intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3

Chia sẻ: Le Thuy Trang | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:13

155
lượt xem
21
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Macxin Gorki tên thật là A-lếch-xây Mác-xi-mô-vich Pê-scốp. Sinh ngày 28 tháng ba năm 1868 ở thị xã Ni-giơ-ni Nô-vơ-gô-rốt nước Nga. - Cha là thợ mộc, một người khéo tay, một người có học và hiểu biết. - Năm 4 tuổi ông mồ côi cha và đến năm 10 tuổi thì mồ côi mẹ và sống với ông bà ngoại, ông Gorki là một tiểu chủ làm nghề nhuộm. Ông ngoại hà tiện, hung hãn, thường hay đánh cháu. Nhưng bà ngoại hiền từ, biết nhiều chuyện cổ tích, nhớ nhiều bài dân ca, thường kể, hát cho cháu nghe chính điều này đã tạo...

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3

  1. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh BÀI THUYẾT TRÌNH MÔN: LÍ LUẬN VĂN HỌC 3 Nhóm: 07 Tác phẩm: Người Mẹ. (Macxim Gorki) I. TÁC GIẢ VÀ TÁC PHẨM 1. Tác Giả: - Macxin Gorki tên thật là A-lếch-xây Mác-xi-mô-vich Pê-sc ốp. Sinh ngày 28 tháng ba năm 1868 ở thị xã Ni-giơ-ni Nô-vơ-gô-rốt nước Nga. - Cha là thợ mộc, một người khéo tay, một người có học và hiểu biết. - Năm 4 tuổi ông mồ côi cha và đến năm 10 tuổi thì m ồ côi m ẹ và sống v ới ông bà ngo ại, ông Gorki là một tiểu chủ làm nghề nhuộm. Ông ngoại hà ti ện, hung hãn, th ường hay đánh cháu. Nhưng bà ngoại hiền từ, biết nhiều chuyện cổ tích, nhớ nhi ều bài dân ca, th ường k ể, hát cho cháu nghe chính điều này đã tạo cho Gorki một vốn văn học dân gian phong phú. - Gorki đi học được 3 năm thì gia đình ông bà ngo ại sa sút, ph ải thôi h ọc, lao đ ộng đ ể nuôi thân, khi thì đi ở,khi thì làm phụ rửa bát dưới tàu thủy. Cuối cùng Gorki rời quê hương, đi tìm k ế sinh nhai, ông đi từ Ca-dan đến bờ biển Ca-spiên. Trong th ời gian ấy Gorki làm đ ủ các ngh ề đ ể kiếm sống: gác cổng, khuân vác, cưa gỗ, làm bánh mì, cân hàng, .v.v… Trong c ảnh sống đó , Gorki đã học được rất nhiều ở trường đời, kinh nghiệm được mở rộng. - Gorki là người rất ham đọc sách và đã có hiểu bi ết sâu về văn học th ế gi ới t ừ lúc còn thiếu niên. - Năm 16 tuổi, khi ở Ca-dan, Gorki làm quen với nhóm thanh niên cách m ạng, v ới gi ới tri thức địa phương. Không được chính thức làm sinh viên đại học, Gorki quyết tâm t ự nghiên c ứu các tác phẩm của các nhà văn dân chủ cách mạng. - Năm 19 tuổi, Gorki tham gia nhóm Mác-xít và bắt đầu hoạt động cách mạng. - Năm 21 tuổi, Gorki đã có một vốn tri thức phong phú, ông tr ở v ề quê, làm th ư kí giúp việc cho một luật sư. Năm 1891, Gorki tiến hành một cuộc “đi thực tế” lớn trong n ược Nga: d ọc song Vôn-ga, Qua các thảo nguyên vùng sông Đông, các vùng U-c ơ-ren, Bét-xa-ra-bi, d ọc b ờ bi ển Hắc Hải, tới Cơ-ri-mê, Cáp-ca-dơ. Trên đường đi ông đã gặp nh ững ng ười nông dân, công nhân khuân vác, công nhân nhà máy; ông đã cùng ăn, cùng sống và lao đ ộng v ới h ọ. Chuy ến đi này làm cho kinh nghiệm sống của Gorki thêm phong phú, thúc đẩy ông vào con đường sáng tác văn học. 1
  2. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh - Ngày 12 tháng 9 năm 1892, truyện ngắn Ma-ca dơ Tru-ca-dơ là tác ph ẩm đầu tay c ủa ông được đăng báo và kí tên M. Gorki. - Trong những năm từ 1892 đến 1897, ông vi ết nhi ều tác phẩm v ừa mang tính ch ất lãng mạng vừ có tính chất hiện thực như: Cô gái và thần chết, Bà lão I-déc-ghin, Ông A-rơ-khip và cháu Li-on-ca, Bài ca chim ưng…Năm 1899 những tác phẩm của Gorki được xuất bản thành 2 tập nhan đề là Tùy bút và truyện từ đó Gorki nổi tiếng khắp cả nước. - Năm 1905 ông tham gia công tác đảng ở Ni-giơ-ni Nô-vơ-gô-rốt, công tác trong công nhân và sinh viên, tổ chức nhà in bí mật. Những cảm tưởng và kinh nghiện tích lũy trong th ời kì ấy đã phục vụ cho đề tài cho cuốn tiểu thuyết Người mẹ. - Năm 1907, Gorki tham dự Đại hội lần thứ V của Đảng, tại đây ông đã nhi ều lần gặp và nói chuyện với Lê-nin.Trong những năm đầu c ủa cuộc Cách m ạng Tháng M ười Gorki tích c ực góp phần xây dựng nền văn hóa văn nghệ mới xã hội chủ nghĩa. - Những năm 1918-1919 Gorki tích cực tham gia các t ổ ch ức c ủa Đ ảng và vi ết nhi ều bài cộng tác cho các tờ báo lớn. - Từ 1921 đến 1928, ông sống tại Ý để trị bênh. Tại đây ông cũng viết nhi ều tác ph ẩm c ổ vũ cho phong trào cách mạng. - Từ tháng 8-1928 đến cuối năm, Gorki lại tiến hành m ột cuộc hành trình l ớn trên đ ất nước Liên Xô vĩ đại và viết hàng loạt bút kí. - Năm 1934, Hội nhà văn Xô Viết được thành lập, ông được bbầu làm chủ tịch hội. - Gorki mắc bệnh nặng và qua đời vào ngày 18 tháng sáu năm 1936 trong niềm thương tiếc vô hạn của nhân dân Liên Xô, toàn thể nhân dân cần lao và các nhà văn hóa tiến bộ trên thế giới. 2. Tác Phẩm: - Tác phẩm Người mẹ ra đời khoãng năm 1906, lúc Gorki ra nước ngoài để tránh sự khủng bố của Nga hoàng, đồng thời tuyên truyền cho cách mạng Nga ở Mỹ. -Tác phẩm gồm có phần I: 29 chương và phần II: 26 chương. - Trong toàn bộ sự nghiệp sáng tác của Gorki, cuốn tiểu thuyết Người mẹ chiếm một vị trí quan trọng bậc nhất. Đó là tác phẩm đầu tiên của ph ương pháp hi ện th ực xã h ội ch ủ nghĩa. Nó là một cái mốc đánh dấu một bước ngoặc căn bản trên con đường phát tri ển c ủa văn h ọc ngh ệ thuật thế giới. 2
  3. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh - Người mẹ phản ánh hiện thực xã hội nước Nga trong những năm đầu c ủa th ế k ỉ XX, khi giai cấp vô sản Nga được Đảng Bôn-sê-vích lãnh đạo đang chu ẩn b ị ti ến hành cu ộc cách m ạnh Nga lần thứ nhất, cách mạng 1905. - Chủ đề của tác phẩm là sự hình thành của đội ngũ cán bộ cách m ạng, s ự nãy n ở ý th ức cách mạng của hàng triệu người trong quần chúng nhân dân, trước hết là trong giai c ấp công nông, sự phát triển của phong trào cách mạng vô sản ở Nga, dưới sự l ảnh đạo c ủa Đ ảnh và Lê- nin. Sự phát triển của phong trào đó được thể hiện trong tác phẩm như là quá trình k ết h ợp phong trào công nhân với chủ nghĩa xã hội khoa học. Tác phẩm còn ca ngợi vẻ đ ẹp c ủa con ng ười m ới, con người xã hội chủ nghĩa ra đời trong đấu tranh cách mạng. - Người mẹ bằng hình thức nghệ thuật điêu luyện đã tham gia đắc lực vào cu ộc đ ấu tranh tư tưởng của Đảng chống lại khuynh hướng tự phát trong phong trào công nhân. Lê-nin đánh giá rất cao sự cống hiến đó của Người mẹ. Người nói: “Đó là một cuốn sách rất cần, nhiều công nhân tham gia phong trào cách mạng một cách vô ý thức, tự phát, và bây gi ờ h ọc đ ọc cu ốn Người mẹ sẽ là điều rất có ích đối với họ”. Cuốn tiểu thuyết nhanh chóng đu ợc d ịch và gi ới thi ệu ở nhiều nước Âu, Mỹ, và trở thành sách “gối đầu giường” của các chi ến sĩ cách m ạng, c ủa anh em công nhân. 3. Tóm tắt tác phẩm: Mở đầu tác phẩm là khung cảnh xóm thợ với tràn ngập trong cu ộc s ống tăm t ối, không l ối thoát của những người công nhân, họ làm việc quần quật suốt ngày này sang ngày khác mà ch ỉ hưởng được đồng lương ít ỏi. Cuộc sống c ủa họ chìm trong t ẻ nh ạc v ới r ượu V ốt-ca, nh ững cuộc ăn chơi, nhãy múa, đánh nhau, văng tục nhau… và v ề nhà đánh đ ập v ợ con không ti ếc tay. Cuộc sống như thế cứ tiếp diễn với họ từ đời này sang đời khác. Bác thợ nguội Mi-kha-in cũng sống một cuộc sống như th ế,bác là m ột tay th ợ ngu ội gi ỏi nhất trong nhà máy, nhưng vì đối xử thô bạo với c ấp trên nên bác ch ỉ h ưởng đ ược m ột đ ồng lương ít ỏi. Vợ bác là Pê-la-gây-a Ni-lôp-na, một người đàn bà đau khổ, nhẫn nhục, một người vợ luôn sợ chồng và là một người mẹ hiền từ nhưng nhu nhựơc. Cũng như t ất c ả m ọi công nhân khác, bác sống một cuộc sống bế tắc, luôn luôn gi ận d ữ và mu ốn chút gi ận vào t ất c ả m ọi th ứ. Bác chết vì bệnh sa ruột vào một buổi sáng khi tiếng còi nhà máy báo giờ làm. Sau khi bác mất, con trai bác Pa-ven Vơ-la-xôp cũng bắt đầu tập dần theo b ố: tr ưng di ện như bao thanh niên khác, uống rượu Vôt-ca và về nhà quát mắng mẹ, nhưng những lời nói, những cử dịu dàng và những giọt nước mắt của bà mẹ hiền từ đã làm anh vô cùng h ối hận v ề nh ững 3
  4. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh việc làm của mình. Từ đó anh làm việc hăng say và xa dần con đ ường mòn c ủa t ất c ả các b ạn. Pa-ven bắt đầu đọc ngày càng nhiều sách và đối xữ dịu dàng hơn với mẹ. Điều đó làm mẹ anh rất mừng và ngạc nhiên, bà bắt đầu theo dỏi con mình. M ột hôm Pa-ven tr ở nên nghiêm ngh ị và nói với mẹ là mình đang đọc những sách c ấm và có th ể b ị bắt n ếu b ị phát hi ện, nh ững đi ều Pa-ven nói làm cho mẹ anh rất bối rối và lo sợ, nhưng bà cũng r ất t ự hào vì đ ứa con mình đã nòihi ểu đúng về cuộc đời bà và thương bà. Một hôm, Paven nói với bà là sẽ có các bạn đồng chí của anh ghé nhà mình. Bà rất lo sợ và nghĩ rằng họ là những người ghê gớm, những người phản cách mạng, nhưng khi ti ếp xúc v ới h ọ bà đã có cách nghĩ khác. Andơrây dáng điệu điềm tỉnh, gi ọng nói d ịu dàng. Natasa m ột thanh n ữ nhỏ nhắn, vẻ mặt giản dị của người dàn bà nông dân và những người bạn khác c ủa Paven, t ất c ả đã làm bà mẹ yên lòng. Những cuộc họp ở nhà bà ngày càng gây sự chú ý cho những người trong xóm, b ọn Sen Đầm (Cảnh sát dưới chế độ Nga hoàng) thường chú ý và đến lụt soát nhà bà, Anđ ơrây và Vêsôpsicốp bị bắt. Sau đó xãy ra vụ “đồng côpếch để lấp cạn vũng l ầy”, sau nhà máy có m ột vũng lầy khá rộng bao quanh cái nhà máy bằng một cái vành đai hôi th ối. Nh ững tên qu ản lí nhà máy muốn lấp vũng lầy bằng cách trừ bớt vào lương của công nhân 1đ ồng, và đi ều đó làm cho công nhân rất bất bình. Họ đã tìm đến Paven nhờ anh giúp h ọ đòi l ại công b ằng. Và Paven đã đứng lên kêu gọi các anh em công nhân đình công đòi bọn giám đ ốc nhà máy ph ải bãi b ỏ quy ết định kia, nhưng cuộc đấu tranh còn ít người tham gia và ti ến hành m ột cách r ụt rè, nhanh ch ống thất bại. Paven bị bắt. Bà mẹ rất buồn và lo cho con. Sau đó vì mu ốn c ứu Paven, bà đã làm theo lời Êgô, một người đồng chí của con gi ả làm một người bán hàng mang nh ững truy ền đ ơn và sách cấm vào nhà máy để đánh lạc hướng bọn cầm quyền, và bà r ất sung s ướng vì đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Rưbin là một hàng xóm của bà, xuất thân từ tầng lớp nông dân. Anh c ảm ph ục Paven và các đồng chí của anh nhưng bác ta lại không tin vào nh ững người lãnh đ ạo cách m ạng vì cho r ằng đứng sau họ là tầng lớp quí tộc, nên bác đã ra đi t ự mình kêu g ọi nông dân, tuy lo s ợ cho bác nhưng bà mẹ tỏ ra ủng hộ bác. Một thời gian sau Paven và Anđơrây ra tù. Lúc này theo sự chỉ đạo của m ột t ổ ch ức Đ ảng Paven và các đồng chí của mình gấp rút chuẩn bị tổ chức một cuộc mít-tinh bi ểu tình, tu ần hành nhân ngày 1 tháng 5. Paven cương quyết cầm cờ và đi đầu đ ể c ổ vũ tinh th ần công nhân dù bi ết rằng mình sẽ bị bắt và tù đày. Cuộc mít-tinh diễn ra và được đông đảo anh em công nhân tham gia, họ giương cao ngọn cờ Đảng, hát vang bài “Quốc tế ca”, bà m ẹ luôn theo sát Paven và 4
  5. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh Anđơrây tham gia vào đoàn người biểu tình. Bọn cầm quyền đàn áp rất dã man cuộc biểu tình, c ờ Đảng bị gẫy, Paven và các đồng chí bị bắt, bà m ẹ c ầm cán c ờ gẫy đi th ẩn th ờ trong đám đông. (Kết thúc phần I ). Sang phần II , vì đảm bảo sự an toàn cho bà m ẹ, Nicôlai Ivanovich đã đón bà v ề thành ph ố sống với anh. Tại đây bà tiếp tục cùng với Xôphia (ch ị c ủa Nicôlai) mang truy ền đ ơn xu ống các vùng nông thôn, tại đây bà gặp lại bác nông dân Gưbin và Xavêli-m ột người nông dân b ị b ốc l ột sức lao động sắp chết. Họ đã tuyên truyền cách mạng ở đó. Êgô mất và trong đám tang của người chiến sĩ cách m ạng này đã xãy ra nh ững cu ộc xô xát giữa đoàn người đưa tang quá khích và binh lính. Và trong một lần mang truyền đơn về vùng quê, bà đã ch ứng ki ến c ảnh bon Sen Đ ầm b ắt và đánh đạp dã man bác Rưbin, trước sự phản ứng m ạnh m ẽ c ủa những người dân mu ốn b ảo v ệ cho bác. Lúc này, một đồng chí của Paven là Xacenca, muốn tổ chức cho anh v ượt ng ục nh ưng anh không đồng ý. Tuy buồn nhưng bà mẹ rất hiểu và ủng hộ con anh. Và tr ước tòa án Nga hoàng, anh và các đồng chí đã chuyển thế bị can thành công tố, đanhn thép lên án cái ch ế đ ọ xã h ội th ối nát nhất định phải nhường chổ cho chế độ mới, chế độ XHCN. Bà m ẹ rất t ự hào v ề anh, m ặc dù anh phải nhận một bản án đã đinh sẳn từ trước là đày sang Xiberi Tác phẩm khép lại bằng cảnh Người mẹ bị bọn mật thám theo dỏi và bắt được khi bà mang những truyền đơn ghi lại những lời nói đanh thép c ủa con bà tr ước tòa án Nga hoàng đ ến cho Na-ta-sa tuyên truyền rộng rãi ra cho mội người. Biết mình bị theo dỏi bà đinh bỏ chạy nh ưng vì lòng thương con, bà đã can đảm ở lại. Khi bị bắt bà không hề khiếp sợ, bà tung truyền đ ơn vào nhân dân, hùng hồn vạch mặt bọn thống trị tàn ác trước sự đánh đập của bọn mật thám. II. CƠ SỞ HÌNH THÀNH 1. Cơ sở xã hôi: Cơ sở xã hội của CNHT XHCN là thực tiển đấu tranh của giai c ấp công nhân. Thế kỉ XX là thế kỉ chứng kiến sự trưởng thành của giai c ấp công nhân, t ừ ch ổ m ột giai c ấp t ự phát tr ở thành một giai cấp tự giác, đấu tranh không khoan nh ượng ch ống b ốc l ột c ủa ch ủ nghĩa t ư b ản. Phong trào đấu tranh của họ trong thời gian này có phương hướng rõ r ệt, có trình đ ộ t ổ ch ức cao và đặc biệt, có sự kết hợp chặt chẽ với chủ nghĩa xã hội khoa học. Phong trào đ ấu tranh này ngày càng phát triển sâu rộng và giành được thắng lợi ở nhiều nơi trê thế giới. 5
  6. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh 2. Cơ sở tư tưởng: Cơ sở tư tưởng của CHHT XHCN là chủ nghĩa Mác, một học thuyết đấu tranh cho quy ền lợi của những người vô sản. Năm 1948 Tuyên ngôn đảng công sản được công bố, chủ nghĩa Mac chính thức được ra đời đã đem lại cho giai cấp công nhân con đ ường, gi ải pháp, t ổ chức đ ấu tranh. Đó cũng là cơ sở hiện thực cho những sáng tác hi ện th ực XHCN đ ầu tiên, tiêu bi ểu là bài Quốc tế ca. Có nguồn gốc sâu xa từ Đức nhưng CNHT XHCN lại chính thức xu ất hi ện đ ầu tiên ở Nga, quê hương hương đầu tiên của phương pháp sáng tác m ới mẽ này. Có hai nguyên nhân căn bản: + Thứ nhất là do truyền thống văn học. Văn học Đức tuy sâu sắc về mặt ý th ức nh ưng trừu tượng do lối tư duy tư biện, trong lúc đó văn h ọc Nga th ế k ỉ XIX còn vang v ọng nhi ều âm hưởng của CNHT thời phục hưng. Hơn nữa, nod còn gắn li ền với phong trào gi ải phóng nông nô và dần dần được chỉ đạo bởi tư tưởng dân chủ cách mạng – những c ơ sở xã hội và ý th ức h ệ tiếp cận với cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản và chủ nghĩa Mác-Lênin. Vả lại, b ất kì m ột phương pháp sáng tác mới nào cũng đánh dấu sự ra đời chính thức của mình qua một tài năng sáng tác nào đó, mà phương pháp sáng tác hiện thức XHCN lại có được tài năng c ủa Goóc-ki, m ột nhà văn Nga. + Thứ hai là do cơ sở xã hội và ý thức hệ, hay nói đúng hơn là sự kết hợp giữa hai mặt đó. Mặc dù chủ nghĩa xã hội khoa học đã phát triển mạnh mẽ nhueng phong trào công nhân Tây Âu nữa sau thế kỉ XIX vẫn còn non yếu và cuối cùng, công xã Pari đã bị dim trong bể máu của sự thất bại. Sau đó, Mac và Ănghen qua đời, chủ nghĩa Mac bị xuyên tạc đẩn đến hậu quả là cách mạng đi đến chổ thoái trào. Trung tâm cách mạng chuyển từ Tây Âu sang Đông Âu, từ Pari sang Pêtecpua, bởi vì chủ nghĩa Mác không những được bảo vệ mà còn phát triển thành chủ nghĩa Mac-Lênin ở Nga. III. NGUYÊN TẮC SÁNG TÁC 1. Tính đảng: - Nguyên tắc tỉnh Đảng được xem như là linh hồn c ủa văn học hiện thực XHCN vì n ền văn học này có nhiệm vụ giáo dục chủ nghĩa cộng sản cho người lao động. Tính đảng cũng có quá trình hình thành của nó, ban đầu yêu cầu đặt ra cần có tính khuynh hướng đ ối v ới các nhà văn quá khứ hoặc chưa nằm trong phạm trù văn học vô sản, nhưng ch ưa đặt ra tính Đ ảng cho văn học. 6
  7. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh - Thời đại của Lênin là thời đại bảo táp cách mạng, theo ông nếu văn học thấm nhuần tính Đảng là nền văn học trở thành bộ phận hữu cơ trong sự nghiệp đấu tranh c ủa Đảng, do Đ ảng lãnh đạo cả về tư tưởng và tổ chức. - Tính Đảng thống nhất cao độ với tính giai c ấp và tính nhân dân ch ứ không đ ồng nh ất vì một nền văn học có tính giai cấp và tính nhân dân thì vị tất đã có tính đảng. Phải là m ột n ền văn học có tính giai cấp vô sản tự giác dồi dào, có tính nhân dân cao đ ộ h ướng theo tinh th ần th ời đ ại cách mạng xã hội chủ nghĩa mới đạt đến trình độ tính đảng C ộng s ản. Th ời đ ại này dòi h ỏi tác phẩm mà các nhà văn viết ra phải thể hiện chân thực cuộc sống muôn màu muôn v ẻ theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin và dưới ánh sáng đường lối c ủa Đ ảng. T ừ t ư t ưởng ph ải toát ra nhiệt tình chân thực đối với lí tưởng cộng sản chủ nghĩa, vi mục đích xây dựng chủ nghĩa xã h ội và xây dựng đất nước. - Về nghệ thuật, tác phẩm có tính Đảng phải mang tính ngh ệ thu ật cao. Nh ư v ậy, tính Đảng thể hiện trong cả nội dung và hình thức c ủa tác phẩm, là k ết qu ả c ủa m ột s ự k ết h ợp hài hòa cao độ giữa lí trí và tình cảm, mang tính tư tưởng, tính chân thực và tính nghệ thuật. - Tác phẩm hiện thực XHCN muốn mang tính Đ ảng và giáo d ục ch ủ nghĩa c ộng s ản cho người lao động phải xây dựng cho được nhân vật trung tâm là người anh hùng mới. Đó là người có tư tưởng đúng, có tình cảm đẹp, có tri thức, có năng lực làm ch ủ b ản thân, làm ch ủ thiên niên và xã hội. Họ là những người bình thường nhưng không t ầm th ường. Đi ều này ta có th ể th ấy được thể hiện rất rõ qua tác phẩm “Người mẹ” của Mác-xim Goóc-ki, tác ph ẩm tiêu bi ểu cho phương pháp sáng tác hiện thực XHCN, trong tác phẩm tác giả đã xây dựng nên hình tượng nhân vật Paven, một người anh hùng mới, tác giả đã miêu tả chặng đường tìm đến ánh sáng cách m ạng của anh: • Ban đầu, sau khi bố mất anh chỉ là một chàng thanh niên bình th ường g ần nh ư gi ống bố. Anh luôn trở về trong những cơn say xỉn và: “…anh lo ạng choạng lê đ ến giang chính và đ ấm tay xuống bàn, quát mẹ như bố trước kia: thức ăn!...”. Anh bắt đầu dua dòi như bao thanh niên khác: “mua một chiếc phong cầm, một áo sơ mi ngực b ồ c ứng, m ột chi ếc ca-ra-vát s ặc s ở, g ầy cao su…” và bắt đầu dấn thân vào con đường mòn như bao thanh niên khác. • Nhưng từ những lời ân cần và dịu dàng của mẹ, dần dần trong anh đã có sự thay đổi: ít đi dự dạ hội, không còn say xỉn, không còn tụ họp với đám bạn bè, đ ặc bi ệt là anh đem sách v ề nhà cố đọc và đọc ngày càng nhiều, đọc xong thì gi ấu chúng đi, đôi lúc anh ch ếp t ừ sách vào m ột mãnh giấy và cũng giấu mãnh giấy đó đi. Trong Paven đã có sự thay đ ổi l ớn, t ừ m ột thanh niên 7
  8. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh gần như hư hỏng theo những lối mòn của xã hội, lại có sự chuyển bi ến m ột cách tích c ực, chính điều này đã làm cho người mẹ vừa mừng, vừa lo. • Nhưng Paven may mắn hơn bố là thuộc về thế hệ công nhân trẻ, sống trong th ời đ ại mà ánh sáng của chủ nghĩa Mác-Lenin đã bắt đầu soi rọi, anh tìm th ấy con đ ường sáng cho mình và nhận thức rõ những nổi thống khổ của đời sống công nhân là do đâu mà ra và anh cũng hiểu rõ nhiệm vụ của mình là phải dìu dắt và giác ngộ cho những người công nhân và nông dân v ẫn còn chưa tìm ra con đường để giải phóng mình, đồng thời anh cũng hi ểu rõ những nguy hi ểm đang chờ mình: “Con đọc sách cấm mẹ ạ. Họ cấm vì những sách này nói sự thật về đời s ống công nhân chúng ta…Những sách này đều in giấu giếm và bí mật, nếu họ tìm thấy ở nhà ta, họ s ẽ b ỏ tù con…bỏ tù con đã muốn biết sự thật..”, • Anh trở nên gần gũi và dịu dàng hơn với m ẹ, thẳng th ừng tâm sự v ới m ẹ nh ững suy nghĩ của anh về đời sống công nhân với m ẹ. Là m ột người có t ư t ưởng đúng nh ưng mu ốn hoàn thành được sự nghiệp lớn lao cần phải được tôi luyện trong th ử thách, ph ải có tinh th ần thép vượt qua khó khăn: cuộc thử lữa đầu tiên là cuộc đấu tranh mà anh đã đ ại di ện cho qu ần chúng nhân dân chống lại bọn chủ nhà máy định bốc lột sức lao động c ủa anh em công nhân b ằng cách trừ vào lương tháng của mỗi công nhân 1đồng cô-pếch, nhằm đem lại l ợi nhuận cho chúng. Tuy cuộc đấu tranh này còn mang tính chất kinh tế, ít được anh em công nhân tham gia và nhanh chóng bị dập tắt nhưng nó đã cho thấy ở Paven tiền thân c ủa m ột người lãnh đ ạo cách m ạng, táo b ạo, dám nghĩ và dám đứng lên để lảnh đạo quần chúng nhân dân khi c ần. Cu ộc th ử l ữa th ứ hai là cuộc biểu tình tuần hành nhân ngày Một tháng Năm. Khác hẳn với lần đầu, đây là m ột cu ộc đ ấu tranh chính trị, được đông dảo người tham gia hơn, và những người tham gia đã có m ột ý th ức giác ngộ và tinh thần dũng cảm cao hơn. Trong những cuộc đấu tranh ấy, ph ẩm ch ất và b ản lĩnh của Paven được bồi dưỡng, anh đã trưởng thành với tư cách là người cán bộ lãnh đạo quần chũng nhân dân. Anh bị bắt nhưng không không vì thế mà phong trào cách mang r ơi vào bi k ịch mà ngược lại nó như một cuộc mở đầu cho những cuộc đấu tranh cách mạng bảo táp sau này. - Tập thể anh hùng cũng tạo điều kiện cho các cá nhân khác phát tri ển, đ ể h ọ góp s ức vào sự nghiệp chung. Trong tác phẩm bên cạnh Paven, còn có hàng lo ạt bạn ci ến đấu c ủa anh, nh ững người vô sản và những người trí thức cách mạng. Mỗi người đ ều có m ột cá tính rõ nét, có phong thái và thói quen, sở thích và cảm nghĩ của riêng mình. Ở An-đơ-rây, bên cạnh thái đ ộ chính tr ực, đạo đức trong sạch, tính tình chất phác, còn có nh ững nh ược đi ểm nh ư ch ưa có l ập tr ường giai cấp vững chăc. Ở Vê-xốp-si-cốp thể hiện khuynh hướng vô chính phủ. Rư-bin là hình tượng người nông dân đã tìm được chân lí trong giai cấp vô sản và thừa nhân giai c ấp vô s ản là lãnh t ụ 8
  9. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh của mình, đôi lúc còn có thái độ hoài nghi và khuynh hướng tự phát. Ê-gô, Ni-cô-lai, Xa-cen-ca, Lút-mi-na, Na-ta-sa là những người trí thức đại diện cho tầng lớp áp b ức b ốc l ột, nh ưng h ọ đã t ừ bỏ giai cấp mình, đứng về phía công nhân. - Chính dành sự ưu tiên cho nhân vật chính diện nên trong văn h ọc hi ện th ực XHCN các nhà văn thường bài tỏ sự khâm phục, cảm kích các nhân vật của mình bằng m ột gi ọng văn v ừa hùng hồn vừa thiết tha, đầy tự hào và vô cùng yêu mến các nhân vật chính di ện c ủa mình. Ngoài ra M. Gorki vẫn dành một dung lượng không nhỏ để phê phán những con người tiêu c ực, ph ản ti ến b ộ, phản cách mạng: trong hầu hết xuyên suốt trong tác ph ẩm ta còn th ấy xu ất hi ện nh ững tên m ật thám, tai sai, những bon Sen Đầm…là những tay chân c ủa chế đ ộ Nga hoàng luôn luôn tr ực ch ờ, theo dỏi những việc làm và hành tung của Bà m ẹ, Paven và các đ ồng chí c ủa anh, đ ể tìm cách phá hoại những việc làm của họ và bắt họ nếu có chứng cớ. Trong tác ph ẩm nhà văn cũng nói đã nói đến cái chết của tên mật thám….? Là tay chân đắt lực của bon Sen Đ ầm, nh ưng khi đ ột ng ột b ị một chiến sĩ cách mạng giết chết thì cái chính quyền mà hắn ta ph ục v ụ l ại t ỏ ra th ờ ơ. Đó nh ư một lời cảnh tỉnh của tác giả đối với những bọn không hợp tác và chống lại cách mạng. 2. Mô tả cuộc sống trong quá trình phát triển cách mạng : - Một đặc điểm của văn học hiện thực XHCN là mô tả cu ộc sống trong quá trình phát triển của cách mạng, nghĩa là mô tả cuộc sống trong tương quan cái m ới chi ến th ắng ho ặc có khả năng và triển vọng chiến thắng cái cũ. Các nhà văn hiện thực XHCN có đ ược nhãn quan duy vật biện chứng, nhìn thấy được quy luật phát triển tất yếu c ủa cu ộc sống. Đ ối v ới nh ững cái trước mắt đang tri vì, lấn át nhưng đã chứa đựng những yếu tố thoái hóa thì có th ể d ự c ảm đ ược sự suy vong của nó, ngược lại đối với những m ầm non nh ưng lại đầy tri ển v ọng c ủa cu ộc s ống thì có thể biểu hiện quá trình phát triển mạnh mẽ của nó. Trong Người mẹ lúc đầu ta thấy bao trùm toàn bộ tác phẩm là hiện thực xã hội nước Nga tăm tối, đang ngày một thối nát dưới sự cai trị của chế độ Nga hoàng, nh ững người công nhân phải bán rẽ cuộc đời mình, bên những cổ máy khổng lồ suốt cuộc đời h ọ, mà ch ỉ h ưởng đ ược những đồng lương ít ỏi, rẽ mạt, những người nông dân thì ph ải s ống m ột cu ộc đ ời tăm t ối kh ổ nhục bên những đồng ruông. Chế độ phong kiến đương thời đã c ướp m ất c ủa h ọ quy ền t ự do, quyền được sống và làm người. Mà tiêu biểu là bác thợ nguội Mi-kha-in, bác làm vi ệc c ực nh ọc cả đời trong nhà máy và bác chết đi cũng vào lúc mà tiếng còi nhà máy vang lên báo gi ờ đi làm, nó thể hiện một sự tuần hoàn không lối thoái của cuộc đời những người công nhân. 9
  10. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh Đi sâu vào tác phẩm ta càng nhận ra rằng từ trong cái xã h ội đen t ối, đ ầy đau kh ổ đó đã mở ra một con đường, một lối thoát cho mọi tầng lớp bị áp bức, đó chính là sự soi đường của chủ nghĩa Mác-Lênin, con đường này càng ngày càng m ở rộng và tươi sáng h ơn. Lúc đầu khi Paven cùng những người bạn của anh bắt đầu tham gia vào con đường cách m ạng, thì bao nhiêu c ặp mắt của những người hàng xóm và những người công nhân khác luôn nhìn h ọ đ ầy soi mói và hoài nghi. Họ cho rằng những việc Paven và các đồng chí c ủa anh làm là nh ững người điên r ồ, ch ống lại vua. Nhưng càng về sau tác phẩm ta thấy rằng, những việc làm c ủa h ọ không h ề điên r ồ mà trái lại nó đã khơi dậy được trong lòng của những người công nhân và nhân dân lao đ ộng m ột ý thức đấu tranh mạnh mẽ. Lúc đầu chỉ mang tính chất nhỏ lẻ và tự phát, về sau nó đã tr ở thành một làn sóng đấu tranh mạng mẽ từ thành thị đến nông thôn, ý th ức t ự giác c ủa nh ững cu ộc đ ấu tranh ngày một tự giác hơn. Nó cho thấy một sự thắng thế của m ột lí luận đúng đ ắn và m ột ch ế độ mới sẽ ra đời để thay cho chế đọ phong kiến đang ngày một suy vong. - Kế thừa trọn ven hoàn cảnh điển hình trong văn học hi ện thực nhưng văn h ọc hi ện th ực XHCN đã đi xa hơn ở chổ là văn học hiện thực khi miêu tả hoàn cảnh m ới ch ỉ d ừng l ại ở hai b ối cảnh là: quá khứ và hiện tai, tương lai ở đây nếu có được nhắc đến cũng chỉ là m ột t ương lai t ối tăm. Ngược lại văn học hiện thực XHCN được tái hiện trong 3 bối c ảnh: quá kh ứ, hi ện t ại và tương lai. Tương lai ở đây không phải lúc nào cũng khải hoàn ca, nh ưng nó th ường hi ện lên v ới màu sắc tươi sáng, đầy hứa hẹn. Tương lai trong tác phẩm Người mẹ luôn được xuyên suốt vẽ ra thông qua sự tin tưởng và trong trí tưởng tượng của các nhân vật, đặc bi ệt là nhân vật người m ẹ bà Ni-lôp-na. T ừ m ột t ấm lòng yêu thương con vô hạn và tấm lòng nhân hậu c ủa m ột người m ẹ nông dân, khi đ ược ti ếp xúc với các đồng chí của con và lí tưởng cách mạng của chủ nghĩa Mác-Lênin thì trong đầu bà mẹ hiền từ ấy đã nghĩ đến một xã hội công bằng không có bất công, không còn chế độ người bốc lột người, trong xã hội đó con người sẽ được tự do để hưởng được hạnh phúc cua mình. Trong xã hội đó sẽ có những con người đồng chí dễ m ến luôn sống và suy nghĩ cho m ọi ng ười nh ư: An- đơ-rây, Xa-cen-ca, Xô-phi-a... những con người tiêu biểu cho một chế độ mới, xã h ội sẽ không còn những co người đau khổ như bà trước kia. Khi con trai b ị b ắt bà m ột mình tham gia cách mạng, lúc ấy trong bà cái xã hội ấy hiện ra ngày m ột rõ ràng và nh ư g ần h ơn. Vì v ậy tuy tác phẩm kết thúc trong hoàn cảnh là Paven bị chính quyền Nga hoàng bắt và l ưu đày sang Xi-bê-ri và nhân vật người mẹ cũng bị bắt, nhưng không vì thế mà tác ph ẩm l ại mang màu s ắc bi l ụy mà trái lại người đọc càng tin tưởng vào một xã hội m ới, xã hội c ủa nh ững ng ười c ộng s ản ấy nh ất đ ịnh sẽ đến. Điều này đã mang đến cho văn học hiện thực XHCN chất lãng mạng cách mạng, tuy 1
  11. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh nhiên chất lãng mạng ở đây là xu thế tất yếu của hiện thực, nó hướng đ ến m ột cu ộc s ống ch ưa đến, nhưng nhất định sẽ đến hoặc có thể đến. Nó khác với chất lãng m ạng trong văn ch ủ nghĩa lãng mạng tích cực, tuy biểu hiện những ước mơ tốt đẹp nhưng không bao giờ đến. - Mô tả cuộc sống trong quá trình phát triển cách m ạng văn học hiện th ực XHCN không chỉ thể hiện ở mọt cuộc sống không ngừng vận động phát triển, mà còn thể hiện ở những con người không ngừng hoàn thiện bản thân để vươn lên tìm kiếm ánh sáng, tự do và h ạnh phúc làm thay đổi số phận và góp phần cải tạo xã hội. Đó là những con người luôn có tính cách v ận đ ộng cách mạng. Văn học hiện thực XHCN kế thừa trọn vẹn nguyên tắc điển hình trong xây dựng tính cách của văn học hiện thực, đó là những tính cách v ừa mang tính c ụ th ể s ắc nét, v ừa mang tính khái quát chung, đồng thời luôn vận động theo hoàn cảnh, chính vì v ậy nhân vật trong văn h ọc hiện thực XHCN có một tính cách rất đa dạng phú như con người th ật ở ngoài đ ời. Tuy nhiên khác với văn học hiện thực, văn học hiện thực XHCN luôn tạo nên những tính cách luôn v ận động theo chiều hướng ngày một hoàn thiện, tiến bộ hơn. Tất nhiên con người cũng có những thiếu sót này nọ, họ cũng có những phút dao động yếu lòng, nh ưng h ọ th ường nghiêm kh ắc đ ấu tranh với bản thân, tự phê bình và khắc phục khuyết đi ểm, sai l ầm đ ể khẳng đ ịnh ph ần t ốt đ ẹp trong mình. Hình tượng người mẹ, nhân vật nữ chính trong tác phẩm đã chứng minh cho ta th ấy rõ s ự vận động không ngừng trong tính cách, điển hình trong văn h ọc hi ện th ực XHCN. Ban đ ầu bà ch ỉ là một người đàn bà đau khổ và nhẩn nhục, một người mẹ thương con và sợ ch ồng mình, nh ưng người đàn bà bình thường ấy đã dần dần khắc phục được những nhược đi ểm c ủa mình, th ấm nhuần tư tưởng cách mạng. Sự cải tạo ấy chỉ bắt đầu từ tình yêu con thông th ường và t ự nhiên của mọi bà mẹ, bà lo sợ khi phát hiện con trai mình đ ọc “sách c ấm” và g ặp nh ững “ng ười nguy hiểm”, những người chống nhà vua, làm cách mạng. Vì lo cho con bà đã chú ý theo d ỏi con, tìm hiểu những lời con nói, những việc con làm, những người con ti ếp xúc, và bà d ần nh ận ra nh ững việc làm của con là đúng đắn, những người bạn của con là không có gì nguy hi ểm mà trái l ại h ọ là những người rất đáng quí, đáng yêu. Khi con trai bị bắt căn b ản ch ỉ vì mu ốn c ứu con mà bà đã mang những truyền đơn và sách cấm vào nhà máy. Nhưng dần d ần t ừng b ước bà đã có ý th ức tham gia cách mạng một cách tự giác, bà đã dần dần khắc ph ục đ ược tâm lí t ự ti, khi ếp nh ược, vươn dậy, tự khẳng định khả năng và sức mạnh của mình. Bà đã cùng con và các đ ồng chí c ủa con xuống đường biểu tình tuần hành ngày Một tháng Năm, bắt đ ầu mang nh ững tài li ệu bí m ật từ thành thị về nông thôn. và khi biết mình sắp bị bắt, bà đã không b ỏ tr ốn mà đã ở l ại đ ể b ảo v ệ những tờ truyền đơn, và khi bị bắt bà anh dũng và hùng hồn vạch m ặt bọn th ống tr ị tàn ác. Nhân 1
  12. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh vật người mẹ Ni-lôp-na tiêu biểu cho quá trình hồi sinhc ủa quần chúng trong phong trào cách mạng vô sản, bà đã tự cải tạo mình thành một con người mới, một “người mẹ chiến sĩ” . - Khác với văn học hiện thưc phê phán, học hiện thực XHCN đã nhìn con người v ới m ột tầm vóc mới, có đủ khả năng làm chủ bản thân và xã h ội. Con người hi ện lên trong t ư th ế m ới, đó là “con người chiến thắng”, chiến thắng trong hoàn c ảnh tự do và chi ến đấu trong lúc b ị giam hãm, tù đày, giết choc. Những nhân vật giờ đây không chỉ là con đ ẻ c ủa hoàn c ảnh mà còn là k ẻ sáng tạo nên hoàn cảnh. Như vậy ,tồn tại trong mối quan hệ biện chứng, hoàn c ảnh và tính cách đ ều, góp  phần bổ sung và hoàn thiện lẫn nhau. Hoàn cảnh chính là môi tr ường cho tính cách tr ưởng thành và ngược lại, tính cách cũng tác đọng ngược lại lên hoàn c ảnh, t ạo nê nh ững hoàn c ảnh ngày m ột thân thiện, hữu ích hơn với con người. 3. Tính tổng hợp trong thi pháp: - Là một phương pháp ra đời tương đối muộn, phương pháp hiện thực xã hội chủ nghĩa có được điều kiện thuận lợi là khắc phục được những điểm yếu, cũng như phát huy những điểm mạnh các phương pháp sáng tác trước đó. - Phương pháp sáng tác hiện thực XHCN sở dĩ được đánh giá là phương pháp sáng tác tốt nhất cũng là nhờ nó đã tu hút và kết tinh được những tinh hoa từ nh ững ph ương pháp sáng tác khác: + Nó sử dụng một cách không hạn chế mọi loại đề tài, mọi hình th ức và th ủ pháp, mọi kết cấu và thể loại, tạo nên một sự đa dạng về phong cách. + Bên cạnh hình thức khái quát nghệ thuật, theo dạng thái bản thân và cuộc sống được kế thừa từ CNHT phê phán (tiền thân trực tiếp của văn học hiện thực XHCN), người ta còn thấy các hình thức khai quát nghệ thuật đến từ các phương pháp sáng tác khác: lãng m ạng, tượng trưng, ước lệ, huyền thoại. - Những yếu tố học tập được từ các phương pháp sáng tác khác, khi được sử dụng thường được nhào nặn lại, đóng vai trò như một thủ pháp nghệ thuật góp ph ần bi ểu hi ện m ột cách đ ộc đáo chân lí cuộc sống và lí tưởng thẩm mĩ mới. Do vậy tuy văn h ọc hi ện th ực xã h ội chue nghĩa có yếu tố lãng nạn nhưng không phải là chủ nghĩa lãng m ạn, có yếu t ố t ượng tr ưng nh ưng không phải là chủ nghĩa tượng trưng, có yếu tố tự nhiên nhưng không phải là chủ nghĩa tự nhiên, có yếu tố ước lệ nhưng không phải là chủ nghĩa công thức trừu tượng. 1
  13. Bài thuyết trình môn: Lí luận văn học 3 GVHD: Ths: Nguyễn Thị Hồng Hạnh Phương pháp sáng tác hiện thực XHCN có khả năng m ở rộng đ ến vô hạn và s ự  trường thọ của phương pháp này chính là đã đi ngược lại tính lịch sử c ủa các ph ương pháp sáng tác khác. 4. Tổng kết: Tác phẩm người mẹ đuợc xem là tác phẩm đầu tiên đã mở đầu cho một phương pháp sáng tác mới, phương pháp hiện thực XHCN trong văn học, cũng nh ư đã kh ẳng đ ịnh nh ững nguyên t ắc tư tưởng thẩm mĩ cơ bản của phương pháp sáng tác mới này. Nó đã m ở ra m ột th ời kì m ới trong nền văn học Nga và văn học thế giới. Người mẹ thấm đượm sâu sắc niềm lạc quan cách mạng, ni ềm tin tưởng v ững ch ắc vào tiền đồ tất thắng của cách mạng xã hội chủ nghĩa. Tác phẩm đã được d ịch ra hầu h ết các th ứ tiếng trên thế giới và mãi mãi xứng đáng là đỉnh cao của văn học hiện thực xã hội chủ nghĩa. 1
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2