Báo cáo khoa học: Ảnh hưởng dòng chảy mặt trên đất dốc đến thay đổi lý hoá tính của đất lúa nước dưới chân đồi tại tân minh đà bắc - hoà bình

Chia sẻ: Nguyễn Phi Nhung Nhung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

106
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việc nghiên cứu ảnh h-ởng của các dòng chảy (n-ớc v: dinh d-ỡng) từ trên đất dốc xuống đất lúa n-ớc phía d-ới đến sự thay đổi tính chất lý hoá học của chúng đang đ-ợc các nh: khoa học trên thế giới quan tâm. Theo Sparovek v: cộng sự (2001) trong l-u vực nhỏ ở miền nam Brazil l-ợng đất mất do xói mòn trung bình 15 tấn/ha l: nguyên nhân l:m mất diện tích canh tác ở vùng đất thấp. Jae-Young Cho (1999) cho rằng ở Nam Triều Tiên trong một l-u vực, l-ợng dinh d-ỡng mất do tác động của dòng chảy trong ruộng lúa đối với đạm l:...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: Ảnh hưởng dòng chảy mặt trên đất dốc đến thay đổi lý hoá tính của đất lúa nước dưới chân đồi tại tân minh đà bắc - hoà bình

Báo cáo khoa học: Ảnh hưởng dòng chả y mặt trên đất dốc đến thay đổi lý hoá tính của đất lúa nước dưới chân đồi tại tân minh đà bắc - hoà bình
T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp, TËp 1, sè 4/2003 ¶nh h−ëng dßng ch¶y mÆt trªn ®Êt dèc ®Õn thay ®æi lý ho¸ tÝnh cña ®Êt lóa n−íc d−íi ch©n ®åi t¹i t©n minh ®µ b¾c - hoµ b×nh Impact of slopping surface runoff on chemical and physical properties of the paddy field at the hill base NguyÔn V¨n Dung1 TrÇn §øc Viªn1, Ph¹m TiÕn Dòng1 Summary In the small watershed, the area of the paddy field accounts for 8,76 % of the total. Run-off is one of the main reasons causing depletion of the nutrients of the paddy field. The soil nutrient balance was negative for all indicators over three years: K: -2.77 kg, N: -0.72 kg in 2000 year and K: -5.78 kg, N: -24,02 kg in 2001; and K: -5,52 kg in 2002. The sedimentation rate in the paddy field depended on the field position from the hill base. At a distance of 10 m, the sediment was mainly sand, but from 10-20 m proportion of limon increased. The chemical and physical status of the paddy soil changed in negative direction with time and measures for preventing this should be taken. Keywords: Surface run-off, soil nutrients. t¸c n−¬ng rÉy cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng vïng 1. §Æt vÊn ®Ò1 T©n Minh - § B¾c- Ho B×nh ® ¶nh h−ëng ViÖc nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña c¸c dßng nh− thÕ n o ®Õn tÝnh chÊt lý ho¸ tÝnh cña ®Êt ch¶y (n−íc v dinh d−ìng) tõ trªn ®Êt dèc lóa n−íc d−íi ch©n ®åi. xuèng ®Êt lóa n−íc phÝa d−íi ®Õn sù thay ®æi tÝnh chÊt lý ho¸ häc cña chóng ®ang ®−îc c¸c 2. Néi dung v ph−¬ng ph¸p nh khoa häc trªn thÕ giíi quan t©m. Theo nghiªn cøu Sparovek v céng sù (2001) trong l−u vùc nhá Ph¹m vi nghiªn cøu: ThÝ nghiÖm ®Æt t¹i b¶n ë miÒn nam Brazil l−îng ®Êt mÊt do xãi mßn T¸t, x T©n Minh, § B¾c, Ho B×nh. DiÖn trung b×nh 15 tÊn/ha l nguyªn nh©n l m mÊt tÝch to n khu 3,54 ha, trong ®ã phÇn ®Êt dèc diÖn tÝch canh t¸c ë vïng ®Êt thÊp. Jae-Young (3,23 ha), ®Êt lóa n−íc l 0,31 ha (h×nh 1). Cho (1999) cho r»ng ë Nam TriÒu Tiªn trong Néi dung nghiªn cøu mét l−u vùc, l−îng dinh d−ìng mÊt do t¸c X¸c ®Þnh th nh phÇn c©n b»ng n−íc: ®éng cña dßng ch¶y trong ruéng lóa ®èi víi Môc ®Ých ®Ó tÝnh l−îng dinh d−ìng trong c¸c ®¹m l 94,8 kg/ha v l©n l 7,8 kg/ha. th nh phÇn cña ph−¬ng tr×nh (1). HiÖn nay vÊn ®Ò trªn vÉn ch−a ®−îc nghiªn RF-ET-DP-Qout= ∆θ(1) cøu cô thÓ ë ViÖt Nam. V× vËy môc tiªu cña Trong ®ã: b i b¸o n y nh»m t×m hiÓu sau thêi gian canh RF=L−îng m−a ®−îc ®o tù ®éng t¹i n¬i thÝ nghiÖm; 1 Trung t©m sinh th¸i m«i tr−êng 307
¶nh h−ëng dßng ch¶y mÆt trªn ®Êt dèc... ET=L−îng n−íc bay h¬i v DP=L−îng n−íc Qout = l−u l−îng n−íc ch¶y khái ruéng lóa thÊm s©u (ET v DP: ®o b»ng Lysimetter); (l/s) ∆θ=L−îng n−íc cßn l¹i sau thu ho¹ch lóa; L = ChiÒu réng m¸ng ®o (m) Qout= L−u l−îng n−íc ch¶y khái ruéng lóa H = §é s©u mùc n−íc ch¶y, ®o b»ng thiÕt bÞ (l/s) (ph−¬ng tr×nh 2). ®o n−íc tù ®éng (m) Qout= 1838×(L-0.2H)H^1.5(l/s) (2) M¸ng ®o Khu trång lóa n−íc H×nh 1. Khu thÝ nghiÖm X¸c ®Þnh l−îng dinh d−ìng ch¶y v o ruéng lóa tõ ®Êt dèc: MÉu n−íc ®−îc lÊy b»ng mét thiÕt bÞ tù ®éng thiÕt kÕ ®Æt cuèi suèi tr−íc khi n−íc H×nh 2. ThiÕt bÞ lÉy mÉu n−íc tr−íc khi n−íc ch¶y v o ruéng lóa, mÉu n−íc ®−îc lÊy sau ch¶y v o ruéng lóa khi kÕt thóc m−a trong 3 ng y liªn tôc (h×nh 2) dèc xuèng ruéng lóa nh©n víi nång ®é dinh X¸c ®Þnh l−îng dinh d−ìng ch¶y khái ruéng d−ìng cã trong mÉu n−íc. lóa. Tæng l−îng n−íc ch¶y khái ruéng lóa bao ¶nh h−ëng cña dßng ch¶y ®Õn thay ®æi tÝnh gåm l−îng n−íc bay h¬i, thÊm s©u v n−íc chÊt lý ho¸ tÝnh cña ®Êt ruéng lóa. ch¶y khái ruéng lóa qua m¸ng ®o, nh©n víi Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu nång ®é c¸c chÊt dinh d−ìng cã trong c¸c mÉu n−íc ë c¸c th nh phÇn trong ph−¬ng tr×nh c©n Tæng l−îng dinh d−ìng ch¶y v o ruéng lóa b»ng n−íc. L−îng dinh d−ìng cßn l¹i l sù ®−îc tÝnh b»ng tæng l−îng n−íc ch¶y tõ ®Êt 308
NguyÔn V¨n Dung, TrÇn §øc Viªn, Ph¹m TiÕn Dòng 2000 2001 2002 (t©n) 35 400 28.86 350 30 300 25 250 18.77 20 (kg) 200 15 150 10.98 10 100 5 50 0 0 2000 2001 2002 Nt Pt Kt Na Pa Ka H×nh 3. Tæng s¶n phÈm xãi mßn ch¶y tõ ®Êt dèc H×nh 4. Tæng NPK ch¶y tõ ®Êt dèc xuèng ®Êt lóa xuèng ®Êt lóa . *t=tæng sè, a=dÔ tiªu chªnh lÖch gi÷a tæng l−îng dinh d−ìng ch¶y kg; ®¹m tæng sè l 227,23 kg; ®¹m dÔ tiªu l v o v l−îng dinh d−ìng ch¶y ra khái ruéng 79,21 kg (h×nh 4). lóa. 3.2. Tæng l−îng dinh d−ìng ch¶y khái ruéng lóa 3. KÕt qu¶ v th¶o luËn Do tû lÖ diÖn tÝch ®Êt dèc so víi ®Êt lóa 3.1. Dinh d−ìng tõ ®Êt dèc ch¶y xuèng ®Êt n−íc l lín, ngo i ra chiÒu réng cña ruéng lóa lóa rÊt ng¾n (chiÒu réng trung b×nh tÝnh tõ ch©n Trong 3 n¨m (2000 - 2002) t¹i vïng ®Êt ®åi l 35 m) nªn khi cã m−a to, vËn tèc n−íc dèc b¶n T¸t thuéc x T©n Minh - § B¾c- Ho ch¶y trong ruéng lóa rÊt lín. §©y l nguyªn B×nh, diÖn tÝch rõng chiÕm 76,47%, diÖn tÝch nh©n chÝnh g©y dßng ch¶y b o mßn v mang ®Êt bá ho¸ v ®Êt trång s¾n cã xu h−íng t¨ng chÊt l¾ng ®äng, dinh d−ìng ra khái ruéng lóa. lªn theo tõng n¨m (n¨m 2000 diÖn tÝch ®Êt lóa Trong 3 n¨m (2000, 2001, 2002) s¶n phÈm xãi n−¬ng chiÕm 23,53%; n¨m 2001 diÖn tÝch lóa mßn mang ra khái l−u vùc t−¬ng øng l 13,54; chØ cßn 16,93%; diÖn tÝch ®Êt bá ho¸ l 0,4%; 13,44 v 4,32 tÊn (h×nh 5). diÖn tÝch s¾n l 6,19%. N¨m 2002, diÖn tÝch §¹m, l©n, v kali ch¶y khái ruéng còng cã ®Êt bá ho¸ còng t¨ng lªn 0,80%, v diÖn tÝch quy luËt gièng nh− c¸c chÊt ch¶y tõ trªn ®Êt trång s¾n l 22,72%). S¶n phÈm xãi mßn ch¶y dèc xuèng: dinh d−ìng ë d¹ng tæng sè lín h¬n tõ ®Êt dèc xuèng ruéng lóa tÝnh ®−îc theo thø ë d¹ng dÔ tiªu. Trong 3 n¨m n y, Kali bÞ mÊt tù l 18,77 tÊn; 28,86 tÊn v 10,98 tÊn t−¬ng nhiÒu nhÊt, l©n bÞ mÊt Ýt nhÊt. N¨m 2001, c¸c øng víi c¸c n¨m 2000; n¨m 2001 v 2002 chÊt dinh d−ìng mÊt nhiÒu h¬n c¶, ®Æc biÖt l (h×nh 3). Trong sè c¸c chÊt dinh d−ìng ch¶y kali tæng sè (391,56 kg) v kali dÔ tiªu tõ ®Êt dèc xuèng ®Êt lóa, Kali cã nhiÒu nhÊt, (258,36 kg). N¨m 2002, l−îng dinh d−ìng l©n cã Ýt nhÊt do qu¸ tr×nh ®èt n−¬ng l m rÉy ch¶y khái l−u vùc Ýt h¬n, trong ®ã ®¹m tæng sè cña ng−êi d©n. §Æc biÖt l trong n¨m 2001, l 67,82 kg, ®¹m dÔ tiªu l 63,68 kg (h×nh 6). Kali tæng sè cã 380 kg; Kali dÔ tiªu cã 260 309
¶nh h−ëng dßng ch¶y mÆt trªn ®Êt dèc... 2000 2001 2002 2000 2001 2002 450 450 400 400 350 350 300 300 250 (kg) 250 (kg) 200 200 150 150 100 100 50 50 0 0 Nt Pt Kt Na Pa Ka Nt Pt Kt Na Pa Ka H×nh 5. Tæng s¶n phÈm xãi mßn ch¶y khái l−u vùc H×nh 6. Tæng NPK ch¶y khái l−u vùc *t=tæng sè, a=dÔ tiªu 3.3. ¶nh h−ëng cña dßng ch¶y ®Õn thay ®æi c¹n kiÖt. N¨m 2001 l−îng ®¹m dÔ tiªu ch¶y dinh d−ìng trong ruéng lóa khái ruéng lóa l 0,72 kg v n¨m 2002 l Ruéng lóa víi l−îng bãn trung b×nh/1 ha 24,02 kg, ®©y l ®iÒu ®¸ng l−u ý cho d©n khi (10 tÊn ph©n chuång + 80N + 30 K v 60 P) cÊy lóa n−íc cÇn bæ sung c¸c lo¹i dinh d−ìng thu ®−îc n¨ng suÊt 3 tÊn/ha/vô. Sau khi c©n n y (h×nh 7). ®èi tæng l−îng dinh d−ìng v o v ra khái 3.4. Thay ®æi tÝnh chÊt lý ho¸ häc cña ®Êt lóa trªn to n ruéng thÝ nghiÖm (tÇng ®Êt ruéng lóa cho thÊy: c¸c chÊt dÔ tiªu mÊt nhiÒu mÆt) h¬n c¸c chÊt tæng sè, ®Æc biÖt n¨m 2001 v ¶nh h−ëng trªn dÉn sù thay ®æi tíi tr¹ng 2002 ®¹m v kali dÔ tiªu ®Òu ©m v mÊt nhiÒu th¸i ho¸ tÝnh cña ®Êt lóa n−íc qua 3 n¨m. Sù theo thêi gian l m cho dinh d−ìng ruéng lóa 40 C©n b»ng dinh d−ìng trong l−u vùc (kg) 2000 2001 2002 27,15 30 16,82 20 10,05 10 1,41 -0,29 0,63 0,87 2,89 0,09 0 -0,72 Pt -1,74 Nt Kt Na Pa -2,77 Ka -5,52 -10 -5,78 -11,66 -20 -30 -24,02 -33,91 -40 -40,04 -50 H×nh 7. Thay ®æi dinh d−ìng trªn ruéng lóa (*t=tæng sè, a=dÔ tiªu, dÊu (-) dinh d−ìng ch¶y khái ruéng lóa) 310
NguyÔn V¨n Dung, TrÇn §øc Viªn, Ph¹m TiÕn Dòng B¶ng 1. Tr¹ng th¸i ho¸ tÝnh ®Êt trong 3 n¨m nghiªn cøu N¨m pHKCl OM N P2O5 K2O N P2O5 K2O (%) mg/100 g ®Êt 2000 4,12 6,40 0,20 0,09 3,08 8,70 9,10 9,95 2001 3,91 4,95 0,16 0,05 4,82 9,33 5,73 11,53 2002 3,82 4,00 0,14 0,04 4,22 8,13 6,00 8,17 B¶ng 2. Thay ®æi th nh phÇn cÊp h¹t ®Êt trong 3 n¨m nghiªn cøu (%) N¨m C¸t Limon SÐt 2000 45,85 34,45 9,70 2001 59,13 29,62 11,25 2002 64,20 28,10 7,70 t¨ng lªn, trong 3 n¨m, tû lÖ c¸t t¨ng dÇn tõ 45,85 % n¨m 2000 lªn 64,2 % n¨m 2002. C¸t Limon SÐt 70 S¶n phÈm l¾ng ®äng kh¸c nhau tuú thuéc 60 v o kho¶ng c¸ch tÝnh tõ ch©n ®åi, qua theo dâi 50 CÊp h¹t (%) cho thÊy: kho¶ng c¸ch 10 m, s¶n phÈm chñ 40 30 yÕu l c¸t (62%); kho¶ng c¸ch tõ 10-20 m c¸t 20 41% v limon l 45,9 % tõ 20 m trë ra, s¶n 10 phÈm chñ yÕu l chÊt h÷u c¬ (61 %) (h×nh 8). 0 10 m 20 m 30 m 4. KÕt luËn Kho¶ng c¸ch Trong mét l−u vùc nhá, diÖn tÝch ®Êt lóa n−íc chØ chiÕm 8,76%, dßng ch¶y mÆt l H×nh 8. Thay ®æi th nh phÇn c¬ giíi ®Êt lóa nguyªn nh©n chÝnh l m mÊt dinh d−ìng trªn n−íc t×nh tõ ch©n ®åi ruéng lóa (chñ yÕu l dÔ tiªu): kali dÔ tiªu l 2,77 kg (2000) v 5,78 kg (2001); ®¹m dÔ tiªu thay ®æi n y ®−îc tr×nh b y ë b¶ng 1. §é l 0,72kg; n¨m 2002 ®¹m dÔ tiªu 24,02 kg v pHKCl gi¶m dÇn, biÕn ®æi tõ 4,12 xuèng cßn kali 5,52 kg. Nh− vËy dinh d−ìng trªn ®Êt lóa 3,82. ChÊt h÷u c¬, l©n tæng sè ®Òu gi¶m, c¸c gi¶m dÇn theo thêi gian. chÊt dÔ tiªu gi¶m nhiÒu, ®¹m dÔ tiªu tõ 8,7 S¶n phÈm cña xãi mßn l¾ng ®äng trªn ®Êt xuèng cßn 8,13 mg/100 gam ®Êt; kali v l©n lóa n−íc chØ l c¸t th« v ®¸ nhá hÇu nh− còng cã kÕt qu¶ t−¬ng tù kh«ng cã dinh d−ìng, c¸t l¾ng ®äng chñ yÕu ë Trong ®iÒu kiÖn canh t¸c trªn ®Êt dèc nh− vÞ trÝ c¸ch ch©n ®åi tõ 10-20 m. hiÖn nay cña d©n, nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p b¶o TÝnh chÊt lý, ho¸ tÝnh cña ®Êt lóa n−íc thay vÖ tèt, kh«ng chØ l m cho ®Êt dèc sÏ bÞ suy ®æi theo thêi gian víi chiÒu h−íng bÊt lîi dÇn, tho¸i m cßn ¶nh h−ëng xÊu tíi ®Êt lóa n−íc ®Æc biÖt l tû lÖ c¸t gia t¨ng, pH v c¸c chÊt tr−íc hÕt l dinh d−ìng v sau ®ã l th nh dinh d−ìng chÝnh ®Òu gi¶m. Nh− vËy ®Êt ® bÞ phÇn c¬ giíi cña chóng. B¶ng 2 cho thÊy suy tho¸i c¶ vÒ lý v ho¸ tÝnh, ®©y l hai ®Æc l−îng c¸t l¾ng ®äng trªn ®Êt lóa ng y c ng tr−ng cña suy tho¸i ®Êt (NguyÔn Tö Siªm v 311
¶nh h−ëng dßng ch¶y mÆt trªn ®Êt dèc... Th¸i Phiªn, 1999). ®èi víi ruéng lóa n−íc ë society of soil science and plant nutrition, pp: 343. d−íi ch©n ®åi, ®Ó ®¹t n¨ng suÊt cao cÇn bæ NguyÔn Tö Siªm, Th¸i Phiªn, 1999. §Êt ®åi nói sung dinh d−ìng, ®Æc biÖt l ph©n v« c¬. ViÖt nam: Tho¸i ho¸ v phôc håi. Nh xuÊt b¶n N«ng nghiÖp. T i liÖu tham kh¶o Sparovek, G; Ranieri, S.B.L, 2001. A conceptual Jae-Young Cho, Kang-Wan Han, and Jin-Kyu framework for the definition of the optimal Choi, 1999. “Balance of Nitrogen and width of riparian forest. Agriculture, Phosphorus in a paddy field of Central Korea”. Ecosystem & Environment, federal Soil Science and Plant nutrition, Vol.46. No.2. Agricultural Research Centre, USA, pp: 15. June 2000. Published, quarterly by Japanese 312