ĐẺ Đẻ (chửa lại) (chửa lại Đẻ Mang thai Không (280 ngày) chửa Cạn sữa Cơ co (45-60 ngày) Nội mạc hồi phục Tiết hócmôn Xoang thải hết sản dịch Rụng trứng Tiết sữa (10 tháng) CHỬA LẠI 29 5
Khoảng cách lứa đẻ Thời kỳ sau đẻ của bò cái Hồi phục tử cung Đỉnh chu kỳ sữa K/C lứa đẻ Phối giống 0 Stress sau đẻ 45 ngày 60-90 ngày Đẻ (Chửa) Mang thai Đẻ Không (280 ngày) Đẻ khó Đông dục lần 1 Phối giống lần 1 chửa Dry period Sát nhau (45-60 days) Nhiễm trùng tử cung Ức chế Rối loạn TĐC Tiết sữa (10 tháng) gonadotropin do Nang trứng bê bú Viêm vú Phôc håi sãng no·n bao sau ®Î Ph¸t hiÖn ®éng dôc, phèi gièng vµ kh¸m thai Bß s÷a n Ph¸t hiÖn ®éng dôc n X¸c ®Þnh thêi gian phèi gièng thÝch hîp Bß thÞt nu«i con bó n Kh¸m thai Ngµy cña chu kú Contents 33 Contents 34 Ph¸t hiÖn ®éng dôc Quan s¸t trùc tiÕp a. Quan s¸t trùc tiÕp +> b. Dïng bß ®ùc thÝ t×nh - Cã thÓ dïng ®ùc thÝ t×nh víi chÐn s¬n ®¸nh dÊu. c. Dïng c¸c dông cô hç trî ph¸t hiÖn ®éng dôc - ChØ thÞ mµu: Dïng chÊt keo dÝnh trªn xèp nhuém mµu g¾n lªn m«ng bß c¸i vµ cã thÓ ®æi mµu khi bß c¸i ®éng dôc ®îc con kh¸c nh¶y lªn nhiÒu lÇn. - S¬n ®u«i. B«i mét líp s¬n ë cuèng ®u«i bß c¸i. Líp s¬n nµy sÏ bÞ xo¸ khi bß c¸i ®éng dôc ®îc nh÷ng con kh¸c nh¶y lªn. d. Sê n¾n qua trùc trµng e. Dïng bß c¸i kÝch dôc b»ng xö lý víi testosteron f. X¸c ®Þnh hµm lîng progesteron trong s÷a 35 36 6
37 38 Phát hiện động dục 39 40 Thêi gian phèi gièng thÝch hîp Thêi gian phèi gièng thÝch hîp Quy t¾c S¸ng- ChiÒu: S¸ng- ChiÒu: Quan s¸t c¸c dÊu hiÖu ®éng dôc 2 lÇn/ngµy, nÕu thÊy bß c¸i ®éng dôc vµo buæi s¸ng th× phèi vµo lóc th× chiÒu tèi, cßn nÕu thÊy ®éng dôc vµo chiÒu tèi th× phèi vµo s¸ng th× sím ngµy h«m sau. Cã thÓ tiÕn hµnh phèi tinh lÆp l¹i 12 giê sau lÇn phèi thø nhÊt. 41 42 7
ChÈn ®o¸n cã thai NUÔI DƯỠNG VÀ CHĂM SÓC n KiÓm tra qua trùc trµng è n Nuôi dưỡng trâu bò cái sinh sản n KiÓm tra b»ng m¸y siªu ©m n Chăm sóc trâu bò cái mang thai n KiÓm tra b»ng m¸y ®iÖn tim n Hộ lý trâu bò đẻ thai n Hộ lý trâu bò sau khi đẻ n Ph©n tÝch progesteron trong s÷a hoÆc m¸u s÷ n Nuôi dưỡng và chăm sóc sau khi đẻ Contents 43 Contents 44 Nu«i dìng tr©u bß c¸i sinh s¶n Ch¨ Ch¨m sãc bß c¸i mang thai 1. Tiªu chuÈn ¨ n - Thêng xuyªn gi÷ vÖ sinh th©n thÓ gi÷ - Nhu cÇu duy tr × tr× - Bß cµy kÐo cho nghØ lµm viÖc tríc vµ sau khi ®Î 1 th¸ng. - Nhu cÇu nu«i thai - Bß s÷a ph¶i cho c¹n s÷a tríc khi ®Î 45-60 ngµy. s÷ s÷ 45- - Nhu cÇu tÝch luü - Ph©n ®µn theo thêi gian cã chöa (nÕu nu«i tËp trung) - Nhu cÇu s¶n xuÊt - Kh«ng ch¨n d¾t ë nh÷ng n¬i dèc trªn 20-25o. ch¨ nh÷ 20- 2. KhÈu phÇn ¨ n - Ch¨n th¶ ë nh÷ng n¬i cá tèt, gÇn chuång, dÔ quan s¸t Ch¨ nh÷ - Phèi hîp tõ nhiÒu lo¹i thøc ¨n cã thÓ cã. - Chuång tr¹i ph¶i s¹ch sÏ, yªn tÜnh, kh«ng tr¬n. - CÇn chó ý ®Õn sù ph¸t triÓn cña thai: Thêi kú ®Çu nªn - §èi víi bß t¬ vµ bß thÊp s¶n cÇn kÝch thÝch xoa bãp bÇu vó lÊy thøc ¨n th« xanh lµ chñ yÕu; vÒ cuèi nªn gi¶m thøc tõ th¸ng cã thai thø 5 trë ®i. ¨n cã dung tÝch lín, t¨ng thøc ¨n cã hµm lîng dinh t¨ dìng cao. - §èi víi bß s¾p ®Î kh«ng nªn t¸c ®éng vµo bÇu vó - §iÒu chØnh khÈu phÇn ®Ó bß kh«ng qu¸ bÐo hay qu¸ gÇy tríc khi ®Î 45 46 Hé lý bß ®Î - ChuÈn bÞ dông cô ®ì ®Î, buång ®Î vµ còi bª. Ngôi thai bình thường - Dïng cá kh« s¹ch lãt nÒn dµy 3-5 cm. - §Ó bß ë ngoµi chuång, dïng n íc s¹ch pha thuèc tÝm 0,1% hay n íc muèi röa s¹ch toµn bé phÇn th©n sau cña bß. - Lau kh« vµ s¸t trïng b»ng dung dÞch crezin 1%. - Dïng b«ng cån s¸t trïng bé phËn sinh dôc bªn ngoµi (mÐp ©m m«n). - Cho bß vµo buång ®Î ®· cã chuÈn bÞ s½n, cã cá vµ n íc uèng ®©y ®ñ. - §Ó bß yªn tÜnh, tr¸nh ng êi vµ bß kh¸c qua l¹i. - Khi bß c¸i b¾t ®Çu rÆn ®Î cã thÓ cho tay vµo ® êng sinh dôc kiÓm tra thai. NÕu thai b×nh thêng th× ®Ó tù ®Î. NÕu thai trong t thÕ kh«ng b×nh thêng th× nªn chØnh ng«i thai cho bß mÑ dÔ ®Î. - Kh«ng ®îc l«i kÐo thai qu¸ sím, lµm tæn th ¬ng ®êng sinh dôc, trõ trêng hîp ®Î ng îc th× viÖc l«i thai l¹i rÊt cÇn thiÕt ®Ó tr¸nh thai bÞ ng¹t do uèng ph¶i n íc thai. - XÐ r¸ch mµng èi vµ lau s¹ch n íc nhên dÝnh ë mòi thai nÕu ®Çu thai ®· ra h¼n mµ vÉn vÞ mµng èi bao bäc. 47 48 8
Ng«i thai kh«ng b×nh thêng b× Hé lý bª con sau khi ®Î - Mãc s¹ch nhít ë miÖng vµ hai lç mòi ®Ó tr¸nh cho bª ng¹t thë - Dïng r¬m hay bao t¶i s¹ch lau qua nhít bÈn cho bª. - NÕu thÊy bª cã triÖu chøng bÞ ng¹t thë th th×× ph¶i lµm h« hÊp nh©n t¹o. - §Ó cho bß mÑ liÕm s¹ch bª con. - C¾t rèn: vuèt s¹ch m¸u ë d©y rèn cho vÒ phÝa con con, s¸t trïng d©y rèn b»ng cån i èt i--èt 5%, dïng kÐo ®· s¸t trïng c¾t rèn c¸ch thµnh bông chõng 8 -10cm vµ s¸t trïng chç c¾t rèn 8- b»ng cån i -èt 5%. i- - C©n bª tríc tríc khi cho bó s ÷a ®Çu. s÷ a - Cho bª bó trùc tiÕp s ÷a ®Çu cña chÝnh mÑ s÷ a nã, chËm nhÊt lµ 1 giê sau khi ®Î. 49 50 Hé lý bß mÑ sau khi ®Î Nu«i dìng ch¨m sãc bß giai ®o¹n ch¨ - Cho uèng níc muèi hay chÝnh n íc èi cña nã. sau ®Î - §Ó s½n cá ngon trong chuång cho bß tù ¨n. Hai ba giê sau cã thÓ cho ¨n ch¸o lo·ng. n Cho ¨n thøc ¨n chÊt lîng - Röa s¹ch phÇn th©n sau b»ng n íc s¹ch cã pha cao (bï l¹i thu nhËn gi¶m). thuèc tÝm 0,1% , níc muèi sinh lý 0,9% hay n T¨ng hµm lîng protein, crezin 1%. kho¸ng vµ vitamin trong khÈu - Dïng cá kh« x¸t m¹nh lªn c¬ thÓ bß ®¶m b¶o phÇn (do c©n b»ng n¨ng n¨ cho tuÇn hoµn lu th«ng, kh«ng cho n»m nhiÒu lîng ©m) ®Ò phßng b¹i liÖt sau khi ®Î. - KiÓm tra s÷a ®Çu, nÕu s÷a tèt th× cho bª bó. S÷a n §iÒu trÞ bÖnh s¶n khoa (nÕu ®Çu cÇn ®Õn ®©u v¾t ®Õn ®ã. cã). - Khi bß ®· sæ nhau ra ngoµi th× ph¶i kiÓm tra n Theo dâi ®éng dôc cÈn thËn thËt kü xem nhau thai cã b×nh th êng hay kh«ng. vµ phèi gièng kÞp thêi. - NÕu qu¸ 12 giê mµ nhau kh«ng ra th× ph¶i can Contents thiÖp. 51 52 NS sữa (kg/con/ Khoảng cách lứa đẻ lý tưởng ®¸nh gi¸ søc sinh s¶n cña ngày) tr©u bß c¸i đỉnh của chu kỳ sữa 30 n 1. Tuæi ®Î løa ®Çu n + Tuæi ®éng dôc lÇn ®Çu 20 n + Tuæi phèi gièng lÇn ®Çu n 2. Kho¶ng c¸ch løa ®Î 10 n + Chöa l¹i sau khi ®Î l¹ đẻ n đẻ n + 1 n + Đéng dôc l¹i sau khi ®Î l¹ -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 n + Tû lÖ thô thai 11 12 1 2tháng sau đầu chu kì giữa chu kì cạn sữa khi đẻ n + Thêi gian mang thai Thụ tinh cuối chu kì nhân tạo Chửa (9 tháng) Contents 53 54 9
C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng sinh s¶n cña bß c¸i n¨ 1. §Æc ®iÓm bÈm sinh ®iÒu khiÓn sinh s¶n - Chi phèi cña di truyÒn ®èi víi c¸c tÝnh tr¹ng sinh s¶n - Kh¶ n¨ng thÝch nghi n¨ - C¸c cè tËt bÈm sinh, nhÊt lµ cè tËt vÒ ®êng sinh dôc • Gây động dục đồng 2. Nu«i dìng - Møc nu«i dìng loạt - Lo¹i h×nh thøc ¨n h× • Kích thích động dục - C©n b»ng c¸c chÊt dinh dìng 3. Ch¨m sãc qu¶n lý Ch¨ • Gây rụng nhiều - Ch¨m sãc søc khoÎ, bÖnh tËt Ch¨ trứng và cấy truyền - Ph¸t hiÖn ®éng dôc vµ kü thuËt phèi gièng - C¸c bÖnh sinh s¶n vµ s¶n khoa phôi 4. C¸c nguyªn nh©n kh¸c - Gi¸ c¶ bª gièng, - ChÝnh s¸ch - Ph¬ng phÊp chän phèi - Tuèi gia sóc - Thêi tiÕt-khÝ hËu tiÕt- Contents - Møc ®é lao t¸c Contents55 56 g©y ®éng dôc vµ rông trøng Ph¬ng ph¸p g©y ®éng dôc vµ rông ®ång lo¹t lo¹ trøng ®ång lo¹t lo¹ 1. Tiªu huû thÓ vµng: n Tiªu huû thÓ vµng => gi¶m progesteron => - Tiªu huû c¬ häc no·n bao ph¸t triÓn => ®éng dôc vµ rông - Sö dông prostaglandin F2α (PGF2α) hay c¸c F2 (PGF2 trøng sím. chÊt t¬ng tù - KÕt hîp PG víi gonadotropin n Progesterone ngo¹i sinh => øc chÕ ®éng 2. Dïng progesterone ngo¹ i sinh ngo ¹ dôc vµ rông trøng ë gia sóc ®· tho¸i ho¸ thÓ - Dïng progesteron tù nhiªn hay tæng hîp vµng tù nhiªn. (progestogen) - KÕt hîp progesteron víi gonadotropin 3. KÕt hîp progesteron víi PG hay estrogen 57 < 58 G©y rông nhiÒu trøng vµ kÝch thÝch ®éng dôc vµ CÊy truyÒn ph«i rông trøng ë tr©u bß Bò nhận phôi Bò cho phôi n C¸c hocm«n ngo¹i sinh cã ho¹t lùc gonadotropin kÝch Gây động dục thÝch sinh trëng vµ rông trøng ë gia sóc kh«ng nhîc đồng pha n¨ng buång trøng Gây rụng nhiều trứng n Progesteron ngo¹i sinh øc chÕ ph©n tiÕt gonadotropin tõ Động dục tuyÕn yªn. Sau khi lo¹i bá øc chÕ t¹m thêi nµy Phối giống gonadotropin tiÕt nhiÒu => t¨ng tiÕt FSH vµ LH => ®éng t¨ng Đực giống Cấy truyền phôi dôc vµ rông trøng. Thu phôi n Prostaglandin kÝch thÝch phôc håi, chèng viªm néi m¹c Mang thai tö cung, kÝch thÝch tiÕt GnRH => t¨ng tiÕt LH => kh«i t¨ phôc nhanh tö cung vµ chu kú tÝnh ë gia sóc sau khi ®Î. Phối giống lại bình thường hay gây rụng nhiều trứng n H¹n chÕ bó => gi¶m øc chÕ ph©n tiÕt gonadotropin cña sau 2-3 tháng tuyÕn yªn => ho¹t ®éng chu kú tÝnh trë l¹i sím sau khi ®Î.
Bß nhËn ph«i Bß cho ph«i - Bß nhËn ph«i lµ nh÷ng con “mang thai hé”, cho nªn nh÷ khi chän lµm con nhËn ph«i kh«ng cÇn c ¨n cø vµo c¨ phÈm gièng hay n¨ng suÊt cña b¶n th©n con bß ®ã. n¨ n Bß c¸i cho ph«i ph¶i ® îc chän tõ ®µn h¹t - Bß nhËn ph«i chØ ¶nh hëng ®Õn viÖc tiÕp nhËn ph«i, nh©n, cã nguån gèc vµ lý lÞch râ rµng, cã kh¶ mang thai mµ kh«ng ®ãng gãp vµo kiÓu di truyÒn cña n¨ng sinh s¶n tèt. ®êi con. - ChØ cÇn chän nh÷ ng con ®¹t c¸c yªu cÇu sau: nh÷ n C¸c chØ tiªu sinh s¶n chÝnh ® îc quan t©m lµ n §Î Ýt nhÊt 2 th¸ng tríc ®ã (bß c¸i ®· sinh s¶n) hay bß t¬. sè lîng, chÊt lîng ph«i còng nh cêng ®é n §ñ trëng thµnh vµ c¬ thÓ ®ñ lín. Do ®ã cÇn ph¶i biÕt gièng vµ lo¹i ph«i sÏ ®îc cÊy ®Ó nã cã kh¶ n ¨ng mang thai ®Õn n¨ ng khai th¸c ph«i tõ con bß ®ã. lóc ®Î vµ ®Î b ×nh thêng. b× n Kh«ng cã bÖnh tËt. n Sinh trëng, ph¸t triÓn vµ sinh lý sinh s¶n b nh thêng. b××nh < 61 < 62 G©y rông nhiÒu trøng Phèi gièng Nguyªn lý: T¨ng gonadotropin (FSH vµ LH) => nhiÒu no·n bao ph¸t triÓn, chÝn vµ rông trøng n Khi bß cho ph«i ®· ® îc xö lý g©y siªu bµi no·n vµ ®éng dôc, ng êi ta tiÕn hµnh thô tinh Ph¬ng ph¸p: nh©n t¹o cho nã (sö dông tinh cña nh ÷ng ®ùc nh÷ ng 1. Dïng c¸c hocm«n gonadotropin: tiªm PMSG hay gièng tèt). FSH ®Ó kÝch thÝch no·n bao, sau vµi ngµy tiªm LH hoÆc HCG ®Ó kÝch thÝch trøng rông n Nªn phèi lÆp l¹i 2 -3 lÇn, mçi lÇn c¸ch nhau tõ 2- 2. KÕt hîp Gonadotropin víi PGF2α PGF2α 8 ®Õn 10 giê, v sau khi tiªm hãcm«n g©y siªu v×× 3. MiÔn dÞch inhibin (chñ ®éng hoÆc bÞ ®éng) => t¨ng t¨ng tiÕt FSH => t¨ng sè lîng trøng chÝn vµ rông t¨ bµi no·n sè lîng trøng sÏ rông nhiÒu vµ kÐo dµi sau mçi lÇn ®éng dôc. < 63 < 64 Thu ph«i • Cã hai ph¬ng ph¸p thu ph«i: ph ¬ng KiÓm tra vµ ph©n lo¹i ph«i ph¸p phÉu thuËt vµ ph ¬ng ph¸p kh«ng phÉu thuËt. n Dung dÞch hót ra ® îc ®Ó l¾ng trong vßng 30 • TiÕn hµnh vµo ngµy thø 6, 7 hoÆc 8 sau phót, tríc khi kiÓm tra vµ ph©n lo¹i ph«i. khi phèi tinh víi viÖc sö dông mét dông n ViÖc ph©n lo¹i ph«i dùa vµo kÝch th íc vµ h×nh h× th¸i cña ph«i, mÇu s¾c cña ph«i, sù ph©n bè, cô chuyªn dïng (èng th«ng hai chiÒu) vµ s¾p xÕp c¸c tÕ bµo ph«i. dung dÞch röa tö cung (®ång thêi còng lµ n Tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ chÊt l îng ph«i bß s ÷a vµ s÷ a dung dÞch nu«i ph«i ngoµi c¬ thÓ mÑ). bß thÞt ë ViÖt Nam ®· ® îc Bé NN vµ PTNT Dung dÞch thêng dïng lµ dung dÞch ban hµnh th¸ng 6/2002. PBS (Phosphate Buffered Saline). < 65 66 11
B¶o qu¶n ph«i Cắt phôi n NÕu ph«i kh«ng dïng ®Ó cÊy truyÒn ngay sau khi thu th× th× cã thÓ ®em b¶o qu¶n ®«ng l¹ nh ®Ó sö dông vÒ sau. l¹ Sau khi thu ph«i, sè ph«i n Ph«i ®îc ®ãng vµo cäng r¹ tríc khi ®em cÊy hoÆc r¹ s¶n xuÊt cã thÓ t¨ng h¬n b¶o qu¶n l¹nh. l¹ nhiÒu lÇn nÕu ta ¸p dông n Víi trêng hîp b¶o qu¶n ®«ng l¹ nh, nhiÖt ®é ®îc h¹ l¹ h¹ c«ng nghÖ c¾t ph«i, tøc lµ 30° tõ tõ trong thiÕt bÞ tù ®éng cho tíi -30°C. t¸ch ph«i thµnh 2 hay 4 phÇn riªng biÖt ®Ó tõ mçi n Sau ®ã ph«i ®îc b¶o qu¶n trùc tiÕp trong nit¬ láng (- (- phÇn nµy sÏ t¸i t¹o thµnh 196°C) trong nhiÒu n¨m. 196° n¨ mét ph«i míi. n Glycerol 10% (1,4M) vµ Ethylene Glycol (EG) 1,5M 10% (1 thêng ®îc dïng lµm chÊt b¶o vÖ l ¹nh. l¹ 67 68 G©y ®éng dôc ®ång pha Gi¶i ®«ng ph«i n Ph«i cÇn ®îc cÊy cho con nhËn cã thêi gian ®éng dôc cµng gÇn víi thêi gian ®éng dôc cña bß cho ph«i cµng n Tríc khi cÊy truyÒn, ph«i b¶o qu¶n ®«ng l ¹nh ph¶i l¹ tèt. ®îc gi¶i ®«ng. n Gi¶i ®«ng còng ph¶i ®îc thùc hiÖn ë nhiÖt ®é 20- 20- n G©y ®éng dôc ®ång pha nh»m t¹o ra ®îc nhiÒu bß 300C. nhËn ph«i cã thêi gian ®éng dôc ®ång thêi víi bß cho n Khi kh«ng thÓ gi¶i ®«ng ®îc ë nhiÖt ®é ®ã th× ph¶i th× ph«i (nÕu cÊy ph«i t¬i) hoÆc phï hîp víi tuæi ph«i pha lo·ng chÊt b¶o vÖ l¹nh cµng nhanh khi nhiÖt ®é l¹ (nÕu cÊy ph«i ®«ng l¹nh). cµng cao. n §Ó g©y ®éng dôc ®ång pha, ngêi ta cã thÓ sö dông n LÊy cäng r¹ ra khái ni t¬ láng, gi÷ 10 gi©y vµ sau ®ã ë r¹ gi÷ PMSG, PGF2 α, progesteron v.v. PGF2α 300C trong 15-20 gi©y. 15- n Nh÷ hãc- Nh÷ng hãc-m«n nµy ®îc dïng riªng lÎ hoÆc kÕt hîp n Sau khi gi¶i ®«ng ®a ph«i vµo cäng r¹ ®Ó cÊy truyÒn. r¹ víi c¸c liÒu lîng vµ ph¸c ®å kh¸c nhau t¬ng tù nh kü thuËt g©y ®éng dôc ®ång lo¹t. < < 69 70 CÊy truyÒn ph«i n CÊy ph«i kh«ng phÉu thuËt: ph«i ®îc cÊy vµo 1/3 phÝa trªn sõng tö cung. n Ph«i ®îc ®a vµo cäng r¹ 0,25ml vµ ®Æt vµo ®Çu sõng tö cung t¬ng øng víi phÝa buång trøng cã thÓ vµng ho¹t ®éng. n Phong bÕ thÇn kinh tuû sèng thêng ®îc sö dông ®Ó lo¹i bá co bãp trùc trµng vµ do ®ã cho phÐp ®Æt ph«i chÝnh x¸c h¬n vµ Ýt g©y tæn th¬ng h¬n. n CÊy ph«i phÉu thuËt ®îc thùc hiÖn th«ng qua vÕt c¾t t¬ng øng víi phÝa buång trøng cã thÓ vµng chøc n ¨ng. n¨ n Ph«i ®îc cÊy b»ng èng th«ng nhá vµo ®Çu sõng tö cung cïng phÝa. VÕt c¾t ®îc g©y mª côc bé trong lóc phÉu thuËt. < 71 12