Biến chứng và tử vong trong chấn thương tá tụy

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> BIEÁN CHÖÙNG VAØ TÖÛ VONG TRONG CHAÁN THÖÔNG TAÙ-TUÏY<br /> Vaên Taàn vaø cs *<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Chaán thöông taù-tuïy laø chaán thöông naëng do ñònh beänh treãå vaø do ñieàu trò khoù do ñoù bieán chöùng vaø töû vong<br /> thöôøng xaåy ra. Raát may laø tæ leä taù -tuïy bò chaán thöông khoâng cao vaø nhoùm bò chaán thöông naëng khoâng nhieàu.<br /> Trong gaàn 10 naêm ôû bv chuùng toâi chæ coù 20 tröôøng hôïp bò chaán thöông taù tuïy trong soá hôn 200 tröôøng hôïp<br /> bò chaán thöông buïng vaø ngöïc buïng. Ña soá laø nam ôû trong tuoåi lao ñoäng vaø haàu heát laø do tai naïn giao thoâng vaø<br /> lao ñoäng. Trong soá treãn<br /> â chöa coù tröôøng hôïp naøo bò chaán thöông naëng vuøng ñaàu tuïy lieân heä ñeán vuøng hôïp löu<br /> maät-tuïy neân caùc caùch xöû trí ngoïai khoa khoâng coù gì ñaëc bieät ngoøai khaâu taù traøng, khaâu tuïy hay caét boû 1 phaàn<br /> tuïy bò toån thöông naëng.<br /> Keát quaû cho thaáy bieán chöùng laø 35% maø doø tuïy, doø taù traøng thöôøng gaëp nhaát. 20% phaûi moå laïi vaø töû vong laø<br /> 15% (3 beänh nhaân) maø 1 laø do toån thöông taù traøng boû soùt, 2 tröôøng hôïp kia laø do toån thöông tuïy naëng coù keát<br /> hôïp vôùi toån thöông ña taïng vaø maïch maùu.<br /> Nhö vaäy, maëc duø trong nhoùm beänh chöa coù tröôøng hôïp naøo bò toån thöông taù tuïy naëng ôû vuøng hôïp löu maättuïy, bieán chöùng vaø töû vong sau phaãu thuaät cuõng raát ñaùng keå.<br /> <br /> SUMMARY<br /> MORBIDITY AND MORTALITY IN PANCREATODUODENAL INJURY<br /> Van Tan et al. * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8 * Supplement of No 3 * 2004: 69 - 71<br /> <br /> Trauma of the duodenum and of the pancreas is severe because of the difficulty in diagnosis treãatment.<br /> Therefore, the complication and mortality rate is usually high. Fortunately, duodeno-pancreatic trauma is not<br /> frequent and the severe cases are seldom. In about 10 year period, only 20 cases of duodeno-pancreatic<br /> trauma have admitted into our hospital. Most of them are young male and caused of the traffic and the<br /> working accidents. There was no case of duodenopancreatic injuries combined with biliary-panreatic tracts.<br /> The treãament is of suturing duodenum and the pancreas or a partial resection of the pancreatic injuries with<br /> drainage. There are 35% of duodenopancreatic fistula in which duodenal leakage are usually observed. 20% of<br /> patients must be reoperated. The mortality rate is 15% (3 patients) in which 1 case of missed duodenal injury,<br /> 2 cases of severe pancreatic injury combined with multiorganed and vascular injuries..<br /> Although, there was no severe duodenopancreatic trauma with the biliari-pancreatic tract injury, the<br /> postoperative morbility and mortality were already high.<br /> <br /> ÑAËT VAÁN ÑEÀ<br /> Chaán thöông taù-tuïy laø chaán thöông naëng nhaát<br /> trong chaán thöông caùc boä phaän trong oå buïng. Vì moät<br /> phaàn taù-tuïy naèm sau phuùc maïc, ñònh beänh thöôøng<br /> treã,å ñaêc bieät laø trong chaán thöông buïng kín(1,2,3).<br /> <br /> ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN<br /> CÖÙU<br /> Hoài cöùu caùc tröôøng hôïp chaán thöông taù-tuïy<br /> ñieàu trò taïi beänh vieän Bình Daân töø naêm 1996 ñeán<br /> thaùng 6, 2004.<br /> <br /> MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU<br /> <br /> KEÁT QUAÛ<br /> <br /> Phaân tích caùc nguyeân nhaân gaây bieán chöùng vaø töû<br /> vong do chaán thöông taù-tuïy ñeå ruùt kinh nghieäm.<br /> <br /> 20 tröôøng hôïp ñöôïc hoài cöùu, goâm 17 nam vaø 3<br /> nöõ, tuoåi trung bình laø 43, treû nhaát laø 16 vaø lôùn nhaát<br /> <br /> * Beänh vieän Bình Daân, TP. Hoà Chí Minh<br /> <br /> Chuyeân ñeà Beänh lyù & Chaán thöông Taù - Tuïy<br /> <br /> 69<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004<br /> <br /> laø 70 tuoåi. Caùc toån thöông goàm:<br /> Toån thöông<br /> Soá ca<br /> Taù traøng<br /> 6<br /> Tuïy<br /> 11<br /> Taù-tuïy<br /> 3<br /> Toån thöông keát hôïp<br /> Soá ca<br /> Gan<br /> 2<br /> Daï daøy<br /> 3<br /> Laùch<br /> 1<br /> Ñaïi traøng<br /> 1<br /> Hoång traøng<br /> 1<br /> Maïch maùu lôùn (TMC 2, ÑM chaäu ngoaøi 1, ÑMC 1,<br /> 6<br /> TMMTT: 1, TM thaän: 1)<br /> Maïch maùu nhoû (maïc noái, maøng treão ruoät, Cô<br /> 4<br /> hoøanh, TM laùch)<br /> Phoåi-maøng phoåi, gaûy söôøn<br /> 2<br /> Nguyeân nhaân gaây chaán thöông vaø tg giöõa chaán<br /> Soá ca<br /> thöông-nv<br /> Chaán thöông buïng kín (TNGT, TNLÑ, teù cao)<br /> 14<br /> Veát thöông dao, vaät beùn nhoïn<br /> 6<br /> Thôøi gian trung bình töø khi bò naïn ñeán khi nhaäp<br /> 11 giôø<br /> vieän<br /> Tình traïng khi nhaäp vieän, tröôùc moå<br /> Soá ca<br /> Soác<br /> 2<br /> Apxe döôùi hoøanh, trong oå buïng<br /> 3<br /> Nang giaû tuïy<br /> 2<br /> Vieâm phuùc maïc vaø xuaát huyeát noäi naëng<br /> 8<br /> Buïng ñeà khaùng vaø ñau doäi<br /> 5<br /> Xöû trí<br /> Soá ca<br /> Khaâu taù traøng<br /> 1<br /> Khaâu taù traøng - môû tt ra da- noái vò traøng<br /> 1<br /> Khaâu taù traøng- noái vò traøng<br /> 1<br /> Khaâu taù traøng- môû dd ra da<br /> 1<br /> Khaâu tuïy<br /> 3<br /> Caét tuïy<br /> 2<br /> Daãn löu vuøng tuïy<br /> 4<br /> Daãn löu caùc apxe<br /> 3<br /> Noái nang giaû tuïy-hoång traøng<br /> 1<br /> Khaâu maïch maùu vaø xöû trí caùc toån thöông khaùc<br /> 21<br /> <br /> Keát quaû ñieàu trò<br /> Bieán chöùng<br /> soá ca moå laïi töû vong<br /> Tieáp tuïc xuaát huyeát gaây soác<br /> 1<br /> 0<br /> 1<br /> Doø tuïy-vieâm tuïy caáp<br /> 2<br /> 2<br /> 0<br /> Doø taù traøng<br /> 2<br /> 0<br /> 0<br /> Doø taù-tuïy-nhieãm truøng oå buïng<br /> 2<br /> 2<br /> 2<br /> 7 (35%) 4 (20%) 3 (15%)<br /> Toång soá<br /> <br /> Toùm taét beänh aùn 3 ca bò bieán chöùng<br /> naëng daãn ñeán töû vong<br /> 1- Döông V Kh., 42 tuoåi, beänh aùn 1435/97 tq, nv<br /> <br /> 70<br /> <br /> 16/1/97, chuyeån ñeán töø beänh vieän Tâan<br /> â Chaâu vì vieâm<br /> phuùc maïc sau moå caét ñaïi traøng do bò chaán thöông<br /> buïng kín. Moå laàn 2 (17/1/97) taïi beänh vieän Bình Daân,<br /> thaáy vôõ taù traøng vaø aùp xe döôùi hoaønh, giöõa caùc quai<br /> ruoät, muû hoâi, traøn dòch maøng phoåi phaûi. Vi truøng: E.<br /> coli. Röûa oå buïng, khaâu taù traøng vaø daãn löu. Moå laàn 3<br /> (22/1/97) do nhieãm truøng oå buïng vaø soác nhieãm truøng<br /> nhieãm ñoäc röûa oå buïng, khaâu 2 loã taù traøng vaø daãn löu.<br /> Nhieãm truøng naëng, suy kieät, suy ña cô quan, töû vong<br /> ngaøy 23/1/97.<br /> 2- Ñaëng V Ng. 70 tuoåi, beänh aùn 200/05151. Nv<br /> 29/5/00 chaán thöông buïng do tai naïn giao thoâng,<br /> nhaäp vieän vì vieâm phuùc maïc vaø xuaát huyeát noäi, gaõy<br /> söôøn 7-8 ngöïc traùi. Moå 30/6/00. Toån thöông: vôõ ñöùt<br /> ñoâi ñaàu tuïy- thaân tuïy. Xt: caét boû caaân, ñuoâi tuïy, laùch,<br /> khaâu moûm ñaàu tuïy. Daãn löu. Haäu phaãu: doø tuïy,<br /> nhieãm truøng (E. Coli). Moå laïi, röûa oå buïng, daãn löu.<br /> Suy kieät- nhieãm truøng- suy hoâ haáp vaø töû vong ngaøy<br /> 7/6/00.<br /> 3- Ñoå Minh T. 27 tuoåi, beänh aùn 204/07250, Trung<br /> taâm chaán thöông Chænh hình TPHCM chuyeån ñeán<br /> ngaøy 20/7/04 do tai naïn lao ñoäng. Naïn nhaân thôï xaây<br /> döïng, teù cao 4 meùt uùp buïng vaøo coïc. Beänh nhaân bò<br /> soác vaø ñöùng tim khi ñang hoài söùc. Hoài söùc nhanh vaø<br /> moå trong tình traïng coøn soác naëng. Toån thöông: buïng<br /> coù nhieàu maùu, hoång traøng daâp naùt 1 ñoïan daøi, tuïy bò<br /> ñöùt ñoâi ôû thaân, daäp thuûng tónh maïc maïc treão traøng.<br /> Phaãu thuaät: caét noái hoång traøng, caét boû thaân tuïy vaø<br /> laùch. Vì maùu tieáp tuïc chaûy maëc duø ñaõ khaâu tónh maïch<br /> maïc treão traøng, tìm thaáy theâm toån thöông ñoäng<br /> maïch chuû vaø 1 soá nhaùnh, toån thöông ñoäng maïch maïc<br /> treão traøng treãân, toån thöông tónh maïch thaän traùi. Tieáp<br /> tuïc khaâu nhöng maùu vaãn chaûy do roái loaïn ñoâng maùu<br /> vaø töû vong ôû hoài söùc.<br /> Qua 3 tröôøng hôïp bieán chöùng vaø töû vong treãn<br /> â ,<br /> tröôøng hôïp 1 do laàn moå ñaàu boû soùt toån thöông taù<br /> traøng gaây vieâm phuùc maïc, nhieãm truøng naëng; tröôøng<br /> hôïp 2 vaø 3 ñeàu bò chaán thöông tuïy raát naëng, khieán<br /> daäp naøt nhieàu maïch maùu lôùn ôû sau tuïy. Tuy tröôøng<br /> hôïp 2, caàm maùu ñöôïc nhöng bò doø tuïy ôû naïn nhaân<br /> tuoåi cao, coù toån thöông loàng ngöïc vaø phoåi neân nhieãm<br /> truøng, suy hoâ haáp daãn ñeán töû vong; tröôøng hôïp 3 vì bò<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 3 * 2004<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> soác vaø ñöùng tim trong luùc hoài söùc chôø moå laïi bò toån<br /> thöông nhieàu maïch maùu lôùn neân bò roái loïan ñoâng<br /> maùu do soác naëng vaø truyeàn nhieàu maùu roài töû vong.<br /> <br /> vaø ñöùt lìa. Chuùng ta bieát sau thaân tuïy laø nhöõng maïch<br /> maùu quan troïng, tuïy bò ñöùt rôøi coù nghóa laø nhieàu<br /> maïch maùu phía sau coù theå bò toån thöông.<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> <br /> KEÁT LUAÄN<br /> <br /> Chaán thöông taù-tuïy thænh thoaûng xaåy ra. Vì ñònh<br /> beänh treã,ã thaäm chí boû soùt khi moå xöû trí caùc toån<br /> thöông khaùc neân keát quaû ñieàu trò chöa toát. Tæ leä bieán<br /> chöùng vaø töû vong trong nghieân cöùu treân raát cao maø<br /> haàu heát laø do ñònh beänh treã vaø moå treã.ã Dòch tuïy gaây<br /> phaù huûy, dòch taù traøng gaây nhieãm vaø aên moøn, khi moå<br /> treã caùc dòch naày doø ra oå buïng, ngaám vaøo caùc taïng gaây<br /> ra haäu quaû naëng neà. Moå laïi hay moå treã, daàu xöû trí toát<br /> cuõng khoù giaûm tæ leä taùi xì doø vaø roài laïi nhieãm truøng,<br /> suy kieät vaø töû vong (1,2,3) nhö ôû 2 tröôøng hôïp 1 vaø 2.<br /> <br /> Veà ñònh beänh, khi bò chaán thöông buïng kín naëng<br /> maø chöa coù ñònh beänh roõ, caàn theo doõi sinh hieäu vaø<br /> tình traïng oå buïng. Sieâu aâm laëp laïi vaø noäi soi oå buïng coù<br /> theå giuùp ñònh beänh sôùm<br /> <br /> Raát may laø trong caùc naïn nhaân cuûa chuùng toâi<br /> chöa coù tröôøng hôïp naøo bò chaán thöông taù-tuïy<br /> nhaèm vaøo ñaàu tuïy vaø taù traøng D2, laø vuøng<br /> khoù xöû trí nhaát. Bieán chöùng vaø töû vong<br /> thöôøng xaåy ra khi chaán thöông vuøng naày maø<br /> caùc caùch xöû trí khoâng ñaït yeâu caàu laøm cho<br /> dòch tuïy, dòch maät, dòch daï daøy khoâng xuoáng<br /> ñöôïc ruoät moät caùch hôïp lyù.<br /> Trong nhoùm beänh cuûa chuùng toâi, naïn nhaân bò<br /> toån thöông maïch maùu khaù nhieàu, ñaëc bieät laø tröôøng<br /> hôïp 3, naïn nhaân bò tt nhieàu maïch maùu lôùn. Ôû tröôøng<br /> hôïp naày cuõng nhö tröôøng hôïp 2, thaân tuïy bò daäp naùt<br /> <br /> Chuyeân ñeà Beänh lyù & Chaán thöông Taù - Tuïy<br /> <br /> Khi moå buïng caàn thaùm saùt kyõ vuøng sau phuùc<br /> maïc nhaát laø khi coù tuï maùu, tuï dòch hay tuï hôi ñeå khoûi<br /> boû soùt toån thöông taù-tuïy. Muoán thaáy roõ taù traøng d2d3-d4 vaø tuïy sau phuùc maïc caàn laøm thuû thuaät<br /> Braasch vaø Kocher.<br /> Tuøy tình huoáng cuûa toån thöông taù tuïy, xöû trí caàn<br /> trieät ñeå, chaéc chaén, hôïp lyù, khoâng caàu may, neáu caàn<br /> phaûi hoäi chaån vôùi nhöõng bs phaãu thuaät coù kinh<br /> nghieäm.<br /> Luoân nghó ñeán chaán thöông maïch maùu khi ñaàu<br /> vaø thaân tuïy bò chaán thöông naëng.<br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> 1.<br /> 2.<br /> 3.<br /> <br /> Barber a et al: Trauma: Principles of Surgery.<br /> Schwartz, 7th edt. 1999, p194-198.<br /> Hoyt DB et al: Management of acute trauma. Textbook<br /> of surgery Sabiston’s 17th edt 2001, p333-335.<br /> Read Ra et al: Abdominal trauma, Maingot’s<br /> Abdominal Operations, 10th edt 1997, p776-778.<br /> <br /> 71<br /> <br />