Báo cáo Kỷ yếu hội thảo Phát triển thương mại Việt Nam giai đoạn 2016-2025

BỘ CÔNG THƯƠNG<br /> VIỆN NGHIÊN CỨU THƯƠNG MẠI<br /> <br /> PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM<br /> GIAI ĐOẠN 2016 - 2025<br /> <br /> Tháng 11 - 2016<br /> <br />  <br /> BỘ CÔNG THƯƠNG<br /> VIỆN NGHIÊN CỨU THƯƠNG MẠI<br /> <br /> <br /> <br /> PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM<br /> GIAI ĐOẠN 2016 - 2025<br /> <br /> Cuốn Kỷ yếu này được xuất bản với sự hỗ trợ tài chính của Liên minh châu Âu. Quan điểm<br /> trong cuốn Kỷ yếu này là của các tác giả, do đó không thể hiện quan điểm chính thức của Liên<br /> minh châu Âu hay Bộ Công Thương.<br /> <br /> GIỚI THIỆU<br /> <br /> GIỚI THIỆU<br /> Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (năm 1986) mở đầu cho Thời kỳ Đổi<br /> mới đất nước đã đề ra ba chương trình kinh tế lớn: Lương thực - thực phẩm; Hàng tiêu<br /> dùng; Hàng xuất khẩu. Trong đó, Chương trình Hàng xuất khẩu được xác định là mũi<br /> nhọn có ý nghĩa quyết định đối với nhiều mục tiêu kinh tế trong 5 năm (1986 - 1990),<br /> đồng thời cũng là khâu chủ yếu của toàn bộ các quan hệ kinh tế đối ngoại, xuất khẩu phải<br /> trở thành mối quan tâm hàng đầu của tất cả các ngành, các cấp. Đồng thời, Báo cáo chính<br /> trị tại Đại hội lần thứ VI của Đảng cũng đã xác định phương hướng phát triển thương mại<br /> trong giai đoạn này là tăng nhanh khối lượng xuất khẩu, đáp ứng được nhu cầu nhập<br /> khẩu, khắc phục cung cách làm ăn ít hiệu quả, tình trạng phân tán, lộn xộn, gây thiệt hại<br /> cả ở thị trường trong nước lẫn ngoài nước.<br /> <br /> HỘI ĐỒNG BIÊN TẬP<br /> 1. TS. Phạm Nguyên Minh<br /> 2. TS. Trịnh Thị Thanh Thủy<br /> 3. PGS.TS. Đinh Văn Thành<br /> 4. PGS.TS. Nguyễn Văn Lịch<br /> 5. PGS.TS. Nguyễn Văn Nam<br /> 6. PGS.TS. Hoàng Thọ Xuân<br /> 7. PGS.TS. Lê Trịnh Minh Châu<br /> 8. TS. Nguyễn Thị Nhiễu<br /> 9. TS. Phạm Hồng Tú<br /> 10. TS. Lê Huy Khôi<br /> <br /> Những chủ trương, đường lối của Đảng về phát triển thương mại Việt Nam qua các<br /> kỳ Đại hội của Đảng ngày càng toàn diện, sâu sắc hơn. Chiến lược phát triển kinh tế - xã<br /> hội Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 được Đại hội Đảng lần thứ XI thông qua đã xác định<br /> “Mở rộng thị trường nội địa, phát triển mạnh thương mại trong nước; đa dạng hóa thị<br /> trường ngoài nước, khai thác có hiệu quả các thị trường có hiệp định mậu dịch tự do và<br /> thị trường tiềm năng, tăng nhanh xuất khẩu, giảm nhập siêu cả quy mô và tỉ trọng, phấn<br /> đấu cân bằng xuất nhập khẩu. Chủ động tham gia vào mạng lưới phân phối toàn cầu,<br /> phát triển nhanh hệ thống phân phối các sản phẩm có lợi thế cạnh tranh ở cả trong và<br /> ngoài nước, xây dựng thương hiệu hàng hóa Việt Nam”.<br /> Trải qua 30 năm thực hiện đường lối đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế, thương<br /> mại Việt Nam đã và đang ngày càng đóng vai trò “xung kích” mở đường và “gắn kết” các<br /> hoạt động kinh tế trong nước và với thế giới, góp phần cải thiện sức cạnh tranh cũng như<br /> tăng trưởng của nền kinh tế. Hoạt động xuất nhập khẩu không ngừng được mở rộng cả<br /> về thị trường và danh mục hàng hóa, dịch vụ với giá trị thương mại hàng hóa và dịch vụ<br /> tăng trưởng nhanh, cơ cấu và chất lượng hàng hóa xuất nhập khẩu được cải thiện theo<br /> hướng gia tăng các mặt hàng chế biến, giá trị gia tăng cao... Thương mại trong nước cũng<br /> chuyển biến mạnh mẽ theo cơ chế thị trường với tốc độ tăng trưởng của tổng mức bán<br /> lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ xã hội thường xuyên đạt ở mức 2 con số, tỷ trọng bán<br /> lẻ hàng hóa qua các loại hình thương mại hiện đại tăng nhanh...<br /> Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, tăng trưởng xuất khẩu trong những năm<br /> qua chưa thực sự vững chắc, chất lượng tăng trưởng và hiệu quả xuất khẩu còn thấp, cơ<br /> cấu hàng hóa xuất khẩu tuy đã chuyển dịch mạnh sang hàng chế biến, chế tạo, nhưng<br /> vẫn còn phụ thuộc nhiều vào doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài; nhập siêu vẫn là<br /> nguy cơ, cơ cấu nhập khẩu còn không ít bất cập... Đồng thời, về cơ bản, nền kinh tế vẫn<br /> dựa chủ yếu vào tăng trưởng thương mại, vào khai thác tài nguyên, khóang sản, xuất<br /> khẩu hàng nông sản thô với hàm lượng chế biến thấp và gia công hàng hóa ở công đoạn<br /> thấp của chuỗi giá trị (dệt may, da giày, điện tử…).<br /> Từ năm 2015, Việt Nam đã ký kết và chuẩn bị ký kết các hiệp định thương mại tự<br /> do thế hệ mới, đặc biệt là các hiệp định quan trọng với các khu vực thị trường lớn như<br /> Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP), Hiệp định thương mại tự do Việt Nam -<br /> <br /> PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2025<br /> <br /> 5<br /> <br /> GIỚI THIỆU<br /> Liên minh Kinh tế Á - Âu, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc và Hiệp định<br /> thương mại tự do Việt Nam - EU. Các Hiệp định này có những tiêu chuẩn cao và nội dung<br /> chưa từng được đề cập trong các thỏa thuận tự do thương mại trước đó. Như vậy, trong<br /> giai đoạn 2016 - 2025, Việt Nam tiếp tục hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế thế giới, tham<br /> gia ngày càng nhiều vào các quá trình hợp tác kinh tế khu vực và thế giới, đa phương, đa<br /> chiều, đa lĩnh vực, trong đó thương mại là một trong những lĩnh vực trọng tâm. Điều đó,<br /> một mặt, sẽ tạo thêm xung lực mới cho phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là trong thu<br /> hút đầu tư và thúc đẩy xuất khẩu của Việt Nam với các nền kinh tế trên thế giới. Mặt khác,<br /> cũng đòi hỏi Việt Nam phải đẩy mạnh quá trình tái cấu trúc, đổi mới mô hình tăng trưởng,<br /> cải thiện việc phân phối tài nguyên quốc gia, tăng năng suất các yếu tố tổng hợp (TFP) và<br /> cải thiện năng lực cạnh tranh, tính linh hoạt của nền kinh tế...<br /> Trong bối cảnh đó, Viện Nghiên cứu Thương mại - Bộ Công Thương tổ chức Hội thảo<br /> khoa học quốc gia “Phát triển thương mại Việt Nam giai đoạn 2016 - 2025” tại Hà Nội<br /> với sự tài trợ của Dự án Hỗ trợ Chính sách Thương mại và Đầu tư châu Âu (EU - MUTRAP).<br /> Hội thảo là một diễn đàn để các nhà khoa học, các chuyên gia cùng các nhà quản lý trao<br /> đổi, chia sẻ các nghiên cứu gần đây về các khía cạnh liên quan đến phát triển thương mại<br /> Việt Nam.<br /> Để phục vụ các bạn đọc quan tâm đến chủ đề của Hội thảo, chúng tôi đã tuyển chọn<br /> được 29 báo cáo để biên tập và xuất bản cuốn kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia “Phát<br /> triển thương mại Việt Nam giai đoạn 2016 - 2025”. Các báo cáo được chia làm 5 phần:<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> BÀI PHÁT BIỂU ĐỀ DẪN HỘI THẢO........................................................................................................................................................10<br /> PHẦN THỨ NHẤT: HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ VÀ TỰ DO HÓA THƯƠNG MẠI.................14<br /> HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ VÀ VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VIỆT NAM..........15<br /> PGS.TS. Phạm Tất Thắng<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ HIỆP ĐỊNH TBT CỦA TỔ CHỨC THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI VÀ KIẾN NGHỊ<br /> ĐỐI VỚI VIỆT NAM...........................................................................................................................................................................................................18<br /> PGS.TS. Đinh Văn Thành, ThS. Đỗ Quang, CN. Nguyễn Thức<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> NGHIÊN CỨU HIỆP ĐỊNH ĐỐI TÁC XUYÊN THÁI BÌNH DƯƠNG (TPP) - MỘT GÓC ĐỘ TIẾP<br /> CẬN....................................................................................................................................................................................................................................................27<br /> PGS.TS Nguyễn Xuân Quang<br /> Trường Đại học Kinh tế quốc dân<br /> <br /> Phần I: Hội nhập kinh tế quốc tế và tự do hóa thương mại<br /> <br /> XU HƯỚNG PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI THẾ GIỚI VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI VIỆT<br /> NAM..................................................................................................................................................................................................................................................35<br /> TS. Nguyễn Thị Nhiễu<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> <br /> Phần II: Xuất nhập khẩu hàng hóa - Thực trạng và định hướng phát triển<br /> <br /> PHẦN THỨ HAI: XUẤT NHẬP KHẨU HÀNG HÓA - THỰC TRẠNG VÀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT<br /> TRIỂN................................................................................................................................................................... ..........................................................................49<br /> <br /> Phần III: Thị trường và thương mại trong nước - Thực trạng và định hướng phát triển<br /> Phần IV: Chuỗi cung ứng và dịch vụ logistic<br /> Phần V: Thương mại môi trường và những vấn đề liên quan khác<br /> Xin trân trọng giới thiệu cuốn kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia “Phát triển thương<br /> mại Việt Nam giai đoạn 2016 - 2025” và mong nhận được ý kiến đóng góp của quý bạn<br /> đọc!<br /> <br /> BAN BIÊN TẬP<br /> <br /> BÀN VỀ ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2025...........50<br /> TS. Phạm Nguyên Minh<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> PHÁT TRIỂN XUẤT NHẬP KHẨU GIAI ĐOẠN 1995 - 2015 VÀ ĐỊNH HƯỚNG TRONG THỜI<br /> GIAN TỚI......................................................................................................................................................................................................................................61<br /> ThS.Trần Thanh Hải<br /> Bộ Công Thương<br /> PHÁT TRIỂN XUẤT NHẬP KHẨU HÀNG HÓA CỦA VIỆT NAM: THỰC TRẠNG & GIẢI PHÁP.......75<br /> TS. Phạm Nguyên Minh, ThS. Phùng Thị Vân Kiều<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG EU SAU KHI HIỆP ĐỊNH THƯƠNG<br /> MẠI TỰ DO VIỆT NAM - EU ĐƯỢC KÝ KẾT..........................................................................................................................................91<br /> PGS.TS. Doãn Kế Bôn<br /> Trường Đại học Thương mại<br /> GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU VÀO THỊ TRƯỜNG CHÂU PHI..................................................................101<br /> TS.Trần Quang Huy<br /> Bộ Công Thương<br /> <br /> 6<br /> <br /> PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2025<br /> <br /> PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2025<br /> <br /> 7<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> <br /> TÁC ĐỘNG CỦA CÁC HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI TỰ DO THẾ HỆ MỚI VÀ TRIỂN VỌNG PHÁT<br /> TRIỂN THỊ TRƯỜNG XUẤT NHẬP KHẨU CỦA VIỆT NAM...............................................................................................106<br /> TS. Lê Huy Khôi<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> <br /> TĂNG CƯỜNG NĂNG LỰC VÀ HIỆU QUẢ THAM GIA CHUỖI GIÁ TRỊ TOÀN CẦU CHO HÀNG<br /> NÔNG SẢN XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM..........................................................................................................................................242<br /> PGS.TS. Hà Văn Sự<br /> Trường Đại học Thương mại<br /> <br /> GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN XUẤT KHẨU HÀNG DỆT MAY CỦA VIỆT NAM.........................123<br /> ThS. Đỗ Kim Chi<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> <br /> GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY SỰ THAM GIA CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM VÀO CHUỖI<br /> CUNG ỨNG TOÀN CẦU..........................................................................................................................................................................................252<br /> PGS.TS. Phan Tố Uyên<br /> Trường Đại học Kinh tế quốc dân<br /> <br /> GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN XUẤT KHẨU GỖ VÀ SẢN PHẨM GỖ CỦA VIỆT NAM.................138<br /> ThS. Hoàng Thị Vân Anh<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> PHÁT TRIỂN XUẤT KHẨU BỀN VỮNG MẶT HÀNG THỦY SẢN CỦA VIỆT NAM TRONG BỐI<br /> CẢNH THAM GIA HIỆP ĐỊNH ĐỐI TÁC XUYÊN THÁI BÌNH DƯƠNG (TPP): THỰC TRẠNG VÀ<br /> MỘT SỐ GIẢI PHÁP.....................................................................................................................................................................................................149<br /> ThS. Nguyễn Thị Quỳnh Hoa<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> PHẦN THỨ BA: THỊ TRƯỜNG VÀ THƯƠNG MẠI TRONG NƯỚC - THỰC TRẠNG VÀ ĐỊNH<br /> HƯỚNG PHÁT TRIỂN.............................................................................................................................................................................................165<br /> BÀN VỀ ĐỔI MỚI TƯ DUY CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI TRONG NƯỚC 10 NĂM<br /> TỚI (2016 - 2025)...........................................................................................................................................................................................................166<br /> PGS.TS. Hoàng Thọ Xuân<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> MỘT SỐ SUY NGHĨ VỀ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG NỘI ĐỊA CỦA VIỆT NAM...........................................170<br /> TS. Lưu Đức Hải, Đoàn Thị Thùy Dương<br /> Viện Chiến lược phát triển<br /> CHÍNH SÁCH THƯƠNG MẠI NỘI ĐỊA TRONG THỜI KỲ HỘI NHẬP...................................................................177<br /> TS.Trịnh Thị Thanh Thủy, ThS.Vũ Thúy Vinh<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> BÀN VỀ CƠ CẤU THƯƠNG MẠI VIỆT NAM.....................................................................................................................................189<br /> TS.Trịnh Thị Thanh Thủy, ThS. Vũ Thúy Vinh<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM 20 NĂM (1996 - 2015) - THỰC TRẠNG VÀ TRIỂN<br /> VỌNG...........................................................................................................................................................................................................................................202<br /> NCS. Vũ Thị Lộc<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> PHÁT TRIỂN NGÀNH DỊCH VỤ BÁN BUÔN, BÁN LẺ TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP KINH TẾ<br /> QUỐC TẾ..................................................................................................................................................................................................................................225<br /> TS. Phạm Hồng Tú<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> <br /> LOGISTICS THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP.......................................................269<br /> TS. Đinh Lê Hải Hà<br /> Trường Đại học Kinh tế quốc dân<br /> MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CHUỖI CUNG ỨNG HÀNG DỆT MAY CỦA DOANH NGHIỆP VIỆT NAM<br /> KHI THAM GIA HIỆP ĐỊNH ĐỐI TÁC XUYÊN THÁI BÌNH DƯƠNG (TPP)......................................................279<br /> ThS. Trần Thị Thu Hiền<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> PHẦN THỨ NĂM: THƯƠNG MẠI MÔI TRƯỜNG & NHỮNG VẤN ĐỀ LIÊN QUAN KHÁC....291<br /> CAM KẾT MÔI TRƯỜNG TRONG TPP: NHỮNG VẤN ĐỀ MỚI VÀ CÁC CƠ HỘI, THÁCH THỨC<br /> ĐỐI VỚI VIỆT NAM.......................................................................................................................................................................................................292<br /> ThS. Trần Huy Hoàn<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> TỰ DO HÓA THƯƠNG MẠI VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG - NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC<br /> TIỄN................................................................................................................................................................................................................................................300<br /> KS. Doãn Công Khánh<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> TỰ DO HÓA THƯƠNG MẠI ĐỐI VỚI HÀNG HÓA MÔI TRƯỜNG CỦA VIỆT NAM TRONG BỐI<br /> CẢNH HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ.....................................................................................................................................................306<br /> ThS. Trần Huy Hoàn, ThS. Võ Thị Kim Tuyến<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> ThS. Chu Văn Giáp<br /> Vụ Khoa học và Công Nghệ - Bộ Công Thương<br /> HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ AN TOÀN THỰC PHẨM TRONG HOẠT ĐỘNG THƯƠNG<br /> MẠI.................................................................................................................................................................................................................................................320<br /> ThS. Đặng Công Hiến, CN. Nguyễn Văn Hoàn<br /> Viện Nghiên cứu Thương mại<br /> MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐÁNG LƯU Ý VỀ PHÁP LUẬT ĐIỀU CHỈNH HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ, THƯƠNG<br /> MẠI CỦA DOANH NGHIỆP CÓ VỐN ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM...........................................329<br /> TS. Trần Thị Thu Phương<br /> Trường Đại học Thương mại<br /> <br /> PHẦN THỨ TƯ: CHUỖI CUNG ỨNG VÀ DỊCH VỤ LOGISTIC............................................................................241<br /> <br /> 8<br /> <br /> PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2025<br /> <br /> PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2016 - 2025<br /> <br /> 9<br /> <br />