Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam và một số thách thức và kiến nghị

kinh tÕ v Ü m«<br /> <br /> <br /> C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam:<br /> mét sè th¸ch thøc vµ kiÕn nghÞ<br /> NguyÔn Hång S¬n<br /> TrÇn Quang TuyÕn<br /> <br /> <br /> Ó tæng kÕt 30 n¨m ®æi míi, bµi viÕt ph©n tÝch mét sè th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh c«ng<br /> § nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam nh− møc thu nhËp cßn rÊt thÊp so víi chuÈn ®Æt<br /> ra cña mét n−íc c«ng nghiÖp; c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu lao ®éng chuyÓn dÞch cßn chËm; ngµnh<br /> c«ng nghiÖp chÕ t¹o quy m« cßn nhá vµ chÊt l−îng thÊp; chÊt l−îng nguån nh©n lùc ch−a ®¸p<br /> øng ®−îc nhu cÇu cña c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa; tµi nguyªn vµ m«i tr−êng ®−îc sö dông<br /> kÐm bÒn v÷ng, chªnh lÖch giµu nghÌo gia t¨ng vµ ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ nh»m ®Èy nhanh<br /> tiÕn ®é c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa.<br /> <br /> <br /> 1. Giíi thiÖu biÕn vµ chÕ t¹o ®· ngµy cµng chiÕm tû träng<br /> Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng nh÷ng v¨n kiÖn cao trong xuÊt khÈu. C¬ cÊu d©n sè dÞch<br /> §¹i héi §¶ng kÓ tõ n¨m 1986 tíi nay ®· tõng chuyÓn theo h−íng gia t¨ng tû lÖ d©n sè ®«<br /> b−íc ®¹t ®−îc nh÷ng nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ thÞ. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ngµy cµng héi<br /> kh¸i niÖm, môc tiªu, quan ®iÓm, nguån lùc nhËp s©u réng vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ<br /> vµ ®éng lùc cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, toµn cÇu. Kinh tÕ vïng tõng b−íc ph¸t triÓn<br /> hiÖn ®¹i hãa (CNH, H§H) ®Êt n−íc. NhËn vµ c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm ®· thÓ hiÖn<br /> thøc lý luËn vÒ ®iÒu chØnh m« h×nh CNH, vai trß ®Çu tÇu t¨ng tr−ëng, cã ¶nh h−ëng<br /> H§H ®· cã nh÷ng tiÕn triÓn phï hîp víi t×nh lan táa nhÊt ®Þnh tíi c¸c vïng l©n cËn. §éi<br /> h×nh thùc tiÔn cña ®Êt n−íc qua c¸c kú §¹i ngò doanh nghiÖp vµ doanh nh©n ngµy cµng<br /> héi. §a phÇn nh÷ng nhËn thøc ®óng ®¾n nãi tr−ëng thµnh vµ ph¸t triÓn, gãp phÇn quan<br /> trªn ®· ®−îc cô thÓ hãa trong ®êi sèng thùc träng cho c«ng cuéc CNH, H§H ®Êt n−íc.<br /> tiÔn thµnh c¸c v¨n b¶n luËt, c¸c chiÕn l−îc, Nguån nh©n lùc tõng b−íc ®−îc c¶i thiÖn vÒ<br /> kÕ ho¹ch vµ ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - chÊt l−îng vµ c¬ cÊu ngµy cµng phï hîp h¬n.<br /> x· héi. Trong gÇn ba thËp kû tiÕn hµnh CNH, Mét sè khÝa c¹nh cña b¶o vÖ tµi nguyªn vµ<br /> H§H ®Êt n−íc, ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc mét sè m«i tr−êng nh− tû lÖ che phñ cña rõng còng<br /> thµnh tùu quan träng. Tr−íc hÕt, chóng ta ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ (S¬n vµ TuyÕn, 2014b).<br /> ®· ®¹t ®−îc nh÷ng tiÕn bé v−ît bËc trong Tuy nhiªn, cßn rÊt nhiÒu th¸ch thøc ®Æt<br /> viÖc n©ng cao møc sèng d©n c− qua viÖc n©ng ra trong viÖc thùc hiÖn c¸c néi dung quan<br /> cao thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi vµ ®−a träng cña qu¸ tr×nh CNH, H§H.<br /> n−íc ta khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn. C¸c 2. Mét sè th¸ch thøc ®Æt ra trong qu¸<br /> khÝa c¹nh kh¸c nhau cña ®êi sèng nh− gi¸o tr×nh thùc hiÖn mét sè néi dung quan<br /> dôc, y tÕ vµ tiÕp cËn c¬ së h¹ tÇng còng ®−îc träng cña c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i<br /> c¶i thiÖn ®¸ng kÓ vµ ViÖt Nam ®−îc ®¸nh gi¸ hãa ë ViÖt Nam<br /> lµ ®· vµ sÏ cã kh¶ n¨ng ®¹t ®−îc hÇu hÕt c¸c Thø nhÊt, kho¶ng c¸ch chªnh lÖch thu<br /> môc tiªu cña Môc tiªu ph¸t triÓn thiªn niªn nhËp/®Çu ng−êi cña ViÖt Nam so víi chuÈn<br /> kû (WB, 2012a). C¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu lao cña mét n−íc c«ng nghiÖp lµ rÊt lín.<br /> ®éng chuyÓn dÞch theo h−íng CNH, H§H;<br /> khu vùc c«ng nghiÖp chÕ t¹o ngµy cµng më NguyÔn Hång S¬n, PGS., TS; TrÇn Quang TuyÕn, TS.,<br /> réng quy m« vµ s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.<br /> <br /> <br /> 3<br />  C«ng nghi Öp hãa, hiÖn ®¹i h ãa ...<br /> <br /> <br /> Ngay chØ víi møc thu nhËp dù kiÕn lµ 3.000 hãa, chóng ta ®ang tôt hËu kh¸ xa so víi c¸c<br /> USD/ng−êi /n¨m vµo n¨m 2020 th× ViÖt Nam n−íc trong khu vùc nh− Trung Quèc, Th¸i<br /> ph¶i duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP Lan vµ Malaixia.<br /> hµng n¨m lµ gÇn 10% (WB, 2012b), trong khi Thø ba, c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch chËm<br /> ®ã tèc ®é t¨ng tr−ëng vµi n¨m gÇn ®©y chØ ë vµ vÉn cßn l¹c hËu.<br /> møc d−íi 6%1. Chóng ta còng nªn l−u ý r»ng Tû träng n«ng nghiÖp trong GDP ®· gi¶m<br /> ngay c¶ møc thu nhËp lµ 3.000 USD/ng−êi m¹nh, tuy nhiªn vÉn cßn kh¸ cao so víi chØ<br /> th× chóng ta vÉn chØ thuéc nhãm n−íc cã thu tiªu cña mét n−íc c«ng nghiÖp. H¬n n÷a, tû<br /> nhËp trung b×nh thÊp theo c¸ch ph©n lo¹i träng cña khu vùc dÞch vô trong GDP cã xu<br /> hiÖn t¹i cña Ng©n hµng ThÕ giíi. NÕu coi ®©y h−íng suy gi¶m trong thêi kú ®Èy m¹nh<br /> lµ tiªu chÝ quan träng nhÊt ®Ó xem xÐt møc CNH, H§H. §iÒu nµy kh«ng phï hîp víi xu<br /> ®é c«ng nghiÖp hãa th× cßn rÊt l©u n÷a sau h−íng ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi vµ sÏ<br /> n¨m 2020 chóng ta míi ®¹t tíi mét n−íc ng¨n trë sù ph¸t triÓn cña mét nÒn kinh tÕ<br /> c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. Theo chóng t«i, nguyªn n¨ng ®éng, hiÖu qu¶ khi ViÖt Nam héi nhËp<br /> nh©n c¬ b¶n lµ, trong gÇn 30 n¨m qua, ViÖt ngµy cµng s©u, réng vµo khu vùc vµ thÕ giíi<br /> Nam ®· ®¹t ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ (S¬n & H−¬ng, 2014). C¬ cÊu c¸c mÆt hµng<br /> kh¸ cao, nh−ng cßn kh¸ khiªm tèn so víi tèc xuÊt khÈu ®ang tõng b−íc cã sù chuyÓn dÞch<br /> ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña c¸c n−íc NICs tõ c¸c s¶n phÈm chÕ t¸c bËc thÊp sang s¶n<br /> §«ng ¸ trong kho¶ng thêi gian nh÷ng n−íc phÈm chÕ t¸c bËc cao (®iÖn, ®iÖn tö) nh−ng<br /> nµy thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa. VÝ b−íc chuyÓn nµy diÔn ra kh¸ chËm. C¸c s¶n<br /> dô, tõ giai ®o¹n 1963-1996, Hµn Quèc ®· duy phÈm xuÊt khÈu chñ yÕu lµ c¸c s¶n phÈm<br /> tr× tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ rÊt cao, trung th©m dông nhiÒu tµi nguyªn vµ lao ®éng gi¶n<br /> b×nh hµng n¨m lµ 8,7% (Chowdhury vµ ®¬n d−íi h×nh thøc gia c«ng cho n−íc ngoµi<br /> Islam, 2007). Trong khi ®ã, tõ giai ®o¹n 1986 víi gi¸ trÞ gia t¨ng rÊt thÊp. §iÒu nµy cho<br /> - 2013, ViÖt Nam chØ ®¹t møc t¨ng tr−ëng thÊy mÆc dï ViÖt Nam ®· tõng b−íc tham gia<br /> kinh tÕ b×nh qu©n hµng n¨m lµ 6,67%2. vµo chuçi gi¸ trÞ toµn cÇu nh−ng míi chØ dõng<br /> Thø hai, vÒ c¬ b¶n, hiÖn t¹i ViÖt Nam vÉn l¹i ë c«ng ®o¹n gia c«ng vµ chÕ biÕn víi gi¸ trÞ<br /> ®ang n»m trong giai ®o¹n chñ yÕu lµ s¶n xuÊt gia t¨ng rÊt thÊp (S¬n vµ LÞch, 2014b). VÒ c¬<br /> n«ng nghiÖp vµ khai th¸c tµi nguyªn, trong khi cÊu lao ®éng, nh÷ng thay ®æi trong c¬ cÊu lao<br /> phÇn lín s¶n xuÊt c«ng nghiÖp lµ ho¹t ®éng gia ®éng n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam ®· diÔn ra<br /> c«ng l¾p r¸p víi viÖc sö dông phÇn lín m¸y rÊt chËm so víi nh÷ng thay ®æi trong c¬ cÊu<br /> mãc, thiÕt bÞ vµ nguyªn liÖu tõ nhËp khÈu. kinh tÕ trong hai thËp kû qua. So s¸nh víi c¸c<br /> C¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt ®−a l¹i gi¸ trÞ gia n−íc trong khu vùc còng cã thÓ thÊy, sù<br /> t¨ng cao nh− thiÕt kÕ, mÉu m·, marketing... ®Òu chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng cña ViÖt Nam<br /> ®−îc thùc hiÖn bëi ng−êi n−íc ngoµi. MÆc dï mÊt c©n xøng nghiªm träng so víi sù dÞch<br /> giai ®o¹n s¶n xuÊt nµy cã thÓ t¹o ra nhiÒu chuyÓn cña c¬ cÊu GDP theo ngµnh. §iÒu ®ã<br /> viÖc lµm vµ t¹o thu nhËp cho mét bé phËn cho thÊy CNH, H§H ®· kh«ng gi¶i quyÕt<br /> lín d©n c−, qua ®ã gióp gi¶m nghÌo vµ n©ng ®−îc lao ®éng d− thõa trong khu vùc n«ng<br /> cao ®êi sèng, nh−ng nÕu tiÕp tôc duy tr× hiÖn nghiÖp trong gÇn 30 n¨m qua (Tuyen vµ Tinh,<br /> tr¹ng nµy th× nguy c¬ ViÖt Nam r¬i vµo bÉy 2011). VÒ hiÖn ®¹i hãa vµ ph¸t triÓn kinh tÕ<br /> “thu nhËp trung b×nh thÊp” lµ kh«ng thÓ tri thøc, ViÖt Nam vÉn ®i theo lèi mßn víi<br /> tr¸nh khái. ViÖt Nam vÉn ch−a thuéc nhãm nhiÒu dÊu Ên cña m« h×nh CNH, H§H kiÓu cò<br /> n−íc c«ng nghiÖp míi næi vèn ®−îc Tæ chøc vµ ch−a ph¸t huy ®−îc néi lùc, thÓ hiÖn<br /> Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña Liªn hîp quèc 1. Tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP trong c¸c n¨m 2011, 2012<br /> (UNIDO) coi lµ nh÷ng n−íc cã nh÷ng thµnh vµ 2013 (−íc tÝnh) lµ 5,89; 5,03 vµ 5,40.<br /> tùu ®¸ng kÓ trªn con ®−êng c«ng nghiÖp hãa 2. TÝnh to¸n tõ d÷ liÖu cña Tæng côc Thèng kª<br /> (UNIDO, 2013). XÐt vÒ møc ®é c«ng nghiÖp (http://ngktonline.mofa.gov.vn/news?id=422).<br /> <br /> <br /> 4 Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 432 - Th¸ng 5/2014<br />  C«ng nghi Öp hãa, hiÖn ®¹i h ãa ...<br /> <br /> <br /> qua hµm l−îng khoa häc vµ c«ng nghÖ trong trªn s©n nhµ. C¸c dÞch vô logistics trong vËn<br /> s¶n xuÊt c«ng nghÖ thÊp vµ c«ng nghiÖp sö t¶i biÓn ViÖt Nam (chuçi dÞch vô giao nhËn<br /> dông c«ng nghÖ cao cã xu h−íng phô thuéc kho vËn tõ lµm c¸c thñ tôc giÊy tê, tæ chøc<br /> vµo ®Çu t− n−íc ngoµi. §ãng gãp cña khoa vËn t¶i, l−u kho b·i…) cßn kÐm ph¸t triÓn.<br /> häc vµ c«ng nghÖ vµo ph¸t triÓn kinh tÕ cßn Du lÞch biÓn ViÖt Nam vÉn ch−a t¹o ®−îc sù<br /> rÊt mê nh¹t víi chØ sè lan táa thÊp, lùc l−îng hÊp dÉn ®Æc biÖt ®èi víi kh¸ch du lÞch. Trong<br /> lao ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ cña ViÖt nhiÒu n¨m qua, kinh tÕ h¶i ®¶o ph¸t triÓn<br /> Nam cßn thiÕu vµ vÞ trÝ cña ViÖt Nam trong mét c¸ch tù ph¸t theo nhu cÇu m−u sinh cña<br /> b¶ng xÕp h¹ng vÒ kinh tÕ tri thøc toµn cÇu lµ ng−êi d©n vµ thiÕu mét chiÕn l−îc râ rµng<br /> rÊt thÊp (S¬n vµ H−¬ng, 2014). cña Nhµ n−íc. Thùc tÕ, ng−êi d©n ra ®¶o<br /> Thø t−, viÖc ph©n chia vïng kinh tÕ hiÖn ®Þnh c− v× sinh kÕ, do ®ã th−êng cã t©m lý cã<br /> nay vÉn chñ yÕu mang tÝnh hµnh chÝnh vµ c¸i g× khai th¸c c¸i ®ã, nªn hiÖn t−îng ph¸<br /> chÝnh s¸ch ph¸t triÓn riªng cho tõng vïng rõng trªn ®¶o, khai th¸c h¶i s¶n qu¸ møc<br /> ch−a thùc sù râ nÐt. diÔn ra kh¸ phæ biÕn. NhiÒu nghiªn cøu ®·<br /> ViÖc thiÕu sù phèi hîp, liªn kÕt trong c¸c chØ ra r»ng, hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c vïng ven biÓn<br /> chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vïng g©y ra sù c¹nh nguån lîi h¶i s¶n ®· bÞ khai th¸c qu¸ møc<br /> tranh trong thu hót ®Çu t− gi÷a c¸c tØnh (S¬n vµ Thµnh, 2014).<br /> trong vµ ngoµi vïng; l·ng phÝ nguån lùc v× Thø b¶y, khu vùc doanh nghiÖp nhµ n−íc<br /> tØnh nµo còng cè g¾ng x©y dùng s©n bay, ch−a lµm tèt vai trß chñ ®¹o trong ph¸t triÓn<br /> c¶ng biÓn…; kh«ng tËn dông ®−îc lîi thÕ kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh CNH, H§H.<br /> kinh tÕ theo quy m«, bá qua lîi thÕ c¹nh<br /> MÆc dï c¸c doanh nghiÖp nµy tËp trung<br /> tranh s½n cã. §èi víi c¸c vïng kinh tÕ träng<br /> s¶n xuÊt kinh doanh vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh<br /> ®iÓm, mÆc dï ®· nhËn ®−îc sù quan t©m vµ<br /> vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ nh− n¨ng<br /> ®Çu t− rÊt lín tõ trong n−íc còng nh− n−íc<br /> l−îng, khai kho¸ng..., ®−îc ®Çu t− vµ h−ëng<br /> ngoµi, nh−ng sù ®ãng gãp cña c¸c vïng kinh<br /> c¸c −u ®·i nh−ng kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh<br /> tÕ träng ®iÓm ®Õn thêi ®iÓm nµy cßn rÊt<br /> doanh yÕu kÐm, thËm chÝ cßn bÞ ®¸nh gi¸ lµ<br /> khiªm tèn (S¬n vµ LÞch, 2014a).<br /> mét trong nh÷ng t¸c nh©n g©y nªn nh÷ng<br /> Thø n¨m, c¸c chØ sè sö dông tµi nguyªn vµ<br /> bÊt æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. Sù ph¸t triÓn c¸c<br /> « nhiÔm m«i tr−êng liªn tôc t¨ng.<br /> doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t− nh©n<br /> Sö dông ®Êt t¨ng m¹nh, tµi nguyªn n−íc ®· huy ®éng ®−îc nguån lùc tµi chÝnh to lín<br /> ngµy cµng bÞ l¹m dông, rõng tù nhiªn bÞ khai trong n−íc vµo ®Çu t− ph¸t triÓn, t¹o nhiÒu<br /> th¸c lÊy gç, tr÷ l−îng c¸ cho ho¹t ®éng ®¸nh viÖc lµm míi, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc gi¶i<br /> b¾t bÞ c¹n kiÖt vµ tµi nguyªn kho¸ng s¶n quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi cña ®Êt n−íc. Tuy<br /> ngµy cµng bÞ khai th¸c nhiÒu h¬n. ChØ sè nhiªn, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, c¸c doanh<br /> thµnh tÝch m«i tr−êng cña ViÖt Nam lu«n ë nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t− nh©n trong<br /> møc rÊt thÊp trong thËp kû qua, cho thÊy n−íc còng béc lé nhiÒu h¹n chÕ: c¸c doanh<br /> qu¸ tr×nh CNH, H§H cña ViÖt Nam cã t¸c nghiÖp chñ yÕu cã quy m« nhá vµ võa, nguån<br /> ®éng tiªu cùc ®Õn m«i tr−êng tù nhiªn vµ lùc tµi chÝnh, tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt vµ<br /> chóng ta ®ang ph¶i ®¸nh ®æi víi chi phÝ cao n¨ng lùc c¹nh tranh thÊp; phÇn lín c¸c<br /> gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ « nhiÔm m«i doanh nghiÖp t− nh©n vµ hé tiÓu chñ, c¸ thÓ<br /> tr−êng (S¬n vµ Thµnh, 2014). thùc hiÖn kinh doanh theo kiÓu t×nh huèng<br /> Thø s¸u, kinh tÕ biÓn vµ h¶i ®¶o ph¸t ng¾n h¹n, ch−a cã tÇm nh×n, chiÕn l−îc kinh<br /> triÓn ®a phÇn lµ tù ph¸t vµ d−íi tiÒm n¨ng. doanh dµi h¹n; ý thøc tù gi¸c chÊp hµnh<br /> N¨ng lùc c¹nh tranh cña ®éi tµu biÓn ViÖt ph¸p luËt cña Nhµ n−íc cßn h¹n chÕ. Sù ph¸t<br /> Nam thÊp, kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh triÓn c¸c doanh nghiÖp ®Çu t− trùc tiÕp n−íc<br /> trªn thÞ tr−êng khu vùc, thËm chÝ thua ngay ngoµi (FDI) ®· cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc<br /> <br /> Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 432 - Th¸ng 5/2014 5<br />  C«ng nghi Öp hãa, hiÖn ®¹i h ãa ...<br /> <br /> <br /> ®Õn c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña dÉn tíi chªnh lÖch trong viÖc tiÕp cËn c¸c<br /> ®Êt n−íc, gãp phÇn lµm t¨ng vèn ®Çu t− toµn dÞch vô thiÕt yÕu nh− gi¸o dôc vµ y tÕ, hÖ<br /> x· héi, tæng s¶n phÈm trong n−íc vµ kim qu¶ l¹i lµm gia t¨ng bÊt ®×nh ®¼ng thu nhËp<br /> ng¹ch xuÊt khÈu, t¹o thªm viÖc lµm vµ thóc trong t−¬ng lai. H¬n n÷a, tû lÖ nghÌo ®a<br /> ®Èy n©ng cao tr×nh ®é qu¶n trÞ vµ tr×nh ®é chiÒu (ph¶n ¸nh thªm khÝa c¹nh nghÌo phi<br /> lao ®éng... Tuy nhiªn, ho¹t ®éng ®Çu t− vµ tiÒn tÖ nh−: gi¸o dôc, y tÕ, nhµ ë, tµi s¶n, vÖ<br /> kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nµy còng sinh vµ m«i tr−êng,..) cßn cao h¬n nhiÒu so<br /> cßn nhiÒu bÊt cËp, næi bËt lµ t¸c ®éng ch−a víi nghÌo tiÒn tÖ. Ng−êi nghÌo còng dÔ bÞ tæn<br /> ®ñ m¹nh ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh vµ th−¬ng víi c¸c có sèc vÒ kinh tÕ, dÞch bÖnh vµ<br /> vïng kinh tÕ, h×nh thµnh chuçi cung øng tÝch thiªn tai, trong khi ®ã chÊt l−îng cña hÖ<br /> hîp víi c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa, ch−a ph¸t thèng an sinh x· héi cßn h¹n chÕ (ViÖn Khoa<br /> huy t¸c ®éng lan táa ®Õn sù ph¸t triÓn c¸c häc x· héi ViÖt Nam, 2011). Ng−êi nghÌo tËp<br /> ngµnh cã liªn quan; møc ®é chuyÓn giao c«ng trung chñ yÕu ë vïng n«ng th«n, miÒn nói vµ<br /> nghÖ rÊt thÊp; mét sè doanh nghiÖp ch−a nhãm d©n téc thiÓu sè. Hä thiÕu ®Êt, tµi<br /> chÊp hµnh nghiªm c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ s¶n, vèn, gi¸o dôc vµ bÞ h¹n chÕ trong viÖc<br /> thùc hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh, b¶o ®¶m chÕ ®é tiÕp cËn c¬ së h¹ tÇng vµ c¸c dÞch vô c«ng<br /> víi ng−êi lao ®éng, b¶o vÖ m«i tr−êng sinh (ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam, 2009,<br /> th¸i. §éi ngò doanh nh©n cßn nhiÒu h¹n chÕ 2011). §iÒu nµy cho thÊy thµnh qu¶ cña<br /> vµ yÕu kÐm, míi chØ ®−îc ph¸t triÓn m¹nh CNH, H§H cßn ch−a ®−îc ph©n bæ ®ång<br /> trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua, thiÕu ®Òu gi÷a c¸c nhãm vµ c¸c khu vùc trong<br /> kinh nghiÖm trong th−¬ng tr−êng quèc tÕ vµ thêi gian qua.<br /> ch−a ®−îc ®µo t¹o c¬ b¶n vÒ qu¶n lý s¶n 3. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m ®Èy nhanh<br /> xuÊt, kinh doanh. §ång thêi, mét bé phËn tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i<br /> doanh nh©n cßn h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc, sù am hãa ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi<br /> hiÓu ph¸p luËt vµ n¨ng lùc kinh doanh, kinh<br /> Thø nhÊt, khÈn tr−¬ng x©y dùng bé tiªu<br /> nghiÖm qu¶n lý, kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ héi chÝ cho mét n−íc c«ng nghiÖp<br /> nhËp. Mét sè doanh nh©n cßn thiÕu v¨n hãa<br /> Trong gÇn 30 n¨m qua, mÆc dï ViÖt Nam<br /> kinh doanh vµ tr¸ch nhiÖm víi x· héi, v× lîi<br /> Ých côc bé, lîi Ých nhãm, lµm t¨ng thªm c¸c ®Æt môc tiªu c¬ b¶n trë thµnh mét n−íc c«ng<br /> tiªu cùc x· héi (S¬n vµ Anh, 2014). nghiÖp hiÖn ®¹i vµo n¨m 2020 nh−ng thÕ nµo<br /> lµ mét n−íc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, tiªu chÝ<br /> Thø t¸m, chÊt l−îng nguån nh©n lùc ë thø<br /> nµo ®−îc sö dông, tiªu chuÈn ®Þnh l−îng lµ<br /> h¹ng thÊp so víi c¸c quèc gia trong khu vùc,<br /> bao nhiªu cßn ch−a ®−îc lµm râ. Do vËy, cÇn<br /> do vËy n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cßn rÊt thÊp.<br /> nhanh chãng x©y dùng mét bé tiªu chÝ vÒ<br /> ChÝnh v× vËy, mÆc dï ®· cè g¾ng ®Èy m¹nh mét n−íc CNH vµ c¸c tiªu chÝ nµy cÇn ®−îc<br /> CNH, H§H, tõng b−íc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thÓ chÕ hãa thµnh c¸c môc tiªu cô thÓ cho<br /> thøc trong 30 n¨m qua, nh−ng ViÖt Nam vÉn c¸c chiÕn l−îc, kÕ ho¹ch vµ ch−¬ng tr×nh ph¸t<br /> ®ang tôt hËu kh¸ xa so víi tr×nh ®é ph¸t triÓn triÓn kinh tÕ-x· héi cña ViÖt Nam trong giai<br /> chung cña nhiÒu n−íc trong khu vùc vµ trªn ®o¹n tíi. C¸c tiªu chÝ ViÖt Nam ®Æt ra ch−a<br /> thÕ giíi (S¬n, §iÖp, vµ TuyÕn, 2014). cÇn nhiÒu, chØ cÇn mét vµi tiªu chÝ cô thÓ mµ<br /> Thø chÝn, tỷ lệ nghèo còn cao và bất bình tr−íc m¾t lµ tiªu chÝ liªn quan ®Õn møc thu<br /> đẳng có xu hướng gia tăng. nhËp, c¬ cÊu kinh tÕ, quy m« ngµnh c«ng<br /> NÕu tÝnh theo chuÈn nghÌo míi th× hiÖn tû nghiÖp chÕ t¹o, møc ®é ¸p dông khoa häc c«ng<br /> lÖ nghÌo cßn kh¸ cao vµ chªnh lÖch giµu nghÖ vµ tû träng lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®Ó<br /> nghÌo cã xu h−íng t¨ng trong c¸c n¨m gÇn phï hîp víi môc tiªu g¾n kinh tÕ tri thøc víi<br /> ®©y (WB, 2012a). BÊt b×nh ®¼ng thu nhËp l¹i CNH, H§H cña ViÖt Nam hiÖn nay.<br /> <br /> <br /> <br /> 6 Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 432 - Th¸ng 5/2014<br />  C«ng nghi Öp hãa, hiÖn ®¹i h ãa ...<br /> <br /> <br /> NÕu hiÓu mét quèc gia “c¬ b¶n lµ mét vÒ chØ sè thµnh tÝch m«i tr−êng (EPI-<br /> n−íc c«ng nghiÖp” cã nghÜa lµ quèc gia ®ã ®· Environmental Performance Index), lµ tiªu<br /> hoµn thµnh ®−îc phÇn lín c¸c tiªu chÝ quan chÝ quan träng cho bé tiªu chÝ vÒ ph¸t triÓn<br /> träng cña mét n−íc c«ng nghiÖp, chóng t«i bÒn v÷ng (Hsu et al., 2014). §ã lµ v× EPI<br /> kiÕn nghÞ lÊy c¸c tiªu chuÈn mµ UNIDO ®−îc dïng ®Ó ®¸nh gi¸ sù hiÖu qu¶ trong<br /> (2013) sö dông ®Ó ph©n lo¹i c¸c nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng b¶o vÖ m«i tr−êng cña mét n−íc.<br /> c«ng nghiÖp míi (EIEs), v× UNIDO cho r»ng EPI gióp nhËn diÖn toµn diÖn c¸c th¸ch thøc<br /> EIEs lµ nh÷ng n−íc ®· ®¹t ®−îc nh÷ng vÒ m«i tr−êng cña thÕ giíi còng nh− c¸ch mçi<br /> thµnh tùu ®¸ng kÓ trong tiÕn tr×nh CNH. n−íc ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc nµy. EPI<br /> C¸c tiªu chÝ nµy bao gåm møc thu nhËp/®Çu xÕp h¹ng møc ®é c¸c −u tiªn cao trong hai<br /> ng−êi lµ ≥10.000 USD theo ngang gi¸ søc nhãm chÝnh s¸ch lín: b¶o vÖ søc kháe con<br /> mua (USD-PPP) hoÆc gi¸ trÞ gia t¨ng cña ng−êi khái bÞ tæn h¹i do « nhiÔm m«i tr−êng<br /> khu vùc c«ng nghiÖp chÕ t¹o (CNCT)/®Çu vµ b¶o vÖ c¸c hÖ sinh th¸i.<br /> ng−êi ®¹t ≥ 1.000 USD-PPP, hoÆc tû träng Còng liªn quan ®Õn nhãm tiªu chÝ ph¶n<br /> ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o cña ViÖt Nam so ¸nh sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, nhãm nghiªn<br /> víi thÕ giíi ®¹t ≥ 0,5%. Nªn coi ®©y lµ nh÷ng<br /> cøu cña chóng t«i kiÕn nghÞ kh«ng lÊy tû lÖ<br /> tiªu chuÈn c¬ b¶n ®Ó xem xÐt ViÖt Nam ®·<br /> nghÌo theo chuÈn nghÌo quèc gia v× chuÈn<br /> ®¹t tíi môc tiªu vÒ c¬ b¶n trë thµnh mét<br /> nµy th−êng qu¸ thÊp vµ kh«ng ph¶n ¸nh<br /> n−íc c«ng nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, bé tiªu chÝ<br /> ®óng thùc tÕ ph¸t triÓn cña ®Êt n−íc. Chóng<br /> ph¶i bao hµm ®−îc nh÷ng ®Æc tr−ng vÒ<br /> t«i kiÕn nghÞ nªn lÊy tû lÖ nghÌo theo chuÈn<br /> CNH, H§H cña ViÖt Nam, ®ång thêi ph¶i<br /> quèc tÕ hoÆc theo chuÈn cña Ng©n hµng ThÕ<br /> ph¶n ¸nh ®−îc xu thÕ thêi ®¹i vÒ khoa häc<br /> giíi vµ Tæng côc Thèng kª lµm chuÈn nghÌo<br /> vµ c«ng nghÖ, ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ héi<br /> víi tû lÖ d−íi 5% khi ViÖt Nam lµ mét n−íc<br /> nhËp quèc tÕ. §Ó ph¶n ¸nh tèt h¬n khÝa<br /> c¹nh H§H vµ ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc c«ng nghiÖp. Chóng t«i còng ®Ò xuÊt møc<br /> trong qu¸ tr×nh CNH cña ViÖt Nam, chóng chªnh lÖch giµu nghÌo cho mét n−íc c«ng<br /> t«i ®Ò xuÊt sö dông chØ sè ph¸t triÓn kinh tÕ nghiÖp nªn ë møc tèi ®a lµ 10 lÇn3. Gi¸ trÞ<br /> tri thøc (KEI) (WB, 2012c). KEI ®−îc tÝnh tham kh¶o nµy ®−îc chóng t«i lÊy tõ thùc<br /> to¸n tõ 4 trô cét cña nÒn kinh tÕ tri thøc, tiÔn c«ng nghiÖp hãa thµnh c«ng ë Hµn Quèc,<br /> bao gåm: (i) c¸c khuyÕn khÝch vÒ kinh tÕ vµ Hång C«ng, Singapo vµ §µi Loan vµo thËp<br /> thÓ chÕ; (ii) sù s¸ng t¹o; (iii) gi¸o dôc; vµ (iv) niªn 1980 khi nh÷ng n−íc c«ng nghiÖp míi<br /> ICT (c«ng nghÖ th«ng tin vµ truyÒn th«ng). nµy duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng cao nhÊt<br /> Mét −u ®iÓm khi sö dông chØ sè tæng hîp thÕ giíi nh−ng l¹i cã møc bÊt b×nh ®¼ng ®−îc<br /> nµy lµ nã ph¶n ¸nh c¸c khÝa c¹nh kh¸c coi lµ thÊp víi chªnh lÖch giµu nghÌo tõ 6<br /> nhau cña mét x· héi c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ®Õn 10 lÇn (Page, 1994). Chóng t«i còng kiÕn<br /> nh− tû lÖ d©n sè sö dông ®iÖn tho¹i, m¸y nghÞ lÊy chØ sè ph¸t triÓn con ng−êi (HDI)<br /> tÝnh vµ internet. §ång thêi, nã còng ph¶n thay v× lÊy ®é tuæi thä d©n sè lµ tiªu chÝ ph¶n<br /> ¸nh chÊt l−îng thÓ chÕ, m«i tr−êng kinh tÕ ¸nh sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, víi chuÈn ®Ò lµ<br /> vèn lµ mét trong nh÷ng thµnh tè quan träng lµ HDI ë møc cao khi ViÖt Nam lµ n−íc c«ng<br /> cho sù ph¸t triÓn cña mét x· héi c«ng nghiÖp. Lý do lµ v× HDI ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ h¬n<br /> nghiÖp. nh÷ng tiÕn bé trong ph¸t triÓn con ng−êi vµ<br /> §Ó ph¶n ¸nh tèt h¬n khÝa c¹nh ph¸t triÓn h¬n n÷a, hiÖn t¹i tuæi thä d©n sè ViÖt Nam lµ<br /> bÒn v÷ng, chóng t«i cho r»ng viÖc sö dông cao trong khi HDI chØ ë møc trung b×nh.<br /> mét vµi chØ sè ®¬n lÎ nh− tû lÖ d©n sè tiÕp<br /> cËn n−íc s¹ch vµ ®é phñ rõng kh«ng ph¶n 3. Chªnh lÖch giµu nghÌo ®−îc tÝnh b»ng sè lÇn<br /> ¸nh ®−îc ®Çy ®ñ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Do chªnh lÖch vÒ thu nhËp cña nhãm 20% d©n sè giµu nhÊt<br /> vËy, chóng t«i ®Ò xuÊt: sö dông thªm tiªu chÝ so víi thu nhËp cña nhãm 20% d©n sè nghÌo nhÊt.<br /> <br /> <br /> Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 432 - Th¸ng 5/2014 7<br />  C«ng nghi Öp hãa, hiÖn ®¹i h ãa ...<br /> <br /> <br /> néi dung sau: i) x©y dùng c¸c m« h×nh kinh<br /> doanh n«ng nghiÖp thÝch hîp, bao gåm nhiÒu<br /> Thø hai, vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu chñ thÓ tham gia s¶n xuÊt kinh doanh n«ng<br /> §Ó lµm râ thÕ nµo lµ mét “c¬ cÊu kinh tÕ nghiÖp vµ ho¹t ®éng kinh tÕ ë n«ng th«n; ii)<br /> hîp lý” trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa vµ héi t¹o ra ng−êi lao ®éng n«ng nghiÖp míi trªn<br /> nhËp quèc tÕ ngµy cµng s©u réng cña ViÖt c¬ së gi¸o dôc, ®µo t¹o nghÒ nghiÖp cho ng−êi<br /> Nam, chóng t«i cho r»ng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lao ®éng, kÓ c¶ ®µo t¹o ¸p dông kiÕn thøc<br /> lý lµ c¬ cÊu kinh tÕ ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ vµ khoa häc n«ng nghiÖp míi; iii) trî gióp cho<br /> cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ. §iÒu ®ã ph¶i viÖc t¨ng c−êng ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ<br /> ®−îc thÓ hiÖn ë viÖc c¸c ngµnh, c¸c ph©n vµo n«ng nghiÖp; iv) tiÕp tôc x©y dùng n«ng<br /> ngµnh vµ c¸c s¶n phÈm chiÕm c¸c c«ng ®o¹n th«n míi vµ h−íng tíi biÕn n«ng th«n thµnh<br /> t¹o gi¸ trÞ gia t¨ng cao trong chuçi gi¸ trÞ n¬i sinh sèng cã søc hÊp dÉn, cã chÊt l−îng<br /> toµn cÇu. §ång thêi, ë cÊp ®é ®Þa ph−¬ng, vµ ng−êi n«ng d©n hµi lßng víi cuéc sèng ë<br /> nhËn thøc vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®ã; v) lu«n lu«n nhËn thøc r»ng CNH, H§H<br /> kh«ng nhÊt thiÕt lµ ph¶i t¨ng tû träng c«ng n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ mét néi dung<br /> nghiÖp vµ dÞch vô vµ gi¶m tû träng n«ng trong tæng thÓ c«ng cuéc CNH, H§H ®Êt<br /> nghiÖp b»ng mäi gi¸. Bªn c¹nh viÖc tËp trung n−íc ®Ó khu vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n<br /> ph¸t triÓn khu vùc c«ng nghiÖp th× cÇn ®Èy kh«ng bÞ quªn l·ng, ®Æc biÖt lµ trong tiÕn<br /> m¹nh sù ph¸t triÓn cña khu vùc dÞch vô vµ tr×nh CNH, H§H h−íng tíi kinh tÕ tri thøc<br /> coi khu vùc nµy lµ nh©n tè dÉn d¾t vµ thóc vµ h−íng ngo¹i; vi) CNH, H§H n«ng nghiÖp<br /> ®Èy cho tiÕn tr×nh CNH, H§H rót ng¾n g¾n vµ n«ng th«n cÇn ®−îc thùc hiÖn trong mèi<br /> víi ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. Ngµnh dÞch vô quan hÖ chÆt chÏ víi ph¸t triÓn ngµnh c«ng<br /> víi nhiÒu ph©n ngµnh cã hµm l−îng vèn, nghiÖp c«ng nghÖ cao vµ ngµnh dÞch vô chÊt<br /> c«ng nghÖ vµ tri thøc cao nh− c«ng nghÖ l−îng cao.<br /> th«ng tin, viÔn th«ng, gi¸o dôc ®µo t¹o, khoa<br /> Tãm l¹i, trong giai ®o¹n tíi, qu¸ tr×nh<br /> häc vµ c«ng nghÖ, y tÕ, tµi chÝnh, ng©n hµng,<br /> CNH, H§H cña ViÖt Nam cÇn ph¶i lµ qu¸<br /> b¶o hiÓm, vËn t¶i hµng kh«ng… cã nhiÒu<br /> tr×nh ph¸t triÓn mµ trong ®ã c¸c ngµnh c«ng<br /> tiÒm n¨ng ®Ó gióp ViÖt Nam ®¹t ®−îc c¸c<br /> nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô cã sù liªn kÕt<br /> môc tiªu trong nÒn kinh tÕ tri thøc. V× vËy,<br /> chÆt chÏ, t¸c ®éng qua l¹i vµ t−¬ng hç lÉn<br /> nÕu ViÖt Nam ®Õn nay cho r»ng kinh tÕ tri nhau, trong ®ã ngµnh dÞch vô ph¶i lµ ngµnh<br /> thøc lµ con ®−êng ®Ó rót ng¾n CNH, H§H ®ãng vai trß dÉn d¾t vµ thóc ®Èy, nh»m<br /> th× trong nh÷ng n¨m tíi cÇn thõa nhËn r»ng h−íng tíi mét c¬ cÊu kinh tÕ ®¶m b¶o tÝnh<br /> ph¸t triÓn ngµnh dÞch vô lµ con ®−êng ®Ó hiÖu qu¶ vµ cã søc c¹nh tranh quèc tÕ cao.<br /> gióp ViÖt Nam h−íng tíi kinh tÕ tri thøc, rót<br /> Thø ba, vÒ n©ng cao vÞ thÕ cña ViÖt Nam<br /> ng¾n qu¸ tr×nh CNH, H§H. §ã còng lµ bµi<br /> trong chuçi gi¸ trÞ kinh tÕ toµn cÇu<br /> häc thµnh c«ng cña mét sè quèc gia trªn thÕ<br /> §Ó thµnh c«ng trong tiÕn tr×nh CNH,<br /> giíi nh− Xingapo, Trung Quèc vµ Ên §é.<br /> H§H trong bèi c¶nh héi nhËp toµn cÇu, ViÖt<br /> Thªm vµo ®ã, hiÖn cßn mét bé phËn lín Nam cÇn ph¶i nhanh chãng dÞch chuyÓn lªn<br /> d©n sè sinh sèng ë n«ng th«n víi sinh kÕ g¾n vÞ thÕ cao h¬n trong chuçi gi¸ trÞ kinh tÕ toµn<br /> liÒn víi n«ng nghiÖp nªn trong giai ®o¹n tíi cÇu, ph¶i dÇn n¾m gi÷ c¸c c«ng ®o¹n s¶n<br /> CNH, H§H n«ng nghiÖp n«ng th«n cÇn ®−îc xuÊt t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng nhiÒu h¬n cho<br /> ®Æc biÖt coi träng. CÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó nÒn kinh tÕ. Mét trong nh÷ng viÖc cÊp thiÕt<br /> thay ®æi vÒ chÊt CNH, H§H n«ng nghiÖp, cÇn lµm lµ nhanh chãng tiÕp thu, häc hái,<br /> n«ng th«n nh»m ®em l¹i lîi Ých thËt sù cho lµm chñ vµ s¸ng t¹o c«ng nghÖ. Qu¸ tr×nh<br /> ng−êi n«ng d©n. C¸c chÝnh s¸ch CNH, H§H nµy cã thÓ ®−îc thùc hiÖn qua viÖc t¨ng<br /> n«ng nghiÖp, n«ng th«n cÇn nhÊn m¹nh c¸c c−êng liªn kÕt s¶n xuÊt quèc tÕ, gia t¨ng ®Çu<br /> <br /> 8 Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 432 - Th¸ng 5/2014<br />  C«ng nghi Öp hãa, hiÖn ®¹i h ãa ...<br /> <br /> <br /> t− cho khoa häc vµ c«ng nghÖ vµ cã c¸c chÝnh t¨ng tr−ëng xanh vµ ChiÕn l−îc ph¸t triÓn<br /> s¸ch khuyÕn khÝch m¹nh mÏ doanh nghiÖp bÒn v÷ng ViÖt Nam giai ®o¹n 2011-2020.<br /> ®æi míi vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ. Trong ®ã, §Ó øng phã tèt víi biÕn ®æi khÝ hËu, cÇn<br /> cÇn ®Æc biÖt chó träng ®Çu t− ph¸t triÓn ®éi tËp trung vµo c¸c ho¹t ®éng sau: i) ®Èy m¹nh<br /> ngò nh©n lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ chÊt qu¸ tr×nh nghiªn cøu h×nh thµnh m« h×nh<br /> l−îng cao. “c«ng nghiÖp xanh” phï hîp nh»m øng phã<br /> Thø t−, vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ vïng víi biÕn ®æi khÝ hËu; ii) thay ®æi nhËn thøc<br /> ChÝnh phñ cÇn chñ tr×, ®iÒu phèi vµ thèng vÒ biÕn ®æi khÝ hËu ®i ®«i víi x©y dùng chiÕn<br /> nhÊt quy ho¹ch ph¸t triÓn toµn vïng. H×nh l−îc ph¸t triÓn vïng; iii) ®Èy m¹nh c«ng t¸c<br /> thµnh c¬ quan qu¶n lý cÊp vïng cã sù tham nghiªn cøu, x©y dùng c¸c khung ph©n tÝch vµ<br /> gia cña c¸c ®Þa ph−¬ng trong vïng, cã thÓ chÕ chÝnh s¸ch t¹o ra c¸c céng n¨ng gi÷a øng phã<br /> râ rµng ®Ó t¨ng c−êng hiÖu lùc qu¶n lý nhµ víi biÕn ®æi khÝ hËu víi c¸c môc tiªu x· héi;<br /> n−íc. Vïng ®ãng vai trß ®éng lùc cÇn ®−îc iv) tranh thñ sù hç trî cña céng ®ång quèc tÕ<br /> ®Çu t− träng ®iÓm, kh«ng dµn tr¶i. Trong vÒ mÆt kü thuËt, tµi chÝnh trong ch−¬ng<br /> thêi kú 2015-2020, chØ nªn h×nh thµnh 2-3 tr×nh quèc gia øng phã víi biÕn ®æi khÝ hËu.<br /> ®Æc khu kinh tÕ thö nghiÖm ph¸t triÓn ®Æc Thø s¸u, vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn vµ h¶i<br /> thï theo h−íng kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn ®¹i ®¶o<br /> mµ c¸c tØnh thµnh vµ vïng kh¸c kh«ng thùc §Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ biÓn vµ h¶i<br /> hiÖn ®−îc. Nªn lùa chän chÝnh s¸ch vµ tËp ®¶o, cÇn tËp trung: i) n©ng cao nhËn thøc cho<br /> trung nguån lùc cho mét sè vïng ven biÓn toµn x· héi vÒ chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ<br /> ®ang cã lîi thÕ. biÓn g¾n víi phßng ngõa, thÝch øng víi biÕn<br /> §Ó ph¸t huy ®−îc cao nhÊt c¸c tiÒm n¨ng, ®æi khÝ hËu vµ b¶o vÖ chñ quyÒn biÓn ®¶o,<br /> lîi thÕ cña mçi ®Þa ph−¬ng vµ kh¾c phôc t×nh xem ®©y lµ ba mÆt cña mét vÊn ®Ò cã quan<br /> tr¹ng chång chÐo, dµn tr¶i, m©u thuÉn, hiÖu hÖ mËt thiÕt víi nhau; ii) x©y dùng ®Ò ¸n t¸i<br /> qu¶ thÊp… trong ®Çu t− ph¸t triÓn, cÇn cã sù c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ biÓn, c¸c c¬ chÕ, chÝnh<br /> ph©n c«ng, hîp t¸c gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng trong s¸ch nh»m ph¸t huy quyÒn chñ ®éng cña c¸c<br /> vïng vµ gi÷a c¸c vïng. Nh−ng ®Ó lµm ®−îc ngµnh, c¸c cÊp, c¸c ®Þa ph−¬ng vµ vïng l·nh<br /> ®iÒu nµy mét c¸ch thèng nhÊt, hiÖu qu¶, cÇn thæ, cã sù qu¶n lý, tËp trung cña trung −¬ng,<br /> ph¶i x¸c ®Þnh mét c¬ chÕ râ rµng d−íi sù ®iÒu t¹o nªn b−íc ®ét ph¸ vÒ t¨ng tr−ëng kinh tÕ<br /> hµnh vµ gi¸m s¸t chung cña Nhµ n−íc. S¸ng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h−íng hiÖn ®¹i,<br /> kiÕn h×nh thµnh Tæ ®iÒu phèi liªn kÕt c¸c theo chiÒu réng vµ chiÒu s©u; iii) x©y dùng<br /> tØnh duyªn h¶i miÒn Trung cã thÓ lµ m« h×nh chiÕn l−îc thÝch øng cho sinh kÕ ven biÓn,<br /> ®¸ng tham kh¶o vµ rót kinh nghiÖm ®Ó nh©n b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i, x¸c ®Þnh vµ tiÕp<br /> réng vµ h×nh thµnh c¬ chÕ qu¶n lý ph¸t triÓn cËn cho tõng lÜnh vùc cô thÓ; iv) ®Çu t− x©y<br /> kinh tÕ vïng. dùng míi vµ cñng cè hÖ thèng ®ª biÓn v÷ng<br /> Thø n¨m, vÒ khai th¸c, b¶o vÖ tµi nguyªn, ch¾c, kiÖn toµn hÖ thèng th«ng tin truyÒn<br /> m«i tr−êng vµ øng phã víi biÕn ®æi khÝ hËu th«ng, hÖ thèng c¶nh b¸o sím sãng thÇn vµ<br /> CÇn ph¶i ®¶m b¶o r»ng c¸c tµi nguyªn cã dù b¸o thêi tiÕt, ph¸t triÓn hÖ thèng rõng vµ<br /> thÓ t¸i t¹o ®−îc khai th¸c ë møc thÝch hîp ®Ó rõng ngËp mÆn; v) triÓn khai c¸c ®Ò tµi<br /> cã thÓ bæ sung, lîi nhuËn thu ®−îc tõ viÖc nghiªn cøu khoa häc trong c¸c lÜnh vùc cã<br /> khai th¸c c¸c tµi nguyªn kh«ng thÓ t¸i t¹o liªn quan ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn vµ h¶i<br /> ®−îc ®Çu t− vµo c¸c h×nh thøc vèn kh¸c. CÇn ®¶o, t¨ng c−êng më réng hîp t¸c quèc tÕ<br /> ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh râ rµng vÒ c¸c quyÒn trong c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc, ®µo<br /> ®èi víi tµi s¶n, c¸c quy t¾c giao dÞch, gi¶i t¹o vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, thu hót c¸c<br /> quyÕt m©u thuÉn. §Æc biÖt, cÇn thùc thiÖn nguån vèn ODA, nguån vèn ®Çu t− trùc tiÕp<br /> mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ChiÕn l−îc quèc gia vÒ<br /> <br /> Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 432 - Th¸ng 5/2014 9<br />  C«ng nghi Öp hãa, hiÖn ®¹i h ãa ...<br /> <br /> <br /> cña c¸c n−íc; vi) ®µo t¹o vµ båi d−ìng c¸n bé CÇn nhËn thøc s©u s¾c vÒ hÖ qu¶ to lín<br /> nghiªn cøu qu¶n lý c¸c ngµnh kinh tÕ biÓn vµ cña viÖc cã lùc l−îng lao ®éng ®«ng, tr×nh ®é<br /> céng ®ång c− d©n ven biÓn kh«ng nh÷ng cã thÊp, gi¸ rÎ lµ bÊt lîi chø kh«ng cßn lµ thuËn<br /> tr×nh ®é chuyªn m«n, mµ cßn cã kü n¨ng øng lîi cho qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh CNH, H§H, tõng<br /> phã víi biÕn ®æi khÝ hËu vµ b¶o vÖ chñ quyÒn b−íc ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc. Ph¶i ®æi míi<br /> biÓn ®¶o. triÖt ®Ó gi¸o dôc, ®µo t¹o theo h−íng hiÖn<br /> Thø b¶y, vÒ ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµ ®¹i, thÝch øng víi xu h−íng gi¸o dôc, ®µo t¹o<br /> ®éi ngò doanh nh©n cña c¸c quèc gia thµnh c«ng tiªu biÓu trªn<br /> thÕ giíi. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi triÖt ®Ó gi¸o<br /> Doanh nghiÖp vµ ®éi ngò doanh nh©n cã<br /> dôc, tr−íc hÕt cÇn x¸c ®Þnh mét triÕt lý gi¸o<br /> vai trß v« cïng quan träng trong sù nghiÖp<br /> dôc mang tÝnh c¸ch m¹ng, ®æi míi triÖt ®Ó<br /> CNH, H§H ®Êt n−íc. CÇn tiÕn hµnh c¶i c¸ch<br /> c¸ch thøc qu¶n lý gi¸o dôc, néi dung, ch−¬ng<br /> m¹nh mÏ khu vùc doanh nghiÖp nhµ n−íc.<br /> tr×nh, ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y vµ x©y dùng<br /> §Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n vµ kh¸ch quan<br /> ®éi ngò gi¸o viªn xuÊt s¾c. Bªn c¹nh ®ã, cÇn<br /> hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nhµ<br /> më ra mét con ®−êng míi trong viÖc qu¶n lý<br /> n−íc, cÇn thay ®æi t− duy vÒ vai trß cña<br /> vµ sö dông nguån nh©n lùc. §Æc biÖt, ®èi víi<br /> doanh nghiÖp nhµ n−íc. T¸ch c¸c nhiÖm vô<br /> nguån nh©n lùc chÊt l−îng cao mµ tiªu biÓu<br /> kinh tÕ vµ chÝnh trÞ - x· héi riªng biÖt cho<br /> lµ ®éi ngò nh©n tµi. CÇn tèi −u hãa viÖc thu<br /> c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp nhµ n−íc ®Ó qu¶n<br /> hót vµ träng dông nh©n tµi cã s½n cña quèc<br /> lý theo ®óng chøc n¨ng. Doanh nghiÖp nhµ<br /> gia; ®a d¹ng hãa viÖc thu hót ®éi ngò trÝ thøc<br /> n−íc thùc hiÖn nhiÖm vô kinh tÕ cã thÓ gi÷ vÞ<br /> ViÖt kiÒu. §èi víi ®éi ngò nh©n tµi chÝnh trÞ,<br /> trÝ chñ ®¹o, cã vai trß dÉn d¾t trong mét sè<br /> cÇn t¹o mäi c¬ héi thuËn lîi ®Ó ®éi ngò nµy<br /> lÜnh vùc ho¹t ®éng nhÊt ®Þnh nh−ng cÇn ph¶i<br /> ph¸t huy vai trß dÉn ®−êng cho c«ng cuéc<br /> ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr−êng. Doanh<br /> ph¸t triÓn ®ét ph¸ chø kh«ng chØ lµ ph¸t<br /> nghiÖp nhµ n−íc thùc hiÖn nhiÖm vô chÝnh<br /> triÓn tuÇn tù nh− ®ang diÔn ra ë ViÖt Nam<br /> trÞ - x· héi ph¶i lµm nghÜa vô c«ng Ých, phi<br /> hiÖn nay.<br /> lîi nhuËn. Bªn c¹nh ®ã, t¹o thuËn lîi h¬n<br /> n÷a cho ho¹t ®éng cña khu vùc kinh tÕ t− Thø chÝn, vÒ n©ng cao møc sèng d©n c−<br /> nh©n trong n−íc vµ n−íc ngoµi. CÇn thùc Nhµ n−íc cÇn duy tr× m«i tr−êng kinh tÕ<br /> hiÖn ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch tõ thu hót ®Çu vÜ m« æn ®Þnh vµ thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh<br /> t−, c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ, chÝnh tÕ ®Ó n©ng cao møc sèng vµ ®Èy nhanh tiÕn<br /> s¸ch lao ®éng tiÒn l−¬ng…, nh÷ng chÝnh s¸ch ®é gi¶m nghÌo mét c¸ch bÒn v÷ng. CÇn më<br /> nµy cÇn tËp trung vµo viÖc khuyÕn khÝch c¸c réng c¬ héi cho nhãm d©n sè cã thu nhËp<br /> doanh nghiÖp ®Çu t− vµo c¸c ngµnh vµ s¶n thÊp tham gia vµ h−ëng lîi nhiÒu h¬n tõ tiÕn<br /> phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao, Ýt sö dông tµi tr×nh CNH, H§H ®Êt n−íc. CÇn cã c¸c chÝnh<br /> nguyªn, n¨ng l−îng, gi¶m thiÓu « nhiÔm. s¸ch hîp lý ®Ó h¹n chÕ sù gia t¨ng cña bÊt<br /> §ång thêi, thùc thi cã hiÖu qu¶ c¸c chÝnh b×nh ®¼ng vÒ thu nhËp vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn<br /> s¸ch thu hót doanh nghiÖp ®Çu t− vµo n«ng tíi c¸c nguån lùc vµ c¬ héi sinh kÕ. CÇn më<br /> nghiÖp vµ n«ng th«n. TËp trung nguån lùc réng kh¶ n¨ng tÝch lòy tµi s¶n sinh kÕ cho<br /> cho ph¸t triÓn c¸c ngµnh vµ s¶n phÈm c«ng ng−êi nghÌo qua viÖc cung øng hÖ thèng gi¸o<br /> nghiÖp, dÞch vô −u tiªn lµm nÒn t¶ng cho dôc vµ y tÕ cã chÊt l−îng, tiÕp cËn vèn, c«ng<br /> hiÖn ®¹i hãa c«ng nghiÖp, n«ng th«n, ®¶m nghÖ vµ c¬ së h¹ tÇng ®Ó qua ®ã gióp ng−êi<br /> b¶o yªu cÇu vÒ cñng cè quèc phßng, an ninh d©n n©ng cao thu nhËp. §¶m b¶o cung cÊp<br /> quèc gia vµ hµi hßa c¸c lîi Ých x· héi. mét hÖ thèng an sinh x· héi cã ®é bao phñ<br /> Thø t¸m, vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc réng vµ ho¹t ®éng hiÖu qu¶./.<br /> chÊt l−îng cao phôc vô CNH, H§H Tµi liÖu tham kh¶o<br /> <br /> <br /> <br /> 10 Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 432 - Th¸ng 5/2014<br />  C«ng nghi Öp hãa, hiÖn ®¹i h ãa ...<br /> <br /> <br /> 1. Chowdhury, A., and Islam, I. (2007), Handbook 9. S¬n, H. N., vµ TuyÕn, Q. T. (2014a), B¸o c¸o<br /> on the Northeast Southeast Asian economies, Edward chuyªn ®Ò vÒ tiªu chÝ c«ng nghiÖp hãa cho ViÖt Nam B¸o<br /> Elgar. c¸o tæng kÕt 30 n¨m ®æi míi: §Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa<br /> 2. Hsu, A., Emerson, J., Johnson, L., Malik, O., vµ hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ, §¹i<br /> Schwartz, J. D., Allison, A., . . . Mala, O. (2014), The 2014 häc Quèc gia Hµ Néi.<br /> Environmental Performance Index, USA, Yale Center for 10. S¬n, H. N., vµ TuyÕn, Q. T. (2014b), B¸o c¸o tæng<br /> Environmental Law and Policy (YCELP). kÕt 30 n¨m ®æi míi: §Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn<br /> 3. Page, J. (1994), The East Asian miracle: For ®¹i hãa ë ViÖt Nam, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ, §¹i häc<br /> lessons for development policy, In S. Fischer and J. J. Quèc gia Hµ Néi.<br /> Rotemberg (Eds.), NBER economics annual 1994 (Vol. 4), 11. S¬n, H. N., vµ Thµnh, V. N. (2014), B¸o c¸o<br /> Massachusetts, MIT Press. chuyªn ®Ò vÒ khai th¸c tµi nguyªn, b¶o vÖ m«i tr−êng vµ<br /> 4. S¬n, H. N., vµ Anh, P. C. (2014), B¸o c¸o chuyªn ph¸t triÓn bÒn v÷ng. B¸o c¸o tæng kÕt 30 n¨m ®æi míi: §Èy<br /> ®Ò vÒ ph¸t triÓn doanh nghiÖp vµ ®éi ngò doanh nh©n. B¸o m¹nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam,<br /> c¸o tæng kÕt 30 n¨m ®æi míi: §Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.<br /> vµ hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ, §¹i 12. Tuyen, T. Q., and Tinh, T. D. (2011),<br /> häc Quèc gia Hµ Néi. Industrilalization, economic employment structure<br /> 5. S¬n, H. N., §iÖp, H. T. N., vµ TuyÕn, Q. T. (2014), changes in Vietnam during economci transition, VNU<br /> B¸o c¸o chuyªn ®Ò vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. B¸o c¸o Journal of Economics and Business, 27(2), 82-93.<br /> tæng kÕt 30 n¨m ®æi míi: §Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa vµ 13. UNIDO (2013), Country grouping in UNIDO<br /> hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ, §¹i häc statistics, Vienna, Austria, United Nations, Industrial<br /> Quèc gia Hµ Néi. Development Organization.<br /> 6. S¬n, H. N., vµ H−¬ng, T. V. (2014), B¸o c¸o<br /> 14. ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam (2009), §¸nh gi¸<br /> chuyªn ®Ò vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong qu¸ tr×nh c«ng<br /> nghÌo víi sù tham gia cña ng−êi d©n: B¸o c¸o tæng hîp,<br /> nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. B¸o c¸o tæng kÕt 30 n¨m ®æi<br /> ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam.<br /> míi: §Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt<br /> 15. ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam (2011), Gi¶m<br /> Nam, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.<br /> nghÌo ë ViÖt Nam: thµnh tùu vµ th¸ch thøc, Nxb ThÕ giíi.<br /> 7. S¬n, H. N., vµ LÞch, H. K. (2014a), B¸o c¸o chuyªn<br /> ®Ò vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ vïng. B¸o c¸o tæng kÕt 30 n¨m ®æi 16. WB (2012a), 2012 Vietnam poverty assessment -<br /> míi: §Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Well begun, not yet done : Vietnam's remarkable progress<br /> Nam, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. on poverty reduction the emerging challenges, Washington<br /> DC., The World Bank.<br /> 8. S¬n, H. N., vµ LÞch, H. K. (2014b), B¸o c¸o chuyªn<br /> ®Ò vÒ tham gia chuçi gi¸ trÞ kinh tÕ toµn cÇu trong qu¸ tr×nh 17. WB (2012b), B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2012:<br /> c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, B¸o c¸o tæng kÕt 30 n¨m ®æi Kinh tÕ thÞ tr−êng khi ViÖt Nam trë thµnh quèc gia cã thu<br /> míi: §Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt nhËp trung b×nh, The World Bank.<br /> Nam, Tr−êng ®¹i häc Kinh tÕ, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 18. WB (2012c), Knowledge Economy Index (KEI)<br /> 2012 Rankings, The World Bank, Washington D.C.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nghiªn cøu Kinh tÕ sè 432 - Th¸ng 5/2014 11<br />