Bình đẳng Giới từ

Chia sẻ: Thanh Nga | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:52

Thêm vào BST

Báo xấu

467
lượt xem 246
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu này do Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển Liên bang Đức, Tổ chức quốc tế vầ Phát triển Bền vững của Đức và Quỹ phát triển phụ nữ Liên hợp quốc sẽ giúp bạn hiểu thêm về mối quan hệ giữa ba sự kiện (Công ước xóa bỏ tất cả các hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ nữ, Hội nghị Thế giới lần thứ tư về Phụ nữ, Hội nghị Cấp cao thiên niên kỷ) và tầm quan trọng của CEDAW.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bình đẳng Giới từ

Con đường tới Bình đẳng Giới Pathway to Gender Equality Công ước về xóa bỏ tất cả các hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ nữ, Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh và Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ CEDAW, Beijing and the MDGs Boä Hôïp taùc Kinh teá vaø Quyõ Phaùt trieån Phuï nöõ Phaùt trieån Lieân bang Ñöùc Lieân hôïp quoác (UNIFEM) Tổ chức Quốc tế về Phát triển Bền vững của Đức (GTZ)
Quyõ Phaùt trieån Phuï nöõ Lieân hôïp quoác (UNIFEM) Quỹ Phát triển Phụ nữ Liên hợp quốc (UNIFEM) UNIFEM là Quỹ Phát triển Phụ nữ Liên hợp quốc (LHQ). UNIFEM hỗ trợ cả về tài chính và kỹ thuật cho các chương trình và chiến lược có sáng kiến thúc đẩy nhân quyền, tham chính và an ninh kinh tế của phụ nữ. UNIFEM quan hệ hợp tác với với các tổ chức của LHQ, chính phủ, phi chính phủ và các mạng lưới nhằm thúc đẩy bình đẳng giới. UNIFEM đưa các vấn đề và mối quan tâm của phụ nữ vào chương trình nghị sự của các quốc gia, khu vực và toàn cầu thông qua việc phát triển hợp tác và hỗ trợ kỹ thuật về lồng ghép giới và các chiến lược tăng cường quyền năng cho phụ nữ. Tổ chức Quốc tế về Phát triển Bền vững của Đức (GTZ) Boä Hôïp taùc Kinh teá vaø Phaùt trieån Lieân bang Ñöùc Bản tiếng Anh của quyển sách này được xuất bản với sự hợp tác và hỗ trợ của dự án GTZ “Thúc đẩy quyền của phụ nữ”, đại diện cho Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển Liên bang của Đức (BMZ). Tác giả: Lee Waldorf, trên cơ sở nghiên cứu của Shelley Inglis Xin chân thành cảm ơn: Sự góp ý và ủng hộ của một số cá nhân - nguồn hỗ trợ lớn lao trong việc xuất bản cuốn sách này và chúng tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đặc biệt tới Barbara Adams, Carol Barton, Mara Bustelo, Nanette Braun, Noeleen Heyzer, Chandni Joshi, Osnat Lubrani, Zina Mounla, Juliane Osterhaus, Leigh Pasqual, Joanne Sandler, Hanna Beate Schoepp- Schilling và Damira Sartbaeva về những đóng góp quý báu của họ. Con đường tới Bình đẳng Giới: Công ước CEDAW, Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh và Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ (MDGs) Bản quyền Quỹ Phát triển Phụ nữ Liên hợp quốc ISBN: 1-932827-17-X Bản tiếng Việt do công ty Luck House Graphics Ltd. thực hiện Tel: 04. 7722346/8312818 * Fax: 04. 7722347
Lời giới thiệu Trong lịch sử đấu tranh cho việc thực hiện quyền bình đẳng giới trên thế giới trong vòng vài thập kỷ qua, có ba mốc lớn cơ bản là: 1. Công ước về xóa bỏ tất cả các hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ nữ (CEDAW) được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua năm 1979 và hiện có 185 quốc gia thành viên. 2. Hội nghị Thế giới lần thứ tư về Phụ nữ được tổ chức tại Bắc Kinh (Trung Quốc) trong năm 1995 với sự tham gia của các nhà lãnh đạo quốc gia trên thế giới, hàng nghìn các tổ chức phi chính phủ đã đề ra Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh trên 12 lĩnh vực. 3. Hội nghị Cấp cao Thiên niên kỷ được Liên hợp quốc tổ chức trong năm 2000 tại Niu-oóc (Mỹ) với sự tham gia của các nhà lãnh đạo cấp cao của 189 nước trên thế giới đã thông qua Tuyên bố Thiên niên kỷ với 8 mục tiêu, trong đó mục tiêu 3 về thực hiện bình đẳng giới. Thực ra, các mục tiêu thiên niên kỷ không có gì mới đặc biệt, mà là sự nối tiếp việc thực hiện 12 lĩnh vực mà Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh và những mục tiêu của Công ước CEDAW cùng những điều ước quốc tế khác về quyền con người đảm bảo các quyền của phụ nữ và trẻ em gái. Cái mới của các mục tiêu thiên niên kỷ là cụ thể, có định hạn thời gian thực hiện và những chỉ tiêu định lượng. C ON Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I
Cuốn sách Con đuờng tới Bình đẳng Giới này do Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển Liên bang Đức, Tổ chức Quốc tế về Phát triển Bền vững của Đức (GTZ) và Quỹ Phát triển Phụ nữ Liên hợp quốc (UNIFEM) sẽ giúp bạn hiểu hơn về mối quan hệ giữa ba sự kiện trên và tầm quan trọng của việc CEDAW, Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh và các Mục tiêu Thiên niên kỷ. Chúng tôi cám ơn Ủy ban Quốc gia về sự Tiến bộ của Phụ nữ Việt Nam (NCFAW) đã tổ chức dịch, Cơ quan Phát triển Quốc tế Canada (CIDA) tài trợ việc in bản tiếng Việt của quyển sách này và xin được trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc. Vũ Ngọc Bình Điều phối viên Quốc gia Chương trình CEDAW Đông Nam Á UNIFEM CON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I
Quỹ Phát triển Phụ nữ Liên hợp quốc (UNIFEM) Đại hội đồng Liên hợp quốc thành lập Quỹ Phát triển Phụ nữ Liên hợp quốc (UNIFEM) năm 1976 theo lời kêu gọi của các tổ chức phụ nữ tham dự Hội nghị Thế giới lần thứ nhất về Phụ nữ năm 1975 ở Mêhicô. Trong suốt 30 năm qua, UNIFEM cung cấp hỗ trợ về kỹ thuật và tài chính cho những sáng kiến về chương trình và chiến lược để đẩy mạnh công việc nâng cao năng lực cho phụ nữ và bình đẳng giới trên toàn thế giới. Nhiệm vụ của UNIFEM là: · Hỗ trợ những hoạt động đem lại lợi ích cho phụ nữ phù hợp với các ưu tiên của quốc gia và khu vực. · Đóng vai trò phục vụ là cơ quan xúc tác, với mục tiêu đảm bảo sự tham gia phù hợp của phụ nữ trong các hoạt động phát triển từ giai đoạn ban đầu. · Giữ vai trò sáng tạo và xúc tác trong sự hợp tác phát triển của toàn hệ thống của Liên hợp quốc theo Nghị quyết GA 29/125. Với việc lấy quyền con người của phụ nữ làm trung tâm, UNIFEM chú trọng vào những hoạt động tăng cường và xây dựng năng lực, phát triển pháp luật và chính sách, tuyên truyền vận động cho việc thực hiện các quyền con người của phụ nữ theo tinh thần và khuôn khổ của Công ước về xóa bỏ tất cả các hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ nữ (CEDAW) tập trung vào bốn mục tiêu chiến lược sau: C ON Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I
· Giảm nghèo cho phụ nữ. · Chấm dứt bạo lực đối với phụ nữ. · Đẩy lùi sự lây lan của HIV/AIDS đối với phụ nữ và trẻ em. · Đạt được bình đẳng giới trong cả khi có chiến tranh cũng như trong hoà bình. Đối tác của UNIFEM là các cơ quan nhà nước, xã hội dân sự, kể cả các tổ chức phi chính phủ và những tổ chức của phụ nữ. Bạn có thể tìm hiểu thêm về UNIFEM tại: www.unifem.org Chương trình CEDAW Đông Nam Á Chương trình CEDAW khu vực Đông Nam Á (CEDAW SEAP) là một chương trình của UNIFEM do Cơ quan Phát triển Quốc tế (CIDA) Canada tài trợ với mục tiêu đẩy mạnh việc thực hiện Công ước CEDAW có hiệu quả hơn nhằm đóng góp cho việc thực hiện các quyền con người của phụ nữ tại bảy nước khu vực Đông Nam Á (Việt Nam, Thái Lan, Cam-pu-chia, In-đô-nê-xia, Phi- líp-pin, Lào và Đông Timor) là những quốc gia thành viên của Công ước CEDAW. Mục tiêu của Chương trình CEDAW SEAP là (a) Nâng cao nhận thức của các cơ quan chính phủ, các tổ chức xã hội dân sự, kể cả các tổ chức phi chính phủ phụ nữ về quyền con người của phụ nữ, giúp họ hiểu rõ hơn về Công ước CEDAW, (b) Tăng cường năng lực cho chính phủ và các tổ chức xã hội dân sự trong việc thúc đẩy quyền con người của phụ nữ trong khuôn khổ Công ước CEDAW ở cấp quốc gia và khu vực (c) Thúc đẩy cam kết của các quốc gia trong việc thực hiện Công ước CEDAW thông qua công tác phổ biến CEDAW, hỗ trợ tăng cường năng lực phụ nữ để bảo vệ các quyền bình đẳng của mình. Văn phòng Dự án CEDAW SEAP Việt Nam đặt tại số 11 Lê Hồng Phong, Hà Nội. C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H Đ Ẳ NG G IỚ I
Mục lục Lời mở đầu 1 Chương trình nghị sự Thiên niên kỷ về Bình đẳng Giới 2 Để Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ thúc đẩy ẢNH CỦA AIZAR RALDES--AFP/HÌNH ẢNH CỦA GETTY Bình đẳng Giới 3 Liên kết Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ với CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh 4 Mục tiêu 1: Xóa bỏ đói nghèo cùng cực 5 Mục tiêu 2: Đạt được phổ cập giáo dục tiểu học 6 Mục tiêu 3: Thúc đẩy bình đẳng và tăng quyền năng cho phụ nữ 7 ẢNH BÌA: NGƯỜI TRỒNG HOA Ở GẦN PALOMAR, BÔ-LI-VIA. Mục tiêu 4 và 5: Giảm tỷ lệ tử vong trẻ em, cải thiện sức khỏe bà mẹ 8 Mục tiêu 6: Phòng chống HIV/ AIDs, bệnh sốt rét và các bệnh khác 9 Mục tiêu 7: Đảm bảo bền vững về môi trường 10 Mục tiêu 8: Thiết lập quan hệ đối tác toàn cầu vì sự phát triển 11 Các nguồn tài liệu qua mạng điện tử 12 Danh mục tài liệu tham khảo 13 CO N Đ Ư Ờ N G TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 1
T uyên bố Thiên niên kỷ và Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ (MDGs) đã mở ra cánh cửa mới cho việc thúc đẩy bình đẳng giới. Với tiềm năng của mình, Tuyên bố Thiên niên kỷ và MDGs có thể trở thành phương tiện hóa giải mối ràng buộc dai dẳng giữa bất bình đẳng giới, sự lãng phí và hỦy hoại tiềm năng con người của phụ nữ và sự nghèo đói ngày càng gia tăng. Như đã thừa nhận trong Tuyên bố Thiên niên kỷ, mức độ giảm đói nghèo đáng kể và bền vững phụ thuộc vào sự sẵn sàng của chúng ta để đương đầu với thực tế là một nửa dân số thế giới - phụ nữ và trẻ em đang bị xem là những đối tượng bị phụ thuộc và yếu thế một cách có hệ thống. Và chúng ta cần nỗ lực không ngừng để xóa bỏ sự bất bình đẳng đó bằng những hành động cụ thể. Vì MDGs đã trở thành tiêu điểm trong chương trình nghị sự chung của các đối tác phát triển, kể cả cộng đồng hỗ trợ phát triển, nên MDGs được coi là động cơ thực sự hiệu quả nhằm tạo ra sự thay đổi. Nhưng điều quan trọng hơn là sự đồng thuận trong nỗ lực đạt được MDGs phải luôn hướng tới tầm nhìn của Tuyên bố Thiên niên kỷ. Trong khi MDGs đưa ra các mục tiêu, chỉ tiêu, chỉ số về giảm nghèo một cách cụ thể, theo khung thời gian và có thể đo lường được, thì những gì phải làm lại chưa được mô tả một cách chi tiết. Tuyên bố Thiên niên kỷ phải được xem là văn kiện định hướng cho chúng ta trong việc đưa MDGs vào cuộc sống - và thông điệp của Tuyên bố Thiên niên kỷ là cần phải thúc đẩy các nỗ lực ở các cấp độ nhằm thực hiện các cam kết được tuyên bố tại các hội nghị quốc tế cũng như các chuẩn mực về quyền con người ẢNH CỦA AIZAR RALDES--AFP/HÌNH ẢNH CỦA GETTY được quy định trong luật pháp quốc tế. Tuyên bố Thiên niên kỷ cũng chỉ cho chúng ta thấy nhu cầu cấp thiết đối với các biện pháp tiếp cận giảm nghèo theo hướng tổng thể và liên kết. Những mối quan tâm chung như thúc đẩy bình đẳng giới, phòng chống HIV/AIDS và xây dựng mối quan hệ đối tác toàn cầu vì sự phát triển là rất quan trọng, được xem như là những mục tiêu tự thân. Tuy nhiên, điều này không thể làm chệch hướng quan tâm 2 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B Ì NH ĐẲ NG G IỚ I
của chúng ta là đề xuất các sáng kiến theo các khía cạnh khác nhau nhằm đạt được MDGs. Đại dịch HIV/AIDS đe dọa nghiêm trọng tới việc đạt được các mục tiêu khác. Nếu như hợp tác phát triển không nhằm hỗ trợ tất cả các mục tiêu, thì các nỗ lực ở cấp quốc gia có thể trở thành vô ích. Như cuốn sách này đã đề cập chi tiết thì bất bình đẳng giới có mối liên hệ mật thiết với mọi thách thức phát triển mà MDGs đã nêu. Cuốn sách cũng nhấn mạnh rằng, Công ước Liên hợp quốc về Xóa bỏ tất cả các hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ nữ (Công ước CEDAW) và Hội nghị Thế giới lần thứ tư về Phụ nữ tại Bắc Kinh phải trở thành những chuẩn mực để thực hiện MDGs trên thực tế. Những kinh nghiệm và nhận thức quý báu về bản chất của sự phân biệt đối xử dựa trên cơ sở giới và các bước cần tiến hành để đạt bình đẳng giới được nêu trong Công ước CEDAW và tiến trình của Hội nghị Bắc Kinh cần được xem xét. Bằng cách sử dụng Công ước CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh (Cương lĩnh HĐBK) như một lăng kính để qua đó hiểu rõ và triển khai thực hiện MDGs, chúng ta có thể đạt được cả hai mục tiêu nâng cao nhận thức và phát triển một cách hiệu quả nhất. Quỹ Phát triển Phụ nữ Liên hợp quốc (UNIFEM) và Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển Liên bang Đức (BMZ) cùng chia sẻ quan điểm đã nêu trong Tuyên bố Thiên niên kỷ. BMZ đề cao tầm quan trọng của việc thực thi các quyền con người của phụ nữ như là một mục tiêu phát triển và phương tiện cần thiết nhằm thực hiện mục tiêu giảm nghèo và phát triển bền vững. UNIFEM xem việc thực thi quyền con người của phụ nữ nhằm đạt bình đẳng giới như một khuôn khổ toàn diện và là mục tiêu cao nhất trong mọi hoạt động - từ tăng cường quyền năng kinh tế đến kiến tạo hòa bình, phòng chống đại dịch HIV/AIDS và nạn bạo hành đối với phụ nữ. UNIFEM và BMZ hy vọng rằng công cụ nguồn này sẽ là đóng góp quan trọng vào lĩnh vực mà chúng ta cùng với những nhà hoạt động vì bình đẳng giới trên toàn cầu, đang nỗ lực nhằm biến lời hứa của Tuyên bố Thiên niên kỷ trở thành hiện thực. CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 3
4 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B Ì NH ĐẲ NG G IỚ I
Ảnh: Những phụ nữ cốt cán tại một cuộc biểu tình nhân ngày Lao động Quốc tế ở Islamabad, Pakistan C ác Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ được xây dựng trên cơ sở Tuyên bố Thiên niên kỷ - một văn kiện mang tính toàn cầu thể hiện sự đồng thuận chưa từng có được 189 quốc gia thành viên Liên hợp quốc (LHQ) thông qua năm 2000. Trong Tuyên bố, các quốc gia thành viên đã cùng nhau cam kết thúc đẩy tầm nhìn toàn cầu nhằm cải thiện điều kiện của nhân loại trên toàn Thế giới trong các lĩnh vực phát triển và xóa đói giảm nghèo, hòa bình và an ninh, bảo vệ môi trường, nhân quyền và dân chủ. Bản Tuyên bố đã nhấn mạnh đến sự cần thiết phải thúc đẩy nhân quyền của tất cả mọi người nhằm đạt tầm nhìn đã vạch ra. Đặc biệt, thúc đẩy quyền của phụ nữ để đạt được bình đẳng giới được coi là hết sức cần thiết đối với sự tiến bộ xã hội. Tuyên bố đã nêu một cách rõ ràng cần phải “xóa bỏ tất cả các hình thức bạo lực đối với phụ nữ và thực hiện Công ước CEDAW”. Tuyên bố cũng thừa nhận tầm quan trọng của việc thúc đẩy bình đẳng giới và tăng cường quyền năng của phụ nữ như là một giải pháp hiệu quả để xóa bỏ nghèo đói, bệnh dịch và thúc đẩy phát triển bền vững thực sự. Đồng thời, Tuyên bố Thiên niên kỷ tái khẳng định vai trò trung tâm của vấn đề bình đẳng giới theo Hội nghị Thế giới lần thứ tư về Phụ nữ ở Bắc Kinh (1995) và các Hội nghị Thế giới quan trọng khác như Hội nghị Ri-ô về Môi trường và Phát triển (1992), Hội nghị Viên về Quyền Con người (1993), Hội nghị Cai-rô về Dân số và Phát triển (1994), Hội nghị Thượng đỉnh Thế giới tại Cô-pen-ha-gen về Phát triển Xã hội (1995) và Hội nghị Is-tan-bun về Định cư (1996). Các hội nghị này ẢNH CỦA FAROOD NAEEM--AFP/HÌNH ẢNH CỦA GETTY được LHQ tổ chức trong những năm 90 đã tạo ra động lực để cộng đồng quốc tế cùng nhau hội tụ tại Hội nghị Thượng đỉnh Thiên niên kỷ năm 2000 và thống nhất các bước cần thiết nhằm giảm đói nghèo và đạt phát triển bền vững. Tuyên bố Thiên niên kỷ đã một lần nữa tái khẳng định cam kết của các quốc gia thành viên tại các hội nghị này. Tám cam kết quan trọng được nêu trong Tuyên bố Thiên niên kỷ đã thiết lập nên Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ (MDGs): 1. Xóa bỏ tình trạng nghèo đói cùng cực 2. Phổ cập giáo dục tiểu học CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 5
3. Tăng cường bình đẳng nam nữ và nâng cao quyền năng cho phụ nữ 4. Giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ em 5. Tăng cường sức khỏe bà mẹ 6. Phòng chống HIV/AIDS, bệnh sốt rét và các bệnh dịch khác 7. Đảm bảo bền vững về môi trường 8. Thiết lập quan hệ đối tác toàn cầu vì phát triển MDGs bao gồm 16 chỉ tiêu và 48 chỉ số mang tính toàn cầu. Các mục tiêu, chỉ tiêu và chỉ số được xác định nhằm khuyến khích hành động một cách hiệu quả và nhanh chóng để đạt được sự phát triển và xóa đói nghèo nêu trong Tuyên bố. Các chỉ tiêu và chỉ số được thiết lập nhằm đưa ra thước đo cụ thể về mức độ đạt được của các quốc gia trong việc thực hiện các mục tiêu trên. Quá trình này sẽ được đánh giá thường xuyên ở cấp quốc gia thông qua việc soạn thảo báo cáo quốc gia về tình hình thực hiện MDGs. Thực hiện MDGs đã trở thành mối quan tâm hàng đầu của tất cả các đối tác phát triển - các chính phủ, hệ thống LHQ cũng như các tổ chức tài chính quốc tế.Trên thực tế, Tuyên bố Thiên niên kỷ đã nhấn mạnh tới việc cần thiết phải giải quyết vấn đề bất bình đẳng giới. Hơn thế nữa, các mục tiêu cụ thể về bình đẳng giới và việc thừa nhận bình đẳng giới là yếu tố quan trọng để đạt các mục tiêu đã được nhấn mạnh trong MGGs. Tất cả điều này cho thấy rằng MDGs đã tạo dựng một cơ sở vững chắc cho việc thúc đẩy chương trình nghị sự về bình đẳng giới. Tuy nhiên, rất nhiều nhà hoạt động trong lĩnh vực nhân quyền cho phụ nữ đã chỉ ra rằng bình đẳng giới - một mối quan tâm xuyên suốt nhằm đạt MDGs - lại chưa được thể hiện rõ ràng trong các mục tiêu và chỉ tiêu toàn cầu1. Cũng còn có mối lo ngại rằng việc thực hiện không đầy đủ các nghĩa vụ và cam kết đối với Công ước CEDAW, Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh và các văn kiện thoả thuận khác ở cấp toàn cầu và khu vực cũng chưa được phản ánh. Song các nhà hoạt động trong lĩnh vực quyền con người nhân cơ hội này đã kêu gọi đưa ra hàng loạt các mục tiêu và chỉ tiêu có nhạy cảm giới ở cấp quốc gia. Và quan trọng hơn, bên cạnh việc đánh giá và báo cáo, cần phải bổ sung các sáng kiến về bình đẳng giới đã được triển khai thành công vào các giải pháp chiến lược nhằm hoàn thành MDGs. Đúng như Báo cáo Phát triển Con người năm 2003 của LHQ đã nhấn mạnh, “bình đẳng giới là vấn đề mấu chốt để đạt được MDGs- từ nâng cao sức khỏe và phòng chống bệnh tật tới việc xóa đói giảm nghèo, mở rộng giáo dục và giảm tỷ lệ tử vong trẻ em, tăng cường việc tiếp cận tới nước sạch và đảm bảo sự bền vững về môi trường”.2 1 LIÊN MINH QUỐC TẾ VÌ CÔNG BẰNG KINH TẾ CỦA PHỤ NỮ, 2004 2 UNDP, 2003 6 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B Ì NH ĐẲ NG G IỚ I
MDGs đã đề cập tới việc xóa bỏ bất bình đẳng giới, song trong khuôn khổ toàn cầu, các mối quan tâm về bình đẳng giới xuất hiện dưới hình thức hết sức đơn giản. Liệu MDGs có làm cho cộng đồng quốc tế hiểu một cách sai lệch về các vấn đề phức tạp cần phải được giải quyết? Các nhà hoạt động trong lĩnh vực bình đẳng giới đã nỗ lực không mệt mỏi nhằm đảm bảo rằng nghĩa vụ và cam kết đối với Công ước CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh phải được thực hiện. Bằng chứng là cho đến nay có nhiều bộ luật, các điều khoản hiến pháp, quyết định của các cơ quan tư pháp cũng như các chính sách, cơ cấu tổ chức của nhiều chính phủ đã mang tính nhạy cảm giới. Liệu MDGs có làm cho các mối quan tâm và cam kết bị chệch hướng khỏi các tiến trình bình đẳng giới khá hiệu quả mà chúng ta đã kiên trì theo đuổi từ lâu? MDGs có thể tạo thêm nhiều cơ hội, nếu chúng ta giữ nguyên tinh thần Tuyên bố Thiên niên kỷ và không hạ thấp các chuẩn mực hiện tại về phân tích giới và các chiến lược bình đẳng giới cũng như không lược giảm các chu trình bình đẳng giới có quy mô toàn cầu đã được thiết lập. Các nỗ lực để đạt MDGs phải được định hướng không chỉ thông qua các mục tiêu và chỉ tiêu toàn cầu mà quan trọng nhất là thông qua việc Tuyên bố Thiên niên kỷ thừa nhận tầm quan trọng đặc biệt của bình đẳng giới đối với những tiến bộ trong phát triển. Chính vì vậy, cuốn sách này đề xuất một cách tiếp cận mà qua đó MDGs không chỉ được xem như một chương trình nghị sự mới và còn là một phương tiện mới đối với việc thực hiện Công ước CEDAW và Cương lĩnh Hành Động Bắc Kinh. Chúng ta sẽ đạt được nhiều hơn khi tiếp cận CEDAW, Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh và MDGs như các quy trình hỗ trợ lẫn nhau. Việc phân tích sâu sắc và toàn diện các hình thức bất bình đẳng giới trong mọi khía cạnh của đời sống phụ nữ đã được đề cập trong CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh đồng thời cũng sẵn sàng cho việc triển khai MDGs. Nhiều chiến lược hiệu quả nhằm đạt bình đẳng giới đã được xây dựng trong vài thập kỷ gần đây khi triển khai thực hiện CEDAW cũng như Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh và các phương pháp tiếp cận này có thể được tăng cường sử dụng trong quá trình thực hiện MDGs. Đây không chỉ đơn thuần là vấn đề CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh có thể làm gì cho MDGs. Nếu các cam kết và nguồn lực được huy động nhằm thực hiện MDGs có thể được khai thác để hỗ trợ các hoạt động mà chúng ta biết rõ ràng cần phải tiến hành vì CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh thì những thành tích thực hiện CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh sẽ tiếp tục được nhân lên. Nếu chúng ta hành động, Tuyên bố Thiên niên kỷ có thể đi vào cuộc sống. CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 7
BÁO CÁO QUỐC GIA VỀ VIỆC THỰC HIỆN MDGs B áo cáo Quốc gia về việc thực hiện MDGs vạch ra các thứ tự ưu tiên và các phương pháp tiếp cận mà mỗi một quốc gia thông qua nhằm đạt được từng Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ. Phần lớn các quốc gia đã thực hiện MDGs hiện nay đang trong giai đoạn soạn thảo hoặc bắt đầu soạn thảo báo cáo*. Quá trình làm báo cáo không chỉ là cơ hội để các nước điều chỉnh khuôn khổ MDGs toàn cầu cho phù hợp với bối cảnh quốc gia mà còn góp phần tăng cường mối quan tâm thích đáng tới khía cạnh bình đẳng giới trong từng Mục tiêu. Như sẽ được trình bày cụ thể ở phần 2, các vấn đề bình đẳng giới trong từng mục tiêu của MDGs như bình đẳng giới nghĩa là gì và cần phải làm gì để đạt bình đẳng giới được liên kết trọn vẹn với CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh và không thay đổi về khuôn khổ. Đây là một thế mạnh lớn khi kết hợp với MDGs vì hàng thập kỷ qua, các nhà hoạt động trong lĩnh vực bình đẳng giới đã cam kết rằng CEDAW và Cương lĩnh HĐBK có thể được áp dụng một cách trực tiếp. Sau đây là một số bước chính: Đưa các nhà hoạt động về Công ước CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh tới bàn họp Công tác soạn thảo báo cáo quốc gia về tình hình thực hiện MDGs nên có sự tham vấn rộng rãi các thành phần liên quan trong xã hội. Cần có các chuyên gia bình đẳng giới tham gia đóng góp ý kiến và nên bắt đầu từ Công ước CEDAW và Cương lĩnh HĐBK. Có rất nhiều người ở các bộ ngành của chính phủ và xã hội dân sự đã tham gia tích cực vào việc thực hiện và giám sát CEDAW cũng như thực hiện kế hoạch Hành động Quốc gia về Bắc Kinh. Phân tích thực trạng triển khai Công ước CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh Đối với từng mục tiêu của MDGs, báo cáo nên bắt đầu từ việc phân tích thực trạng, trong đó đánh giá mức độ đạt Mục tiêu và những thách thức tới đây. Nhiều thông tin liên quan đến bình đẳng giới không cần phải tiến hành thu thập vì chúng đã có trong các báo cáo chính phủ và phi chính phủ trình lên Ủy ban CEDAW (cũng như trong các báo cáo khác có thể đang trong quá trình soạn thảo cùng thời gian với báo cáo MDGs). Bên cạnh đó, đã có các cuộc khảo sát tiến hành và báo cáo liên quan tới thực trạng bình đẳng giới ở cấp quốc gia đã được chuẩn bị cho các Hội nghị Bắc Kinh + 5 và Bắc Kinh + 10. Các báo cáo này chứa đựng rất nhiều thông tin định tính và định lượng một cách chi tiết về bất bình đẳng giới ở mỗi quốc gia. * Thời điểm 2004 - 2005 (chú thích của người dịch) 8 C ON Đ Ư Ờ NG TỚ I B Ì NH ĐẲ NG G IỚ I
Ảnh: Các bà mẹ và con cái tại một phòng khám di động ở Zambia. Xây dựng các chỉ tiêu giám sát quốc gia đáp ứng các ưu tiên của CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh Các mục tiêu và chỉ tiêu toàn cầu có lẽ là những khía cạnh yếu nhất của MDGs nhìn từ góc độ giới và rõ ràng nên được tiếp tục hoàn chỉnh. Các chỉ tiêu và mục tiêu này có thể điều chỉnh và mở rộng cho phù hợp với bối cảnh của từng quốc gia trong các báo cáo về tình hình thực hiện MDGs. Bất cứ các chỉ tiêu về bình đẳng giới nào đã được xây dựng nhằm thúc đẩy việc thực hiện CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh cũng đều là các nguồn tham khảo hữu ích. Đồng thời, khi xây dựng các chỉ tiêu giám sát mới thì các yêu cầu của CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh cũng đều có thể là những định hướng bổ ích nhằm đảm bảo rằng các chỉ tiêu này được thiết kế một cách phù hợp với việc đánh giá tiến bộ về bình đẳng giới. Cải thiện năng lực thống kê về các vấn đề bình đẳng giới MDGs chú trọng đặc biệt tới việc sử dụng các số liệu thống kê. Các mục tiêu và chỉ tiêu đều mang tính định lượng về mặt thống kê và có thể sử dụng để so sánh giữa các quốc gia và từng khu vực. Vì trong rất nhiều trường hợp số liệu thống kê về các vấn đề bình đẳng giới quan trọng hiện nay thường thiếu cho nên những nỗ lực quốc gia nhằm đạt MDGs đã tạo thêm cơ hội nâng cao năng lực trong các lĩnh vực này. Việc có các số liệu mới này sẽ hỗ trợ đắc lực cho công tác tuyên truyền, vận động vì bình đẳng giới ở mỗi quốc gia. Xác định các biện pháp thực hiện phù hợp CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh có thể được ẢNH CỦA TRYGVE BOLSTAD--HÌNH ẢNH CỦA PANOS sử dụng để xác định các hành động thực sự cần thiết ở mỗi lĩnh vực trong từng bối cảnh quốc gia khác nhau theo các mục tiêu MDGs. Ở nhiều quốc gia, các mục tiêu chiến lược của Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh đã được thể hiện bằng các kế hoạch hành động quốc gia và việc đánh giá tình hình thực hiện theo yêu cầu của các Hội nghị Bắc Kinh + 5 và Bắc Kinh + 10. Về CEDAW, các chính phủ không chỉ thực hiện các nghĩa vụ pháp lý quy định trong Công ước CEDAW mà còn phải tiến hành các bước cần thiết nhằm đáp ứng các yêu cầu của Ủy ban CEDAW. Thêm vào đó, trong các khuyến nghị chung, Ủy ban còn đưa ra những hướng dẫn rất chi tiết về nhiều vấn đề quan CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 9
trọng như bạo lực đối với phụ nữ, chăm sóc sức khỏe và tham gia chính trị. Tất cả các nguồn tài liệu này có thể được sử dụng giúp các quốc gia xác định các biện pháp bình đẳng giới nhằm đạt được các mục tiêu MDGs. GIÁM SÁT: DUY TRÌ NHỮNG ĐIỂN HÌNH VỀ BÌNH ĐẲNG GIỚI V iệc soạn thảo Báo cáo Quốc gia về tình hình thực hiện MDGs là bước khởi đầu cho tiến trình giám sát nhằm đảm bảo việc đạt được MDGs và cũng đòi hỏi việc cập nhật thông tin trong các báo cáo thường kỳ tiếp theo. Tuy nhiên, trên thực tế còn có 2 quy trình giám sát khác đối với các cam kết về bình đẳng giới đã và đang được thực hiện khá hiệu quả. Hai quy trình giám sát sau đây có tính chiến lược và hiệu lực cao, đang được triển khai và sẽ vẫn được tiến hành ngay cả khi đạt được MDGs. Việc sử dụng các quy trình giám sát, đánh giá tình hình thực hiện CEDAWvà Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh để xác định tiến bộ đạt được, những trở ngại trong triển khai các biện pháp bình đẳng giới cần thiết theo MDGs sẽ giúp tăng cường các cam kết quốc gia và quốc tế về bình đẳng giới. Các phiên họp của Ủy ban CEDAW Cứ 4 năm một lần, 179 quốc gia thành viên Công ước CEDAW (tính đến tháng 10/2004) phải đệ trình báo cáo lên Ủy ban CEDAW. Hàng năm, Ủy ban CEDAW xem xét báo cáo do các quốc gia tự đánh giá về những thành tựu và thách thức nhằm đạt được bình đẳng giới cùng với các nguồn thông tin tham khảo khác (các báo cáo “bóng” do các tổ chức phi chính phủ về phụ nữ gửi tới) trong hai phiên họp của mình. Tại các phiên họp này,sau khi xem xét báo cáo, Ủy ban sẽ tiến hành đối thoại với các chính phủ và đưa ra ý kiến kết luận, trong đó xác định những vấn đề tồn tại và đề xuất các biện pháp mà chính phủ cần phải tiến hành. Công ước CEDAW đòi hỏi phải xóa bỏ phân biệt đối xử trong mọi khía cạnh của đời sống phụ nữ để đạt được bình đẳng giới. Vì vậy, Ủy ban tập trung đánh giá xem các quốc gia đã thực hiện các sáng kiến về bình đẳng giới nhằm đạt được MDGs hay chưa cũng như mức độ hỗ trợ về nguồn lực, tổ chức và tài chính cho các sáng kiến này ra sao. Khi báo cáo về thực hiện Công ước, các quốc gia thành viên phải cung cấp thông tin về những biện pháp mới được đưa ra liên quan tới MDGs. Các tổ chức phi chính phủ về phụ nữ có thể cung cấp thông tin cả về thành tựu lẫn tồn tại cho Ủy ban. Khi Ủy ban đề xuất các khuyến nghị thúc đẩy bình đẳng giới thông qua MDGs thì các khuyến nghị này cần được xem xét trong quá trình đánh giá MDGs. 10 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B Ì NH ĐẲ NG G IỚ I
Hội nghị Bắc Kinh + 10 Hội nghị Bắc Kinh + 10 được tổ chức tại Khóa họp lần thứ 49 của Ủy ban Địa vị Phụ nữ (28/2 đến 11/3/2005) là cơ hội để các nhà hoạch định chính sách cấp cao của các chính phủ tổng kết hoạt động bình đẳng giới. Mục tiêu của Hội nghị là đánh giá những tiến bộ trong thực hiện các cam kết tại Hội nghị Bắc Kinh, xác định những thách thức hiện tại và các chiến lược phù hợp tiếp theo. Trong quá trình chuẩn bị, các chính phủ có trách nhiệm đánh giá những tiến bộ mình đạt được dựa vào mẫu bảng hỏi của LHQ và các tổ chức xã hội dân sự cũng có cơ hội cung cấp thông tin mang tính bổ xung. Thông tin về những tiến bộ đạt được ở các quốc gia được tổng hợp đưa vào báo cáo toàn cầu do Tổng thư ký LHQ công bố. Trên cơ sở báo cáo tổng kết cũng như kết quả các hội nghị trù bị cho Bắc Kinh + 10 ở cấp khu vực, các đoàn đại biểu chính phủ thống nhất đưa ra các khuyến nghị chung. Các khuyến nghị của Hội nghị Bắc Kinh + 10 được đệ trình tại Hội nghị Thượng đỉnh Thiên niên kỷ + 5 (tổ chức vào tháng 9/ 2005) để thảo luận về các biện pháp nhằm đạt được MDGs. Hội nghị Bắc Kinh +10 tạo ra cơ hội thúc đẩy các nỗ lực vì bình đẳng giới nhằm đạt được MDGs. Thông tin đầy đủ về các kế hoạch thúc đẩy bình đẳng giới hiện có thông qua MDGs cùng với đề xuất về các giải pháp hiệu quả cần được đại diện các chính phủ quan tâm hơn nữa. Các khuyến nghị mạnh mẽ về bình đẳng giới của Hội nghị Bắc Kinh + 10 và Hội nghị Thượng đỉnh Thiên niên kỷ là những công cụ mang tính hiệu lực cao để các quốc gia có những hành động về bình đẳng giới kiên quyết hơn nữa. LỒNG GHÉP BÌNH ĐẲNG GIỚI N ỗ lực thực hiện MDGs đòi hỏi phải có sự hợp tác toàn diện của các bộ ngành trong chính phủ, các đối tác phát triển và các tổ chức xã hội dân sự. Đây là cơ hội tăng cường phối hợp các mối quan tâm về bình đẳng giới và nâng chúng lên tầm chính sách và cao hơn. MDGs sẽ góp phần định hướng, tăng cường giám sát và nâng cao trách nhiệm của các bộ ngành và các cơ quan chính phủ đối với các mục tiêu và chỉ tiêu cụ thể. Nếu như những quan tâm về bình đẳng giới được kết hợp thành công trong thực hiện các Mục tiêu thì quy trình thực hiện MDGs sẽ giúp lồng ghép sâu rộng hơn vấn đề giới vào các chương trình, chính sách quốc gia. CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 11
Ảnh: Phụ nữ đang lấy nước tại một ốc đảo gần Jodhpur, Ấn Độ B ình đẳng giới là mối quan tâm xuyên suốt trong Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ nhưng để thành công vẫn cần phải được thể hiện rõ hơn trong các mục tiêu, chỉ tiêu và giải pháp chiến lược ở cấp độ quốc gia. May mắn thay, CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh đã định hướng chi tiết về các vấn đề bình đẳng giới liên quan, do đó có thể vận dụng cho khớp với các chương trình nghị sự về MDGs. Để sử dụng CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh cho mục đích trên, việc đầu tiên cần phải làm là xác định cách thức cụ thể để 3 khuôn khổ hành động này được hài hòa ẢNH CỦA JEREMY HORNER-- HÌNH ẢNH CỦA PANOS và hỗ trợ cho nhau. Sau đó là đến việc sắp xếp sơ bộ các vấn đề bình đẳng giới đã có trong từng mục tiêu đồng thời đưa ra những nghĩa vụ và cam kết tương ứng theo CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh. Tất nhiên, các ưu tiên, thách thức và biện pháp giải quyết phù hợp đối với từng quốc gia và khu vực sẽ khác nhau. Ý kiến kết luận của Ủy ban CEDAW đối với từng nước, Kế hoạch hành động và đánh giá việc triển khai Kế hoạch hành động quốc gia theo Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh là những văn bản tham khảo quan trọng thể hiện sự liên kết giữa CEDAW và Cương lĩnh Bắc Kinh với MDGs trong đó có sự phản ánh tình hình thực tế của mỗi quốc gia. 12 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B Ì NH ĐẲ NG G IỚ I
Liên kết Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ với CEDAW và Cương lĩnh Hành động Bắc Kinh CO N ĐƯ Ờ NG TỚ I BÌN H Đ Ẳ N G GIỚ I 13
Ảnh: Một người dân nông thôn đang bán rau trong khu chợ Thượng Hải C ản trở chính mà những nước đang cố thoát khỏi bẫy đói nghèo phải đối mặt là thiếu kỹ năng và trình độ nguồn lực để tạo ra bước chuyển đổi, trong đó bất bình đẳng giới là một trong những nguyên nhân lớn nhất. Việc rất nhiều phụ nữ không được tham gia vào các bậc học từ phổ thông cơ sở đến phổ thông trung học và cao hơn, không được hưởng lợi từ các dịch Chỉ tiêu 1 vụ y tế và xã hội cũng như không được tham gia đầy Giảm một nửa số người có mức sống đủ vào lực lượng lao động và thị trường lao động đã dưới một đô la một ngày hạn chế không nhỏ đến việc phát triển các kỹ năng cần thiết để làm kinh tế. Nhóm Đặc trách Thiên niên kỷ về Chỉ tiêu 2 Đói nghèo đã chỉ rõ “một trong những rào cản lớn nhất Giảm một nửa đối với bước chuyển đổi về nhân lực là sự phủ nhận số người đói ăn các quyền con người cơ bản của một bộ phận lớn dân số mà chủ yếu các quyền của phụ nữ”3. ẢNH CỦA JIN LIU--AFP/HÌNH ẢNH CỦA GETTY Việc tiếp cận của phụ nữ tới tư liệu sản xuất và các nguồn lực thường bị hạn chế. Ví dụ, phần lớn nông dân nghèo trên thế giới là phụ nữ, nhưng ở nhiều quốc gia, họ không có quyền hợp pháp để sở hữu chính mảnh đất đang cày cấy cũng như những tài sản có thể giúp họ đầu tư tăng thêm thu nhập. Hơn nữa, sự thất bại hoặc khả năng yếu kém của chính phủ trong việc cung cấp một cơ sở hạ tầng xã hội 3 NHÓM ĐẶC TRÁCH DỰ ÁN THIÊN NIÊN KỶ VỀ NGHÈO ĐÓI VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ 14 C ON Đ ƯỜ N G TỚ I B ÌN H ĐẲ NG G IỚ I