Các yếu tố hình họa của hình ảnh

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

149
lượt xem 47
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Công tác nhiếp ảnh, tác giả PIERRE MONTEL, nhà xuất bản Librairie Larousse Publications, Montel 1972 Trong những chương trên đây, chúng tôi mong rằng đã không để lộ sở thích riêng của mình đối với cỡ máy ảnh này hay cỡ ảnh kia, đối với nhãn hiệu máy ảnh này hay nhã hiệu máy ảnh kia. Thực vậy, chúng tôi muốn chứng tỏ rằng, mặc dù máy ảnh có nhiều khả năng và nhiều khâu tự động, song nó chỉ là một cái máy mà ta phải học cách sử dụng nó, một cái máy vô tri vô giác, tự...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Các yếu tố hình họa của hình ảnh

Các y u t hình h a c a hình nh Các y u t hình h a c a hình nh Công tác nhi p nh, tác gi PIERRE MONTEL, nhà xu t b n Librairie Larousse Publications, Montel 1972 Trong nh ng chương trên ây, chúng tôi mong r ng ã không l s thích riêng c a mình i v i c máy nh này hay c nh kia, i v i nhãn hi u máy nh này hay nhã hi u máy nh kia. Th c v y, chúng tôi mu n ch ng t r ng, m c dù máy nh có nhi u kh năng và nhi u khâu t ng, song nó ch là m t cái máy mà ta ph i h c cách s d ng nó, m t cái máy vô tri vô giác, t nó không có kh năng nhìn và ch n l a. Y u t có ý nghĩa trong m t b c nh, c nhiên không ph i là chi c máy nh ã ch p ra b c nh ó mà là nhà nhi p nh ã ch p nó. Nhà nhi p nh gi i không ph i là ngư i có chi c máy nh t t nh t, t ti n nh t, mà là ngư i ch p ư c nh ng b c nh t t nh t! ta có th l y m t ví d : M t trong nh ng nhà nhi p nh n i ti ng m t cách x ng áng là Henri Cartier-Bresson. Như chính ông th a nh n, nhà nhi p nh Pháp này thư ng s d ng m t chi c Leica "c l sĩ", v i ng kính tiêu c trung bình, ch p phim en tr ng, và thư ng ch p v i t c 1/125 giây! Chúng ta có th tin r ng Henri Cartier-Bresson r t có kh năng s d ng m t chi c máy r t ph c t p ho c trái l i r t ơn gi n mà v n có ư c nh ng b c nh r t t t...
...Y u t t o nên giá tr c a nh ng hình nh c a nhà ngh sĩ này - cũng như c a nh ng nhà nhi p nh l n khác - là m t i u khó nh nghĩa. Ngh thu t b n thân nó không th vi t ra thành công th c. ngư i ngh sĩ, vi c th hi n là t phát và thu c v b n năng, nhi u khi s d ng n tình c m nhi u hơn là n tri th c. Vì v y, r t khó- n u không ph i là không th -bi t ngay trư c ư c t i sao và vì sao hình nh này l i có tính ch t ngh thu t còn hình nh kia thì không... Tuy nhiên chúng ta v n có th rút ra m t s nh n xét: nh t và nh t t Hai t ng này không gi ng nhau. - nh t là m t b c nh rõ nét, nhìn th y rõ. T t c ch là như v y. b t kỳ ai, dùng m t chi c máy nh lo i ph bi n bán ngoài th trư ng, u có th ch p t t t c m i ki u nh. - Còn m t b c nh t t thì l i khác. Ta chú ý n m t b c nh t t vì nó liên quan n ta: nó ã ch p ư c giây phút quan tr ng, ch p ư c m t v m t thoáng qua, m t c ch có ý nghĩa. Ho c là nó th hi n b ng m t v d nhìn ho c khác thư ng, m t con ngư i, m t c nh v t, m t hình thái c a thiên nhiên. Ho c nó g i lên nh ng m i liên quan tinh vi hình như ư c thi t l p gi a nh ng y u t trong thiên nhiên ho c nh ng c nh hu ng trong cu c i, hay cu i cùng nó em n cho ta nh ng tin t c m i v m t vũ tr mà chúng ta không bi t rõ. Ch ra, thông báo, gi ng d y, g i lên; ó là m t vài trong s nhi u tính ch t c a m t b c nh t t. 1. i tư ng và cách c p n i tư ng Trong nhi p nh, tính ch t c a i tư ng h u như không có ý nghĩa gì quan tr ng. M t c nh v t h t s c t m thư ng, m t khuôn m t c a m t ngư i khách qua ư ng, m t con v t, m t thân cây, th m chí m t viên s i n a, mang trong lòng nó
nhi u kh năng ch p ư c nh ng b c nh t t ch ng kém gì nh ng i tư ng tho t nhìn chúng ta có th cho là "ăn nh" hơn (nh ng ngư i ph n xinh p, nh ng chú mèo con, thiên nga bơi trên h , c nh hoàng hôn, v.v...). B ng ch ng không thi u: nh ng nhà nhi p nh l n như Cartier-Bresson, Denis Brihat, Jean Dieuzaide, và nhi u ngư i khác n a, u có th sáng t o ư c nh ng hình nh kỳ di u t nh ng tài b n thân chúng có v r t t m thư ng-m t khu ch Paris, m t chi c lá rơi, ánh nư c trên m t h ... V y thì, i tư ng ch p không là cái gì c , ho c là ch ng có giá tr bao nhiêu. Toàn b giá tr là cách ta nhìn i tư ng ó, cách ch p i tư ng ó... Trư c h t hãy h c cách nhìn! Cái có th làm cho m t b c nh có giá tr trư c h t là n i dung g i c m c a nó, s c m nh bi u hi n c a nó. Xu hư ng r t thông thư ng ngư i m i c m máy là mu n ưa vào trong khuông hình càng nhi u th càng t t. Ngư i m i vào ngh ch p ó mu n ưa vào trong m t ki u nh toàn b gia ình ng trư c toàn b khung c nh. ó úng là cách th hi n m t b c nh vô giá tr . Kích thư c nh bé, t n m n c a m i i tư ng, chi ti t quá nhi u khi n cho con m t ngư i xem b l c, khi n cho hình nh tr nên r i và có v như ta ã ư c th y r t nhi u l n âu r i. Trư c m t i tư ng như v y, ta ph i bi t cách ch n: Ngư i hay c nh? N u ch n ngư i, thì ta ch p g n l i, khuôn hình y hơn có th nh n ra ư ng nét và c m xúc trên nét m t. C nh v t s óng vai trò n n, ng sau nh ng b c "chân dung". N u ta ch n c nh, thì ph i c g ng làm sao th hi n ư c nh ng ư ng nét t nh và giàu giá tr bi u hi n c a phong c nh, làm phân bi t các l p khác nhau trong nh, làm n i lên v p c a ánh sáng ngư c, v.v... N u như có ngư i trong nh thì ngư i ch là nh ng cái ch m nh xíu ng xa, óng vai trò " i m iv th giác": con ngư i trư c thiên nhiên. Bi t ch n l a... là m t cách khác bày t cùng m t ý nghĩ, là v n v s th ng nh t c a i tư ng ch p. Trong nhi p nh cũng như trong m i phương ti n
bi u hi n khác, ta không ư c " c p" n nhi u ch trong m t hình nh. i u ó không có nghĩa là nhà nhi p nh ch ư c ch p m t ngư i, m t v t ho c m t hành ng duy nh t mà thôi. Mà là ph i tôn tr ng m t s phân chia th b c nào ó gi a các y u t t o nên nh: Các y u t ph có vai trò làm n i b t y u t chính, ch không ư c làm phân tán con m t kh i i tư ng chính. T t c các y u t trong b c nh ph i tham d vào cùng m t c nh tư ng ho c cùng m t hành ng. 2. Giây phút ch p Khi ch p m t con ngư i, m t sinh v t ho c m t v t ng, c i m cơ b n là giây phút ch p mà Cartier-Bresson g i là giây phút quy t nh. ng tác c a m i sinh v t u qua m t giây phút g i là i m t t nh, i n hình cho toàn b hành ng di n ra trư c và sau i m t t nh ó. Ví d , ta ph i ch p ngư i nh y cao úng vào lúc ngư i y vư t qua xà ngang... i v i nh ng ng tác ph c t p, c a nhi u ngư i cũng v y. Ví d , ch p hàng nghìn b m t trên sân v n ng u cùng hư ng v m t phía, hàng trăm cánh tay chĩa v m t nơi. Ch p quá s m ho c quá mu n m t chút, hình nh s m t h u như h t ý nghĩa c a nó. Không ph i ch ch p phóng s ho c ch p chân dung giây phút ch p m i quan tr ng, mà c ch p phong c nh cũng v y. Giây phút t t nh t khi ch p m t phong c nh là khi m t tr i r i tia n ng qua các d i mây, làm m i v t tràn ng p m t th ánh sáng nh nhàng, làm i núi và cánh ng n i lên nh ng hình dáng c bi t c a chúng. Ch n giây phút b m máy không ph i ch là v n may r i, mà là m tv n kiên nh n và phương pháp.
N hôn- tác gi : Robert Doisneau S thành công c a m t b c nh nhi u khi là do ngư i ch p d ki n ư c trư c s ki n. ó như th là m t "giác quan th 6" các nhà ch p chân dung và phóng s l n. Giây phút y không th do ta t o ra. Nh ng câu như: "C n th n! ng yên nhé! Ch p ây này..." ch làm xu t hi n trên i tư ng ch p m t n cư i c ng . Cu c s ng không d ng l i, nhà nhi p nh ph i bi t ch p l y cu c s ng úng lúc. 3. Khuôn hình Khuôn hình là ch n m t cái khuônch a ng i tư ng trong ó. Vi c khuôn hình h u h t ư c ti n hành trong khung ng m, trư c khi b m máy. Nói r ng c ch p i r i sau ó "khuôn hình l i" khi phóng nh là sai. N u ta ch p phim dương chi u lên màn nh thì không th nói n chuy n khuôn hình l i m t m u phim 24x36mm. Còn khuôn hình khi phóng nh t phim âm ra, nghư i ch p nghi p dư hi u ngh ho c nghư i chuyên nghi p u bi t rõ r ng b m t c a m t mi ng phim không ph i bao gi cũng th a thãi cho vi c t i tư ng vào trong ó r i ta có th c t xén nó i. V l i, m t c nh nh t nh n u phóng t m t di n tích trên phim càng nh bao nhiêu thì ch t lư ng hình nh s gi m i b y nhiêu, v m t n i h t và s c nét. Ngoài ra, ngày nay vi c in phóng nh mhi u
khi th c hi n b ng máy in t ng, không th khuôn hình l i "m t cách khôn ngoan ư c" (Lưu ý: tài li u này ư c biên so n t nh ng năm 70 c a th k trư c, vì v y nó có th không hoàn toàn úng v i ngày nay vì ta có th scan phim âm b n r i ch nh s a trên PC trư c khi in, song ý nghĩa cơ b n c a vi c khuôn hình thì không sai- NH). Do v y, i v i m t nhà nhi p nh gi i thì, khuôn hình t c là ph i t i tư ng m t cách thích áng vào trong khuôn nh ngay khi ch p. B t lu n i tư ng chính có kích thư c như th nào, ta có th có nhi u cách khuôn hình: t vi c khuôn hình toàn c nh n c n c nh và c t . Th c v y, trong nhi p nh cũng như trong i n nh, ta có th nói n các l p c nh c a m t b c nh. - nh toàn c nh là nh ch p i tư ng gi a môi trư ng xung quanh. Ví d , toà lâu ài n m gi a khung c nh c a nó, toàn c nh m t h i c ngv.v... - nh trung c nh là b c nh ư c khuông hình sát hơn. Nó nh n m nh n ch chính, và không cho môi trư ng xung quanh chi m m t v trí l n. - nh c n c nh là nh ch a ng ph n ch y u c a i tư ng không ưa vào nh m t cách áng k môi trư ng xung quanh. Ví d : nh ch p em bé n m trong nôi. - nh c t là nh ch ch p m t ph n có ý nghĩa các i tư ng: khuôn m t, bàn tay, cánh hoa v.v... Nó nh n m nh n v bi u hi n, k t c u b m t, chi ti t c a i tư ng. Ch p c n c nh làm cho hình nh có m t s c m nh bi u hi n c bi t, nhi u khi cl p i v i b n thân i tư ng. Th lo i ch p ct ư c các nhà nhi p nh hi n i r t ưa thích, b i vì nó bu c ta ph i xem xét m t khía c nh c a s v t mà con m t c a ta ít phân tích. Rõ ràng là m t v t n t trên m t b c tư ng khi ch p c t , không còn là m t b c tư ng ho c m t v t n t mà là m t ư ng nét tr u tư ng g i cho ta m t cái gì khác h n.
Khi có th ư c, ta nên ch p cùng m t i tư ng hai ba ki u nhưng khuôn hình m t cách khác nhau. nh toàn c nh xác nh khung c nh chung. nh trung c nh cho bi t rõ thêm v hình dáng ho c ch c năng. nh c t b c l cho th y cơ c u bên trong. Th lo i này r t c n thi t khi ta mu n ch p m t i tư ng thành các trư ng o n gi i thi u trong m t bu i chi u phim èn chi u có thuy t minh... Chúng ta ã bi t r ng mu n chuy n t toàn c nh sang c t , có th dùng hai phương pháp: - ng n i tư ng; - Dùng ng kính có tiêu c dài hơn mà không ph i thay i i m nhìn (v trí t máy nh). Dùng phương pháp th nh t hay th hai s cho ta nh ng k t qu r t khác nhau. 4. i m nhìn i m nhìn là v trí m t ngư i quan sát ho c v trí c a ng kính máy nh: khi b m máy thì m t ngư i quan sát và ng kính máy nh nh p làm m t. i m nhìn là m t khái ni m cơ b n trong nhi p nh, b i vì riêng mình nó quy t nh ph i c nh c a i tư ng, t c là "c nh tư ng c a các y u t khác nhau trong b c tranh như khi ta nhìn b c tranh y khi lùi d n ra xa". N u như không di chuy n máy nh, ta thay ng kính thư ng b ng m t ng kính tiêu c dài, ta th y trong khung ng m ph n quang mà ta ã thay i l n c a hình nh và th trư ng thu ư c vào trong ng kính. Tuy nhiên, ta không thay i gì h t quan h gi a các di n khác nhau c a i tư ng, l n s h i t t nhiên c a các ư ng song song, t c là ta không thay i ph i c nh.
Trái l i, khi ta di chuy n máy v phía trư c hay phía sau, ho c sang bên trái hay sang bên ph i, ưa lên cao hay h xu ng th p, ta s thay i quan h gi a các l pc a i tư ng t ti n c nh n h u c nh. + Ph i c nh ch ph thu c vào i m nhìn. Chúng ta có th nêu lên m t s nh n xét khái quát, r t d hi u, rút ra t qui lu t ph i c nh. - i m nhìn th p (ho c r t th p) s làm cho các l p sít l i g n nhau, làm cho các v t nhích l i g n nhau, như th ch ng lên nhau. Nó làm tôn chi u cao c a nh ng v t th ti n c nh, n i b t lên b i c nh ho c lên n n tr i. Nó h th p ư ng chân tr i. - i m nhìn cao (ho c r t cao) s tách r i và thay i các l p và hình như làm cho các i tư ng tách r i nhau; nó làm gi m chi u cao c a các i tư ng n m ti n c nh, nó nâng cao ư ng chân tr i. - i m nhìn trung bình là i m nhìn ngang t m con m t ta. V trí c a i m nhìn xác nh i m bi n c a m i ư ng n m ngang c a i tư ng song song v i nhau. T t c nh ng ư ng n m ngang song song v i tr c quang (c a con m t hay c a ng kính) u h i t v m t i m duy nh t n m trên ư ng chân tr i, g i là i m bi n chính. R t nhi u khi, vi c dùng i m nhìn cao ho c th p bu c ta ph i nghiêng máy nh ho c chúc xu ng dư i ho c chĩa lên trên. Khi y, ta ph i nh r ng vi c chúc máy ó t t y u s làm cho các ư ng th ng ng (n u i tư ng có) h i t l i. S h i t c a các ư ng th ng ng làm cho hình nh c a m t toà nhà trông như th m t o n c a kim t tháp vút lên trên. Hi n tư ng ó có th ch ý mu n có ho c
có th không ch p nh n ư c tuỳ theo m c ích c a b c nh. i u ta c n ph i bi t trong m i trư ng h p là: - Nghiêng máy s t ng làm cho các ư ng th ng ng trong nh b h i t . -S h it ó có th tránh ư c b ng cách dùng m t s ph tùng ho c m t s bi n pháp c biêt. + Mu n cho các ư ng th ng ng c a i tư ng song song v i nhau trên nh, i u ki n c n và là phim (v i máy KTS ch c là b m t c a sensor -NH) ph i th t song song v i i tư ng ch p. Nhưng i m nhìn l i thay i tuỳ theo kho ng cách t i tư ng n máy nh. i tư ng càng xa (Ch p toàn c nh) thì kích thư c c a nó có v càng nh ; khi ta nhích l i g n i tư ng chính thì ta làm cho i tư ng y to lên trong nh. N u i tư ng t trư c m t h u c nh t n vô c c, khi nhích l i g n, ta s làm cho làm cho ti n c nh to lên mà không thay i m t cách áng k kích thư c c a h u c nh. Nói m t cách t ng quát, l n tương i gi a các l p c nh khác nhau ch phu thu c vào i m nhìn mà thôi. Ta cho ti n c nh có kích thư c như th nào c nhiên là do ý c a ta. i m nhìn g n s làm cho n i b t ch t li u và chi ti t c a ti n c nh và làm cho h u c nh gi vai trò ph là khung c nh. Trái l i, i m nhìn xa làm cho các l p c nh trong hình nh vào t l tương i mà ta quen nhìn. i tư ng chính hoà h p v i các y u t khác c a hình nh, và mu n cho nó n i b t lên th c s làm i tư ng "chính" thì ta ph i t nó vào m t v trí c bi t trong hình. ó là vi c b c c. i m nhìn và th trư ng thu vào trong ng kính
"Ph i c nh ch ph thu c vào i m nhìn". Khi chúng tôi nh c l i nguyên t c cơ b n ó, chúng tôi oán trư c câu h i mà ngư i ta có th v n l i. Ngư i ta s nói r ng khi ta dùng ng kính tê-lê thì nh ch p ư c khác h n v i khi thay b ng ng kính góc r ng. i u ó hoàn toàn úng, và chúng tôi cũng không ph nh n. Trư c h t, nh c a i tư ng ư c ng kính tê-lê khu ch i l n hơn so v i nh t o ra b ng ng kính thư ng ho c ng kính góc r ng. M t khác, nh ng l p trong nh thu ư c b ng ng kính tê-lê có v ch ng cư i lên nhau và có l n g n b ng nhau, trong khi nh thu ư c b ng ng kính góc r ng thì các l p ó khác h n nhau. Tuy nhiên, ta hãy nhìn k hai b c nh ch p b ng hai ng kính ó cùng m t i m nhìn, ta s th y chúng có m t ph n gi ng nhau, n m gi a b c nh ch p b ng ng kính góc r ng, ph n có góc bao quát tương ương v i góc m c a ng kính tê-lê. Ph n ó có hình dáng gi ng h t nhau c hai b c nh, ch khác nhau v kích thư c. N u ta l y ph n gi a ó trong b c nh ch p b ng ng kính góc r ng r i em phóng to ra và c nh b c nh ch p b ng ng kính tê-lê, ta th y hai b c nh gi ng như in, tr có i u b c nh phóng to thì h t to hơn mà thôi... Như v y, cái v "khác nhau" gi a b c nh thu ư c b ng ng kính tê-lê và b c nh thu ư c b ng ng kính góc r ng ch là do góc bao quát c a hai ng kính không như nhau. Trong th c t , i u càng làm tăng s khác nhau gi a ng kính tê-lê và ng kính góc r ng i v i con m t ta là ch ng kính này làm cho hình nh to hơn to hơn ng kính kia r t nhi u, do ó khi dùng hai lo i ng kính, ta b t giác ch n hai i m nhìn r t khác nhau. Ví d , gi a ng kính tê-lê 135 mm và ng kính góc r ng 35 mm, thì b c nh thu ư c b ng ng kính th nh t g p 4 l n hình nh thu ư c b ng ng kính th hai. Khi ch p m t i tư ng nào ó, mu n cho i tư ng ó có kích thư c như nhau trong cùng m t c nh, khi dùng m t ng kính tê-lê, ta t nhiên lùi ra xa g p
4 l n kho ng cách khi ta dùng ng kính góc r ng ( i v i ví d trên - NH), vì v y mà ta thu ư c hai hình nh r t khác nhau: Trong nh thu ư c b ng ng kính tê- lê, ti n c nh không ư c khu ch i b ng h u c nh như nh thu ư c v i ng kính góc r ng. V i ng kính góc r ng bao quát m t th trư ng 85 - r ng hơn r t nhi u th trư ng c a con m t ta khi yên - ph i c nh có v b thái quá rìa b c nh, nh t là khi tiêu c quá ng n i v i c ki u ch p. Trong th c t , s h i t c a các ư ng song song n m ngang u h t s c gi ng nhau t t c các ng kính, mi n là ta không thay i i m nhìn. Ta rút ra m t s i u b ích như sau: m t ng kính, b t k tiêu c như th nào, u có th s d ng nh m hai m c ích khác nhau: - Ho c là làm cho nh c a i tư ng chính có m t kích thư c nh t nh; - Ho c là làm cho toàn b hình nh có m t ph i c nh riêng, và có m t quan h khác nhau gi a các l p c nh. Xét theo i m ó, ta th y bao gi ít nh t cũng có hai cách s d ng khác nhau i v i m i ng kính: - ng kính tiêu c dài trư c h t dùng làm to ra nh c a i tư ng quá xa (chi ti t ki n trúc ch ng h n), nhưng ng th i nó cũng làm gi m t l tương i gi a các l p c nh. - ng kính góc r ng trư c h t dùng khuôn hình ư c i tư ng khi ta không còn có ch lùi thêm n a (ch p trong nhà hay m t dãy ph h p), nhưng nó ư c dùng t m t i m nhìn g n làm tăng thêm hi u qu h i t c a các ư ng n m ngang song song và làm tăng t l tương i gi a các l p c nh.
M t khái ni m khác n a mà chúng ta có th nh c l i v i nhau là khu v c nét sâu: v i cùng m t m ch quang như nhau, ng kính tiêu c dài s cho m t khu v c nét sâu ng n hơn so v i ng kính góc r ng... N u như ta ch có m t ng kính, ng kính tiêu c trung bình, thì sao? Thì ta t nh r ng Cartier-Bresson nhi u khi cũng vào hoàn c nh như v y, và hành ng theo hoàn c nh ó v y.