Đặc điểm bệnh nhi đa chấn thương điều trị tại Bệnh viện Nhi Đồng 2 Thành phố Hồ Chí Minh từ 2012-2014

Y Học TP.Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM BỆNH NHI ĐA CHẤN THƯƠNG ĐIỀU TRỊ<br /> TẠI BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TỪ 2012-2014<br /> Nguyễn Thị Hoa*, Đoàn Thị Ngọc Diệp*,**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, cận lâm sàng vàđiều trị bệnh nhi (BN) đa chấn thương.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Mô tả loạt ca.<br /> Kết quả: Có 54 trường hợp đa chấn thương nhập bệnh viện (BV) NhiĐồng 2 từ 2012 - 2014. Tỷ sốnam:nữ<br /> =1,45. Khoảng 41% BN thuộc nhómtừ2 đến 5 tuổi.Có 70% BN được chuyển từ các BV tuyến trước.Tai nạn giao<br /> thông là nguyên nhân thường gặp nhất (74%). Đa số tai nạn xảy ra trên đường đi (65%). Xe máy là phương<br /> tiện gây tai nạn thường gặp (60%). Trung bình một bệnh nhân có 2,3 vùng tổn thương. Chấn thương đầu cổ là<br /> vùng thường gặp nhất (74%), kế đến là chấn thương chi (56%). Đầu-chi là loại tổn thương phối hợp thường gặp<br /> nhất (35%). Siêu âm phát hiện tất cả các trường hợp tràn dịch ổ bụng.Nồng độ trung bình men gan cao hơn ở<br /> nhóm có chấn thương bụng. Có 44% BN cần can thiệp phẫu thuật. Điểm ISS(Injury Severity Score)trung bình<br /> là 18 điểm. Số ngày nằm viện trung bình là 13,35 ngày (0-81). Tỉ lệ tử vong là 7%. ISS nhóm tử vong và biến<br /> chứng cao hơn nhóm phục hồi hoàn toàn.<br /> Kết luận: Xe máy va chạm người đi bộ là nguyên nhân đa chấn thương thường gặp nhất. Tai nạn thường<br /> xảy ra ở lứa tuổi từ 2 đến 5 tuổi. Thang điểm ISS có ý nghĩa trong phân loại độ nặng và tiên lượng tử vong ở<br /> bệnh nhiđa chấn thương.<br /> Từ khóa: Đa chấn thương, trẻ em.<br /> <br /> ABTRACT<br /> THE CHARACTERISTICS OF PEDIATRIC POLYTRAUMA<br /> AT THE CHILDREN’S HOSPITAL 2 HO CHI MINH CITY 2012-2014<br /> Nguyen ThiHoa ,Doan Thi Ngoc Diep * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - No 6 - 2014: 127 - 133<br /> Objectives: To describe the epidemiological, clinical, paraclinical and therapeutic characteristics of children<br /> with polytrauma at the Children’s Hospital 2.<br /> Methods: This is a case study. We reviewed 54polytraumatic cases who were treated from 2012 to 2014 at<br /> The Children’s Hospital 2, Ho Chi Minh City.<br /> Results: Male/ Female ratio was 1.45/1. The highest age group was from 2 to 5 years old (41%). Most cases<br /> came from provinces (70%). Traffic accidents (74%) were the most important cause of polytrauma in this study.<br /> The most common type of traffic accidents was induced by motorbike (60%). The patients suffered from an<br /> average of 2.3 injuried area. Injuries of head/neck area were the most frequent (74%), followed by extremity<br /> fractures (56%). Sonography detected all cases with abdominal trauma. There were 44% of children needed<br /> surgical intervention. Mean ofISS (injury Severity Score)was 18 (range 5-68).The average of hospitalization<br /> durationwas 14 days (range 0-81 days). The overall mortality rate of the series was 7%. All ofof died casesin<br /> group withISS > 16 points.<br /> Conclusion: Accidents caused by motorcyclesfor walking children is themostsignificant ofpolytrauma inthis<br /> study. The most important age group was from 2 to 5 years. The ISS was found to be a good predictor of survival<br /> in pediatric polytrauma.<br /> Keywords: Pediatric polytrauma.<br /> <br /> * Đại học Y Dược TP.HCM ** Bệnh viện Nhi Đồng 2.<br /> Tác giả liên lạc: PGS. TS. BS Đoàn Thị Ngọc Diệp<br /> ĐT: 0908574609<br /> <br /> Email: diep.doan@ump.edu.vn<br /> <br /> 127<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Đặc điểm<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Chấn thương là nguyên nhân hàng đầu gây<br /> tử vong và tàn tật ở trẻ trên 1 tuổi(11). Đa chấn<br /> thương là mức độ nặng nhất và là nguyên nhân<br /> chủ yếu dẫn đến tử vong của chấn thương. Tại<br /> Bệnh viện Nhi Đồng 2, năm 2012-2014 có hơn<br /> 5000 trường hợp chấn thương nhập viện.<br /> Nghiên cứu này được thực hiện nhằm mô tả về<br /> đặc điểm bệnh nhiđa chấn thương tại Bệnh viện<br /> Nhi Đồng 2 trong thời gian này.<br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Khảo sát đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, cận lâm<br /> sàng vàđiều trị bệnh nhiđa chấn thương.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Mô tả loạt ca.<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Tất cả các bệnh nhi đa chấn thương nhập<br /> Bệnh viện Nhi Đồng 2 từ tháng 6 năm 2012 đến<br /> tháng 6 năm 2014.<br /> Cỡ mẫu<br /> Lấy trọn.<br /> Tiêu chí chọn mẫu<br /> Tiêu chí chọn vào gồm trẻ ≤ 15 tuổi, được<br /> chẩn đoán đa chấn thương (có từ 2 vùng tổn<br /> thương trở lên trong 5 vùng giải phẫu gồm đầucổ, hàm mặt, ngực, bụng, chi). Loại ra khỏi<br /> nghiên cứu nếu hồ sơ bệnh án không đủ thông<br /> tin cần thu thập, trẻ được chẩn đoán bại não<br /> hoặc chậm phát triển tâm thần vận động trước<br /> nhập viện.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Có 54 trường hợp được đưa vào nghiên cứu.<br /> Đặc điểm dịch tễ<br /> Bảng 1: Phân bố theo tuổi, giới, địa phương.<br /> Đặc điểm<br /> Tuổi<br /> <br /> 128<br /> <br /> ≤ 1tuổi<br /> 2-5 tuổi<br /> 5-10 tuổi<br /> 11-15 tuổi<br /> Tuổi trung vị (năm)<br /> <br /> Tần số (%)<br /> 4(7,41)<br /> 22(40,74)<br /> 18(33,31)<br /> 10(18,52)<br /> 7,4 (4,3-9,75)<br /> <br /> Giới<br /> Địa phương<br /> <br /> Nam<br /> Nữ<br /> Tỉnh<br /> TP. Hồ Chí Minh<br /> <br /> Tần số (%)<br /> 32(59,26)<br /> 22(40,74)<br /> 38(70,4)<br /> 16(29,6)<br /> <br /> * Nhận xét: Nơi xảy ra chấn thương thường<br /> gặp là trên đường 35 ca (65%), tại nhà và quanh<br /> nhà 14 ca (26%), nơi công cộng 3 ca (5%), trường<br /> học 2 ca (4%). Nguyên nhân gây chấn thương<br /> gồm 40 ca (75%) do tai nạn giao thông, 14 ca<br /> (25,9%) do tai nạn sinh hoạt. Phương tiện gây tai<br /> nạn: gồm có xe máy 24 ca (60%), ô tô 14 ca (35%),<br /> phương tiện khác 2 ca (5%). Không có sự liên<br /> quan giữa các nhóm tuổi với nguyên nhân chấn<br /> thương cũng như các tình huống xảy ra tai nạn.<br /> Đặc điểm lâm sàng<br /> Điểm ISS trung bình là 18,6 ± 10 (5-68), ISS <<br /> 16 có 26 ca (48%), ISS ≥ 16 có 28 ca (52%). Số<br /> vùng tổn thương trung bình trên một bệnh nhân<br /> là 2,3 ± 0,57 (ít nhất là 2 vùng, nhiều nhất là 4<br /> vùng). Có 40 ca (74%) tổn thương vùng đầu – cổ,<br /> 30 ca (56%) tổn thương ở chi và 25 ca (46%) ở<br /> vùng ngực, 19 ca (35%) ở bụng và 7 ca (13%) ở<br /> mặt.<br /> Loại tổn thương phối hợp thường gặp nhất<br /> làđầu và chi, 19 ca (35%). Các trường hợp khác<br /> gồm đầu và ngực 7 ca (13%), đầu và bụng 2 ca (<br /> 4%), bụng và chi 2 ca (4%), bụng và ngực 7 ca<br /> (13%), ngực và chi 3 ca (6%), mặt và chi 2 ca<br /> (4%), đầu-mặt-ngực 1ca (2%), đầu-ngực-bụng 6<br /> ca (11%), đầu - mặt -chi 3 ca (6%), đầu-bụng-chi:<br /> 1 ca (2%),đầu-mặt-ngực-bụng: 1 ca (2%).<br /> <br /> Triệu chứng toàn thân<br /> Sốc: 10 ca (19%), ngưng tim 1 ca (2%),điểm<br /> Glasgow: 3-8 điểmcó 11 ca (20%), 9-12 điểm có 7<br /> ca (13%), 13-15 điểm có 36 ca (67%).<br /> Bảng 2: Triệu chứng chấn thương đầu (n=54).<br /> Chấn thương đầu<br /> Có ( n=40) Không (n=14)<br /> Thay đổi hành vi<br /> 20<br /> 9<br /> Nôn<br /> 8<br /> 6<br /> Đau đầu<br /> 7<br /> 6<br /> Chảy máu mũi tai<br /> 9<br /> 3<br /> Mất ý thức<br /> 9<br /> 3<br /> Co giật<br /> 4<br /> Triệu chứng<br /> <br /> Tổng cộng<br /> (%)<br /> (53,7)<br /> 14 (25,93)<br /> 13 (24,07)<br /> 12 (22,22)<br /> 12 (22,22)<br /> 4 (7,4)<br /> <br /> Y Học TP.Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 6 * 2014<br /> Chấn thương đầu<br /> Có ( n=40) Không (n=14)<br /> Bất thường đồng tử<br /> 10<br /> Định vị<br /> 10<br /> Rách da đầu<br /> 18<br /> 8<br /> Tụ máu da đầu<br /> 20<br /> 3<br /> Triệu chứng<br /> <br /> Tổng cộng<br /> (%)<br /> 10 (18,52)<br /> 10 (18,51)<br /> 26 (48,15)<br /> 23 (42,59)<br /> <br /> Triệu chứng chấn thương ngực (n= 25)<br /> Có 25 ca đụng dập thành ngực, 5ca gãy<br /> xương sườn, 2 ca tràn khí dưới da , 7 ca rì rào<br /> phế nang mất hoặc giảm .<br /> Bảng 3.Triệu chứng chấn thương bụng (n=54).<br /> Triệu chứng<br /> Tụ máu xây xát<br /> thành bụng<br /> Bụng chướng<br /> đau<br /> Phản ứng thành<br /> bụng<br /> <br /> Chấn thương bụng<br /> Tổng<br /> Có (n=19)<br /> Không(n=35) cộng(%)<br /> 16(84,2)<br /> <br /> 4(11,43)<br /> <br /> 20(37,03)<br /> <br /> 8(42,1)<br /> <br /> 2(5,71)<br /> <br /> 10(18,51)<br /> <br /> 5(26,31)<br /> <br /> 1(8,57)<br /> <br /> 6(11,1)<br /> <br /> * Nhận xét: Tỉ lệ các triệu chứng tụ máu và<br /> xây xát thành bụng, bụng chướng đau, phản<br /> ứng thành bụng ở BN có chấn thương bụng cao<br /> hơn nhóm không có chấn thương bụng. Có 30<br /> BN chấn thương chi. Gãy kín 29 ca (97%), hở 1<br /> ca. Trong đó, 23 ca gãy 1 chi và 7 BN gãy nhiều<br /> chi.<br /> Đặc điểm cận lâm sàng<br /> Có 14 BN có Hb giảm so với giá trị theo tuổi<br /> và 13 BN có tiểu cầu giảm dưới 100.000/mm3.<br /> Men gan của bệnh nhân chấn thương bụng cao<br /> hơn so với bệnh nhân không bị chấn thương<br /> bụng SGOT (489 ± 672 so với 165 ± 217), SGPT<br /> (358 ± 418 so với 109 ± 141). Chỉ có 1 BN tăng<br /> creatinine.<br /> Bảng 4:Hình ảnh tổn thương trên Xquang, siêu âm,<br /> CTScan.<br /> Hình ảnh tổn<br /> thương<br /> Máu tụ NMC<br /> Máu tụ DMC<br /> Phù não<br /> Dập não<br /> Lõm sọ<br /> Nứt sọ<br /> Dập não<br /> Lõm sọ<br /> <br /> Xquang Siêu âm<br /> n = 54<br /> n = 54<br /> <br /> CT đầu=40<br /> CT ngực = 25<br /> CT bụng = 19<br /> 12(30)<br /> 3(7,5)<br /> 5(12,5)<br /> 4(10)<br /> 6(15)<br /> 15(37,5)<br /> 4(10)<br /> 6(15)<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Hình ảnh tổn<br /> thương<br /> <br /> Xquang Siêu âm<br /> n = 54<br /> n = 54<br /> <br /> Vỡ sàn sọ<br /> Gãy xương hàm<br /> mặt<br /> Gãy đốtsống cổ<br /> Gãy xương sườn 5(9,25)<br /> Gãy xương đòn<br /> 10(10)<br /> Tràn dịch màng<br /> 1<br /> phổi<br /> Tràn khí màng phổi<br /> 7<br /> Dập phổi<br /> 6<br /> Tràn dịch ổ bụng<br /> 3<br /> Hơi trong ổ bụng<br /> 3<br /> Vỡ gan<br /> Vỡ lách<br /> Vỡ thận<br /> <br /> CT đầu=40<br /> CT ngực = 25<br /> CT bụng = 19<br /> 5(12,5)<br /> 7 (17,5)<br /> 2(5)<br /> 5(9,25)<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3<br /> <br /> 15<br /> 3<br /> 9<br /> 8<br /> 3<br /> <br /> 7<br /> 11<br /> 15<br /> 0<br /> 12<br /> 9<br /> 3<br /> <br /> Đặc điểm điều trị<br /> Đa số bệnh nhiđược điều trị tại trước chuyển<br /> viện Nhi Đồng 2 (96%). Chỉ có 7 ca/ 40 ca chấn<br /> thương đầu cổ được cố định cổ.<br /> Điều trị tại Bệnh viện Nhi Đồng 2: Thở oxy<br /> canulla 11 ca (20%), đặt nội khí quản 12 ca (22%).<br /> Có 19% cần chống sốc bằng dung dịch điện giải,<br /> trong đó có 1 BN cần dung dịch đại phân tử và<br /> 11% cần thuốc vận mạch. Có 41% cần truyền<br /> máu do xuất huyết nặng. Có 98% được sử dụng<br /> thuốc giảm đau. Chỉ có 15% cần thuốc an thần.<br /> Tất cả bệnh nhi đều được sử dụng kháng sinh<br /> dự phòng hoặc điều trị nhiễm khuẩn.<br /> Can thiệp phẫu thuật 24 ca (44%).Có 2 BN<br /> chấn thương đầu, 2 ca vết thương thấu<br /> bụngphẫu thuật 24 giờ đầu.<br /> Bảng 5.Liên quan giữa ISS và một số đặc điểm điều<br /> trị.<br /> Đặc điểm điều trị<br /> Đặt nội khí quản<br /> Chống sốc<br /> Truyền máu<br /> Manitol<br /> Phẫu thuật<br /> <br /> ISS < 16<br /> 0<br /> 0<br /> 3<br /> 1<br /> 11<br /> <br /> ISS ≥ 16<br /> 12<br /> 8<br /> 19<br /> 9<br /> 13<br /> <br /> * Nhận xét: Điểm ISS của BN cần đặt nội khí<br /> quản, chống sốc, truyền máu, truyền manitol và<br /> phẫu thuật cao hơn nhóm BN không cần các<br /> biện pháp điều trị này (χ2, p