Đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, phản ứng huyết thanh và hiệu quả điều trị trên bệnh nhân giang mai II tại bv Da liễu tp. HCM giai đoạn 2015-2016

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 1 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ, LÂM SÀNG, PHẢN ỨNG HUYẾT THANH<br /> VÀ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ TRÊN BỆNH NHÂN GIANG MAI II<br /> TẠI BV DA LIỄU TP. HCM GIAI ĐOẠN 2015-2016<br /> Nguyễn Thị Thanh Thơ*, Văn Thế Trung**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Giang mai là bệnh nhiễm trùng mạn tính do xoắn khuẩn Treponema pallidum gây ra. Bệnh được<br /> phân làm 4 giai đoạn là giang mai I, giang mai II, giang mai tiềm ẩn và giang mai III. Thời gian gần đây chúng<br /> tôi nhận thấy có sự gia tăng số bệnh nhân giang mai II đến khám tại Bệnh viên Da liễu Tp. Hồ Chí Minh.<br /> Mục tiêu: Xác định đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, huyết thanh học và hiệu quả điều trị bệnh giang mai II tại<br /> bệnh viện Da Liễu TP. HCM trong giai đoạn 2015-2016.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả hàng loạt ca. Bệnh nhân được khám lâm sàng,<br /> làm xét nghiệm huyết thanh. Ngoài ra, bệnh nhân còn được tầm soát các bệnh lây truyền qua đường tình dục<br /> khác. Sau khi điều trị bằng PNC G theo phác đồ, các bệnh nhân được theo dõi qua khám lâm sàng mỗi tuần và<br /> thực hiện xét nghiệm huyết thanh ở thời điểm 3, 6 và 12 tháng.<br /> Kết quả: Có 106 bệnh nhân tham gia vào nghiên cứu, đa số là đồng giới nam, trẻ tuổi, có hành vi tình dục<br /> không an toàn. Biểu hiện lâm sàng rất đa dạng, trong đó 38,6% bệnh nhân có thương tổn là dát và 22% có<br /> thương tổn phối hợp. Hiệu giá VDRL thường gặp là R16 đến R64. Trung bình sau 9,5 ± 6,3 ngày điều trị, triệu<br /> chứng lâm sàng biến mất. Tỷ lệ VDRL về âm tính sau điều trị 3 tháng là 47,2% , sau 6 tháng là 92,4% và sau 12<br /> tháng là 96, 2%.<br /> Kết luận: Bệnh nhân giang mai II khám ở Bệnh viện Da liễu thường là đồng giới nam, trẻ tuổi, có biểu hiện<br /> lâm sàng đa dạng và đáp ứng hoàn toàn với điều trị bằng PNC G.<br /> Từ khóa: Giang mai II, đồng giới nam, huyết thanh giang mai<br /> ABSTRACT<br /> EPIDEMIOLOGICAL, CLINICAL, SEROLOGICAL CHARACTERISTICS AND TREATMENT EFFECT<br /> OF SECONDARY SYPHILIS PATIENTS AT HO CHI MINH CITY HOSPITAL OF DERMATO-<br /> VENEREOLOGY IN PERIOD OF 2015- 2016<br /> Nguyen Thi Thanh Tho, Van The Trung * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 21 - No 1 - 2017: 67 - 71<br /> <br /> Background: Syphilis is a chronic infectious disease caused by Treponema palladium. Classically, syphilis is<br /> classified into 4 stages including primary, secondary, latent and tertiary syphilis. Recently, increasing number of<br /> secondary syphilis patients examined at the Ho Chi Minh City Hospital of Dermato-Venereology.<br /> Objective: To define epidemiological, clinical, serological characteristics and treatment effect on secondary<br /> syphilis patients at Ho Chi Minh city Hospital of Dermato-Venereology in period of 2015- 2016.<br /> Subjects and Methods: Descritative case series. We did clinical examination and performed serological test<br /> for syphilis. Besides, we also screened for other STI diseases. After treatment with PNC G, the patients were<br /> followed up until 12 months.<br /> Results: 106 patients participated in the study, most were young MSM with risky sex behavior. Clinical<br /> symptoms were much diversified. 38.6% patients had macular lesions whereas 22% patients had combined<br /> <br /> * Bệnh viện Da Liễu tp. Hồ Chí Minh; ** Bộ môn Da Liễu, Đại Học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: TS. Văn Thế Trung ĐT: 098282507 Email: vanthetrungdhyd@yahoo.com<br /> 67<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 1 * 2017<br /> <br /> lesions. Pre-treatment VDRL ratio was usually from R16 to R64. The ratio of negative VDRL after 3 months, 6<br /> months and 12 months of treatment were 47.2%, 92.4%, and 96.2%, respectively.<br /> Conclusion: Secondary syphilis patients at Ho Chi Minh city Hospital of Dermato-Venereology were<br /> usually MSM with diverse clinical manifestations and completely responsive to treatment with PNC G<br /> Keywords: Secondary syphilis, men who have sex with men (MSM), PNC G.<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> MỞ ĐẦU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Bệnh giang mai là một bệnh nhiễm trùng<br /> Mô tả hàng loạt ca<br /> mạn tính ở đa cơ quan. Tác nhân gây bệnh là<br /> xoắn khuẩn Treponema pallidum. Bệnh biểu hiện Đối tượng nghiên cứu<br /> ở nhiều cơ quan trên cơ thể như da, niêm mạc, Tất cả bệnh nhân nam, nữ đến khám tại bệnh<br /> cơ, xương, nội tạng. Bệnh giang mai (GM) được viện Da Liễu Thành Phố Hồ Chí Minh được<br /> phân làm các giai đoạn là giang mai I, giang mai chẩn đoán GM II qua khám lâm sàng và xét<br /> II, giang mai tiềm ẩn và giang mai III. Trong đó, nghiệm huyết thanh trong giai đoạn 01/2015 đến<br /> giang mai II có biểu hiện lâm sàng đa dạng dễ 6/2015. Thời gian theo dõi đến tháng 6/2016.<br /> nhầm với các bệnh da khác. Nếu không được Tiến hành nghiên cứu<br /> điều trị, bệnh có thể chuyển sang giang mai III,<br /> Khám lâm sàng và chọn bệnh nhân đủ tiêu<br /> giang mai tim mạch, giang mai thần kinh, thậm<br /> chuẩn đưa vào nghiên cứu.<br /> chí giang mai bẩm sinh cho thế hệ sau(1,3).<br /> Tầm soát các bệnh lây truyền qua đường tình<br /> Theo WHO ước tính năm 2013 trên toàn cầu dục (BLTQĐTD) khác như: sùi mào gà, bệnh lậu,<br /> có khoảng 554 triệu ca mới mắc mỗi năm. Trong bệnh chlamydia, xét nghiệm nếu cần. HIV được<br /> đó, bệnh giang mai giai đoạn II chiếm 8,7%, đặc xác định bằng 2 xét nghiệm ELISA độc lập.<br /> biệt tăng trong nhóm quan hệ đồng giới(7). Thực hiện xét nghiệm VDRL bằng phương<br /> Ở TP HCM, theo số liệu BV Da Liễu ghi pháp định lượng. VDRL được xem là dương tính<br /> nhận tỷ lệ bệnh nhân giang mai đến khám gia khi hiệu giá >1/4.<br /> tăng qua các năm, cụ thể năm 2011 là 3,9%, năm Thực hiện xét nghiệm TPHA định tính bằng<br /> 2012 là 4,8% và năm 2013 là 6%. Ngoài ra, chúng kỹ thuật ngưng kết hồng cầu thụ động TPHA.<br /> tôi cũng ghi nhận có sự gia tăng số bệnh nhân Chẩn đoán dựa vào sự kết hợp biểu hiện lâm<br /> đồng giới nam đến khám tại phòng khám bệnh sàng và xét nghiệm huyết thanh.<br /> lây truyền qua đường tình dục của bệnh viện<br /> Điều trị GM II theo phác đồ CDC 2015 với<br /> trong những năm gần đây. Do vậy, nghiên cứu<br /> Bezathine penicillin G 2,4 triệu đơn vị tiêm bắp<br /> này được thực hiện với mục đích đánh giá “đặc<br /> một liều duy nhất.<br /> điểm dịch tễ, lâm sàng, phản ứng huyết thanh,<br /> yếu tố liên quan và hiệu quả điều trị trên bệnh Theo dõi lâm sàng sang thương da và niêm<br /> nhân giang mai II đến khám tại bệnh viện Da mạc sau điều trị mỗi tuần.<br /> Liễu TP. HCM giai đoạn 2015-2016”. Theo dõi VDRL sau 3 tháng điều trị, sau 6<br /> tháng điều trị, sau 12 tháng điều trị.<br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Khám và điều trị cho bạn tình nếu có bệnh.<br /> Xác định đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, cận lâm Thống kê và xử lý số liệu: các biến số định<br /> sàng và hiệu quả điều trị bằng PNC G trên bệnh tính trình bày dưới dạng phần trăm, dùng phép<br /> nhân GM II tại Bệnh viện Da Liễu TP. HCM. kiểm Chi bình phương, chính xác Fisher, khoảng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 68<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 1 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> tin cậy 95%. Biến số định lượng trình bày dưới Bảng 3. Các thương tổn da niêm<br /> dạng trung bình, độ lệch chuẩn Các thương tổn da niêm n %<br /> Ban GM dát* 41 38,6<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Ban GM sẩn* 06 5,6<br /> Ban GM mụn mủ* 04 3,6<br /> Có 106 bệnh nhân được nghiên cứu.<br /> Ban GM vảy* 07 6,6<br /> Đặc tính dịch tễ và lâm sàng của mẫu Sẩn ướt GM* 19 18<br /> Mảng niêm mạc* 06 5,6<br /> nghiên cứu Kết hợp các thương tổn da niêm* 23 22<br /> Bảng 1. Đặc điểm dịch tễ Tổng 106 100<br /> Đặc điểm n % * Chỉ có một dạng thương tổn da niêm<br /> Nữ 04 3,8<br /> Giới tính Bảng 4. Vị trí tổn thương<br /> Nam 102 96,2<br /> Vị trí thương tổn da niêm n %<br /> 30 08 7,5<br /> Một vị trí LBT và/hoặc LBC 23 21,7<br /> Tp.HCM 78 73,6<br /> Nơi sống ban GM Bộ phận SD 14 13,2<br /> Khác 28 26,4<br /> Hậu môn 19 18<br /> SV-HS 45 42,4<br /> Niêm mạc miệng 06 5,7<br /> NV Văn phòng 29 27,3<br /> Nhiều vị trí 34 32,1<br /> Nghề nghiệp Công nhân 18 17,0<br /> Tổng 106 100<br /> Buôn bán 10 9,3<br /> Khác 4 4,0 Biểu hiện lâm sàng da niêm của bệnh giang<br /> Độc thân 75 70,7 mai rất đa dạng, thường gặp là dạng dát, dạng<br /> Hôn nhân Ly dị 18 17,1 sẩn ướt và dạng kết hợp, nhiều vị trí 31,1%.<br /> Kết hôn 13 12,2<br /> Đồng giới nam 90 85 Bảng 5. Các thương tổn ngoài da niêm<br /> QHTD Khác giới 3 02 Các thương tổn ngoài da niêm n %<br /> Hai giới 13 13 Rụng tóc 9 8,5<br /> Không sử dụng 78 73,5 Hạch 30 28,3<br /> Sử dụng BCS Thỉnh thoảng 17 16,2 Kết hợp hạch + rụng tóc 3 2,8<br /> Luôn luôn 11 10,3 Đặc điểm xét nghiệm huyết thanh VDRL:<br /> 1 11 10,3<br /> Số bạn tình Bảng 6. Hiệu giá huyết thanh VDRL trước điều trị:<br /> ≥2 95 89,7<br /> XN VDRL n %<br /> Nhận xét: Bệnh nhân chủ yếu là nam, đồng<br /> R8 9 8,5<br /> tính, quan hệ tình dục không an toàn R16 19 17,9<br /> Bảng 2. Tiền sử bệnh STD và đang mắc bệnh STD R32 26 24,5<br /> Đặc điểm n % R64 33 31<br /> Lậu 12 11,3 R128 8 7,5<br /> Chlamydia 10 9,4 R156 5 4,7<br /> Tiền sử bệnh STD Sùi mào gà 06 5,6 R256 3 2,8<br /> HIV 03 2,8 R512 2 1,9<br /> Không BLTQĐTD 75 70,7 R1024 1 0,9<br /> HIV 19 18 Tổng 106 100<br /> Lậu 09 08 Hiệu giá huyết thanh dao động từ R8 đến<br /> Đang mắc bệnh STD Chlamydia 05 05 R1024, trong đó thường gặp là R16 –R64.<br /> khác Sùi mào gà 12 11,3<br /> Bệnh kết hợp 13 12,5 Diễn tiến lâm sàng sau điều trị<br /> Không mắc 48 45,2 Thời gian hết triệu chứng lâm sàng sau khi<br /> Nhận xét: Nhiều bệnh nhân mắc đồng thời điều trị trung bình là 9,5 ± 6,3 ngày, ngắn nhất là<br /> các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác 5 ngày và dài nhất là 30 ngày.<br /> <br /> <br /> 69<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 1 * 2017<br /> <br /> Diễn tiến xét nghiệm VDRL sau điều trị tháng, 92,4% bệnh nhân có VDRL âm tính và sau<br /> Sau 3 tháng điều trị, 47,2%bệnh nhân có 12 tháng có đến 96,2% bệnh nhân có hiệu giá<br /> VDRL âm tính, chỉ 1 trường hợp (0,9%) còn VDRL âm tính. Còn lại 4 bệnh nhân (3,8%) có<br /> VDRL khá cao (R64), tuy nhiên do trường hợp VDRL dương tính thấp (R1).<br /> này lúc đầu có hiệu giá R1024. Sau điều trị 6<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Biểu đồ Biểu đồ hiệu giá VDRL trước và sau điều trị qua từng thời điểm 3, 6, 12 tháng (n  106)<br /> BÀN LUẬN tình dục với nhiều người, quan hệ tình dục<br /> không sử dụng BCS. Do đó, nhóm bệnh nhân<br /> Đặc điểm dịch tễ, lâm sàng, huyết thanh này dễ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình<br /> học của bệnh nhân GM II dục như bệnh giang mai II và các bệnh<br /> Các bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng LTQĐQHTD khác như HIV, lậu, sùi mào gà…(2).<br /> tôi có tuổi rất trẻ, với 31% dưới 20 tuổi và 61% từ<br /> Về triệu chứng lâm sàng, ban giang mai dát<br /> 20 đến 30 tuổi. Kết quả này cũng phù hợp với các<br /> chiếm 38,6%. Điều này cũng phù hợp với y văn<br /> nghiên cứu ở các nước Châu Á khác. Theo tác<br /> và nghiên cứu khác. Thực tế lâm sàng cho thấy<br /> giả Xu và cộng sự nghiên cứu tại Trung Quốc<br /> ban giang mai dát sẩn khá phổ biến và dễ nhầm<br /> (2011) cho thấy nhóm bệnh nhân bệnh giang mai<br /> lẫn với bệnh dát sẩn khác trong chuyên ngành<br /> có 54,4% là người trẻ dưới 20 tuổi(8). Nguời trẻ<br /> da. Bác sĩ da liễu cần lưu ý các thương tổn loại<br /> tuổi có hoạt động tình dục mạnh, ý thức quan hệ<br /> này, đặc biệt là trên người bệnh nhân trẻ tuổi<br /> tình dục an toàn chưa cao, điều kiện quan hệ xã<br /> đồng tính nam thì cần làm xét nghiệm VDRL khi<br /> hội rộng. Vì vậy, có cơ hội tiếp cận, thực hiện<br /> chưa chắc chắn loại trừ.<br /> những tình dục không an toàn nên có nguy cơ bị<br /> nhiễm bệnh cao. Năm 2007, Fenton và cộng sự Sẩn ướt giang mai cũng chiếm tỷ lệ cao<br /> nghiên cứu tại Mỹ nhận thấy tỉ lệ mắc bệnh (18%). Đây là thương tổn đặc trưng của bệnh<br /> giang mai II nhóm đồng giới nam chiếm 66,5%(4) giang mai II nhưng cũng dễ nhầm lẫn với bệnh<br /> thấp hơn so với nghiên cứu của chúng tôi. Tsai khác, ví dụ bệnh mào gà. Bác sỹ lâm sàng cần<br /> và cộng sự nghiên cứu tại Trung Quốc (2014) khám kỹ và làm xét nghiệm chẩn đoán bệnh<br /> nhận thấy nhóm quan hệ đồng giới là 92,7%(6). giang mai. Ngoài ra, trong mẫu nghiên cứu cũng<br /> Theo nghiên cứu của Petrosky và cộng sự, tỉ lệ cho thấy có 11,3% bệnh nhân mắc bệnh mào gà<br /> mắc bệnh giang mai II nhóm đồng giới nam là đồng thời. Như vậy, hình ảnh thương tổn này<br /> 86,5%(5), so với nghiên cứu của chúng tôi tỉ lệ này càng làm tăng khả năng chẩn đoán nhầm, hoặc<br /> không có sự khác biệt nhiều. Nhóm quan hệ do chủ quan mà bỏ sót bệnh giang mai II. Các<br /> đồng giới nam là 85%, thường không lập gia thương tổn vùng sinh dục dạng sẩn ướt hay mào<br /> đình nên đa số có lối sống buông thả, quan hệ gà đều nên hướng nghĩ đến khả năng bệnh nhân<br /> <br /> <br /> <br /> 70<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 21 * Số 1 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> mắc bệnh giang mai II và đều nên làm xét KẾT LUẬN<br /> nghiệm chẩn đoán bệnh giang mai.<br /> Bệnh GM II tại Bệnh viên da liễu TPHCM<br /> Diễn tiến lâm sàng và huyết thanh học sau thường gặp ở đối tượng đồng giới nam, có biểu<br /> điều trị hiện lâm sàng đa dạng và nhiều vị trí. Huyết<br /> Thời gian hết triệu chứng lâm sàng sau khi thanh học với hiệu giá VDRL cao từ R16 − R64.<br /> điều trị trung bình là 9,5 ± 6,3 ngày, ngắn nhất Hiệu quả điều trị giang mai II tốt với thuốc<br /> là 5 ngày và dài nhất là 30 ngày. Sau điều trị 3 Pennicillin G 2,4 triệu đơn vị tiêm bắp một liều<br /> tháng hiệu giá VDRL âm tính là 47,2%, sau duy nhất.<br /> điều trị 6 tháng hiệu giá VDRL âm tính là<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 92,4%, sau điều trị 12 tháng hiệu giá VDRL âm<br /> 1. Burchell AN, Allen VG, et al (2016),“Enhanced syphilis<br /> tính là 96,2%. So sánh VDRL sau 3 tháng điều screening among HIV-positive men (ESSAHM): a study<br /> trị hiệu giá VDRL trung bình giảm 77%, sau protocol for a clinic-randomized trial with stepped wedge<br /> design”. Implementation Science, 11(1), pp 8.<br /> điều trị 6 tháng hiệu giá VDRL trung bình 2. Control Centers for Disease, Prevention (2014), “Trends in<br /> giảm 95%, sau điều trị 12 tháng hiệu giá VDRL primary and secondary syphilis and HIV infections in men<br /> trung bình giảm 99%. who have sex with men--San Francisco and Los Angeles,<br /> California, 1998-2002”. MMWR Morb Mortal Wkly Rep, 53(26),<br /> Nhìn chung, diễn tiến sau điều trị về lâm pp 575.<br /> 3. Cruz AR, Pillay A, et al (2010), “Secondary syphilis in Cali,<br /> sàng và huyết thanh VDRL là phù hợp y văn.<br /> Colombia: new concepts in disease pathogenesis”. PLoS Negl<br /> Bệnh giang mai II và tình trạng nhiễm Trop Dis, 4(5), pp e690.<br /> 4. Fenton KA, Bloom FR (2007), "STD Prevention with Men Who<br /> HIV Have Sex with Men in the United States", in Behavioral<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi có 19 trường Interventions for Prevention and Control of Sexually<br /> Transmitted Diseases, SevgiO Aral , JohnM Douglas, Jr.,<br /> hợp nhiễm HIV, chiếm tỷ lệ 18%. Sau điều trị, Editors, Springer US. pp. 325-353.<br /> không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa 5. Petrosky E, Neblett FR, et al (2016), “Early Syphilis Among<br /> Men Who Have Sex with Men in the US Pacific Northwest,<br /> nhóm nhiễm HIV và không nhiễm HIV về diễn<br /> 2008–2013: Clinical Management and Implications for<br /> tiến lâm sàng và huyết thanh (kết quả không Prevention”. AIDS Patient Care and STDs, 30(3), pp134-140.<br /> trình bày). Theo phác đồ điều trị CDC 2015 thì 6. Tsai JC, Lin YH, et al (2014), “Comparison of Serological<br /> Response to Doxycycline versus Benzathine Penicillin G in the<br /> vẫn sử dụng PNC G liều duy nhất để điều trị Treatment of Early Syphilis in HIV-Infected Patients: A Multi-<br /> giang mai II ở người nhiễm HIV nhưng cần theo Center Observational Study”. PLoS One, 9(10), e109813.<br /> dõi kỹ. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy 7. WHO (2013), Global prevalence and incidence of selected<br /> curable sexual transmitted infections, pp.1,6.<br /> nếu điều trị giang mai sớm ở người nhiễm HIV 8. Xu JJ, Reilly K, et al (2011), “A cross-sectional study of HIV<br /> bằng 3 liều PNC G thì diễn tiến huyết thanh học and syphilis infections among male students who have sex<br /> with men (MSM) in northeast China: implications for<br /> tốt hơn sử dụng liều duy nhất(9). Nghiên cứu của<br /> implementing HIV screening and intervention programs”.<br /> chúng tôi chỉ có 19 trường hợp nhiễm HIV mà BMC Public Health, 11(1), pp 1-8.<br /> không có biểu hiện suy giảm miễn dịch trên lâm 9. Yang CJ, Lee NY, et al (2014), “One dose versus three weekly<br /> doses of benzathine penicillin G for patients co-infected with<br /> sàng. Cần có nghiên cứu với số trường hợp HIV HIV and early syphilis: a multicenter, prospective<br /> nhiều hơn cũng như thực hiện các xét nghiệm observational study”. PLoS One, 9 (10), pp e109-667.<br /> chuyên biệt khảo sát tình trạng suy giảm miễn<br /> dịch của bệnh nhân để tìm mối liên quan về lâm Ngày nhận bài báo: 14/11/2016<br /> sàng, huyết thanh và đáp ứng điều trị của nhóm Ngày phản biện nhận xét bài báo: 17/11/2016<br /> này so với phác đồ tiêu chuẩn. Ngày bài báo được đăng: 01/03/2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 71<br />