Báo cáo khoa học: "ĐẶC ĐIỂM CỦA MỘT SỐ LOẠI DỰ ÁN XÂY DỰNG TRONG PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH VÀ PHÂN TÍCH KINH TẾ - XÃ HỘI"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

113
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tóm tắt: Bài báo trình bày các đặc điểm chủ yếu cần tính đến trong quá trình phân tích tài chính và phân tích kinh tế xã hội các loại dự án đầu tư có xây dựng công trình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: "ĐẶC ĐIỂM CỦA MỘT SỐ LOẠI DỰ ÁN XÂY DỰNG TRONG PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH VÀ PHÂN TÍCH KINH TẾ - XÃ HỘI"

ĐẶC ĐIỂM CỦA MỘT SỐ LOẠI DỰ ÁN XÂY DỰNG TRONG PHÂN TÍCH TÀI CHÍNH VÀ PHÂN TÍCH KINH TẾ - XÃ HỘI TS. BÙI NGỌC TOÀN KS. NGUYỄN HOÀNG TÙNG Bộ môn Dự án và Quản lý dự án Khoa Công trình Trường Đại học Giao thông Vận tải Tóm tắt: Bài báo trình bày các đặc điểm chủ yếu cần tính đến trong quá trình phân tích tài chính và phân tích kinh tế xã hội các loại dự án đầu tư có xây dựng công trình. Summary: The paper presents the main characteristics requiring consideration in financial and socioeconomic analysis of construction projects of different categories. xây dựng là (i) các dự án xây dựng công trình I. ĐẶT VẤN ĐỀ công cộng và (ii) các dự án xây dựng công trình dân dụng và công nghiệp. Các loại dự án Các dự án đầu tư xây dựng công trình có này có các đặc điểm khác nhau cần tính đến thể chia thành nhiều loại khác nhau tuỳ theo trong quá trình phân tích. tính chất của công trình là sản phẩm của dự án. Mỗi loại dự án này lại có các đặc điểm 1. Đặc điểm trong phân tích tài chính khác nhau cần tính đến trong quá trình phân 1.1. Đặc điểm phân tích tài chính của các dự tích tài chính và phân tích kinh tế - xã hội. án xây dựng công trình công cộng Vậy với loại công trình nào thì cần phải Các dự án xây dựng công trình ví dụ như tính đến các vấn đề gì trong quá trình phân xây dựng công trình giao thông vận tải, công tích tài chính và phân tích kinh tế - xã hội. trình điện, công trình cấp thoát nước, hệ thống Trong phạm vi của mình, bài báo góp phần thông tin liên lạc, dự án bảo vệ môi trường... làm rõ và hệ thống hoá các đặc điểm trong vì là dự án phục vụ công cộng nên chúng phân tích tài chính và phân tích kinh tế - xã thường chỉ có hiệu quả xét từ góc độ kinh tế - hội chủ yếu của các loại dự án xây dựng công xã hội và ít khi hiệu quả nếu thuần tuý xét từ trình. góc độ tài chính. Cũng vì vậy các dự án này không hấp dẫn các doanh nghiệp vì các doanh II. NỘI DUNG nghiệp vốn có mục tiêu trước hết là tối đa hoá Nhằm mục đích phân tích tài chính và lợi nhuận. phân tích kinh tế - xã hội, có thể phân chia các Vì mục tiêu xã hội hoá đầu tư Nhà nước loại dự án theo tính chất của công trình mà nó Số 21 - 03/2008 Tạp chí KHOA HỌC GIAO THÔNG VẬN TẢI
có một số chính sách ưu đãi (ví dụ về thuế) để thời kỳ. thu hút các nguồn vốn tư nhân. Có thể thấy rõ - Khác hàng có thể phân chia thành nhiều điều này qua các dự án xây dựng công trình nhóm với mức độ nhu cầu và khả năng chi trả giao thông theo hình thức BOT. Theo hình khác nhau và chủ yếu là các cá nhân riêng lẻ thức BOT, các công trình giao thông được xây có mức độ độc lập về tài chính cao. dựng bằng nguồn vốn tư nhân. Sau khi xây - Số lượng người tham gia vào thị trường dựng xong công trình giao thông được đưa đông, trong đó đáng kể nhất là số người tham vào khai thác sử dụng, do doanh nghiệp BOT gia kinh doanh bất động sản. thu phí cầu đường. Đến khi tiền thu từ phí đủ để bồi hoàn vốn đầu tư và đảm bảo mức lãi - Giá cả thị trường bị phân cấp, đánh giá nhất định, công trình giao thông được bàn khác nhau theo yếu tố địa lý, địa hình, vị trí giao lại cho Nhà nước. của sản phẩm dự án. Ví dụ, dự án ở xa trung tâm thành phố có mức độ biến đổi về giá thấp 1.2. Đặc điểm phân tích tài chính của các dự hơn so với các dự án nằm trong trung tâm. án xây dựng công trình dân dụng và công Nói cách khác, thị trường có mức độ ổn định nghiệp khác nhau tuỳ theo yếu tố vị trí và địa hình Các dự án xây dựng công trình dân dụng của sản phẩm dự án. và công nghiệp có thể gồm các dự án xây - Xu hướng cá biệt hoá các sản phẩm dự dựng khu chung cư, xây dựng văn phòng (để án luôn luôn tăng cao chịu sự chi phối về mục bán hoặc cho thuê); các dự án xây dựng khu đích sử dụng mang tính đa dạng của khách đô thị hoặc/và hạ tầng kỹ thuật khu đô thị, khu hàng. công nghiệp; các dự án xây dựng khu nghỉ dưỡng, khu giải trí, vui chơi... - Giá cả của sản phẩm dự án luôn đối mặt với nguy cơ xảy ra hiện tượng "bong bóng" Các dự án loại này có đặc điểm cơ bản là khi bị tác động bởi các yếu tố đầu cơ và các liên quan đến quyền sử dụng đất. Chúng chịu hoạt động tiêu cực khác. ảnh hưởng mang tính quyết định của quy hoạch sử dụng đất. Ngược lại, các dự án loại b. Đối với các dự án xây dựng công trình này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát nhằm mục đích cho thuê triển kinh tế của khu vực, nói riêng, và của đất Các dự án xây dựng công trình nhằm nước, nói chung. mục đích cho thuê thường gặp là các dự án 1.2.1. Đặc điểm thị trường xây dựng văn phòng. Đặc điểm thị trường của loại hình này là: a. Đối với các dự án xây dựng công trình để bán - Khách hàng chủ yếu sử dụng sản phẩm dự án với mục đích thương mại, kinh doanh. Các dự án xây dựng công trình để bán thường gặp là xây dựng nhà, xây dựng chung - Nhóm khách hàng trung và dài hạn cư, xây dựng căn hộ cao cấp, biệt thự. Đặc chiếm số lượng lớn và có mức độ ảnh hưởng điểm cơ bản của loại thị trường này là: nhất định đến giá cả sản phẩm. - Có tiềm năng và khả năng phát triển - Địa điểm, vị trí của sản phẩm dự án có tăng theo mức độ phát triển kinh tế trong từng ảnh hưởng mạnh đến mức giá cho thuê, thuê Số 21 - 03/2008 Tạp chí KHOA HỌC GIAO THÔNG VẬN TẢI
mua sản phẩm dự án. ty có đủ mức vốn điều lệ để có thể đăng ký kinh doanh trong thị trường bất động sản. - Tiềm năng thị trường, khả năng tiêu thụ sản phẩm thay đổi và có sự chênh lệch lớn - Các công ty, doanh nghiệp phát hành cổ giữa các khu vực kinh tế trọng điểm và các phiếu, trái phiếu để thu hút vốn đầu tư cho các khu vực chưa phát triển khác. dự án. - Vay vốn ngân hàng. c. Các dự án đầu tư kinh doanh quyền sử dụng đất - Liên doanh, liên kết theo nhiều hình Các dự án đầu tư kinh doanh quyền sử thức khác nhau để hình thành vốn đầu tư. dụng đất thường gặp là các dự án cải tạo đất, - Thành lập các quỹ đầu tư, phát hành thuê đất để xây dựng các công trình hạ tầng chứng chỉ quỹ để thu hút vốn. nhằm mục đích cho thuê đất đã có hạ tầng. - Một số dự án sử dụng vốn ngân sách, Thường gặp nhất là các dự án đầu tư xây dựng vốn hỗ trợ phát triển ODA, vốn đầu tư trực cơ sở hạ tầng cho khu công nghiệp. Đặc điểm tiếp từ nước ngoài. thị trường của loại hình này là: 1.2.3. Đặc điểm về dòng tiền - Khách hàng chủ yếu là các công ty, doanh nghiệp có khả năng tài chính lớn, cần a. Dòng chi địa điểm để hình thành các khu chế biến, sản Dòng chi của các dự án xây dựng công xuất với quy mô vừa và lớn. trình dân dụng và công nghiệp cũng bao gồm - Khả năng tiêu thụ sản phẩm dự án bị tác vốn đầu tư xây dựng ban đầu và chi phí khai động mạnh bởi môi trường pháp lý trong khu thác thường xuyên. vực lựa chọn địa điểm đầu tư, bởi khả năng Vốn đầu tư xây dựng ban đầu bao gồm sẵn có của các nguồn lực phục vụ cho các các khoản mục chi phí trong dự toán xây dựng mục đích kinh doanh khác nhau như nguồn công trình. lao động địa phương, nguồn nguyên liệu, đầu Chi phí khai thác công trình dự án mối giao thông... thường xuyên hàng năm thường bao gồm: - Mức độ tiêu thụ sản phẩm dự án loại - Chi phí duy tu, bảo dưỡng các công này có ảnh hưởng nhất định đến sự phát triển trình xây dựng của dự án chưa bán hoặc cho của toàn bộ khu vực triển khai dự án, góp thuê, thuê mua) hết. phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cũng như nâng cao thu nhập, tạo công ăn, việc làm cho - Chi phí duy tu, bảo dưỡng, sửa chữa hạ nguồn lao động sẵn có tại địa phương. tầng cơ sở hàng năm. 1.2.2. Đặc điểm về nguồn vốn - Chi phí cho ban quản lý công trình dự án trong giai đoạn đưa vào khai thác sử dụng Các hình thức huy động vốn cho các dự (lương cho bộ phận quản lý hành chính, tổ bảo án xây dựng công trình dân dụng và công vệ...). nghiệp là tương đối đa dạng và phong phú. Các hình thức huy động vốn chủ yếu là: - Chi cho các hoạt động kinh doanh dịch vụ bất động sản hàng năm. - Cá nhân, tập thể góp vốn thành lập công Số 21 - 03/2008 Tạp chí KHOA HỌC GIAO THÔNG VẬN TẢI
- Chi phí trả lãi vay và một số khoản chi giảm thời gian đi đường v.v... phí khác. - Tạo điều kiện cho các ngành sản xuất - kinh doanh hiện có phát triển sản xuất và làm b. Dòng thu xuất hiện các ngành sản xuất mới. Dòng thu của dự án loại này là tiền bán hoặc cho thuê, thuê mua công trình xây dựng - Tạo điều kiện phát triển các mặt văn của dự án hàng năm. hoá, xã hội khác. Trong một số trường hợp, vì vốn đầu tư - Giảm tai nạn giao thông, tăng cường an ban đầu quá lớn, chủ đầu tư được phép huy ninh xã hội. động vốn từ khách hàng thông qua hình thức - Nhà nước được thu nhập thêm cho ngân khách hàng ứng trước một phần tiền mua sách (thông qua lệ phí giao thông) và có điều (hoặc thuê) công trình sản phẩm ngay khi dự kiện thuận lợi hơn trong quản lý đất nước. án có đủ căn cứ pháp lý để thực hiện triển Những lợi ích này cũng để phục vụ xã hội. khai xây dựng. Mặt khác để được hưởng lợi, những đối 2. Đặc điểm phân tích kinh tế xã hội tượng được hưởng lợi này phải bỏ ra các chi phí nhất định. Ví dụ với các dự án đường giao 2.1. Đặc điểm phân tích kinh tế - xã hội dự án thông thì các chủ phương tiện giao thông phải xây dựng công trình công cộng chịu chi phí mua sắm phương tiện vận tải, chi Các chỉ tiêu hiệu quả của các dự án xây phí vận hành xe cộ. Chi phí xây dựng đường dựng công trình công cộng thường được xác xá do chủ đầu tư phải chịu (thường do Nhà định bằng phương pháp phân tích lợi ích và nước bỏ ra). chi phí xã hội (Social Benefit - Cost Analysis) Để so sánh ở đây phải lập ra một số về mặt kinh tế. phương án. Các phương án này thường được Các dự án xây dựng công trình thường là so với phương án giữ nguyên hiện trạng do Nhà nước đầu tư. Trong trường hợp này lợi (phương án không có dự án), phương án nào ích xã hội là các lợi ích mà những người sử cho lợi ích gia tăng (so với phương án giữ dụng, khai thác dự án được hưởng. nguyên hiện trạng) lớn nhất là phương án tốt Ví dụ với một dự án xây dựng và cải tạo nhất. đường giao thông thì những người được Khi lập dòng tiền tệ để phân tích, vốn hưởng lợi là: đầu tư cũ của phương án giữ nguyên hiện - Ngành Giao thông Vận tải (chủ xe chạy trạng (còn gọi là vốn chìm) không phải đưa trên đường) được hưởng lợi thông qua việc vào tính toán. Các khoản giảm chi phí khai giảm chi phí vận chuyển, tăng khối lượng vận thác, vận hành hàng năm so với phương án để chuyển dưới các hình thức như: tăng bình nguyên hiện trạng cũng được coi là lợi ích. Để thường, tăng do tuyến đường mới hấp dẫn giữ nguyên hiện trạng của phương án hiện có, hơn, tăng do có loại phương tiện vận tải mới nhiều khi phải bỏ ra các khoản chi nhất định ở có thể chạy được. các năm. Các khoản chi này cũng phải được phản ánh vào dòng tiền tệ. - Hành khách và những người có hàng hoá thuê chở thông qua việc giảm cước phí, Số 21 - 03/2008 Tạp chí KHOA HỌC GIAO THÔNG VẬN TẢI
Sau khi đã tính toán được chi phí đầu tư, 2.2. Hiệu quả kinh tế - xã hội dự án xây dựng các lợi ích gia tăng với phương án giữ nguyên công trình dân dụng và công nghiệp hiện trạng của các năm, ta lập dòng tiền tệ thể Hiệu quả kinh tế - xã hội của các dự án hiện cho các lợi ích gia tăng và các chi phí đó. xây dựng công trình dân dụng và công nghiệp Trên cơ sở đó sẽ tính toán được các chỉ tiêu thường rất khó lượng hoá. Các chỉ tiêu hiệu giá trị hiện tại của lợi ích - chi phí (tương tự quả kinh tế - xã hội của các dự án loại này như chỉ tiêu NPW khi phân tích tài chính), chỉ thường được nhắc đến nhiều là: tiêu suất thu lợi nội tại (IRR) hay chỉ tiêu tỷ số - Tốc độ phát triển kinh tế của khu vực lợi ích chi phí (BCR). Phương pháp tính toán chịu ảnh hưởng của dự án. ở đây giống như phương pháp phân tích tài chính nhưng có điểm khác là vốn đầu tư chỉ - Thu nhập của người dân trong khu vực tính cho các khoản mới bỏ ra, các khoản lợi dự án. ích thu được hàng năm chỉ rút ra từ sự so sánh - Tạo thêm chỗ làm cho lao động địa giữa phương án đang xét và phương án giữ phương. nguyên hiện trạng. - Tăng thu ngân sách địa phương. Để bổ sung cho các kết quả tính toán theo - Giảm thiểu (hoặc tăng) mức độ ô nhiễm các chỉ tiêu trên, người ta còn dùng phương môi trường khu vực dự án... pháp phân tích và dẫn xuất đơn giản để tính ra các khoản lợi ích thu được cho các đối tượng III. KẾT LUẬN hưởng lợi ích. Trên đây là các đặc điểm chủ yếu của các Đối với một số dự án phục vụ lợi ích loại dự án xây dựng mà người phân tích cần kinh tế và lợi ích xã hội công cộng do Nhà tính đến trong quá trình xem xét dự án từ góc nước bỏ vốn cũng cần phải tính toán khả năng độ tài chính và góc độ kinh tế - xã hội. Vấn đề hoàn vốn được tính theo chỉ tiêu tĩnh hoặc nêu trên là tài liệu tham khảo hữu ích cho theo chỉ tiêu động (thông qua chỉ tiêu NPW). người có thẩm quyền, chủ đầu tư hoặc nhà tài Ví dụ với mỗi dự án xây dựng đường giao trợ trong quá trình thẩm định, phê duyệt dự án thông do Nhà nước đầu tư để vừa phục vụ sản hoặc ra quyết định đầu tư. xuất lại vừa phục vụ dân sinh, khả năng hoàn vốn cho Nhà nước là nhờ vào các khoản lệ phí giao thông thu được ở tất cả các khu vực cũng như nhờ vào sự gia tăng khoản thu từ thuế giá trị gia tăng cũng như thuế thu nhập doanh Tài liệu tham khảo nghiệp của các doanh nghiệp hiện có hoặc [1]. TS. Bùi Ngọc Toàn. Lập và phân tích dự án mới nảy sinh, mà sự gia tăng nộp thuế này là đầu tư xây dựng công trình giao thông. NXB do dự án xây dựng đường mang lại. GTVT - 2006. Với các dự án đầu tư phục vụ lợi ích [2]. GS. TSKH. Nguyễn Văn Chọn. Kinh tế đầu tư công cộng mà chủ đầu tư là tư nhân (hay tập xây dựng. NXB Xây dựng - 2003.♦ thể liên doanh) thì vẫn phải phân tích tài chính và kèm theo các phân tích kinh tế - xã hội như vừa trình bày. Số 21 - 03/2008 Tạp chí KHOA HỌC GIAO THÔNG VẬN TẢI