Cơ sở viễn thám-Chương 4

Chia sẻ: Tdhunre Td | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

321
lượt xem 42
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thuật ngữ không ảnh là một khái niệm khoa học được xử dụng cho các ảnh được chụp bằng phim ảnh trên các phương tiện hàng không như máy bay, kinh khí cầu và các phương tiện khác trên không và được thực hiện với các loại máy ảnh khác nhau. Như vậy là, khi nói đến không ảnh, không có nghĩa hẹp là chỉ nói tới ảnh chụp từ máy bay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Cơ sở viễn thám-Chương 4

Ch ¬ng 4 chôp ¶nh h ng kh«ng 4.1. Giíi thiÖu chung ThuËt ng÷ kh«ng ¶nh lμ mét kh¸i niÖm khoa häc ® îc xö dông cho c¸c ¶nh ® îc chôp b»ng phim ¶nh trªn c¸c ph ¬ng tiÖn hμng kh«ng nh m¸y bay, kinh khÝ cÇu vμ c¸c ph ¬ng tiÖn kh¸c trªn kh«ng vμ ® îc thùc hiÖn víi c¸c lo¹i m¸y ¶nh kh¸c nhau. Nh vËy lμ, khi nãi ®Õn kh«ng ¶nh, kh«ng cã nghÜa hÑp lμ chØ nãi tíi ¶nh chôp tõ m¸y bay. Cßn khi nãi ¶nh thu tõ m¸y bay chÝnh lμ mét trong nh÷ng ph ¬ng ph¸p thu d÷ liÖu kh«ng ¶nh. ViÔn th¸m hμng kh«ng lμ nghiªn cøu ®èi t îng kh«ng gian vμ c¸c qu¸ tr×nh xÈy ra trªn mÆt ®Êt qua kh«ng ¶nh- c¸c d÷ liÖu ¶nh chôp trong ngμnh hμng kh«ng. Nh vËy, lÞch sö ph¸t triÓn cña khoa häc viÔn th¸m b¾t ®Çu b»ng viÖc chôp ¶nh vμ t¸ch läc th«ng tin vÒ mét vËt trªn c¸c bøc ¶nh ® îc chôp b»ng phim ¶nh. H×nh 4. 1: ¶nh chôp trªn khinh khÝ cÇu chôp vïng Booston, t¸c gi¶ James Wallace Black vμo 13 th¸ng 10 n¨m 1860 (Thomas). ¶nh chôp theo ph ¬ng ph¸p nμy chØ nh¹y c¶m víi d¶i sãng nh×n thÊy, hång ngo¹i gÇn vμ ® îc gäi lμ ¶nh photo. Bøc ¶nh hμng kh«ng ®Çu tiªn, dïng trong nghiªn cøu vÒ tr¸i ®Êt lμ ¶nh ® îc chôp trªn khinh khÝ cÇu, ghi l¹i vïng Booston, ® îc thùc hiÖn bëi James Wallace Black vμo 13 th¸ng 10 n¨m 1860. C¸c ¶nh chôp b»ng m¸y ¶nh cã thÓ kÓ ®Õn lμ c¸c ¶nh hμng kh«ng tr¾ng ®en vμ ¶nh mμu n»m trong d¶i phæ nh×n thÊy, ®¬n kªnh hoÆc ®a kªnh. Thêi kú ®Çu, ¶nh photo ® îc chôp tõ trªn 55
c¸c khinh khÝ cÇu. Giai ®o¹n tiÕp theo khi ngμnh hμng kh«ng ph¸t triÓn th× chôp ¶nh ® îc thùc hiÖn trªn c¸c m¸y bay. Bøc ¶nh ®Çu tiªn chôp tõ m¸y bay ® îc thùc hiÖn vμo n¨m 1903. Trong chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt vμ chiÕn tranh thÕ giíi thø hai kh«ng ¶nh ®· ph¸t triÓn do yªu cÇu cña môc ®Ých qu©n sù. Mét lo¹t c¸c kiÓu m¸y ¶nh vμ c¶ c«ng nghÖ ®o ®¹c ¶nh hμng kh«ng cïng víi gi¶i ®o¸n th«ng tin tõ kh«ng ¶nh ra ®êi. 4.2. Nh÷ng u ®iÓm vμ h¹n chÕ khi sö dông kh«ng ¶nh 4.2.1. ¦u ®iÓm Sö dông kh«ng ¶nh cã c¸c u ®iÓm cÇn kÓ ®Õn sau ®©y: ¶nh chôp tõ m¸y ¶nh m« pháng gièng nh m¾t ng êi vμ nh¹y c¶m víi phæ nh×n thÊy. §é ph©n gi¶i cao vμ chøa ®ùng nhiÒu th«ng tin. §é trung thùc cao vÒ mÆt h×nh häc. Gi¸ thμnh rÎ Cho ra c¸ch nh×n tæng thÓ: nghiªn cøu c¸c ®èi t îng kh«ng gian víi nhau. Nghiªn cøu vïng xa mμ kh«ng thÓ tiÕp cËn trùc tiÕp ® îc. TiÕp kiÖm thêi gian. øng dông cho nhiÒu ngμnh kh¸c nhau 4.2.2. Nh÷ng h¹n chÕ cña ¶nhh ng kh«ng D¶i phæ cña m¸y ¶nh cßn hÑp, chØ cã trong kho¶ng b íc sãng 0,3 - 0,9 micron (phæ nh×n thÊy, cùc tÝm vμ hång ngo¹i gÇn). ChÞu nhiÒu ¶nh h ëng cña ®iÒu kiÖn khÝ quyÓn, Qu¸ tr×nh t×m l¹i phim tèn nhiÒu thêi gian vμ phøc t¹p. DÔ bÞ h háng theo thêi gian. MÊt th«ng tin trong qu¸ tr×nh röa ¶nh 4.2.3. Nguyªn lý chôp ¶nh h ng kh«ng Nguyªn lý ho¹t ®éng c¬ b¶n cña m¸y ¶nh ® îc tu©n thñ theo ho¹t ®éng cña mét thÊu kÝnh låi. H×nh ¶nh cña mét vËt ® îc ¸nh s¸ng ghi nhËn vμ truyÒn qua thÊu kÝnh låi ghi l¹i trªn mét mÆt ph¼ng n»m sau thÊu kÝnh. Trªn mÆt ph¼ng nμy ® îc bè trÝ cho phim ch¹y qua. S¬ ®å cña mét m¸y ¶nh ®¬n gi¶n nhÊt ® îc minh häa trªn h×nh 4.2. 56
phim ThÊu kÝnh VËt HÖ m¸y A F B' 2F 2F B H A' v u 1/u+1/v =1/f MÆt ®Êt h>>F a b H×nh 4.2: M« pháng ¶nh cña mét vËt qua thÊu kÝnh låi cña mét m¸y ¶nh (a) vμ ghi nhËn h×nh ¶nh vËt trªn phim (b) M¸y ¶nh sö dông cho viÔn th¸m lμ thiÕt bÞ chÝnh x¸c. Hîp phÇn chÝnh cña nã bao gåm mét thÊu kÝnh låi vμ phim ghi nhËn h×nh ¶nh ®Æt ®»ng sau thÊu kÝnh. M¸y ¶nh ® îc chia ra lμm 4 lo¹i chÝnh: 1. M¸y ¶nh phæ th«ng khung ®¬n; 2. M¸y chôp ¶nh toμn c¶nh; 3. M¸y chôp ¶nh theo ® êng vμ 4. M¸y chôp ®a kªnh (®· nªu ë ch ¬ng 3). 4.2.4. ®Æc ®iÓm cña ¶nh h ng kh«ng 4.2.4.1§é phñ mÆt ®Êt cña ¶nh (Overlap) H×nh 4.3: CÆp ¶nh lËp thÓ cã vïng phñ chång 57
Lμ diÖn tÝch mÆt ®Êt mçi lÇn chôp ® îc. Kh¸i niÖm nμy liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm cña èng kÝnh vμ kho¶ng c¸ch hay ®é cao chôp. NÕu cïng mét ®é cao chôp th× ®é che phñ mÆt ®Êt kh¸c nhau liªn quan ®Õn ®é më èng kÝnh. VÝ dô: Víi èng kÝnh ®é më 230mm th× diÖn tÝch phñ sÏ b»ng 17,5 lÇn diÖn tÝch phñ cña èng kÝnh 5,5 x 5,5mm hay b»ng 61 lÇn so víi diÖn tÝch phñ cña èng kÝnh 24 x 36mm. NÕu èng kÝnh cã tiªn cù ng¾n th× diÖn tÝch che phñ mÆt ®Êt sÏ lín h¬n so víi cña èng kÝnh tiªu cù dμi. (a) §iÒu kiÖn khi chôp DiÖn phñ ¶nh ®¬n Phñ cuèi Vïng cã hiÖu øng næi Stereo § êng nèi c¸c ®iÓmtrùc t©m mÆt ®Êt ( ® êng Nadir ) (b) kÕt qu¶ ¶nh chôp Biªn biÕn thiªn do ® êng bay tr«i d¹t H×nh 4.4: S¬ ®å chôp ¶nh ®øng theo mét ® êng bay ®é phñ cña c¸c bøc ¶nh hμng kh«ng Phñ vÒ phÝa tr íc §-êng bay Phñ vÒ ® êng bay t H íng bay PhñPhñ bªn bªn H×nh 4.5: S¬ ®å tuyÕn chôp ¶nh hμng hμng kh«ng trªn mét khu vùc H×nh3.10 . S¬ ®å tuyÕn chôp ¶nh kh«ng trªn mét khu vùc 58
4.2.4.2.Tû lÖ cña ¶nh hμng kh«ng Tû lÖ cña ¶nh hμng kh«ng (S) ® îc tÝnh b»ng b»ng tû sè cña kho¶ng c¸ch ®o trªn ¶nh (L) chia cho kho¶ng c¸ch thùc trªn mÆt ®Êt (D) (h×nh 4.5): S= l/D. Kho¶ng c¸ch nμy cã thÓ x¸c ®Þnh theo b¶n ®å. NÕu mét b¶n ®å cïng mét khu vùc víi ¶nh th× tû lÖ cña ¶nh cã thÓ tÝnh b»ng c¸ch ®o kho¶ng c¸ch gi÷a hai ®iÓm trªn b¶n ®å vμ trªn ¶nh, tû lÖ ¶nh sÏ ® îc tÝnh theo c«ng thøc: S = kho¶ng c¸ch trªn ¶nh/ kho¶ng c¸ch trªn b¶n ®å/ tû lÖ b¶n ®å. NÕu kho¶ng c¸ch cña hai ®iÓm trªn b¶n ®å b»ng kho¶ng c¸ch hai ®iÓm trªn ¶nh th× tû lÖ cña b¶n ®å vμ cña ¶nh b»ng nhau - Tû lÖ ¶nh sÏ dao ®éng tõ ®iÓm nμy ®Õn ®iÓm kh¸c tïy thuéc vμo ®é cao cña vËt trªn mÆt ®Êt. §é cao cμng lín th× tØ lÖ ¶nh cμng lín. - Th«ng th êng tû lÖ cña ¶nh cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng tØ lÖ cña ®é dμi tiªu cù m¸y ¶nh so víi ®é cao cña m¸y bay so víi mÆt ®Êt = f/H trong ®ã: F lμ tiªu cù; H ®é cao cña m¸y bay so víi mÆt ®Êt - NÕu ta dïng mÆt n íc biÓn lμm mèc ®é cao ®Ó tÝnh ®é cao cña ® êng bay th× tû lÖ cña mét ¶nh hμng kh«ng ® îc x¸c ®Þnh: TØ lÖ = f/ (H-h) trong ®ã: H lμ ®é cao cña m¸y bay so víi mÆt n íc biÓn; h ®é cao cña ®Þa h×nh so víi mÆt n íc biÓn (h×nh 4.6). Phim ©m T©m chiÕu B¶n in d ¬ng Trôc quang §é cao so víi mÆt ®Êt §é cao cña m¸y bay §é cao ®Þa h×nh H×nh 4.6: S¬ ®å tÝnh tû lÖ ¶nh trªn ®Þa h×nh ph¼ng 59
- Tû lÖ ¶nh cã thÓ ® îc thÓ hiÖn b»ng c¸ch : 1. § a ra ®¬n vÞ t ¬ng ® ¬ng theo th íc tØ lÖ, vÝ dô 1 cm trªn ¶nh b»ng 1 km trªn thùc tÕ 2. Theo tû sè vÝ dô 1/24.000, 1/10000 3. Ph©n lo¹i tØ lÖ ¶nh theo møc ®é chi tiÕt ¶nh hμng kh«ng cã thÓ ph©n chia theo møc ®é chi tiÕt nh sau: - Tû lÖ lín (th êng tõ 1:10000 -1:25 000) - Tû lÖ trung b×nh (1:50000 - 1:200000) - Tû lÖ trung b×nh (1:50000 - 1:200000) - Tû lÖ nhá (1: 500000 - 1: 1000000 hoÆc nhá h¬n) - Tû lÖ cña ¶nh trªn ®Þa h×nh gå ghÒ sÏ thay ®æi vμ thay ®æi nμy phô thuéc vμo ®é biÕn thiªu cña ®Þa h×nh. Trong tr êng hîp ®Þa h×nh biÕn thiªn Ýt cã thÓ sö dông c«ng thøc chung. Trong tr êng hîp cÇn chÝnh x¸c hãa th× tû lÖ cña ¶nh cÇn x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: - Tû lÖ cña ¶nh = tiªu cù m¸y ¶nh/®é cao ®Þa h×nh f f 1 S H' H h ( H h) / f §é cao trªn ®Þa h×nh lμ H’ = ®é cao bay chôp (H) - ®é cao ®Þa h×nh (h) lμ ®é cao trung b×nh cña ®Þa h×nh so víi mÆt n íc biÓn Nh vËy, cïng mét ®é cao bay chôp song ®é cao ®Þa h×nh kh¸c nhau sÏ cã tØ lÖ ¶nh kh¸c nhau. VÝ dô: f = 0,152 m; h = 5000 m; R = 1200m 0.152 1 1 S 5000 1200 (5000 1200) / 0.152 25000 4.2.4.3.§é ph©n gi¶i cña ¶nh hμng kh«ng Lμ kh¸i niÖm dïng ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng ph©n biÖt ®èi t îng mÆt ®Êt. §é ph©n gi¶i kh«ng gian phô thuéc vμo nhiÒu yÕu tè: ®é ph©n gi¶i cña phim ¶nh, n¨ng lùc cña èng kÝnh, ®Æc ®iÓm h×nh ¶nh lóc chôp, ®iÒu kiÖn khÝ quyÓn, ®iÒu kiÖn in tr¸ng phim ¶nh. §é ph©n gi¶i cña phim, ng êi ta sö dông kh¸i niÖm kh¶ n¨ng ph©n biÖt sè cÆp ® êng trªn 1mm. Th«ng th êng phim cã ®é ph©n gi¶i lμ 100 cÆp ® êng/mm. §èi víi chôp ¶nh m¸y bay, ng êi ta còng dïng kh¸i niÖm ®é ph©n gi¶i mÆt ®Êt lμ kh¶ n¨ng ph©n biÖt sè cÆp ® êng trªn kho¶ng c¸ch 1m ë d íi mÆt ®Êt. Tuy nhiªn ®Ó so s¸nh, ng êi ta hay dïng kh¸i niÖm ®é ph©n gi¶i kh«ng gian: lμ kho¶ng c¸ch tèi 60
thiÓu ®Ó ph©n biÖt hai ®èi t îng ®Ó gÇn nhau, hoÆc lμ ®é lín tèi thiÓu cña mét ®èi t îng trªn mÆt ®Êt mμ cã thÓ ph©n biÖt ® îc trªn ¶nh (tÝnh b»ng mÐt) (h×nh 4.7). H×nh 4.7: H×nh chuÈn ®Ó kiÓm tra ®é ph©n gi¶i. §é ph©n gi¶i kh«ng gian cña ¶nh phô thuéc vμo nhiÒu yÕu tè vμ tû lÖ thuËn víi: 1) §é t ¬ng ph¶n gi÷a ®èi t îng vμ mÇu 2) Tû sè gi÷a chiÒu dμi trªn chiÒu réng 3) TÝnh c©n ®èi vÒ h×nh d¹ng cña vËt 4) Sè l îng cña vËt trªn mÉu ph©n gi¶i 5) Sù ®ång nhÊt cña nÒn ¶nh 6) Sù më réng cña nÒn ¶nh §é ph©n gi¶i kh«ng gian tû lÖ nghÞch víi: 1) §é h¹t cña phim 2) L îng ¸nh s¸ng ch¹y qua phim trong thêi gian röa ¶nh (ng îc ®iÒu kiÖn quyÓn khÝ ) C«ng thøc ®Ó tÝnh ®é ph©n gi¶i mÆt ®Êt (Ground Resolution Distance): TØ lÖ cña ¶nh (phÇn mÉu sè) GRD = §é ph©n gi¶i cña phim ¶nh (cña hÖ thèng chôp) VÝ dô: TØ lÖ ¶nh = 1: 50000. §é ph©n gi¶i hÖ thèng = 40 cÆp ® êng/mm hay 40.000 ® êng/m 50.000 GRD 1.25 m 40.000 61
Nh vËy viÖc phãng to h×nh ¶nh còng kh«ng cã t¸c dông lμm râ h¬n c¸c ®èi t îng trªn ¶nh. 4.2.4.4.§é lÖch cña ®Þa h×nh (Relief Displacement) HiÖn t îng lÖch cña ®Þa h×nh lμ ®Æc ®iÓm xuÊt hiÖn trong chôp ¶nh th¼ng ®øng. Do sù chôp phèi c¶nh (chôp xuyªn t©m) h×nh ¶nh cña ®èi MÆt ph¼ng t îng sÏ bÞ lÖch ®i so víi cña ¶nh in thùc tÕ. §é lÖch ®ã do nh÷ng ®é cao m¸y yÕu tè: ®é cao tuyÖt ®èi cña ¶nh H ®èi t îng vμ vÞ trÝ ®èi t îng so víi ®iÓm c¬ b¶n – hay t©m ¶nh. Quy luËt chung cña hiÖn ®Þa h×nh (h ) t îng lμ ®é lÖch sÏ t¨ng dÇn tõ trung t©m ®èi t îng ra phÝa xa h¬n (táa tia) theo quy luËt tØ lÖ thuËn. §é lÖch cña T©m ¶nh ®èi t îng tØ lÖ nghÞch víi ®é ( ®iÓm cao tuyÖt ®èi cña m¸y ¶nh so chÝnh ) víi ®èi t îng. 4.2.4.5.HiÖu øng lËp thÓ cña ¶nh hμng kh«ng Con ng êi cã kh¶ n¨ng quan s¸t lËp thÓ c¸c ®èi t îng tr íc mÆt, tøc lμ xem H×nh 4.10.Sù lÖch cña ®Þa h×nh chóng kh«ng chØ vÒ chiÒu trªn ¶nh m¸y bay dμi, chiÒu réng mμ c¶ chiÒu dμy n÷a. Cã ® îc kh¶ n¨ng ®ã lμ do con ng êi cã hai m¾t ® îc bè trÝ trªn mÆt ®Ó cã thÓ cïng nh×n mét lóc vμo mét vËt thÓ duy nhÊt. Kh«ng ph¶i ®éng vËt nμo còng cã kh¶ n¨ng ®ã. ë nh÷ng ng êi b×nh th êng, hai m¾t chØ cã thÓ nh×n ®ång thêi vμo mét vËt duy nhÊt vμ ®ã lμ c¸ch nh×n lËp thÓ. Hai m¾t cho ta hai ¶nh chôp cïng mét vËt, nh ng 62
ghi nhËn tõ hai gãc nh×n h¬i kh¸c nhau t¹o ra hai ¶nh gÇn gièng nhau. Khi ng êi ta nh×n, hai ¶nh ® îc chËp lμm mét, t¹o ra mét Ên t îng vÒ ®é dμy cña vËt thÓ. Tuy nhiªn, ®Ó nh×n lËp thÓ ph¶i cã sù luyÖn tËp kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cña m¾t . H×nh 14 giíi thiÖu ph ¬ng ph¸p luyÖn tËp cho ng êi míi sö dông kÝnh lËp thÓ . A H×nh 4.11: H×nh ®Ó kiÓm tra kh¶ n¨ng nh×n lËp thÓ (A) víi c¸c h×nh cã vÞ trÝ s¾p xÕp kh¸c nhau theo chiÒu th¼ng ®øng (trªn d íi). B C H×nh 4.12: Chôp ¶nh theo nguyªn t¾c khung (B) vμ ph©n tÝch hiÖu øng lËp thÓ (C). Trong viÔn th¸m, phÇn chång phñ cïng xuÊt hiÖn trªn hai tÊm ¶nh kÒ nhau ® îc chôp trªn cïng mét tuyÕn bay t¹o ra mét cÆp ¶nh lËp thÓ. Quan s¸t lËp thÓ bÊt cø ®èi t îng nμo trªn kh«ng ¶nh còng cÇn ph¶i cã cÆp ¶nh lËp thÓ cña ®èi t îng ®ã. §Ó quan s¸t lËp thÓ c¸c kh«ng ¶nh, ng êi ta kh«ng chØ cÇn cã cÆp ¶nh lËp thÓ (®èi t îng quan s¸t) mμ cßn ph¶i cã kÝnh lËp thÓ (ph ¬ng tiÖn quan s¸t). KÝnh lËp thÓ lμ mét dông cô ®¬n gi¶n gåm hai kÝp lóp (th êng chØ phãng ®¹i cì 2,5-3 lÇn ®Ó cã tiªu cù ®ñ xa) g¾n trªn mét khung thÐp ph¼ng cã thÓ dÞch chuyÓn chót Ýt ra xa hoÆc gÇn l¹i nhau sao cho kho¶ng c¸ch gi÷a hai t©m ®iÓm cña hai thÊu kÝnh b»ng kho¶ng c¸ch gi÷a hai ®ång tö cña m¾t ng êi quan s¸t. Khung thÐp nμy dùa lªn mét bé cμng ch¾c ch¾n cã thÓ gËp ® îc Ýt nhiÒu ®Ó ®iÒu chØnh kho¶ng c¸ch cña hai mÆt 63
kÝnh so víi mÆt ph¼ng ¶nh, cã nh vËy nhμ quan s¸t míi nh×n ® îc ¶nh râ nÐt (h×nh 4.12). H×nh 4.13: Mét sè kiÓu kÝnh soi kh¸c nhau:a) steoreocope thÊu kÝnh; b) Steoreoscope g ¬ng c) Steoreos cope g ¬ng bá tói; d) interpreterscope (Theo Wild Heerbrugg). H×nh 4.14: HiÖu øng nh×n lËp thÓ ®«Ý víi mét ®èi t îng cã chiÒu cao 64
Sau khi ®iÒu chØnh xong kÝnh lËp thÓ, ng êi ta ®Æt mçi tÊm ¶nh d íi mét m¾t kÝnh sao cho c¸c ®iÓm chÝnh vμ ®iÓm chÝnh kÐp cña hai ¶nh ph¶i n»m trªn mét ® êng th¼ng vμ diÖn chång phñ ph¶i h íng vμo nhau. §Èy tõ hai tÊm ¶nh l¹i gÇn nhau vμ liªn tôc quan s¸t ¶nh qua kÝnh cho ®Õn khi d íi kÝnh, h×nh ¶nh cña cïng mét ®èi t îng trªn hai tÊm ¶nh hoμn toμn trïng khíp nhau. Khi ®ã ta cã h×nh ¶nh lËp thÓ cña ®èi t îng ®ã. Dï r»ng d íi kÝnh, hai ¶nh cña cïng mét ®èi t îng trªn hai tÊm ¶nh lμ trïng nhau, nh ng trªn thùc tÕ chóng vÉn c¸ch nhau mét kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh. HiÖn t îng ®ã lμ do m¾t ng êi ®iÒu tiÕt ®Ó t¹o nªn kh¶ n¨ng quan s¸t lËp thÓ. Mét sè nhμ nghiªn cøu cho r»ng ®é lín cña kho¶ng c¸ch gi÷a hai m¾t ph¶n ¸nh møc ®é tiÕn ho¸ cña con ng êi v× lμm t¨ng kh¶ n¨ng quan s¸t lËp thÓ. 4.2.4.6.Sù phãng ®¹i theo chiÒu th¼ng ®øng cña ¶nh m¸y bay Kh¸i niÖm: Khi xem xÐt lËp thÓ c¸c kh«ng ¶nh tû lÖ lín, c¸c ®Ønh cao d êng nh cao h¬n, c¸c vùc s©u d êng nh s©u h¬n, trong khi kho¶ng c¸ch n»m ngang kh«ng biÕn ®æi. HiÖn t îng ®ã gäi lμ sù phãng ®¹i th¼ng ®øng cña kh«ng ¶nh. TØ lÖ phãng ®¹i theo chiÒu th¼ng ®øng th uêng lμ tõ 3-5 lÇn (h×nh 4.15, 4.16). §Þa h×nh thùc §Þa h×nh nh×n qua kÝnh lËp thÓ H×nh 4.15: Sù phãng ®¹i theo chiÒu th¼ng ®øng khi nh×n lËp thÓ. HiÖn t îng phãng ®¹i th¼ng ®øng gióp cho viÖc quan s¸t thùc ®Þa râ rÖt h¬n, nhÊt lμ nh÷ng vïng Ýt bÞ ph©n c¾t s©u, tuy vËy, nã l¹i lμm sai lÖch c¸c tÝnh to¸n vÒ ®é dèc cña s ên, ®é cao c¸c ®Ønh nói, thÕ n»m cña c¸c líp ®¸. HiÖn t îng nμy x¶y ra lμ do sù biÕn ®æi ®¸ng kÓ cña tû lÖ cña ¶nh theo sù gÇn h¬n cña ®Ønh cao vμ xa h¬n cña vùc s©u ®èi víi m¸y ¶nh. C¸c ®Ønh cao cã tû lÖ ¶nh lín h¬n tû lÖ chung cßn c¸c thung lòng s©u cã tû lÖ ¶nh nhá h¬n tû lÖ chung. 65
4 TØ lÖ phãng ®¹i theo chiÒu 3 th¼ng ®øng 2 1 00 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 TØ lÖ AB/H H×nh 4.16: §é phãng ®¹i theo chiÒu th¼ng ®øng cña ¶nh hμng kh«ng. Sù phãng ®¹i theo chiÒu th¼ng ®øng (VE) cho kÕt qu¶ lμ tû lÖ theo chiÒu th¼ng ®øng lín h¬n nhiÒu so víi tû lÖ theo chiÒu ngang trong m« h×nh lËp thÎ. HÖ sè phãng ®¹i ® îc tÝnh gÇn ®óng theo c«ng thøc sau: AB AVD VE = H EB trong ®ã: AB: (air base): kho¶ng c¸ch c¬ së, lμ kho¶ng c¸ch mÆt ®Êt gi÷a trung t©m hai ¶nh cã hiÖu øng lËp thÓ. H: ®é cao cña m¸y ¶nh phÝa trªn vïng chôp ¶nh. AVD: kho¶ng c¸ch xuÊt hiÖn hiÖu øng lËp thÓ (lμ kho¶ng c¸ch tõ thÊu kÝnh ®Õn bÒ mÆt ¶nh). Th«ng th êng gi¸ trÞ nμy cña m¾t b×nh th êng lμ 45cm. (Wolf, 1974). EB: kho¶ng c¸ch c¬ së cña m¾t (eye base). §èi víi m¾t ng êi lín, kho¶ng c¸ch nμy lμ 6,4cm. VÝ dô: AB = 1.700m H = 3.000m 1.700 45cm §é phãng ®¹i ® îc tÝnh: AB = 4 3.000 6,4cm 66
Nh vËy, khi ph©n tÝch ®Þa h×nh, ng êi gi¶i ®o¸n ph¶i cã sù hiÖu chØnh tÝnh ra ®é cao thùc còng nh gãc dèc thùc cña ®Þa h×nh. §é phãng ®¹i th¼ng ®øng phô thuéc vμo nhiÒu yÕu tè. 1. Tû lÖ thuËn víi B (air base – kho¶ng c¸ch gi÷a hai lÇn chôp kÒ nhau cña cïng mét tuyÕn bay). Do yªu cÇu nghiªn cøu kh«ng cÇn qu¸ chi tiÕt hoÆc do sù h¹n hÑp cña kinh phÝ, ng êi ta cã thÓ gi¶m sè l îng kh«ng ¶nh cña mçi tuyÕn bay b»ng c¸ch gi¶m ®é chång phñ, tøc lμ t¨ng kho¶ng c¸ch gi÷a hai lÇn chôp kÒ nhau, ®ång thêi víi viÖc gi¶m sè l îng lÇn chôp - ®é phãng ®¹i th¼ng ®øng t¨ng khi B t¨ng. 2. §é phãng ®¹i th¼ng ®øng còng tû lÖ thuËn víi kho¶ng c¸ch gi÷a kÝnh quan s¸t lËp thÓ vμ tÊm ¶nh, víi kho¶ng c¸ch gi÷a hai tÊm ¶nh khi quan s¸t lËp thÓ. 3. §é phãng ®¹i th¼ng ®øng gi¶m khi kho¶ng c¸ch gi÷a hai con ng ¬i (eye base) cña ng êi quan s¸t t¨ng lªn. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lμ nh÷ng ng êi cã kho¶ng c¸ch gi÷a hai m¾t réng h¬n sÏ cã kh¶ n¨ng nh×n kh«ng ¶nh lËp thÓ gÇn víi h×nh ¶nh thùc h¬n so víi ng êi b×nh th êng. Do t¸c dông cña hiÖn t îng phãng ®¹i th¼ng ®øng mμ c¸c chi tiÕt cña ®Þa h×nh trë nªn rÊt râ rÖt khi quan s¸t chóng d íi kÝnh lËp thÓ, tuy nhiªn cïng víi sù dÞch chuyÓn ¶nh theo chiÒu ngang, chóng t¹o ra nh÷ng biÕn d¹ng ®¸ng kÓ cña h×nh ¶nh ®èi t îng, trõ nh÷ng ®èi t îng d¹ng tuyÕn. 4.2.4.7. C¸c ®iÓm l u ý chÝnh vÒ ¶nh hμng kh«ng Chôp ¶nh hμng kh«ng lμ mét d¹ng chôp ¶nh rÊt linh ho¹t vμ cã hiÖu qña do nh÷ng lý do sau: - C¸c phim cã ®é ph©n gi¶i tèt, chøa ®ùng l îng th«ng tin cao. - Gi¸ ¶nh t ¬ng ®èi thÊp. - C¸c phim kh¸c nhau cã mét d¶i nh¹y c¶m tõ sãng cùc tÝm ®i qua d¶i nh×n thÊy vμ ®Õn vïng hång ngo¹i ph¶n x¹. - C¸c ¶nh chôp víi gãc mÆt trêi thÊp lμm næi râ c¸c ®èi t îng mê nh¹t khã thÊy mμ chóng ® îc ®Þnh h íng thÝch hîp so víi gãc ph ¬ng vÞ mÆt trêi. - ¶nh m¸y bay lËp thÓ lμ ph ¬ng tiÖn cã gi¸ trÞ cho nhiÒu d¹ng ph©n tÝch. Tuy nhiªn, khi cã sù t¸n x¹ cña khÝ quyÓn sÏ lμm gi¶m tû sè t ¬ng ph¶n vμ n¨ng lùc ph©n gi¶i, lμm gi¶m chÊt l îng h×nh ¶nh. MÆt kh¸c, sù kh¸c nhau vÒ sù ph¶n x¹ ® îc ghi l¹i trong ®iÒu kiÖn kh«ng hiÖu chØnh sÏ lμm gi¶m bít chÊt l îng cña viÖc ph©n tÝch th«ng tin tõ ¶nh m¸y bay. 67
Nh÷ng u thÕ cã nhiÒu h¬n so víi nh÷ng h¹n chÕ vμ cÇn khai th¸c c¸c ¶nh hμng kh«ng nh mét nguån tμi liÖu rÊt cã gi¸ trÞ cho bÊt kú mét sù nghiªn cøu viÔn th¸m nμo. C¸c ¶nh quÐt ®a phæ tõ m¸y baylμ mét nguån th«ng tin tæng hîp rÊt cã gi¸ trÞ song th êng ®ßi hái nh÷ng chi phÝ cao h¬n so víi chôp ¶nh toμn s¾c. - ¶nh hμng kh«ng ®a phæ. C¸c h×nh ¶nh ® îc ghi l¹i b»ng viÖc dïng c¸c m¸y ¶nh phøc hîp víi nhiÒu èng kÝnh, víi tæ hîp kh¸c nhau cña c¸c phim vμ tÊm läc (filter) nh¹y c¶m víi c¸c d¶i phæ cùc tÝm, nh×n thÊy vμ hång ngo¹i ph¶n x¹. C¸c m¸y ¶nh nμy cã thÓ thu nhËn c¸c ¶nh chôp ë nhiÒu band phæ hÑp kh¸c nhau cña n¨ng l îng ®iÖn tõ. KÕt qu¶ cña ph ¬ng ph¸p chôp ®a phæ lμ t¹o ra nhiÒu kªnh ¶nh kh¸c nhau cho cïng mét khu vùc chôp ¶nh, tõ ®ã cã thÓ t¸ch chiÕt ra nhiÒu th«ng tin míi so víi ¶nh chôp toμn s¾c th«ng h êng. -¶nh hμng kh«ng mμu vμ mμu hång ngo¹i : HiÖn nay, sù ph¸t triÓn cña phim ¶nh mμu cho phÐp thùc hiÖn chôp ¶nh hμng kh«ng b»ng c¸c lo¹i phim ¶nh nμy, kÕt qu¶ sÏ cung cÊp nh÷ng tÊm ¶nh mμu thËt hoÆc mμu hång ngo¹i cña khu vùc .Trªn c¸c lo¹i ¶nh nμy, h×nh ¶nh cña ®Þa h×nh vμ c¸c ®èi t îng kh¸c ® îc ph¶n ¸nh râ rμng h¬n vμ cã thªm nhiÒu th«ng tin míi h¬n so víi ¶nh ®en tr¾ng thong th êng, tuy nhiªn gi¸ thμnh sÏ cao h¬n nhiÒu. 68