Bài giảng Tranh chấp và giải quyết tranh chấp quốc tế

Tranh chấp và giải quyết tranh chấp quốc tế<br /> <br /> BÀI GIẢNG<br /> TRANH CHẤP VÀ GIẢI QUYẾT<br /> TRANH CHẤP QUỐC TẾ<br /> BÀI 1<br /> KHÁI QUÁT CHUNG VỀ TRANH CHẤP<br /> VÀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUỐC TẾ<br /> I. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRANH CHẤP QUỐC TẾ VÀ GIẢI<br /> QUYẾT TRANH CHẤP QUỐC TẾ<br /> 1. Khái niệm tranh chấp quốc tế<br /> - Tranh chấp quốc tế là vấn đề tồn tại mang tính tất yếu như là mặt trái của quan<br /> hệ hợp tác giữa các quốc gia.<br /> - Cùng với sự gia tăng của các quan hệ quốc tế, các tranh chấp quốc tế giữa các<br /> quốc gia cũng như các chủ thể khác ngày càng phát triển.<br /> - Các tranh chấp quốc tế có thể làm đe dọa đến hòa bình và an ninh quốc tế<br /> cũng như làm ảnh hưởng đến quan hệ bình thường giữa các quốc gia.<br /> - Tranh chấp: sự đấu tranh giằng co khi có ý kiến bất đồng, thường là trong vấn<br /> đề quyền lợi giữa hai bên (Từ điển tiếng Việt)<br /> - Khái niệm tranh chấp quốc tế cần phải dựa trên cơ sở những tiêu chí sau:<br /> + Chủ thể<br /> + Đối tượng điều chỉnh<br /> + Luật áp dụng<br /> - Khái niệm tranh chấp quốc tế: tranh chấp quốc tế là những vấn đề phát sinh<br /> giữa các chủ thể của luật quốc tế thể hiện những bất đồng, m u thuẫn, xung đ t<br /> về quyền và nghĩa vụ pháp lý quốc tế, về quan điểm pháp lý trong việc giải<br /> th ch và áp dụng luật quốc tế.<br /> <br /> Trang 1<br /> <br /> Tranh chấp và giải quyết tranh chấp quốc tế<br /> <br /> * Phân biệt “tranh chấp quốc tế” và “tình thế”:<br /> Tranh chấp quốc tế<br /> <br /> Tình thế<br /> <br /> - Liên quan trực tiếp đến các chủ thể - Tình trạng mâu thuẫn, căng thẳng,<br /> luật quốc tế.<br /> đối đầu giữa các bên.<br /> - Đối tượng tranh chấp luôn được xác - Có thể kéo dài và có nguy cơ dẫn đến<br /> định cụ thể (đòi hỏi cụ thể)<br /> bùng nổ tranh chấp (mầm mống nảy<br /> - Thường mang tính pháp lý (liên quan sinh tranh chấp).<br /> đến các vấn đề kinh tế, lãnh thổ hoặc - Thiên về chính trị<br /> biên giới quốc gia.<br /> - Thường không xác định rõ chủ thể,<br /> - Gắn với lợi ích trực tiếp hoặc gián lập trường, quan điểm, đối tượng của<br /> tiếp của các bên tranh chấp<br /> tranh chấp.<br /> - Thường có sự liên hệ đến lợi ích<br /> chung của khu vực hoặc c ng đồng<br /> quốc tế nói chung<br /> - M t sự kiện quốc tế có thể làm xuất hiện tình thế quốc tế và phát sinh tranh<br /> chấp quốc tế. Ví dụ: Tình thế ở bán đảo Triều Tiên, Syria.<br /> - Việc xác định vấn đề nào là tranh chấp quốc tế hoặc tình thế quốc tế thu c<br /> thẩm quyền của H i đồng bảo an Liên hiệp quốc (Điều 34 HC LHQ).<br /> 2. Đặc điểm của tranh chấp quốc tế<br /> - hủ thể của tranh chấp quốc tế: là các chủ thể của luật quốc tế (quốc gia, tổ<br /> chức quốc tế liên chính phủ, d n t c đang đấu tranh dành đ c lập, chủ thể đặc<br /> biệt như atican)<br /> - uan hệ quốc tế phát sinh tranh chấp phải là quan hệ thu c đối tượng điều<br /> chỉnh của luật quốc tế (công pháp quốc tế  khác với hệ thống tư pháp quốc tế<br /> hay pháp luật quốc gia)<br /> - Đối tượng của tranh chấp quốc tế: bao gồm tất cả những vấn đề phát sinh<br /> trong đời sống quốc tế, bao gồm: lãnh thổ, biên giới quốc gia; n i dung của điều<br /> ước quốc tế, tập quán quốc tế, tư cách thành viên của tranh chấp quốc tế và sự<br /> kiện pháp lý quốc tế.<br /> - Tranh chấp quốc tế được giải quyết thông qua con đường quốc tế (công pháp<br /> quốc tế) mà không phải thông qua con đường quốc gia<br /> - Luật áp dụng: luật quốc tế<br /> <br /> Trang 2<br /> <br /> Tranh chấp và giải quyết tranh chấp quốc tế<br /> <br /> 3. Phân loại tranh chấp quốc tế<br /> - ựa trên số lượng các bên tham gia tranh chấp, có thể ph n ra loại:<br /> + Tranh chấp song phương: v dụ tranh chấp về uần đảo oàng sa ( iệt<br /> am và Trung uốc), tranh chấp Nga – Nhật về quần đảo Kurin, Trung Quốc –<br /> Nhật Bản về qu n đảo Điếu gư …<br /> + Tranh chấp đa phương: v dụ tranh chấp về<br /> Việt am, Philipin, Malaysia …, gồm loại:<br /> <br /> uần đảo Trường sa giữa<br /> <br />  Tranh chấp đa phương khu vực<br />  Tranh chấp đa phương toàn cầu<br /> - ăn cứ vào t nh chất của tranh chấp, có thể phân ra:<br /> + Tranh chấp có tính ch nh trị: là những tranh chấp giữa các bên liên quan<br /> đến các yêu cầu đòi hỏi phải thay đổi các qui định hiện hành gắn liền với quyền<br /> và nghĩa vụ của các bên hữu quan (biên giới và l nh thổ  rất d g y ra nguy<br /> hiểm cho nền hòa bình an ninh quốc tế).<br /> dụ: tranh chấp biên giới giữa iệt<br /> am và Trung uốc.<br /> + Tranh chấp có t nh pháp l (dispute with legal nature : là tranh chấp liên<br /> quan đến quyền và lợi ch của các bên thể hiện trong các điều ước quốc tế hay<br /> các tập quán quốc tế (thường liên quan đến vấn đề giải th ch và áp dụng các<br /> điều ước quốc tế).<br /> dụ: tranh chấp về giải th ch n i dung của hiệp định<br /> thương mại iệt M .<br />  ề nguyên tắc, tòa án quốc tế không giải quyết các tranh chấp ch nh trị<br /> o vậy các quốc gia phải s dụng các tổ chức trọng tài quốc tế hay các biện<br /> pháp hòa bình khác.<br /> - ựa vào tư cách chủ thể hay quyền năng chủ thể luật quốc tế, có thể chia ra:<br /> + Tranh chấp giữa các quốc gia<br /> + Tranh chấp giữa các tổ chức quốc tế.<br /> + Tranh chấp giữa quốc gia và tổ chức liên ch nh phủ (<br /> giữa<br /> và Trung quốc)<br /> <br /> dụ: tranh chấp<br /> <br /> - ăn cứ vào đối tượng điều chỉnh của luật quốc tế có thể ph n ra:<br /> + Tranh chấp ngọai giao<br /> + Tranh chấp về biên giới l nh thổ<br /> + Tranh chấp về kinh tế<br /> + Tranh chấp về văn hóa<br /> <br /> Trang 3<br /> <br /> Tranh chấp và giải quyết tranh chấp quốc tế<br /> <br /> 4. Thẩm quyền giải quyết tranh chấp<br /> - Thẩm quyền giải quyết tranh chấp trước tiên thu c về thẩm quyền của các bên<br /> tranh chấp (chủ thể luật quốc tế)  Bản chất của luật quốc tế.<br /> - ác cơ quan tài phán quốc tế.<br /> - Các thiết chế liên chính phủ khu vực và toàn cầu.<br /> * Lưu ý:<br /> - Các bên tranh chấp có quyền chọn lựa cơ quan giải quyết tranh chấp và các<br /> biện pháp giải quyết tranh chấp.<br /> - Giải quyết tranh chấp trên cơ sở tuân thủ những nguyên tắc cơ bản của luật<br /> quốc tế.<br /> 5. N<br /> <br /> i<br /> <br /> đế giải quyết tranh chấp quốc tế<br /> <br /> - iến chương Liên hiệp quốc ( hương 6 qui định về thủ tục giải quyết các<br /> tranh chấp quốc tế và chương 14<br /> - ui chế tòa án quốc tế Liên hiệp quốc  là b phận không thể tách rời của<br /> hiến chương Liên hiệp quốc.<br /> - ông ước a aye 19 7 về các cơ chế qui trình giải quyết các tranh chấp quốc<br /> tế (con đường trọng tài và rất nhiều các biện pháp hòa bình khác)  nhưng<br /> không mang t nh ràng bu c do luật quốc tế luôn tôn trọng việc thỏa thuận, ch<br /> của các bên liên quan.<br /> - hững qui định, các điều khoản trong các điều ước quốc tế song phương hay<br /> đa phương hay trong các văn bản phụ lục đ nh k m các điều ước quốc tế cũng<br /> chức dựng các qui phạm giải quyết các tranh chấp quốc tế.<br /> 6. Vai trò của Lu t quốc tế trong việc giải quyết tranh chấp quốc tế<br /> - Luật quốc tế là công cụ xác định nghĩa vụ pháp lý quốc tế giải quyết hòa bình<br /> các tranh chấp quốc tế cho các chủ thể.<br /> - Luật quốc tế đảm bảo quyền tự do của các bên tranh chấp lựa chọn những biện<br /> pháp hòa bình thích hợp để giải quyết tranh chấp quốc tế.<br /> - Luật quốc tế đ x y dựng hệ thống các biện pháp hòa bình giải quyết tranh<br /> chấp quốc tế.<br /> 7. Ý<br /> <br /> hĩ của việc giải quyết tranh chấp quốc tế<br /> <br /> - Thông qua việc giải quyết tranh chấp, quyền lợi hợp pháp là đối tượng của vụ<br /> việc tranh chấp sẽ được khẳng định và đảm bảo, nhất là những tranh chấp mà<br /> m t bên ở vị thế yếu hơn.<br /> <br /> Trang 4<br /> <br /> Tranh chấp và giải quyết tranh chấp quốc tế<br /> <br /> - Giải quyết tranh chấp góp phần thúc đẩy việc thực thi luật quốc tế: Tranh chấp<br /> được giải quyết nhanh chóng, hiệu quả sẽ chấm dứt tình trạng vi phạm và khôi<br /> phục lại trật tự quan hệ quốc tế.<br /> - Góp phần duy trì hòa bình và anh ninh quốc tế, thúc đẩy quan hệ hợp tác quốc<br /> tế.<br /> - Góp phần nâng cao chất lượng các qui phạm hiện hành của luật quốc tế và<br /> hình thành nên các qui phạm mới của Luật quốc tế<br /> II. CÁC BIỆN PHÁP HÒA BÌNH GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP QUỐC<br /> TẾ<br /> 1. Các biện pháp hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế à ì? Cơ sở pháp<br /> lý?<br /> - à những cơ chế, biện pháp hoặc phương thức mà các chủ thể của luật quốc<br /> tế có nghĩa vụ phải d ng để giải quyết các tranh chấp bất đồng trên cơ sở các<br /> nguyên tắc hòa bình gỉai quyết tranh chấp quốc tế để duy trì hòa bình an ninh<br /> quốc tế phát triển quan hệ hợp tác giữa các quốc gia (mà không s dụng hoặc đe<br /> dọa s dụng vũ lực).<br /> - ơ sở pháp l : Điều<br /> <br /> hiến chương iên hiệp quốc.<br /> <br /> 2. Những nguyên tắc của việc giải quyết tranh chấp quốc tế bằng biện pháp<br /> hòa bình<br /> * Hòa bình giải quyết tranh chấp quốc tế là nghĩa vụ bắt buộc mọi chủ thể?<br /> - Các quốc gia có nghĩa vụ giải quyết các tranh chấp chỉ bằng phương pháp hòa<br /> bình (Điều 2, 3 Hiến chương Liên hiệp quốc, Tuyên bố ngày 24/10/1970 (NQ<br /> 2625 XXV) của Đại h i đồng Liên hiệp quốc).<br /> - Các quốc gia giải quyết tranh chấp trên cơ sở bình đẳng về chủ quyền, hiểu<br /> biết và tôn trọng lẫn nhau.<br /> * Các bên tranh chấp có quyền lựa chọn biện pháp để giải quyết tranh chấp?<br /> - Các quốc gia có quyền lựa chọn những phương pháp hòa bình cụ thể như đàm<br /> phán, điều tra, trung gian, hòa giải, trọng tài, tòa án, thông qua các tổ chức hoặc<br /> hiệp định khu vực hoặc bằng những phương pháp hòa bình khác mà các bên tự<br /> chọn (Điều 33 Hiến chương)<br /> 3. Phân loại c c iệ<br /> - Theo điều<br /> <br /> h<br /> <br /> h<br /> <br /> ì h<br /> <br /> , có thể ph n ra:<br /> <br /> + Giải quyết bằng phương thức ngoại giao<br /> + Giải quyết thông qua cơ quan tài phán<br /> + Giải quyết thông qua các tổ chức quốc tế<br /> Trang 5<br /> <br />