Bước đầu đánh giá đặc điểm các chuỗi xung khuếch tán, phổ, tưới máu trên bệnh nhân Alzheimer tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương

Chia sẻ: Ngân Hà | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm mô tả một số đặc điểm của 3 chuỗi xung khuếch tán, phổ và tưới máu trên bệnh nhân đã được chẩn đoán Alzheimer.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bước đầu đánh giá đặc điểm các chuỗi xung khuếch tán, phổ, tưới máu trên bệnh nhân Alzheimer tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương

TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC BƯỚC ĐẦU ĐÁNH GIÁ ĐẶC ĐIỂM CÁC CHUỖI XUNG: KHUẾCH TÁN, PHỔ, TƯỚI MÁU TRÊN BỆNH NHÂN ALZHEIMER TẠI BỆNH VIỆN LÃO KHOA TRUNG ƯƠNG 1 Trần Văn Ngọc, 1Phạm Thắng, 2Vũ Đăng Lưu 1 Bệnh viện Lão khoa Trung ương, 2Trường đại học Y Hà Nội Nghiên cứu ứng dụng chụp cộng hưởng từ sọ não trên 30 bệnh nhân được chẩn đoán Alzheimer bằng các chuỗi xung khuếch tán, phổ và tưới máu trên máy MRI 1.5 tesla tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương. Tuổi trung bình là 73,6; nam chiếm 60%. Có tỷ lệ đồng tín hiệu 100% trên chuỗi xung khuếch tán. Nồng độ các chất trong phổ NAA, Cho, Lip và Lac có xu hướng giảm so với các chỉ số bình thường. Myo tăng ở tất cả các thuỳ và vị trí đo; Cr tăng ở thuỳ thái dương, thuỳ Chẩm chưa thấy dấu hiệu thay đổi; Glx, Ala giảm tại thùy thái dương bên phải, bên trái và thùy chẩm không thấy thay đổi. Chỉ số chuỗi xung tưới máu rCBF, rCBV giảm; Có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05 của chỉ số rCBF giữa các thùy bên phải và rCBV giữa các thùy bên trái. MTT, TTP tăng 3 - 4 lần trên bệnh nhân Alzheimer và không thấy có sự khác biệt giữa các thùy. Có thể ứng dụng các chỉ số trong chuỗi xung khuếch tán, phổ và tưới máu trong việc phát hiện và chẩn đoán sớm bệnh Alzheimer. Từ khóa: Cộng hưởng từ Alzheimer, chuỗi xung khuếch tán, phổ, tưới máu I. ĐẶT VẤN ĐỀ Alzheimer là bệnh lý thoái hóa hệ thần kinh của bệnh nhân. Các tiêu chuẩn chẩn đoán sa trung ương với đặc điểm tiến triển tăng dần và sút trí tuệ được chấp nhận trên toàn thế giới không thể hồi phục, các tế bào thần kinh ở vỏ như DSM V, ICD X, NINCDS - ADRDA \ Tuy não cùng với các cấu trúc xung quanh bị tổn vậy, không thể phủ nhận vai trò của các xét thương, làm giảm khả năng phối hợp vận nghiệm cận lâm sàng trong chẩn đoán hội động, rối loạn cảm giác và cuối cùng gây ra chứng sa sút trí tuệ nói chung và bệnh tình trạng mất trí nhớ, rối loạn nhận thức, kèm Alzheimer nói riêng [5; 6]. theo thay đổi hành vi, gây ảnh hưởng đến nghề nghiệp và xã hội của bệnh nhân [1; 2]. Bệnh chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau đặc trưng bằng suy giảm trí nhớ, không phân biệt giới tính, thường gặp ở người cao tuổi, hiện nay khoa học vẫn chưa hiểu rõ nguyên nhân và tiến triển của Alzheimer [3; 4]. Một trong những phương pháp hiện nay đang được quan tâm nghiên cứu ứng dụng trong chẩn đoán không xâm nhập là chụp cộng hưởng từ sọ não. Nhiều tác giả cũng đã nghiên cứu ứng dụng cộng hưởng từ sọ não đo thể tích vùng hải mã, hạnh nhân, thuỳ trán, thuỳ thái dương, thuỳ đỉnh, thuỳ chẩm trong Việc chẩn đoán sa sút trí tuệ đến nay chủ chẩn đoán cũng như tiên lượng của bệnh yếu vẫn dựa vào các biểu hiện trên lâm sàng Alzheimer. Tuy nhiên việc phát hiện teo thùy Thái Dương và các thùy não thì bệnh Địa chỉ liên hệ: Trần Văn Ngọc, Viện Lão khoa Trung ương Email: trannguyenngoc318@gmail.com Ngày nhận: 15/1/2018 Ngày được chấp thuận: 18/6/2018 TCNCYH 114 (5) - 2018 Alzheimer đã ở giai đoạn nặng. Các nghiên cứu trên thế giới đang tập trung tiến hành phát triển các ứng dụng và đánh giá sự thay đổi tính chất của các chuỗi xung đặc biệt của cộng 51 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC hưởng từ để cố gắng phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm hơn [7; 8]. Việc chẩn đoán và phát hiện sớm bệnh + Tuổi, giới, hình thức lao động, mức độ bệnh. - Nghiên cứu hình thái học: Alzheimer đem lại một ý nghĩa to lớn trong + Nghiên cứu đặc điểm hình thái học não việc điều trị và chăm sóc bệnh nhân. Do vậy, của bệnh nhân Alzheimer của 3 chuỗi xung: một số tác giả trên thế giới đã đưa ra các tiêu Khuếch tán, phổ và tưới máu trên máy cộng chuẩn chẩn đoán mới của sa sút trí tuệ trong hưởng từ PHILLIP INGENIA 1.5 tesla. đó bên cạnh các tiêu chuẩn lâm sàng như cũ có bổ sung thêm một số tiêu chuẩn dựa trên các chẩn đoán cận lâm sàng [9 - 11]. Các chỉ số được tiến hành nghiên cứu trên các chuỗi xung: Tại Việt Nam, chưa có nghiên cứu cộng + Khuếch tán: Đánh giá đồng tín hiệu, tăng hưởng từ nào mô tả đặc điểm các chuỗi xung: tín hiệu hay giảm tín hiệu tại 4 thuỳ: trán, thái khuếch tán, phổ, tưới máu và sự thay đổi của dương, chẩm và đỉnh. chúng trên bệnh nhân được chẩn đoán + Phổ: đánh giá sự biến thiên của các chỉ Alzheimer. Chính vì vậy, chúng tôi tiến hành số nồng độ NAA; Myo; Cr; cho; lip; lac; GlX; nghiên cứu này nhằm mục tiêu: Mô tả một số Ala \ tại 2 thuỳ: thái dương và chẩm. đặc điểm của 3 chuỗi xung khuếch tán, phổ và tưới máu trên bệnh nhân đã được chẩn đoán Alzheimer. II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 1. Đối tượng + Tưới máu: Đánh giá các chỉ số rCBF; rCBV; MTT; TTP tại 4 thuỳ: trán, thái dương, chẩm và đỉnh. 4. Xử lý số liệu Các số liệu nghiên cứu được xử lý bằng Bao gồm 30 bệnh nhân được chẩn đoán các thuật toán thống kê y học, theo chương Alzheimer đang điều trị ngoại trú theo chương trình EPI-INFO 7.0. Tính các tỷ lệ, trị số trung trình quản lý và theo dõi bệnh mạn tính tại bình. Bệnh viện Lão khoa Trung ương, không phân biệt giới tính, tuổi và mức độ mắc bệnh. 2. Địa điểm nghiên cứu và thời gian nghiên cứu + Địa điểm: Khoa Chẩn đoán Hình ảnh Bệnh viện Bạch Mai. + Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 11 năm 2016 đến tháng 5 năm 2017. 3. Phương pháp - Thiết kế nghiên cứu: mô tả tiến cứu. - Nghiên cứu một số đặc điểm liên quan: 52 5. Đạo đức nghiên cứu Nghiên cứu được tiến hành trên các bệnh nhân được chẩn đoán Alzheimer tình nguyện, chụp cộng hưởng từ không làm tổn hại tới sức khoẻ của bệnh nhân. Kết quả nghiên cứu mang lại dữ liệu về thực trạng và các tổn thương của não theo thời gian, là cơ sở để chẩn đoán Alzheimer từ giai đoạn sớm. III. KẾT QUẢ 1. Đặc điểm phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi của nhóm nghiên TCNCYH 114 (5) - 2018 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC Bảng 1. Đặc điểm phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi của nhóm nghiên cứu Nhóm tuổi n Tỷ lệ (%) < 60 5 16,7 61 - 70 11 36,7 71 - 80 8 26,6 > 80 6 20 73,6 ± 12,4 100 Trung bình Tuổi trung bình mắc bệnh: 73,6 ± 12,4, thấp nhất 45 tuổi, cao nhất 88 tuổi, trong đó số bệnh nhân từ 61 - 70 tuổi là: 11 bệnh nhân chiếm tỷ lệ 36,7%; số bệnh nhân từ 71 - 80 tuổi là: 8 bệnh nhân chiếm tỷ lệ 26,6%; số bệnh nhân trên 80 tuổi là: 6 bệnh nhân chiếm tỷ lệ 20,0% và dưới 60 tuổi có 5 bệnh nhân chiếm 16,7%. Độ tuổi từ 61 - 80 chiếm 63,3%. 2. Đặc điểm phân loại bệnh nhân theo giới và loại hình lao động Bảng 2. Đặc điểm phân loại bệnh nhân theo giới và loại hình lao động Giới tính Nam Nữ Tổng số Loại hình lao động n % n % n % Trí óc 10 33,3 8 26,6 18 60 Chân tay 8 26,7 4 13,4 12 40 18 60% 12 40% 30 100 Tỷ lệ nam 18 người chiếm 60%, nữ 12 người chiếm 40%. Trong đó người lao động trí óc 18 (60%), người lao động chân tay 12 người chiếm 40%, nam lao động trí óc 10 chiếm 55,6%; nam lao động chân tay 44,4%. nữ lao động trí óc 8 chiếm 66,7%; nữ lao động chân tay 33,3% Bảng 3. Đặc điểm phân bố mức độ của bệnh Mức độ n Tỷ lệ (%) Nhẹ 8 26,7 Trung bình 17 56,7 Nặng 5 15,6 Mức độ mắc bệnh nhẹ có 8 bệnh nhân chiếm tỷ lệ 26,7%; mức độ trung bình có 17 bệnh nhân chiếm tỷ lệ 56,7% và mức độ nặng có 5 bệnh nhân chiếm tỷ lệ 15,6%. Theo dõi hình ảnh chuỗi xung khuếch tán trên 30 bệnh nhân tiến hành nghiên cứu chúng tôi thấy 100% tỷ lệ đồng tín hiệu trên chuỗi xung khuếch tán tại 4 thùy não được đánh giá bao gồm các thuỳ trán, thái dương, đỉnh và chẩm. Không thấy có hình ảnh tăng, giảm tín hiệu. TCNCYH 114 (5) - 2018 53 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC Bảng 4. Nồng độ các chất trong phổ Các chất/Thuỳ Thái Dương Chẩm Phải Trái Phải Trái NAA 1,81 ± 0,49 1,86 ± 0,01 1,93 ± 0,40 1,96 ± 0,02 Myo 5,53 ± 0,07 4,54 ± 0,12 5,74 ± 0,10 4,59 ± 0,16 CR 3,27 ± 0,03 3,15 ± 0,02 3,04 ± 0,05 3,02 ± 0,03 Cho 3,02 ± 0,03 3,05 ± 0,04 3,10 ± 0,03 3,11 ± 0,04 Lip 0,90 ± 0,02 0,86 ± 0,04 0,98 ± 0,03 1,09 ± 0,05 Lac 1,14 ± 0,02 1,03 ± 0,03 1,20 ± 0,05 1,23 ± 0,06 Glx 1,96 ± 0,24 2,01 ± 0,16 2,56 ± 0,16 2,40 ± 0,11 Ala 1,21 ± 0,11 1,28 ± 0.12 1,38 ± 0,10 1,42 ± 0,08 Bảng 4 cho thấy, nồng độ các chất trong phổ lần lượt đo được trên các vị trí thuỳ thái dương và thùy chẩm cả 2 vị trí bên phải và bên trái với NAA: giảm rõ rệt ở thùy thái dương bên phải và trái (1,81; 1,86) thùy chẩm giảm nhẹ (1,93; 1,96). Myo: tất cả các vị trí đo của 2 thuỳ đều thấy tăng cao hơn chỉ số trung bình (Cao nhất 5,74 chẩm phải, thấp nhất 4,54 thái dương trái); Cr tăng ở thùy thái dương cả bên phải và trái (3,27; 3,15) chưa thấy sự thay đổi tại thùy chẩm. Cho, Lip và Lac giảm trên thùy thái dương và chẩm cả bên phải và trái, các chỉ số này có xu hướng giảm. Glx, Ala giảm tại thùy thái dương bên phải, bên trái và thùy chẩm không thấy thay đổi. Bảng 5. Hình ảnh chuỗi xung tưới máu Phải Thuỳ/Chỉ số rCBF rCBV MTT TTP Thái Dương 9,83 ± 7,36 2,30 ± 1,21 14,34 ± 6,51 16,45 ± 4,36 Đỉnh 7,40 ± 4,32 2,01 ± 0,913 16,29 ± 4,20 16,55 ± 2,69 Chẩm 7,21 ± 2,64 2,26 ± 1,32 19,31 ± 5,62 16,9 ± 4,10 Trán 5,99 ± 2,10 1,83 ± 0,96 18,35 ± 4,45 16,6 ± 3,40 p ˂ 0,05 p ˃ 0,05 p ˃ 0,05 p ˃ 0,05 p Chỉ số rCBF, rCBV giảm trên tất cả 4 thùy thái dương, đỉnh, chẩm và trán, sự thay đổi chỉ số rCBF giữa các thùy có ý nghĩa thống kê với p < 0,05, trong đó thùy trán giảm thấp nhất (5,99 ± 2,10); sự thay đổi chỉ số rCBV giữa các thùy không có ý nghĩa thống kê với p > 0,05. Tại 4 thùy các chỉ số MTT và TTP đều tăng từ 3 - 4 lần so với giá trị trung bình đo được từ não không tổn thương; so sánh sự thay đổi các chỉ số MTT và TTP tại 4 thùy không thấy sự khác biệt, p > 0,05. 54 TCNCYH 114 (5) - 2018 TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC Bảng 6. Hình ảnh chuỗi xung tưới máu Trái Thuỳ/Chỉ số rCBF rCBV Thái Dương 6,57 ± 3,52 2,15 ± 1,03 19,60 ± 5,75 18,43 ± 6,91 Đỉnh 5,02 ± 2,54 1,33 ± 0.94 15,88 ± 8,72 18,3 ± 5,74 Chẩm 6,33 ± 3,70 2,04 ± 1,12 19,32 ± 5,36 16,93 ± 3,15 Trán 5,40 ± 2,10 1,38 ± 0,9 15,31 ± 5,81 16,4 ± 2,93 p p > 0,05 MTT p < 0,05 p > 0,05 TTP p > 0,05 Tương tự bên phải chúng tôi thấy chỉ số rCBF, rCBV giảm trên tất cả 4 thùy Thái Dương, Đỉnh, Chẩm và Trán; sự thay đổi chỉ số rCBF giữa các thùy không có ý nghĩa thống kê, p > 0,05; sự thay đổi chỉ số rCBV giữa các thùy bên trái có ý nghĩa thống kê với p < 0,05, Các chỉ số MTT và TTP đều tăng gấp 3 - 4 lần so với giá trị bình thường tại 4 thùy; sự khác biệt giữa các thùy không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). IV. BÀN LUẬN triển bệnh Azlheimer cao hơn nam [5; 8]. Tuổi mắc bệnh, giới tính, hình thức lao Trong nghiên cứu của chúng tôi nam chiếm động và mức độ bệnh là các yếu tố liên quan 60%, nữ chiếm 40% sự khác biệt này do tới bệnh Azlheimer: Tuổi là một yếu tố nguy chúng tôi tiến hành nghiên cứu trong bệnh cơ chính cho tỷ lệ mắc bệnh theo Tổ chức Y viện và sự nhập viện điều trị là do ý thức chủ tế Thế giới thì cứ mỗi 5 năm sau tuổi 65, các quan của bệnh nhân không phải tỷ lệ mắc nguy cơ nhiễm bệnh khoảng gấp đôi, tỷ lệ bệnh thực tại cộng đồng. Tương tự cũng người càng cao tuổi thì càng có nhiều nguy giống như vậy tỷ lệ lao động trí óc là 60%, lao cơ. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi phù hợp động phổ thông là 40% trên các nghiên cứu với các tác giả khác tuổi trung bình mắc bệnh: khác tại cộng đồng thì tỷ lệ lao động phổ 73,6 ± 12,4; bệnh nhân 61 - 70 tuổi chiếm tỷ lệ thông cao hơn lao động trí óc. Tính theo mức cao nhất 36,7% vì đây là nhóm tuổi bắt đầu có độ nặng nhẹ của bệnh thì nhóm trung bình biểu hiện của bệnh và đi khám nhiều; bệnh chiếm cao nhất 56,7%; tiếp theo là nhóm nhẹ nhân 71 - 80 tuổi chiếm tỷ lệ 26,6%. ở lứa tuổi chiếm 26,7 và cuối cùng nhóm nặng chiếm tỷ này có tỷ lệ đi khám ít hơn vì thường cho rằng lệ thấp nhất 15,6%. đó là bệnh của người già nên không cần Về đặc điểm hình ảnh cộng hưởng từ khám, đặc biệt là những người sống ở khu chuỗi xung khuếch tán trên 30 bệnh nhân tiến vực nông thôn; bệnh nhân trên 80 tuổi chiếm hành nghiên cứu chúng tôi thấy 100% tỷ lệ tỷ lệ 20,0% và dưới 60 tuổi chiếm 16,7%. đồng tín hiệu trên cả 4 thùy não bao gồm: Bệnh nhân thấp tuổi nhất 45, cao tuổi nhất là Thái dương, đỉnh, chẩm và trán. Không thấy 88 [1; 9]. có hình ảnh tăng hoặc giảm tín hiệu các vị trí Theo các nghiên cứu sự khác biệt giới tính nghiên cứu. Kết quả này cho thấy sự khác ở các mức tỷ lệ, thì phụ nữ có nguy cơ phát biệt của các loại tổn thương não khác nhau TCNCYH 114 (5) - 2018 55