Các yếu tố nguy cơ của bất thường nhiễm sắc thể thai nhi

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ CỦA BẤT THƯỜNG NHIỄM SẮC THỂ THAI NHI<br /> Tô Mai Xuân Hồng*, Nguyễn Duy Tài*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: xác định các yếu tố nguy cơ của bất thường nhiễm sắc thể thai nhi.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu mô tả thực hiện qua hồi cứu hồ sơ của 523 thai phụ đã có chỉ định chọc dò ối để<br /> khảo sát NST thai nhi.<br /> Kết quả: Trong 3,4% bất thường NST, trisomy 21 là dạng bất thường thường gặp nhất (chiếm 66,7% các<br /> bất thường này). Tuổi thai phụ < 35 tuổi, thai phụ là con so, triple test nguy cơ cao (>1/250) và tồn tại bất<br /> thường xương mũi và/hoặc nốt echo sáng ở tim được xem là các yếu tố nguy cơ của lệch bội NST thai nhi với<br /> OR lần lượt 2,3, 4,0, 3,3 và 9,4. Bất thường siêu âm liên quan với bất thường NST có ý nghĩa thống kê (p=0,04).<br /> Kết luận: Bất thường chỉ điểm huyết thanh và bất thường siêu âm là 2 dấu chứng quan trọng giúp gợi ý<br /> một bất thường NST thai nhi, đặc biệt là trisomy 21.<br /> Từ khóa: Yếu tố nguy cơ, bất thường nhiễm sắc thể thai nhi.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> THE RISK FACTORS OF FETAL CHROMOSOMAL ABERRATIONS<br /> To Mai Xuan Hong, Nguyen Duy Tai<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 18 - 23<br /> Objectives: identify the risk factors of fetal chromosomal aberrations.<br /> Methods: A descriptive study was carried out throughout a retrospective procedure of 523 cases of<br /> amniocentesis.<br /> Results: The incidence of aneuploidy was 3.4%, and trisomy 21 showed the most common in these<br /> chromosomal aberrations. The younger women (< 35 years old), nulliparous, positive triple test and<br /> ultrasonographic findings (absent nasal bone and/or echogenic nodules in ventricular) determined the risk factors<br /> (OR was 2.3, 4.0, 3.3, and 9.4, respectively). The findings of ultrasound related significantly with aneuploidy.<br /> Conclusions: Abnormal serium markers and scannings were two important markers for predicting a<br /> chromosomal aberration, especially trisomy 21.<br /> Key words: risk factors, fetal chromosomal aberrations.<br /> 13 tuần 6 ngày(4), cũng như các chỉ điểm huyết<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> thanh học Double test (free-ß hCG và PAP-A)<br /> Phát hiện sớm các bất thường nhiễm sắc thể<br /> hoặc Triple test (AFP, Estriol và ß-hCG) ở quý 1<br /> thai nhi là công tác quan trọng trong chương<br /> và quý 2 thai kỳ, được xem như một tiến bộ mới<br /> trình chăm sóc sức khỏe sinh sản, nhằm làm<br /> trong chương trình chăm sóc tiền sản vì giúp<br /> giảm gánh nặng cho mỗi gia đình và xây dựng<br /> phát hiện sớm hơn sự xuất hiện của bệnh lý<br /> một xã hội tiến bộ. Đây cũng chính là mục tiêu<br /> Down ngay từ giai đoạn bào thai, thông qua việc<br /> hàng đầu trong chương trình sàng lọc bất<br /> xác định và định danh dạng bất thường NST<br /> thường thai nhi. Sự ra đời của việc đo thấu<br /> bằng cấy ối làm nhiễm sắc thể đồ hoặc kỹ thuật<br /> quang da gáy thai nhi (clarté nucale hoặc NT:<br /> FISH (Fluorescence In Situ Hybridisation).<br /> nuchal translucency) trên siêu âm ở tuổi thai 11* Bộ môn Sản - Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc : ThS Tô Mai Xuân Hồng ĐT: 0903727069<br /> <br /> 18<br /> <br /> Email: tomaixuanhong@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản Và Bà Mẹ Trẻ Em<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> Theo niên giám thống kê y tế năm 2003,<br /> trong cả nước ta, tỷ suất chết sơ sinh là 21‰(5) và<br /> tỷ lệ bệnh mắc và tử vong do dị dạng, dị tật và<br /> bất thường nhiễm sắc thể lần lượt là 0,27% và<br /> 2,03%(5) chiếm một tỷ lệ cao hơn nhiều so với các<br /> nước trên thế giới. Đồng thời, nghiên cứu tại Bộ<br /> môn Y sinh học- Di truyền học, Đại Học Y Hà<br /> Nội ghi nhận tỷ lệ bất thường NST là 11,23%,<br /> với 50,79% lệch bội nhiễm sắc thể 21(8) càng cho<br /> thấy tính cấp thiết của việc áp dụng chương<br /> trình sàng lọc bất thường NST, đặc biệt lệch bội<br /> NST 21 tại Việt Nam.<br /> Nghiên cứu tại BV Từ Dũ năm 2004 ghi<br /> nhận tỷ lệ bất thường NST ở thai phụ có có<br /> tăng thấu quang da gáy (siêu âm quý 1) là<br /> 64,28%, trong số này, lệch bội NST 21 chiếm tỷ<br /> lệ cao nhất: 66,67%, và 1,67% thai phụ trên 35<br /> tuổi có bất thường NST(1), gợi ý rằng xem các<br /> thai phụ lớn tuổi và tăng thấu quang da gáy<br /> trên siêu âm là các yếu tố nguy cơ của bất<br /> thường NST, trong đó có trisomy 21. Tuy<br /> nhiên, nghiên cứu tại BV Từ Dũ chưa đánh giá<br /> được mức độ liên quan của các yếu tố nguy cơ<br /> này, cũng như chưa xác định được liệu sự liên<br /> quan này có ý nghĩa thống kê hay không. Đây<br /> chính là lý do chính để tiến hành nghiên cứu<br /> đánh giá các yếu tố nguy cơ của bất thường<br /> NST thai nhi, nhằm bổ sung và củng cố một<br /> cách hiệu quả hơn công tác chăm sóc sức khỏe<br /> tiền sản của thành phố Hồ Chí Minh (nói<br /> riêng) và nước ta (nói chung) hiện nay.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Tất cả các thai phụ mang thai sống, có chỉ<br /> định chọc dò ối tại bệnh viện Hùng Vương từ<br /> 01/04/2009-01/04/2010.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> hợp chọc ối trong thời gian 1 năm tại bệnh viện<br /> Hùng Vương.<br /> Các trường hợp có kết quả chọc ối bất<br /> thường, sau khi phân loại nhóm NST bất<br /> thường, được phân tích để đánh giá có hay<br /> không liên quan giữa các bất thường này với các<br /> yếu tố nguy cơ: tuổi thai phụ, tiền thai, nơi cư<br /> trú, kết quả triple test, kết quả siêu âm ở quý 1<br /> và quý 2 của thai kỳ.<br /> Triple test là xét nghiệm đánh giá nguy cơ<br /> bất thường NST của thai nhi, thực hiện thường<br /> quy vào tuần lễ thứ 14-24 trên tất cả thai phụ<br /> đến khám thai, qua khảo sát 3 thông số<br /> Alphafoelto protein (AFP), beta human<br /> chorionic gonadotrophine (ß-hCG) và μ3<br /> unconjugated estriol (μE3).<br /> Ngưỡng cut-off ≥ 1/250 được chọn là Triple<br /> test dương tính (thai nhi có nguy cơ cao với bất<br /> thường NST 21, NST 18 và dị tật ống thần kinh).<br /> Siêu âm hình thái học quý 1 được thực hiện<br /> từ tuần 11-13.6 tuần. Siêu âm hình thái học<br /> quý 2 thực hiện từ 18-24 tuần. Gọi là bất<br /> thường siêu âm khi xuất hiện các dấu hiệu chỉ<br /> điểm (markers) của bất thường NST thai nhi<br /> trên siêu âm như: không có xương mũi thai<br /> nhi, xương cánh tay và/hoặc xương đùi ngắn,<br /> tăng mật độ của ruột grade 2-3, dây rốn có 1<br /> động mạch rốn, nốt tăng sáng ở tim và các bất<br /> thường đa cơ quan.<br /> Thời điểm thực hiện chọc ối được quy định<br /> sau tuần lễ thứ 15 của thai kỳ.<br /> Chỉ định chọc ối: Thai phụ lớn tuổi (≥ 35<br /> tuổi), tiền căn sẩy thai nhiều lần (≥ 3 lần), tiền<br /> căn mang thai dị tật hoặc sanh con dị tật, triple<br /> test nguy cơ cao (≥ 1/250), siêu âm quý 1 và/hoặc<br /> quý 2 có bất thường.<br /> <br /> Thai lưu, song thai, thất bại với chọc ối hoặc<br /> không ghi nhận được kết quả chọc ối.<br /> <br /> Kỹ thuật nhuộm miễn dịch huỳnh quang<br /> (FISH) và cấy ối được thực hiện để phát hiện các<br /> bất thường NST.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> Xử lý số liệu<br /> <br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang được thực hiện<br /> sau khi khảo sát toàn bộ hồ sơ của 523 trường<br /> <br /> Số liệu sau ghi nhận qua hồ sơ được nhập<br /> bằng phần mềm Excel 2003 và phân tích bằng<br /> phần mềm Stata version 11.1 để đánh giá có<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> <br /> Sản Phụ Khoa<br /> <br /> 19<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> hay không liên quan giữa các yếu tố nguy cơ<br /> với bất thường NST thai nhi.<br /> P < 0,05 được xem là liên quan có ý nghĩa<br /> thống kê.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Qua khảo sát 523 trường hợp chọc dò ối ở<br /> tuổi thai từ 15-32 tuần trong thời gian 1 năm<br /> (01/04/2009-01/04/2010) chúng tôi ghi nhận các<br /> kết quả sau đây:<br /> <br /> Đặc điểm về thai phụ và thai kỳ được chọc<br /> dò ối<br /> Tuổi trung bình của thai phụ trong nhóm<br /> nghiên cứu là 35,4 ± 5,4 tuổi, nhỏ nhất 17 tuổi<br /> và lớn nhất 47 tuổi. Đa số thai phụ là con rạ<br /> (65,6%), số lần sanh con nhiều nhất 4 lần. Phần<br /> lớn sinh sống tại thành phố Hồ Chí Minh<br /> (70,4%) (Bảng 1).<br /> Tuổi thai trung bình 19,6 ± 2,5 tuần, nhỏ nhất<br /> 15 tuần và lớn nhất 32 tuần. Phần lớn tiến trình<br /> chọc ối thực hiện vào 3 tháng giữa thai kỳ<br /> (97,5%) vì xét nghiệm sinh hóa máu sàng lọc<br /> nằm ở ngưỡng nguy cơ cao (91,0%) (Bảng 1).<br /> Bảng 1: Đặc điểm thai phụ và thai nhi được chọc dò<br /> ối (N=532 trường hợp).<br /> Đặc điểm<br /> Tuổi thai<br /> phụ<br /> Tiền thai<br /> Nơi cư<br /> trú<br /> Tuổi thai<br /> <br /> Chỉ định<br /> chọc ối<br /> <br /> ≥ 35 tuổi<br /> < 35 tuổi<br /> Con lần đầu tiên<br /> Con ≥ lần thứ 2<br /> TP Hồ Chí Minh<br /> Tỉnh khác<br /> < 16 tuần vô kinh<br /> 16-28 tuần vô kinh<br /> >28 tuần vô kinh<br /> Triple test (+)<br /> Thai phụ lớn tuổi<br /> Bất thường siêu âm<br /> Tiền căn dị tật thai<br /> Triple (+) và SA (+)<br /> <br /> Số trường Tỷ lệ (%)<br /> hợp (ca)<br /> 362<br /> 69,2<br /> 161<br /> 30,8<br /> 180<br /> 34,4<br /> 343<br /> 65,6<br /> 368<br /> 70,4<br /> 155<br /> 29,6<br /> 8<br /> 1,5<br /> 510<br /> 97,5<br /> 5<br /> 1,0<br /> 476<br /> 91,0<br /> 2<br /> 0,4<br /> 35<br /> 6,6<br /> 5<br /> 1,0<br /> 5<br /> 1,0<br /> <br /> Đặc điểm thai nhi có bất thường nhiễm sắc<br /> thể<br /> Với 99,4% các trường hợp đọc kết quả chọc<br /> dò ối bằng kỹ thuật FISH (còn lại 0,2% dùng kỹ<br /> <br /> 20<br /> <br /> thuật karyotype và 0,4% kết hợp giữa 2 kỹ thuật<br /> nêu trên), chúng tôi ghi nhận được tỷ lệ bất<br /> thường nhiễm sắc thể thai nhi trong nhóm chọc<br /> ối là 3,4% (KTC 95% 2,1-5,4%). Trong các dạng<br /> bất thường nhiễm sắc thể được khảo sát, bất<br /> thường thường gặp nhất ở nhóm thai phụ chọc<br /> ối là Trisomy 21 (12 trường hợp), tiếp theo là<br /> Trisomy 18, Trisomy 13, Trisomy XY và Trisomy<br /> X được minh họa trong bảng 2.<br /> Bảng 2: Đặc điểm bất thường nhiễm sắc thể ở thai<br /> nhi phát hiện qua chọc ối.<br /> Đặc điểm<br /> NST bình thường<br /> Lệch bội NST<br /> Trisomy 21<br /> Trisomy 18<br /> Trisomy 13<br /> XXX<br /> XXY<br /> <br /> Số trường hợp (ca)<br /> 505<br /> 18<br /> 12<br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> 2<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 96,6<br /> 3,4<br /> 66,7<br /> 11,1<br /> 5,6<br /> 5,6<br /> 11,1<br /> <br /> Các yếu tố liên quan đến bất thường<br /> nhiễm sắc thể<br /> Khảo sát các yếu tố nguy cơ dẫn đến ở 18<br /> trường hợp bất thường nhiễm sắc thể thai nhi,<br /> những thai phụ là con so và có kết quả siêu âm<br /> bất thường, liên quan có ý nghĩa thống kê đến tỷ<br /> lệ lệch bội cao khi chọc ối (p < 0,05) (Bảng 3).<br /> Bảng 3: Các yếu tố nguy cơ liên quan đến bất<br /> thường NST thai nhi.<br /> Đặc điểm<br /> Tuổi thai phụ ≥ 35<br /> NST bình<br /> thường<br /> Lệch bội NST<br /> Tuổi thai phụ < 35<br /> NST bình<br /> thường<br /> Lệch bội NST<br /> Con so<br /> NST bình<br /> thường<br /> Lệch bội NST<br /> Triple test nguy cơ cao<br /> NST bình<br /> thường<br /> Lệch bội NST<br /> Siêu âm bất thường<br /> NST bình<br /> thường<br /> Lệch bội NST<br /> <br /> Số ca<br /> 362<br /> 353<br /> <br /> OR (95%CI)<br /> <br /> p<br /> <br /> 9<br /> 161<br /> 152<br /> <br /> 0,43 (0,15-1,25)<br /> <br /> 0,07<br /> <br /> 9<br /> 180<br /> 168<br /> <br /> 2,32 (0.80-6,73)<br /> <br /> 0,07<br /> <br /> 12<br /> 481<br /> 466<br /> <br /> 4,01(1,37-13,2)<br /> <br /> 0,003*<br /> <br /> 15<br /> 40<br /> 36<br /> <br /> 0,42 (0,11-2,36)<br /> <br /> 0,17<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3,72 (0,84-12,6)<br /> <br /> 0,018*<br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản Và Bà Mẹ Trẻ Em<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> Trisomy 21 là dạng lệch bội thường gặp nhất<br /> trong số các thai phụ được chọc ối. Đặc biệt đối<br /> với các thai phụ con so, tam bội NST 21 tăng lên<br /> 10 lần cao hơn các thai phụ con rạ: OR = 10 (KTC<br /> 95% 0,69-166,3), liên quan này có ý nghĩa thống<br /> kê (p = 0,03 < 0,05) (Bảng 4). Bất thường siêu âm<br /> qua khảo sát hình thái học quý 2 cũng là 1 yếu tố<br /> gợi ý đến khả năng tồn tại Trisomy 21, nhưng<br /> không có ý nghĩa thống kê (OR = 1,6, p = 0,7).<br /> Bảng 5 liệt kê các dấu hiệu bất thường trên siêu<br /> âm và mối liên quan với lệch bội NST cũng như<br /> trisomy 21. Trong số này, bất thường ở xương<br /> mũi (xương mũi ngắn hơn so với tuổi thai hoặc<br /> mất xương mũi) và bất thường ở tim (tăng nốt<br /> echo sáng ở tim) là 2 dấu hiệu có liên quan đến<br /> sự xuất hiện NST, tuy nhiên sự liên quan này<br /> không có ý nghĩa thống kê.<br /> Bảng 4: Các yếu tố nguy cơ của Trisomy 21 (N=12).<br /> Đặc điểm<br /> Tuổi thai<br /> phụ<br /> <br /> ≥ 35 tuổi<br /> < 35 tuổi<br /> Tiền Con lần đầu tiên<br /> thai<br /> Con ≥ lần thứ 2<br /> Cận lâm sàng<br /> Triple test (+)<br /> Bất thường siêu âm<br /> <br /> Số trường OR (KTC95%) p<br /> hợp (ca)<br /> 6<br /> 1,0(0,1-109) 1,0<br /> 6<br /> 10<br /> 10(0,69-66,3) 0,03*<br /> 2<br /> 10<br /> 3<br /> <br /> 1,0(0,01-2,4)<br /> 1,6(0,1-04,7)<br /> <br /> 1,0<br /> 0,7<br /> <br /> Bảng 5: Bất thường siêu âm và dạng bất thường<br /> NST.<br /> Siêu âm<br /> Bình<br /> thường<br /> NT ≥<br /> 2.5mm<br /> Bất thường<br /> TKTU<br /> Xương mũi<br /> ngắn<br /> Sứt môi<br /> Ruột tăng<br /> sáng độ 2<br /> Bất thường<br /> tim<br /> Bất thường<br /> ối<br /> Xương đùi<br /> ngắn<br /> 1 ĐM rốn<br /> <br /> Số NST bình NST bất Trisomy Trisomy<br /> ca thường thường<br /> 21<br /> 18<br /> 483<br /> 469<br /> 14<br /> 9<br /> 1<br /> 4<br /> <br /> 4<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 15<br /> <br /> 14<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2<br /> 2<br /> <br /> 2<br /> 2<br /> <br /> 0<br /> 0<br /> <br /> 0<br /> 0<br /> <br /> 0<br /> 0<br /> <br /> 7<br /> <br /> 5<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 5<br /> <br /> 5<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Sản Phụ Khoa<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Khi đưa vào phương trình hồi quy đa biến,<br /> bất thường test sinh hóa (triple test nguy cơ cao)<br /> và bất thường siêu âm cho thấy là 2 yếu tố nguy<br /> cơ với lệch bội NST với OR=3,26-9,4 (bảng 6).<br /> Bảng 6: Các yếu tố nguy cơ liên quan bất thường<br /> NST và trisomy 21.<br /> Yếu tố<br /> nguy cơ<br /> <br /> Lệch bội NST<br /> Trisomy 21<br /> OR (95%KTC) p<br /> OR (95%CI) P<br /> Tuổi thai 1,04 (0,94-1,14) 0,48 0,99 (0,74- 0,97<br /> phụ<br /> 1,30)<br /> Tiền thai 0,99 (0,99-1,0) 0,01* 0,99 (0,99-1,0) 0,61<br /> Nơi cư ngụ 1,07 (0,37-3,12) 0,9 1,70 (0,08- 0,74<br /> 37,7)<br /> Triple test 3,26 (0,32-33,5) 0,3 4,4 (0,09- 0,45<br /> 21,0)<br /> Bất thường 9,4 (1,12-79,2) 0,04* 0,84 (0,04- 0,95<br /> 167)<br /> siêu âm<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Về tỷ lệ bất thường NST<br /> 3,4% trường hợp bất thường NST phát hiện<br /> được qua 523 trường hợp chọc ối, trong đó tỷ lệ<br /> trisomy 21 chiếm 99,7%, con số này thật sự<br /> không nhỏ. Nghiên cứu của Gurewitsh và cộng<br /> sự, trên toàn dân số Mỹ năm 2005 có 2 - 3% phụ<br /> nữ mang thai bị dị tật được phát hiện trước<br /> sanh(2); tần suất trisomy 21 tìm thấy 1/334 phụ<br /> nữ mang thai ở Trung Quốc(3) và 1/343 ở Czech(7)<br /> gần tương đồng với nghiên cứu của chúng tôi.<br /> Điều này cũng cho thấy chương trình chăm sóc<br /> tiền sản thông qua việc sàng lọc bằng đo thấu<br /> quang da gáy và test sinh hóa máu trên các thai<br /> phụ ở quý 1 và 2 thai kỳ là một chương trình có<br /> tính khả thi và có hiệu quả. Song song đó, tỷ lệ<br /> chọc ối 523 trường hợp/1 năm, cho thấy việc<br /> thực hiện xét nghiệm xâm lấn này như một tiêu<br /> chuẩn vàng để chẩn đoán là không quá đà trong<br /> nghiên cứu của chúng tôi.<br /> <br /> Về các YTNC của bất thường NST và<br /> Trisomy 21 ghi nhận được trong nghiên cứu<br /> Wellesly và cộng sự quan sát thấy 58% thai<br /> phụ trên 35 tuổi sanh con bị trisomy 21(9), qua đó<br /> muốn khẳng định rằng thai phụ càng lớn tuổi,<br /> thì nguy cơ sanh con mắc bệnh Down càng cao.<br /> Khác với Wellesly, chúng tôi tìm thấy thai phụ<br /> dưới 35 tuổi có nguy cơ bị lệch bội NST gấp 2,3<br /> <br /> 21<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> lần, mặc dù số thai phụ dưới 35 tuổi trong nhóm<br /> nghiên cứu của chúng tôi chỉ chiếm 30,8%. Tiếc<br /> rằng chúng tôi không tìm thấy ý nghĩa thống kê<br /> ở sự liên quan này. Kết quả của chúng tôi là<br /> tương đồng với nghiên cứu của tác giả<br /> Nicolaides và cộng sự(4,5), và theo ông, việc dùng<br /> tuổi mẹ như là một thông số để sàng lọc thai kỳ<br /> có hay không bất thường NST là không hợp lý<br /> vì khả năng phát hiện bất thường rất thấp (chỉ<br /> 30%), nhất là đối với những thai phụ thuộc<br /> nhóm nguy cơ thấp (trẻ tuổi < 35 tuổi, không<br /> tiền căn sanh con bất thường…). Như vậy, thai<br /> phụ lớn tuổi (≥ 35 tuổi) không là một yếu tố<br /> nguy cơ của việc xuất hiện những lệch bội NST<br /> vì bất thường này có thể xuất hiện ngay cả<br /> những thai phụ trẻ tuổi.<br /> Qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy những<br /> thai phụ là con so có nguy cơ bất thường NST<br /> cao gấp 4 lần so với những thai phụ là con rạ, và<br /> sự liên quan này có ý nghĩa thống kê. Mặc dù<br /> việc xem ảnh hưởng của tiền thai như là một<br /> yếu tố nguy cơ để đánh giá có hay không bất<br /> thường NST chưa được đề cập trong y văn.<br /> Chúng tôi cũng không thể giải thích được vì sao<br /> thai phụ con so lại có nguy cơ cao với bất<br /> thường NST hơn thai phụ con rạ. Có thể bởi vì<br /> sự xuất hiện lệch bội thể là không tùy thuộc vào<br /> tuổi thai phụ, nghiên cứu của chúng tôi thai phụ<br /> trẻ tuổi nguy cơ có nguy cơ mắc lệch bội NST<br /> cao hơn thai phụ lớn tuổi, do đó, yếu tố tiền thai<br /> (con so) cũng gắn liền với việc tăng nguy cơ lệch<br /> bội thể, và sự liên quan này có ý nghĩa thống kê<br /> đối với bất thường NST nói chung và trisomy 21<br /> nói riêng (bảng 3 và bảng 4). Kết quả này giúp<br /> chúng tôi có dược một kinh nghiệm trong cách<br /> giáo dục chăm sóc sức khỏe tiền thai: khi xem<br /> những thai phụ là con so, và tuổi trẻ như là một<br /> đối tượng nguy cơ cao cần được tư vấn về<br /> chương trình chăm sóc sàng lọc nguy cơ lệch bội<br /> NST, không chỉ giúp phát hiện sớm các bất<br /> thường (nếu có) mà còn giúp cho họ có thêm<br /> kiến thức để có thể tiếp tục theo dõi thai kỳ<br /> trong những lần có thai sau này. Điều này đem<br /> đến lợi ích vô cùng lớn, bởi vì, việc chuẩn bị<br /> sanh con lần đầu tiên, do chưa có nhiều kinh<br /> <br /> 22<br /> <br /> nghiệm, nên đa số thai phụ tuân thủ đúng theo<br /> lịch khám thai, cũng như các chế độ điều trị hơn<br /> là các thai phụ lớn tuổi và là con rạ.<br /> Mặc dù có đến 91,0% chỉ định chọc ối là do<br /> bất thường test sinh hóa máu của mẹ, tuy<br /> nhiên dấu chứng siêu âm vẫn là dấu chứng<br /> quan trọng giúp gợi ý sớm một bất thường<br /> NST (OR=3,7, p < 0,05). Các bất thường của hệ<br /> thần kinh, hệ tim mạch, và đặc biệt là bất<br /> thường của xương mũi đã cho thấy đây là<br /> những yếu tố nguy cơ của một thai nhi bất<br /> thường. Tác giả Tamsel và cộng sự, Nicolaides<br /> và cộng sự đã xác nhận: bất thường xương mũi<br /> là một dấu hiệu quan trọng để chẩn đoán bất<br /> thường NST ở quý 1 và quý 2 của thai kỳ(6,4).<br /> Tương tự, với tỷ lệ Trisomy 21 được phát hiện<br /> là 33,3% (1/3) trong nhóm thai phụ có dấu<br /> chứng mất xương mũi trên siêu âm được chọc<br /> dò ối; cạnh đó, 2/7 trường hợp trisomy 21 được<br /> phát hiện qua hình ảnh hóa vôi đơn độc trong<br /> tâm thất thai nhi (thất phải hoặc thất trái),<br /> chúng tôi có thể khẳng định: siêu âm hình thái<br /> học thai nhi rất quan trọng, vì là một dấu chỉ<br /> điểm giúp thực hiện các test xâm lấn cao hơn<br /> để trả lời câu hỏi có hay không một bất thường<br /> NST thai nhi. Tiếc là do cỡ mẫu chúng tôi khá<br /> nhỏ (chỉ 523 trường hợp chọc ối) nên chúng tôi<br /> chưa chứng minh được các dấu hiệu siêu âm<br /> bất thường khác (tăng echo ruột, 1 ĐM rốn, sứt<br /> môi…) và sự liên quan với dạng lệch bội thể.<br /> Đánh giá các yếu tố nguy cơ với lệch bội thể<br /> bằng phương trình hồi quy đa biến, triple test<br /> nguy cơ cao và tồn tại dấu bất thường trên siêu<br /> âm kết hợp với bất thường NST (OR lần lượt là<br /> 3,74 và 9,4), (liên quan của test sinh hóa có ý<br /> nghĩa thống kê). Kết quả này chứng minh rằng:<br /> chỉ điểm huyết thanh học (cụ thể triple test) là<br /> rất quan trọng trong chương trình sàng lọc bất<br /> thường thai nhi, bên cạnh đó, siêu âm hình thái<br /> học thường quy giúp làm tăng tỷ lệ phát hiện<br /> bất thường thai nhi giống như nhận xét của tác<br /> giả Carvalho và cộng sự(1).<br /> 523 trường hợp chọc ối không phải là nhiều<br /> để có thể khẳng định rõ ràng các yếu tố nguy cơ<br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản Và Bà Mẹ Trẻ Em<br /> <br />