intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Báo cáo: Các bệnh tiêu chảy ở lợn sơ sinh - vấn đề đau đầu

Chia sẻ: Phạm Huy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

36
lượt xem
5
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong giai đoạn khó khăn của công nghiệp nuôi lợn hiện nay, quan trọng là mỗi nhà sản xuất cần tối ưu hoá tiềm năng thu nhập có thể có trong sản xuất của mình. Cần nhắm đến thương hiệu tốt nhất có thể thực hiện được cho mỗi lợn gửi đến lò mổ bằng những lứa lợn trọng lượng cao ở mọi lúc.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Báo cáo: Các bệnh tiêu chảy ở lợn sơ sinh - vấn đề đau đầu

  1. C¸c bÖnh tiêu ch¶y ở lợn s¬ sinh : vÊn ®Ò ®au ®Çu ! CLAUDIA GAGNÉ-FORTIN 1,Më ®Çu Trong giai ®o¹n khã kh¨n cña c«ng nghiÖp nu«i lîn hiÖn nay, quan träng lµ mçi nhµ s¶n xuÊt cÇn tèi -u ho¸ tiÒm n¨ng thu nhËp cã thÓ cã trong s¶n xuÊt cña m×nh. CÇn nh¾m ®Õn th-¬ng hiÖu tèt nhÊt cã thÓ thùc hiÖn ®-îc cho mçi lîn göi ®Õn lß mæ b»ng nh÷ng løa lîn träng l-îng cao ë mäi lóc. §Ó lµm ®-îc ®iÒu ®ã, cÇn s¶n xuÊt ra nh÷ng l« lîn thuÇn ®-îc gi¶m tèi thiÓu tû lÖ chÕt. §Ó ®¹t ®ùoc kÕt qu¶ ®ã, nh÷ng nç lùc cÇn ®-îc tiÕn hµnh ngay tõ giai ®o¹n ®Çu cña ®êi sèng con lîn. Chóng ta biÕt r»ng Øa ch¶y ë lîn con cã thÓ g©y chÕt lîn. §iÒu nµy thóc ®Èy m¹nh mÏ ph¶i ®Êu tranh chèng bÖnh ®Ó lµm gi¶m tû lÖ chÕt s¬ sinh-cai s÷a. Ng-îc l¹i cã nh÷ng typ Øa ch¶y kh¸c kh«ng g©y tû lÖ chÕt cao. Nh÷ng tr-êng hîp, nhÊt lµ Øa ch¶y do Clostridium perfringens typ A vµ Clostridium difficile, g©y hËu qu¶ nÆng h¬n, lµm lîn chËm ph¸t triÓn dÉn ®Õn träng l-îng thÊp h¬n khi cai s÷a . Tình trạng Øa ch¶y nµy còng g©y t¸c ®éng lín vÒ kinh tÕ cÇn ®-îc phòng chèng . Trªn thùc tÕ, sù thay ®æi träng l-îng cai s÷a cã thÓ g©y ¶nh h-ëng kÐo dµi cho ®Õn khi xuÊt mæ. Mét nghiªn cøu cña Mü cho thÊy lµ nh÷ng lîn con cai s÷a d-íi 3,6 kg cã nhiÒu c¬ héi bÞ nhÑ c©n hoÆc chÕt khi kÕt thóc trong giai ®o¹n bó mÑ nhiÒu h¬n so víi lîn trªn 3,6 kg (b¶ng 1). B¶ng 1 :So s¸nh tÇn xuÊt cña lîn nhÑ c©n/chÕt khi xuÊt víi träng l-îng khi nhËp d-íi hoÆc trªn 3,6 kg Träng l-îng nhËp/ xuÊt 16 kg hoÆc sèng 3,6 kg 12% 88% Tæng 18% 82% ViÖc chËm lín ë thêi kú bó mÑ nµy kÐo dµi cho ®Õn khi xuÊt mæ vµ g©y ra nhiªï tæn thÊt kinh tÕ. V× vËy cÇn chèng Øa ch¶y ngay khi míi xuÊt hiÖn ë s¬ sinh. Môc ®Ých cña bµi nµy lµ xem l¹i nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c nhau cña Øa ch¶y ë lîn con theo mÑ, ®Æc biÖt g©y chËm lín h¬n cña Clostridium perfringens typ A vµ Clostridium difficile. Nh÷ng c¸ch kiÓm so¸t kh¸c nhau còng sÏ ®-îc th¶o luËn. 2.Nh÷ng nguyªn nh©n cña Øa ch¶y s¬ sinh 2.1. C¸c virut 2.1.1 Viªm d¹ dµy-ruét truyÒn nhiÔm (TGE) BÖnh nµy do mét coronavirus g©y nªn thµnh dÞch Øa ch¶y tiÕn triÓn nhanh trong c¸c ®µn kh«ng cã miÔn dÞch. Khi xuÊt hiÖn trong mét ®µn míi, bÖnh l©y lan nhanh tõ æ nµy sang æ kh¸c ë tÊt c¶ c¸c lứa tuæi. Øa ch¶y nhanh chãng g©y mÊt n-íc vµ chÕt. Tû lÖ chÕt cã thÓ tíi 100% con m¾c. MÆt kh¸c cã thÓ bïng ph¸t, cã ®Æc ®iÓm lîn con n«n ra s÷a, lµm lîn mÊt n-íc khiÕn rÊt kh¸t vµ ®ßi bó s÷a. Còng cã thÓ th©ý bÖnh nµy d-íi thÓ m¹n tÝnh trong nh÷ng ®µn lóc ®Çu th-êng lµ ©m tÝnh trë nªn nhiÔm trïng. ThÓ nµy th-êng Ýt nghiªm träng h¬n thÓ thµnh dÞch. Ngµy nay ë bang QuÐbec Ýt thÊy TGE thÓ dÞch, tuy nhiªn cßn gÆp ë T©y Canada. BÖnh x¶y ra nhiÒu vµo mïa ®«ng bëi v×, gièng nh- nhiÒu virut kh¸c, virut TGE -a l¹nh h¬n nhiÖt ®é nãng. Virut truyÒn tõ ®µn nµy sang ®µn kh¸c do nhËp lîn nhiÔm bÖnh, qua nh÷ng ®éng vËt mang trïng (mÌo, chã,v.v…) vµ qua tiÕp sóc trùc tiÕp (nh÷ng vËt v« tri). MÆc dï cßn ch­a thÊy trong y v¨n, sù truyÒn l©y qua kh«ng khÝ còng ®ang nghi ngê. 2.1.2. Rotavirus Virut nµy hÇu nh- xảy ra kh¾p n¬i cã ch¨n nu«i. Nh-ng chØ riªng sù cã mÆt cña virut kh«ng ®ñ ®Ó g©y thµnh bÖnh. §iÒu nµy gièng nh- nh÷ng mÇm bÖnh kh¸c, phô thuộc nhiÒu vµo ¸p lùc nhiÔm trïng vµ vµo møc ®é miÔn dÞch. 82
  2. Áp lùc nhiÔm trïng phô thuéc sè l-îng vi sinh vËt cã trong m«i tr-êng. Nãi chung, mÇm bÖnh cµng cã sè l-îng lín th× cµng cã nhiÒu nguy c¬ g©y ra bÖnh. Rotavirus rÊt ®Ò kh¸ng víi m«i tr-êng, v× vËy hÇu nh- ta kh«ng thÓ lo¹i bá chóng. Ng-îc l¹i ta cã thÓ lµm gi¶m bít sè l-îng virut b»ng cä röa kü vµ khö trïng thÝch ®¸ng (xem chi tiÕt h¬n ë phÇn 3.1 ). Lîn n¸i còng cã thÓ lµ nguån bµi tiÕt lµm lîn con m¾c. VÒ møc ®é miÔn dÞch, chñ yÕu phô thuéc con n¸i. Lîn con sÏ thu ®-îc miÔn dÞch qua s÷a ®Çu giÇu kh¸ng thÓ. S÷a còng cã thÓ cung cÊp kh¸ng thÓ ho¹t ®éng côc bé trong ruét non. V× vËy nÕu con mÑ kh«ng miÔn dÞch tèt víi vi khuÈn nµo ®Êy, th× Ýt hoÆc kh«ng truyÒn miÔn dÞch cho lîn con th«ng qua s÷a ®Çu vµ s÷a. Lîn con th-êng miÔn dÞch yÕu víi mÇm bÖnh g©y Øa ch¶y. ChÝnh v× thÕ nh÷ng æ lîn con th-êng m¾c bÖnh. Rotavirus th-êng g©y ra Øa ch¶y Ýt nghiªm träng, tuy vËy ®«i khi còng cã nh÷ng æ lîn con bÞ nÆng h¬n. Còng cã thÓ thÊy nh÷ng dÞch ®«i chót gièng TGE (Øa ch¶y nÆng, mÊt n-íc, n«n möa) ë nh÷ng ®µn míi. 2.2. C¸c ký sinh trïng 2.2.1 BÖnh cÇu trïng (Coccidiosis) BÖnh cÇu trïng do KST Isospora suis, g©y Øa ch¶y, ph©n nh·o láng mµu vµng. Còng cã thÓ thÊy ph©n vãn côc nh- ph©n thá. XuÊt hiÖn ë lîn con gi÷a 5 vµ 14 ngµy tuæi. Kh«ng bao giê thÓ hiÖn tr-íc 5 ngµy tuæi v× vßng ®êi cña ký sinh trïng (xem h×nh 1). Nuèt no·n nang T¸i sx trong ruét non Bµi no·n nang Bµo tö trong m«i tr-êng Khi cÇu trïng ®-îc bµi tiÕt ra, tiÕp ®ã sÏ biÕn ®æi thµnh d¹ng bµo tö nang (sporulayed oocyste) cã thÓ g©y nhiÔm cho lîn con kh¸c vµ th-êng ®Ò kh¸ng víi m«i tr-êng. Giai ®o¹n nµy mÊt kho¶ng 24 giê vµ ®-îc nhiÖt ®é vµ Èm ®é t¹o thuËn lîi. Sau ®ã, khi lîn con nuèt ph¶i KST, vµ cÇn kho¶ng 4 ®Õn 5 ngµy ®Ó KST ph¸t triÓn vµ råi lîn con l¹i bµi xuÊt ra cÇu trïng. Vµ lóc nµy Øa ch¶y xuÊt hiÖn. Cho nªn i¶ ch¶y kh«ng thÓ xuÊt hiÖn tr-íc 5 ngµy tuæi. Sau 2 ®Õn 4 tuÇn tuæi, lîn con trë thµnh cã ®Ò kh¸ng tù nhiªn víi cÇu trïng vµ kh«ng bÞ bÖnh n÷a. 83
  3. Thùc tÕ lîn n¸i kh«ng bµi tiÕt ra cÇu trïng vµ kh«ng tham gia g©y nhiÔm cho m«i tr-êng. Tr-íc hÕt lµ lîn con tù c¶m nhiÔm cÇu trïng ®· bÞ c¸c løa tr-íc bµi tiÕt ra vµ l-u c÷u trong chuång. KST nµy rÊt ®Ò kh¸ng, cã thÓ tån t¹i nhiÒu th¸ng trong m«i tr-êng. PhÇn lín c¸c ®ît khö trïng ®Òu kh«ng hiÖu qu¶ ®Ó tiªu diÖt chóng. Sµn xi m¨ng më ®-êng cho cÇu trïng bëi v× rÊt khã cä röa s¹ch. 2.3. C¸c vi khuÈn 2.3.1. E. coli Vi khuÈn E. coli cã tù nhiªn trong ruét lîn. §Ó g©y ra Øa ch¶y cho lîn con, c¸c chñng g©y bÖnh ph¶i cã nh÷ng nh©n tè gióp nã b¸m vµo thµnh cña ruét non. Nh÷ng nh©n tè g¾n kÕt ®-îc x¸c ®Þnh b»ng nh÷ng ch÷ vµ sè vµ nh÷ng nh©n tè chÝnh lµ F4 (K88), F5 (K99) vµ F41. Chóng cã nh÷ng gen cho phÐp s¶n sinh ®éc tè (Sta, STb, LT). Ng-êi ta gäi nh÷ng chñng ®ã lµ E.coli gây độc tố ruột ( Enterotoxinogenic E.coli -ETEC). Øa ch¶y do E. coli th-êng xuÊt hiÖn ë lîn s¬ sinh, g©y Øa ch¶y láng tr¾ng vµng vµ l©y chËm trong mét æ, bÖnh g©y thµnh dÞch gièng víi TGE. Tû lÖ chÕt cã thÓ cao nÕu kh«ng ®iÒu trÞ. H¬n n÷a, kh«ng hiÕm thÊy riªng chØ ë lîn con s¬ sinh, lîn mÑ cã thÓ mang trïng vµ g©y nhiÔm cho lîn con. M«i tr-êng còng lµ nguån hay g©y nhiÔm. NhiÒu nh©n tè cã thÓ më ®-êng cho Øa ch¶y s¬ sinh do E. coli vµ sÏ ®-îc th¶o luËn ë d-íi 2.3.2. Clostridium perfringens typ C Clostridium perfringens typ C cã thÓ g©y bÖnh cho l¬n con ®ang bó ë tuæi kh¸c nhau. Øa ch¶y do ®éc tè cña vi trïng s¶n ra. TriÖu chøng l©m sµng thay ®æi theo tuæi lîn con. NÕu lîn bÞ nhiÔm trong nh÷ng ngµy ®Çu tiªn cña ®êi sèng, thÊy cã Øa ra m¸u. Nhanh chãng g©y chÕt, ®«i khi ch-a quan s¸t thÊy bÞ ®i Øa. Khi xuÊt hiÖn trong mét ®µn kh«ng miÔn dÞch, tû lÖ chÕt cã thÓ rÊt cao, thËm chÝ 100% lîn cña æ. Tuæi nhiÔm t¨ng lªn, Øa ra m¸u chuyÓn thµnh Øa láng n©u nh¹t vµ cã c¸c thøc ¨n sãt l¹i. ChÕt ®Õn chËm h¬n vµ ng-êi ta thÊy nh÷ng con sèng sãt bÞ chËm lín. Tuy nhiªn typ Øa ch¶y nµy ngµy nay Ýt thÊy h¬n. Ng-êi ta t×m thÊy vi khuÈn trªn da lîn n¸i vµ trong ph©n. Gièng nh- nh÷ng typ Clostridium kh¸c, Clostridium perfringens typ C còng thÊy trong m«i tr-êng d-íi d¹ng rÊt ®Ò kh¸ng gäi lµ nha bµo. 2.3.3. Clostridium perfringens typ A HiÖn nay Clostridium perfringens Typ A râ rµng lµ nh©n tè g©y Øa ch¶y, g©y tæn thÊt nhiÒu cho lîn bó mÑ. Kh«ng chØ v× nã g©y ra bÖnh nÆng, mµ cßn v× nã rÊt khã gi¶i quyÕt ®Õn cïng. Cßn nhiÒu ®iÒu chóng ta cÇn biÕt vÒ nã vµ vÒ vÊn ®Ò t¹o miÔn dÞch cho lîn con chèng bÖnh. Cã nhiÒu diễn biến kh¸c nhau cña tr¹i nµy víi tr¹i kh¸c vµ ngay c¶ trong néi bé mét tr¹i, khã kh¨n lµ nh÷ng ph©n lËp vi khuÈn cã 80% hay h¬n gièng nhau vÒ di truyÒn. Thªm n÷a, khã t×m l¹i ®-îc ngay nh÷ng chñng ®ã ë nh÷ng con lµnh vµ nh÷ng con cã dÊu hiÖu l©m sµng ia ch¶y. Øa ch¶y x¶y ra ngay ngµy ®Çu tiªn s¬ sinh. Th-êng Øa láng tr¾ng vµng nh¹t; còng kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Æc hiÖu nµo. Mét tû lÖ lín æ cã thÓ bÞ m¾c, nh-ng tû lÖ chÕt sÏ Ýt h¬n. Øa ch¶y th-êng tù chÊm døt, nh-ng g©y chËm sinh tr-ëng vµ t¨ng tû lÖ chÕt tr-íc-cai s÷a, do h«n mª ®Õn chÕt cña lîn con. Gièng nh- Clostridium perfringens typ C, Øa ch¶y lµ do ®éc tè cña vi khuÈn. Ng-êi ta thÊy vi khuÈn cã trong ph©n vµ trªn da cña lîn n¸i. H×nh nh- lµ cã sù mÊt c©n b»ng hÖ sinh vËt ruét vµ ®ã cã thÓ lµ nguyªn nh©n. Còng v× thÕ cÇn cè g¾ng khi ®ì ®Î. 2.3.4 Clostridium difficile BiÓu hiÖn l©m sµng cña Clostridium difficile rÊt gièng víi Clostridium perfringens typ A. Trªn thùc tÕ, vi khuÈn g©y Øa láng vµng nh¹t ®Õn nh·o kh«ng ®Æc hiÖu ë lîn con tõ 1 ®Õn 7 ngµy tuæi. Øa ch¶y còng do ®éc tè g©y ra. Clostridium difficile ngµy cµng gÆp nhiÒu trong ch¨n nu«i. Cã thÓ g©y m¾c ë tû lÖ lín c¸c æ, nh-ng tû lÖ chÕt th-êng Ýt h¬n. ChËm sinh tr-ëng vµ chÕt ®ét ngét lµ nh÷ng tæn thÊt chñ yÕu. Gièng nh- nh÷ng Clostridium kh¸c, nha bµo ®Ò kh¸ng trong m«i tr-êng vµ lµ nguån g©y nhhiÔm. Nh-ng nh÷ng nh©n tè rñi ro th-êng lu«n buéc téi cho Cl. difficile lµ lµm mÊt c©n b»ng hÖ ruét thø ph¸t sau ®iÒu trÞ b»ng kh¸ng sinh. Khi ®iÒu trÞ b»ng kh¸ng sinh tiªm b¾p hoÆc cho uèng, cã thÓ c¸c kh¸ng sinh 84
  4. nµy t¸c ®éng vµo ruét lîn con. Ng-êi ta gÆp l¹i trong ®-êng tiªu ho¸ nhiÒu vi khuÈn tån t¹i b×nh th-êng vµ duy tr× c©n b»ng. Mét sè kh¸ng sinh cã thÓ t¸c ®éng lªn nh÷ng vi khuÈn cã Ých vµ còng lµm vì c©n b»ng. §iÒu ®ã cho phÐp nh÷ng vi khuÈn cã h¹i sinh s«i n¶y në vµ g©y ra Øa ch¶y. V× vËy, khi chÈn ®o¸n Øa ch¶y do Clostridium difficile, cÇn xem l¹i quy tr×nh ch¨m sãc lîn s¬ sinh. Ng-êi ta kh«ng thÓ nãi vÒ Clostridium difficile mµ l¹i kh«ng tham kh¶o ®Õn nh÷ng ca nhiÔm trïng ë ng-êi ®· g©y thµnh thêi sù trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. MÆc dï ch-a cã ®Çy ®ñ c¸c nghiªn cøu ®Ó biÕt râ kh¶ n¨ng truyÒn tõ ®éng vËt sang ng-êi, ch-a cã kÕt luËn ®Çy ®ñ vÒ kh¶ n¨ng nµy. Trong khi cßn ch-a ch¾c ch¾n, ®iÒu quan träng lµ nªn t¾m röa kü vµ khö trïng tay sau khi tiÕp sóc víi lîn con Øa ch¶y. Cã nh÷ng nh©n tè nhiÔm trïng kh¸c Ýt thÊy h¬n cã thÓ dÝnh d¸ng ®Õn Øa ch¶y, nh-ng kh«ng ®Ò cËp ®Õn trong bµi viÕt nµy. Còng cÇn chó ý r»ng víi mét vµi nh©n tè g©y bÖnh kÓ trªn ®©y, Øa ch¶y ë lîn lín h¬n hoÆc c¸c bÖnh kh¸c còng cÇn ®-îc quan s¸t. 3. Nh÷ng nh©n tè më ®-êng Víi nhiÒu lo¹i Øa ch¶y mµ chóng ta ®· gÆp, sù hiÖn diÖn cña mÇm bÖnh vÉn ch-a ®ñ g©y ra bÖnh. MiÔn dÞch kh«ng ®Çy ®ñ vµ ¸p lùc nhiÔm trïng cao th-êng rÊt quan träng. NhiÒu nh©n tè më ®-êng cã thÓ g©y ra hoÆc thÕ nµy hoÆc thÕ kia vµ ng-êi ta th-êng cã thÓ c¶i thiÖn t×nh h×nh ®Ó kh¾c phôc chóng. Sau ®©y lµ nh÷ng nh©n tè ®¸ng chó ý : -§é Èm cao: thuËn lîi cho vi trïng ph¸t triÓn -NhiÖt ®é qóa l¹nh: Lîn con mÊt nhiÖt vµ trë nªn yÕu h¬n, nhu ®éng ruét chËm l¹i vµ lîn con kÐm lo¹i th¶i vi khuÈn trong ®-êng ruét. -NhiÖt ®é qu¸ nãng: lîn n¸i ®ïa nghich trong n-íc lµm t¨ng ®é Èm. Gi¶m tiªu thô thøc ¨n -ít, lµm gi¶m s¶n xuÊt s÷a. -Bó s÷a ®Çu kh«ng ®Çy ®ñ: gi¶m miÔn dÞch cña lîn con. H¬n n÷a, s÷a ®Çu lµ nguån nhiÖt n¨ng vµ nhiÖt ®é quan träng víi lîn con, lµm lîn con bÞ yÕu h¬n. S¶n xuÊt s÷a ®Çu kh«ng ®Çy ®ñ hoÆc chÊt l-îng xÊu. -Lan truyÒn vi khuÈn tõ chuång nµy sang chuång kh¸c qua ñng, tay, dông cô thiÕn vµ bÎ nanh, kim tiªm, xe ®Èy, v.v… -Giã lïa: lµm gi¶m nhiÖt ®é lîn con. §«i khi khã nhËn th©y ®iÒu ®ã do chiÒu cao cña chóng ta. -Quy tr×nh cä röa/khö trïng kh«ng thÝch ®¸ng. 3.1. BiÖn ph¸p vÖ sinh Nh- chóng ta ®a biÕt, m«i tr-êng lµ yÕu tè chñ yÕu trong chu tr×nh truyÒn l©y Øa ch¶y s¬ sinh. CÇn ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p vÖ sinh tèt ®Ó gi¶m ¸p lùc nhiÔm trïng. Sau ®©y nh¾c l¹i nh÷ng giai ®o¹n chÝnh ®Ó cä röa tèt: - Dän s¹ch hoµn toµn phßngvµ lÊy ®i nh÷ng chÊt h÷u c¬ (n¹o ph©n, lÊy ®i nh÷ng chÊt Èm -ít trong c¸c m¸ng, v.v…). -Réi n-íc lªn bÒ mÆt. -Cä m¹nh -Dïng sµ phßng, ®Ó t¸c ®éng 10 ®Õn 15 phót vµ röa s¹ch. Giai ®o¹n nµy lµ hµng ®Çu ®Ó lµm s¹ch nh÷ng vi khuÈn b¸m, cho phÐp lo¹i bá kho¶ng 85% vi khuÈn trong m«i tr-êng. -§Ó kh« råi dïng thuèc s¸t trïng. -§Ó kh« tr-íc khi ®-a gia sóc vµo. -Khö trïng c¸c cèng tho¸t n-íc vµ c¸c bÒ mÆt b»ng søc nãng cã thÓ tiÕn hµnh ®Þnh kú ®Ó gi¶m ¸p lùc nhiÔm trïng6. -T¾m cho lîn n¸i b»ng dung dÞch Virkon® còng tèt. 4. ChÈn ®o¸n Tr-íc hÕt, biÖn ph¸p chÈn ®o¸n tèt vµ ®Çy ®ñ nhÊt lµ göi con vËt sèng ®Õn phßng thÝ nghiÖm. Nh÷ng con vËt ®ã ph¶i ch-a ®-îc dïng kh¸ng sinh khi sinh ra còng nh- khi ®iÒu trÞ Øa ch¶y, bëi v× ®iÒu ®ã cã thÓ ng¨n trë sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn g©y bÖnh. Chóng ta còng chän nh÷ng lîn ®¹i diÖn cho t×nh h×nh cña tr¹i. Ch¼ng h¹n, khi thÊy Øa ch¶y g©y ë nhiÒu æ gièng nhau, cÇn gi÷ c¸c lîn con kh«ng ®iÒu trÞ Øa ch¶y trong nh÷ng æ kh¸c nhau. Nh- 85
  5. vËy, h·y x¸c ®Þnh 2 lîn con kh«ng ®iÒu trÞ cho mçi æ trong 3 ®Õn 4 æ cã triÖu chøng gièng nhau. §õng quªn chän æ mµ ®· thÊy sím nhÊt, nã cã thÓ bÞ nhiÔm c¸c mÇm bÖnh Øa ch¶y kh¸c nhau so víi c¸c æ kh¸c. Ng-îc l¹i, nÕu ®· thÊy Øa ch¶y lan tíi 90%, th× còng cÇn chän ë nh÷ng æ x¶y ra cuèi cïng ®Ó göi tíi phßng thÝ nghiÖm. Còng tèt khi thu thËp nh÷ng th«ng tin; nã cã thÓ cho b¹n nh÷ng chØ dÉn vÒ nguyªn nh©n ®óng cña Øa ch¶y. CÇn n¾m vÒ tuæi nµo b¾t ®Çu triÖu chøng l©m sµng, lo¹i nµo bÞ nhiÔm, biÓu hiÖn bªn ngoµi cña Øa ch¶y, cã kÕt hîp nh÷ng g× ®Æc biÖt kh«ng, bao nhiªu æ bÞ m¾c, bao nhiªu con m¾c trong mét æ, bao nhiªu con khái hay chÕt,v.v.. 5. §iÒu trÞ vµ biÖn ph¸p kiÓm so¸t 5.1. §iÒu trÞ Chóng ta cã thÓ thö ®iÒu trÞ triÖu chøng. Tr-íc tiªn cÇn t¹o m«i tr-êng tiÖn nghi cho lîn con. Chóng lu«n cÇn nhiÖt ®é vµ nªn t¨ng thªm ®Ìn s-ëi. Lµm kh« nÒn chuång b»ng bét hót kh« vµ lµm gi¶m ®é Èm. Lîn con bÞ mÊt n-íc nhiÒu khi bÞ Øa ch¶y. Ta cã thÓ cho chóng n-íc vµ ®iÖn gi¶i ®Ó bï chç chóng ®· mÊt. Nªn chuÈn bÞ mét dung dÞch th-êng xuyªn míi, bëi v× cÇn tr¸nh nh÷ng b×nh ®ã trë thµnh m«i tr-êng cã vi khuÈn. Víi vi khuÈn, c¸c kh¸ng sinh kh¸c nhau cã thÓ lu«n hiÖu qu¶ ®Ó ch÷a Øa ch¶y. Chän kh¸ng sinh cÇn tiÕn hµnh theo vi khuÈn g©y nªn bÖnh vµ víi søc ®Ò kh¸ng cña chóng. Kh¸ng sinh còng cã thÓ dïng ®Ó phßng, nh-ng kh«ng nªn dïng mét dung dÞch trong thêi gian dµi. Vi khuÈn cã thÓ nhanh chãng trë thµnh nhên víi kh¸ng sinh ®ã. ChÝnh v× thÕ mµ chóng ta th-êng gÆp nh÷ng vi khÈu ®a ®Ò kh¸ng vµ thuèc kh«ng cßn t¸c dông n÷a. 5.2. TrÞ phßng bÖnh cÇu trïng Nh÷ng ng-êi ®· lµm vÒ bÖnh cÇu trïng h¼n biÕt râ Baycox, mét thuèc chèng cÇu trïng rÊt hiÖu qu¶ ®Ó phßng bÖnh nµy. Nhưng loa8ij này hiện nay nay kh«ng ®-îc dïng n÷a. Nh÷ng thuèc trÞ cÇu trïng kh¸c ®· ®-îc thö nghiÖm cho kÕt qu¶ mÜ m·n h¬n. Có hai loạI thuèc ®¸ng ®-îc nªu lªn v× chóng cho kÕt qu¶ rÊt tèt: Deccox lµ thuèc ®-îc c«ng nhËn cho thªm vµo thøc ¨n cho bß vµ gia cÇm, còng ®-îc dïng cho lîn. Nã cã thÓ ®-îc hoµ tan vµo mét s¶n phÈm ngon miÖng nh- bét s÷a hay s¶n phÈm ngät kh¸c vµ cho l¬n con ¨n trong c¸c b¸t hoÆc trªn ®Êt trong nhiÒu ngµy, còng cã thÓ hoµ vµo n-íc vµ b¬m vµo miÖng 3 lÇn c¸ch nhau 2 ngµy. Tr-êng hîp nÆng h¬n, Diclazuril lµ mét lùa chän tèt. Nã lµ thuèc ®-îc phÐp dïng cho gia cÇm. §-îc dïng mét lÇn cho mçi lîn con b»ng ®-êng miÖng vµo 3 ngµy tuæi. KÕt qña cã thÓ so víi Baycox. Dïng nh÷ng thuèc ®ã ®Ó ®iÒu trÞ Øa ch¶y khi bÖnh cßn sím, bëi v× nh÷ng thiÖt h¹i x¶y ra khi Øa ch¶y ®· xuÊt hiÖn vµ th-êng lµ qu¸ muén. CÇn chó ý lµ phÇn lín nh÷ng thuèc khö trïng th-êng kh«ng hiÖu qu¶, cã mét gi¶i ph¸p, quÐt s¬n chuång ®Î. Lµm thÕ ®ßi hái nhiÒu thêi gian vµ lao ®éng, nh-ng cho phÐp giam h·m c¸c ký sinh trïng d-íi líp s¬n vµ lµm chóng kh«ng x©m nhËp ®-îc vµo lîn con. 5.3. Vacxin th-¬ng m¹i Cã nh÷ng vacxin th-¬ng m¹i cho c¸c mÇm bÖnh sau: GET, rotavirus, E. coli vµ Clostridium perfringens typ C. Nh÷ng vacxin nµy th-êng cã hiÖu qu¶ tèt chèng Øa ch¶y. Nã ®-îc dïng cho lîn n¸i tr-íc khi ®Î vµ /hoÆc lîn con . Tr¸i l¹i cã nh-îc ®iÓm khi sö dông vacxin chèng viªm d¹ dµy-ruét truyÒn nhiÔm: nã lµ virus sèng biÕn ®æi vµ kh«ng ®-îc khuyÕn c¸o dïng cho nh÷ng tr¹i ©m tÝnh (kh«ng cã bÖnh) hoÆc tr¹i ch-a bao giê dïng vacxin nµy. H¬n n÷a, v× bÖnh ngµy cµng Ýt thÊy h¬n ë Canada, mét chiÕn l-îc thanh to¸n trong tr-êng hîp dÞch ch¾c ch¾n sÏ ®-îc chØ đÞnh. 5.4. Vacxin taÞ chç (vacxin chuång, Autovaccine) Canada kh«ng cã vacxin th-¬ng m¹i cho Clostridium perfringens typ A vµ Clostridium difficile. NÕu cÇn phßng c¸c nh©n tè nµy cã thÓ s¶n xuÊt vacxin t¹i chç. Nh÷ng vacxin nµy ®-îc s¶n xuÊt trong phßng thÝ nghiÖm tõ nh÷ng vi khuÈn ®-îc ph©n lËp ®Æc hiÖu cho tr¹i. Nã kh«ng cã vi khuÈn sèng, cã thÓ bao gåm nhiÒu vi khuÈn kh¸c nhau cho phÐp phèi hîp duy nhÊt phï hîp víi tr¹i. 86
  6. Tr-êng hîp víi Clostridium perfringens typ A, c¸c test ®-îc lµm trong phßng thÝ nghiÖm ®Ó chøng tá sù cã mÆt cïng lóc cña vi khuÈn vµ ®éc tè trong vacxin. VÒ Clostridium difficile, hiÖn nay phßng thÝ nghiÖm ch-a cã test ®Ó ph¸t hiÖn ®éc tè, nh-ng ta cã thÓ gi¶ thiÕt r»ng cã ®äc tè trong ®ã. Nh÷ng nghiªn cøu ®· cho thÊy hiÖn diÖn cña kh¸ng thÓ alpha chèng Cl. difficile ®· cho phÐp phßng kÕt hîp, lo¹i bá nh÷ng chÊt tiÕt, viªm vµ phßng bÖnh ë chuét vµ chuét hang7. V× thÕ, mét lîn n¸i cã ®¸p øng miÔn dÞch víi ®éc tè, lîn con sÏ ®-îc b¶o vÖ qua s÷a ®Çu. Nh÷ng vacxin t¹i chç cã thÓ cho nh÷ng kÕt qu¶ thay ®æi gi÷a tr¹i nµy víi tr¹i kh¸c. ThÝ dô về tr-êng hîp mét tr¹i ®· dïng vacxin t¹i chç cã lîi. Tr¹i n¸i sinh s¶n cã 1400 n¸i cã bÞ Øa ch¶y s¬ sinh tõ ®Çu n¨m 2007. Ng-êi ta thÊy cã hai typ Øa ch¶y. Typ ®Çu xuÊt hiÖn gi÷a 24 vµ 48 giê sau khi sinh, ph©n láng vµng vµ nhiÔm kho¶ng 90% sè æ. Tr¹i ®· ®iÒu trÞ b»ng kh¸ng sinh tiªm (pÐnicilline, ceftiofur), vẫn còn mét tû lÖ lín lîn con bÞ chÕt hoÆc chÕt h«n mª do Øa ch¶y. Typ Øa ch¶y kh¸c xuÊt hiÖn kho¶ng 7-8 ngµy tuæi vµ ph©n cã mÇu n©u-®á. Nã xuÊt hiÖn Ýt, nh-ng hÇu nh- tÊt c¶ lîn con cña æ bÞ nhiÔm ®Òu chÕt nhanh sau khi b¾t ®Çu triÖu chøng l©m sµng. Mçi typ ®· göi hai lîn Øa ch¶y cho phßng thÝ nghiÖm vµ kết quả ®-îc chÈn ®o¸n do Clostridium difficile, E. coli ETEC F4+,Clostridium perfringens typ C Mét vacxin t¹i chç gồm c¶ 3 vi lhuÈn ®· ®-îc chÕ ra. Tuy vậy ng-êi ta ®· ph¶i chê ®îi kho¶ng mét th¸ng tõ khi dÆt hµng ®Õn khi nhËn. Gi÷a thêi gian ®ã, tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 8, tÊt c¶ lîn con s¬ sinh ®-îc tiªm tylosin. Th¸ng 8, b¾t ®Çu tiªm vacxin vµ, th¸ng 9, nh÷ng lîn con cña nh÷ng mÑ ®-îc tiªm ra ®êi. Khi ®ã ngõng tiªm tylosin ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña vacxin. D-íi ®©y lµ phÇn tr¨m chÕt trong n¨m 2007: B¶ng 2 :Tỷ lệ lợn chÕt tr-íc cai s÷a cña th¸ng (%) Th¸ng/ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 2007 Tû lÖ chÕt 11,9 15,0 18,3 18,5 16,2 15,7 13,5 14,3 12,3 13,5 15,3 15,7 (%) Ỉa ch¶y §iÒu trÞ Tylosin Vacxin t¹i chç 17,0% 14,5% 14,2% B¶ng 3:Tỷ lệ % chÕt tr-íc cai s÷a do Øa ch¶y / th¸ng Th¸ng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 /2007 Tû lÖ Ch-a chÕt 1,7 11,2 19,8 26,3 18,5 19,6 5,0 7,0 6,6 3,2 4,1 cã Øa ch¶y §iÒu trÞ Vacxin t¹i chç 19,0% Tylosin 10,5% 4,6% GÇn ®©y, Øa ch¶y g©y cho 10% vµ sè æ Ýt h¬n . Trong tr-êng hîp nµy, ®· t-¬ng ®èi dÔ ph©n lËp t¸c nh©n g©y bÖnh vµ thu ®-îc vacxin hiÖu qu¶ cao. Kh«ng ph¶i bao giê còng nh- vËy, chóng ta h·y xem mét ca l©m sµng kh¸c ở mét tr¹i cã 900 n¸i, bÞ Øa ch¶y s¬ sinh trë ®i trë l¹i. xuÊt hiÖn vµo 2 ®Õn 4 ngµy tuæi sau sinh. Nh÷ng lîn con hoÆc ruét non cña 2 lîn con ®· ®-îc ®-a xét nghiệm 3 lÇn , kết quả ph©n lËp ®-îc 3 chñng kh¸c nhau cña E. coli vµ mét chñng Clostridium perfringens typ A. Vacxin t¹i chç ®· ®-îc chÕ tõ nh÷ng chñng nµy, nh-ng khæ thay, nh÷ng ca Øa ch¶y kho¶ng 7 ngµy tuæi l¹i xuÊt hiÖn. Hai lîn con kh¸c ®· ®-îc ®-a ®Õn phßng thÝ nghiÖm vµ ®· thu ®-îc mét chñng E, coli kh¸c, kh¸c víi nh÷ng chñng cã trong vacxin. Chñng nµy ®· ®-îc thªm vµo ®Ó s¶n xuÊt vacxin tiÕp theo. ThÝ dô thø hai nµy ®¸ng th¶o luËn lµ chóng ta cã thÓ gÆp khi ®· quyÕt ®Þnh dïng vacxin t¹i chç. Giữa mét tr¹i nµy víi mét tr¹i kh¸c, c¸c mÇm bÖnh cã thÓ kh¸c nhau vµ kh«ng ®¸p øng víi vacxin. ChÝnh v× thÕ, chØ nªn lµm khi nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c tá ra kh«ng kÕt qu¶. 87
  7. 5.5. Thuèc bæ sung thøc ¨n cho lîn n¸i Môc ®Ých ®-a kh¸ng sinh vµo thøc ¨n cho lîn n¸i lµ lµm gi¶m sè vi khuÈn cã h¹i trong ruét vµ trong ph©n lîn n¸i vµ còng ®Ó lµm gi¶m ¸p lùc nhiÔm cho m«i tr-êng, Thuèc BMD 110® lµ kh¸ng sinh ®ùoc dïng ®Ó kiÓm so¸t Øa ch¶y do Clostridium perfringens ë lîn con. Dïng liÒu 2,5 kg / tÊn thøc ¨n trong 14 ngµy tr-íc vµ 21 ngµy sau ®Î. C¸c nghiªn cøu cho thÊy lµ BMD lµm lîn n¸i gi¶m bµi xuÊt Clostridium, c¶i thiÖn sinh tr-ëng vµ gi¶m tû lÖ lîn con chÕt vµ kh«ng gi¶m träng l-îng cña lîn n¸i trong thêi gian cho s÷a8. §· thÊy gi¶m m¹nh c¸c ca Øa ch¶y ë mét sè ®µn sau khi cho thªm BMD trong thøc ăn trong khi nh÷ng ®µn kh¸c hÇu nh- kh«ng t¸c ®éng g×. Chó ý lµ Virginiamycine còng ®-îc thªm vµo thøc ¨n lîn n¸i cã thÓ cã mét vµi t¸c dông lªn Clostridium, nh÷ng kh«ng ph¶i lµ thuèc ®Æc hiÖu ®Ó dïng. 5.6. Probiotic víi lîn n¸i C¸c probiotic lµ nh÷ng vi sinh vËt (vi khuÈn hoÆc men), khi ®-îc ¨n víi l-îng ®Çy ®ñ sÏ gióp lµm phong phó hÖ vÞ khuÈn b×nh th-êng, còng ®Ó phßng vµ ®iÒu trÞ mét sè bÖnh tiªu ho¸. Yogourt lµ mét s¶n phÈm tèt gåm nh÷ng vi khuÈn cã lîi cho søc khoÎ. Sö dông probiotic cho lîn n¸i, t¹o ra sù c¹nh tranh víi nh÷ng vi khuÈn cã h¹i b»ng c¸ch cho thªm nh÷ng vi khuÈn cã Ých vµ nh- vËy lµm gi¶m bµi xuÊt nh÷ng vi khuÈn g©y bÖnh ë trong ph©n. Men SB l ®· ®-îc x¸c ®Þnh dïng cho lîn n¸i nu«i con víi 3g/ n¸i/ ngµy trong suèt tuÇn cuèi chöa vµ 1g/ n¸i/ ngµy trong thêi gian cho s÷a. Trong mét tr¹i cã vÊn ®Ò víi Clostridium, men SB ®· lµm gi¶m sè æ nhiÔm bÖnh tõ 20% xuèng 5,2%. Còng ®· lµm lîn n¸i chöa ¨n tèt h¬n, sè lîn con cai s÷a cao h¬n vµ t¨ng träng l-îng cai s÷a. 5.7. Probiotic víi lîn con Dïng probiotic cho lîn con, ®Ó phßng c¸c vi khuÈn cã h¹i trµn ngËp trong hÖ ruét. Fer- Lac 25 lµ mét hçn hîp nh÷ng vi khuÈn kh¸c nhau vµ vitamin d-íi d¹ng bét. Ta trén víi n-íc ®Ó thµnh mét dung dÞch b¬m trùc tiÕp vµo miÖng lîn con khi sinh. Nã cã mét vµi t¸c dông trong tr-êng hîp ®i Øa ch¶y cã nguy c¬ lµm mÊt th¨ng b»ng hÖ ruét (C. difficile, C. perfringens typ A) vµ kh«ng ®¾t . 5.8. Nh÷ng s¶n phÈm kh¸c Mét sè s¶n phÈm ®· ®-îc giíi thiÖu trong bµi nµy. Nh÷ng th«ng tin nµy ®Õn tõ kinh nghiÖm c¸ nh©n, cña c¸c ®ång nghiÖp hoÆc nh÷ng d÷ liÖu y v¨n. Kh«ng cã danh s¸ch ®Çy ®ñ cña tÊt c¶ c¸c lùa chän. BiÕt r»ng nh÷ng s¶n phÈm kh¸c cã thÓ còng cho kÕt qu¶ tèt. 6. KÕt luËn Nh- ta d· biÕt, Øa ch¶y s¬ sinh lµ vÊn ®Ò g©y ®au ®Çu. Mét vµi t¸c nh©n dÔ kiÓm so¸t h¬n nh÷ng t¸c nh©n kh¸c, víi chóng kh«ng cã gi¶i ph¸p kú diÖu nµo. Cã thÓ chØ riªng mét trong nh÷ng biÖn ph¸p kÓ trªn ®©y kh«ng gi¶i quyÕt ®-îc tËn gèc vÊn ®Ò. Gi¶i ph¸p n»m ë chç c¶i thiÖn qu¶n lý vµ vÖ sinh, vµ ®«i khi trong viÖc kÕt hîp nh÷ng yÕu tè kiÓm so¸t kh¸c nhau. NÕu cã vÊn ®Ò trôc trÆc ë tr¹i cña b¹n, tr-íc tiªn kh«ng nªn mÊt hy väng bëi v×, nh- ta ®· thÊy, c¸c kÕt qu¶ cã thÓ kh¸c nhau gi÷a c¸c tr¹i. CÇn kiªn tr× vµ thö nghiÖm, còng ®õng quªn thu thËp c¸c d÷ liÖu cho phÐp ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ. Mét thµnh c«ng kh«ng chØ tù kÕt thóc duy nhÊt b»ng sù cã hoÆc kh«ng cã Øa ch¶y, nh-ng cã thÓ ®-îc ®¸nh gi¸ b»ng tû lÖ chÕt, c¸c ®iÒu trÞ ®· tiÕn hµnh vµ b»ng träng l-îng cai s÷a. Lê Quang Toản st và dịch (Nguồn :Les diarrhées néonatales : quel casse-tête ! EXPO-CONGRÈS DU PORC DU QUÉBEC 2008) 88
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2