zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Y Tế - Sức Khoẻ

» Y khoa - Dược

Đặc điểm thực vật và vi học của cây xăng sê

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Báo xấu

25
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu đặc điểm hình thái thực vật, đặc điểm vi học của cây xăng sê thu hái tại tỉnh Tuyên Quang. Kết quả đã xác định được tên khoa học của cây là: Sanchezia nobilis Hook.f. (họ Acanthaceae); đồng thời bộ dữ liệu về đặc điểm vi phẫu (thân, lá) và đặc điểm vi học bột dược liệu (thân, lá) của loài Sanchezia nobilis Hook.f. đã được xây dựng. Đặc điểm hình thái cây như: có tràng hoa màu vàng nhạt, lá bắc hơi nhọn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đặc điểm thực vật và vi học của cây xăng sê

www.vanlongco.com những tế bào thành mỏng, có hình đa giác hoặc Liên Ninh, huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội là đa giác tròn, kích thước không đều. Hệ thống dẫn Spiranthes sinensis (Persoon) Ames, thuộc họ của lá xếp song song với biểu bì, mạch dẫn (4) có Lan (Orchidaceae). Đã mô tả được đặc điểm vi mặt cắt ngang hình đa giác, nằm kẹp giữa các tế phẫu lá và rễ bàn long sâm. Đây là lần đầu tiên bào mô mềm thuộc hệ thống dẫn (5). các đặc điểm hình thái giải phẫu của loài 4. Kết luận Spiranthes sinensis (Persoon) Ames được mô tả Nghiên cứu này đã mô tả chi tiết đặc điểm đầy đủ ở Việt Nam. Kết quả nghiên cứu góp phần hình thái thực vật, kết hợp tra cứu tài liệu tham đảm bảo tính đúng của cây thuốc, dược liệu và khảo đã xác định được tên khoa học của mẫu bàn xây dựng tiêu chuẩn chất lượng dược liệu bàn long sâm được thu hái tại Thôn Nhị Châu, xã long sâm sử dụng làm thuốc. Tài liệu tham khảo 1. Viện Dược liệu (2004), Cây thuốc và động vật làm thuốc Việt Nam, tập II, Nxb. Khoa học & kỹ thuật, 696-697. 2. Zhonghua Bencao (1999), Shanghai Scientific and Technical Publishers, Shanghai, 2nd ed., Vol. 8, 755. 3. Jin-Yong Peng, Xu Han, Li-Na Xu, Yan Qi, You-Wei Xu and Qi-Wei Xu (2008), Two new prenylated coumarins from Spiranthes sinensis (Pers.) Ames, Journal of Asian Natural Products Research, 10(3), 256–259. 4. E.N. Matu and J. Van Staden. (2003), Antibacterial and anti-inflammatory activity of some plants used for medical purposes in Kenya, Journal of Ethnopharmacology, 87(1), 35-41. 5. Lin YL, Huang RL, Don MJ, Kuo YH (2000), Dihydrophenanthrenes from Spiranthes sinensis, Journal of Natural Products, 63(12), 1608-1610. 6. Nguyễn Nghĩa Thìn (2007), Các phương pháp nghiên cứu thực vật, Nxb. Đại học Quốc gia, 23-276. 7. Nguyễn Viết Thân (2003), Kiểm nghiệm dược liệu bằng phương pháp hiển vi, Nxb. Khoa học & kỹ thuật, tập 1, 13-17. 8. Guanghua Zhu, Zhanhe Ji, Jeffrey J. Wood, Howard P. Wood (2009), Flora of China: Orchidaceae, Sience Press, Beijing, and Missouri Botanical Garden Presss, St. Louis, 25, 85. 9. L. Averyanov (2008), The Orchids of Vietnam illustrated survey, part 1; Turczaninowia, 11(1), 5–168. 10. Lecomte, Henri (1907), Flore générale de l'Indo-Chine, Paris: Masson, V.1, 808. 11. https://science.mnhn.fr/institution/mnhn/search. Tạp chí Dược liệu, tập 22, số 1/2017 (Trang 14 -19) ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT VÀ VI HỌC CỦA CÂY XĂNG SÊ Vũ Đức Lợi1,*, Nguyễn Thị Mai1, Nguyễn Tiến Vững2 1 Khoa Y Dược, Đại học Quốc Gia Hà Nội; 2Viện Pháp y Quốc gia *Email: ducloi82@gmail.com (Nhận bài ngày 31 tháng 10 năm 2016) Tóm tắt Nghiên cứu đặc điểm hình thái thực vật, đặc điểm vi học của cây xăng sê thu hái tại tỉnh Tuyên Quang. Kết quả đã xác định được tên khoa học của cây là: Sanchezia nobilis Hook.f. (họ Acanthaceae); đồng thời bộ dữ liệu về đặc điểm vi phẫu (thân, lá) và đặc điểm vi học bột dược liệu (thân, lá) của loài Sanchezia nobilis Hook.f. đã được xây dựng. Đặc điểm hình thái cây như: có tràng hoa màu vàng nhạt, lá bắc hơi nhọn. Đặc điểm vi phẫu như: Tinh thể canci oxalat hình kim nằm rải rác trong các tế bào mô mềm thân cây; bột thân có mảnh mạch xoắn, bột lá có mảnh biểu bì mang lỗ khí. Từ khóa: Sanchezia nobilis, Thân, Lá, họ Acanthaceae. Summary Morphological and Microscopical Characteristics of Sanchezia nobilis Hook.f. Morphological and microscopical characteristics of “Xang se” collected in Tuyen Quang province was studied. Results have identified the scientific name of the plant as Sanchezia nobilis Hook.f. (Acanthaceae). Besides, the morphological characteristics of leaf, stem and microscopical ones of herbal powder (leaf and stem) of Sanchezia nobilis Hook.f. species were established. Morphological characteristics such as with pale yellow corolla, slightly pointed bracts. Microscopical characteristics such as needle-shaped calcium oxalate crystals scattered in the soft tissue of the stem; stem powder with twisted vascular grafts; leaf powder with epidermal fragments bearing air holes. Keywords: Sanchezia nobilis, Stems, Leaves, Acanthaceae. 14 Tạp chí Dược liệu, tập 22, số 1/2017
www.vanlongco.com 1. Đặt vấn đề 2.2. Trang thiết bị, dụng cụ Trên thế giới, chi Sanchezia (họ Acanthaceae) Kính hiển vi, kính lúp soi nổi, máy ảnh kỹ bao gồm hơn 60 loài vùng nhiệt đới và cận nhiệt thuật số. đới. Chi này phân bố ở khu vực Địa Trung Hải, 2.3. Hóa chất, thuốc thử Ấn Độ, châu Phi, châu Úc, Mỹ và một số nước Hóa chất dùng trong tẩy nhuộm vi phẫu: javen, Đông Nam Á. Hầu hết các loài đã có từ lâu năm acid acetic, xanh methylen, son phèn và nước cất. ở rừng mưa nhiệt đới miền Trung và Nam Mỹ 2.4. Phương pháp nghiên cứu (Ecuador) [1], [2], [3], [4]. - Phân tích hình thái thực vật: mô tả đặc điểm Ở Việt Nam, chi Sanchezia có ở nhiều địa hình thái theo phương pháp mô tả phân tích. phương như: huyện miền núi Chiêm Hóa, Na - Giám định tên khoa học của mẫu nghiên cứu: Hang tỉnh Tuyên Quang, huyện miền núi đối chiếu đặc điểm mô tả với đặc điểm thực vật tỉnh Quảng Nam, huyện Hòa Vang thành phố Đà đã được công bố về chi Sanchezia và một số loài Nẵng và một số tỉnh khác (Vĩnh Phúc, Phú Thọ, thuộc chi này [1], [2], [9]. Thái Nguyên) [5], [6]. - Mô tả giải phẫu: Thân, lá: Cắt, tẩy và nhuộm tiêu bản theo phương pháp nhuộm kép. Soi bột Cây xăng sê thuộc chi Sanchezia (họ Ô Rô, thân lá: lên tiêu bản bột theo phương pháp giọt Acanthaceae). Ở nước ngoài cây này đã được ép. Quan sát cấu tạo giải phẫu và đặc điểm bột nghiên cứu tác dụng chống oxy hóa và chống dược liệu dưới kính hiển vi, mô tả và chụp ảnh tăng sinh tế bào in vitro [7]. Còn ở Việt Nam, dân bằng máy ảnh kỹ thuật số [10]. gian ta đã truyền nhau sử dụng cây xăng sê như 3. Kết quả nghiên cứu một “vị cứu tinh” chữa bệnh viêm dạ dày [8]. 3.1. Đặc điểm hình thái Tuy nhiên, những nghiên cứu về loài cây này ở Cây bụi nhỏ, cao khoảng 1 m, thân màu vàng cả Việt Nam và thế giới còn khá ít, mới chỉ có xanh, thân non tiết diện 4 cạnh. Lá đơn mọc đối những mô tả sơ lược về hình thái thực vật, chưa chéo chữ thập; cuống lá dài khoảng 2-3 cm, hơi có tài liệu nào nghiên cứu chi tiết về đặc điểm lõm, màu hơi đỏ tím; phiến lá hình mác, dài 15- hình thái, thành phần hóa học và tác dụng sinh 25cm, rộng 8-12 cm, nhẵn; gốc và ngọn lá nhọn, học của cây xăng sê. Bài báo này trình bày một mép lá hơi lượn sóng; hệ gân lông chim, với các số kết quả nghiên cứu về đặc điểm thực vật, bổ gân nổi rõ ở mặt dưới lá và có màu, gân giữa có sung thêm tư liệu cho việc xác định loài, từ đó gốc màu đỏ tím, gân bên màu trắng vàng (Hình đặt nền tảng cho việc nghiên cứu thành phần hóa 1). Hoa mọc thành cụm hoa bông gồm 6-10 bông học và tác dụng sinh học của cây xăng sê. nhỏ ở ngọn. Ở mỗi mấu của cụm hoa có 2 lá bắc 2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu mọc đối diện, hơi nhọn, ôm lấy 1 cụm có nhiều 2.1. Đối tượng nghiên cứu hoa. Hoa đều, lưỡng tính, màu vàng, Cuống gần Cây xăng sê được thu hái tại xã Bình Nhân, như không có. Đài nhiều, rời, hình vảy. Tràng huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang, bảo quản, hàn liền thành ống, phía trên chia làm 5 thùy. Nhị lưu mẫu tại: Phòng tiêu bản cây thuốc, Bộ môn 4, màu vàng, trong đó có 2 nhị phát triển và 2 nhị Thực vật-Trường ĐH Dược Hà Nội (số hiệu tiêu tiêu giảm thành 2 sợi nhỏ ở gốc đế hoa; chỉ nhị bản: HNIP/18248/16), Khoa Y Dược, Đại học dài, bao phấn 2 ô, nứt dọc, cả chỉ nhị và bao phấn Quốc gia Hà Nội (số hiệu tiêu bản: SMP đều có các lông mịn và dài thành sợi, màu trắng. 06/2016), Viện sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Bầu trên, 2 lá noãn hàn liền thành bầu 1 ô, đính Viện Hàn lâm và Khoa học công nghệ Việt Nam noãn trung tâm. Cây thường ra hoa, quả vào (số hiệu tiêu bản: Vũ Đức Lợi 01). khoảng từ tháng 5 đến 7 hàng năm. Tạp chí Dược liệu, tập 22, số 1/2017 15
www.vanlongco.com Hình 1. Đặc điểm cơ quan sinh dưỡng cây xăng sê Chú thích: 1- Cành mang lá, hoa; 2- Tiết diện thân; 3- Cách mọc của lá; 4- Hình thái lá; 5- Cuống lá; 6- Mép lá; 7- Mặt sau lá; 8- Mặt trước lá. Hình 2. Đặc điểm cơ quan sinh sản cây xăng sê Chú thích: 1- Cụm hoa; 2- Hoa nguyên vẹn; 3- Các bộ phận của hoa; 4- Đài; 5- Tràng; 6,7- Bộ nhị; 8- Bầu cắt ngang; 9- Bầu cắt dọc. 3.2. Đặc điểm hiển vi thành các khoảng gian bào (3), bên trong có + Vi phẫu thân: chứa các tinh thể calci oxalat hình kim và các Vi phẫu hình vuông có 4 cạnh. Cấu tạo từ hạt tinh bột đơn. Rải rác các đám sợi bao quanh ngoài vào trong gồm: Ngoài cùng là lớp biểu bì libe (4). Libe gỗ xếp thành hình vuông khép cấu tạo bởi 1 hàng tế bào xếp liên tiếp với nhau kín gồm libe ở phía bên ngoài (5) và gỗ ở bên bên ngoài có phủ một lớp cutin mỏng (1). Tiếp trong (6). Tinh thể calci oxalat hình kim nằm theo là mô dày cấu tạo bởi nhiều lớp tế bào rải rác trong các tế bào mô mềm (7). Trong thành dày lên ở các góc, xếp thành hình vuông cùng là mô mềm ruột cấu tạo bởi nhiều lớp tế khép kín (2). Mô mềm gồm nhiều lớp tế bào bào, các tế bào thành mỏng, to, hình đa giác hình đa giác sắp xếp lộn xộn với nhau tạo xếp lộn xộn với nhau (8). 16 Tạp chí Dược liệu, tập 22, số 1/2017
www.vanlongco.com Hình 3. Đặc điểm vi phẫu thân cây xăng sê Chú thích: 1- Biểu bì; 2- Mô dày; 3- Mô mềm; 4- Sợi; 5- Libe; 6- Gỗ; 7- Tinh thể calci oxalat hình kim; 8- Mô mềm ruột. + Vi phẫu lá: hạt tinh bột đơn hình. Libe gỗ xếp thành hình Gân lá: Gân lá lồi lên ở 2 mặt trên và dưới. vòng cung gồm libe ở phía ngoài (4) và gỗ ở Biểu bì trên và biểu bì dưới cấu tạo bởi 1 hàng phía trong (3). tế bào xếp đều đặn nhau (1,7). Mô dày trên và Phiến lá: Biểu bì trên và biểu bì dưới cấu tạo mô dày dưới cấu tạo bởi nhiều lớp tế bào thành bởi 1 hàng tế bào sắp xếp đều đặn nhau. Mô giậu dày lên ở các góc (2,6). Mô mềm cấu tạo bởi các ngay dưới biểu bì trên cấu tạo bởi 1 hàng tế bào tế bào thành mỏng, hình đa giác xếp lộn xộn hình chữ nhật sắp xếp đều đặn (8). Mô khuyết nhau tạo thành khoảng gian bào (5) bên trong có cấu tạo bởi các tế bào xếp lộn xộn với nhau tạo chứa các tinh thể calci oxalat hình kim và các các khe hở rộng (9). Hình 4. Đặc điểm vi phẫu lá cây xăng sê Chú thích: 1 - Biểu bì trên; 2- Mô dày trên; 3- Gỗ; 4- Libe; 5- Mô mềm; 6- Mô dày dưới; 7- Biểu bì dưới; 8- Mô giậu; 9- Mô khuyết. 3.3. Đặc điểm bột dược liệu Mảnh mô mềm, mảnh mô mềm mang tinh bột, + Bột thân: mảnh mô dày, mảnh mạch xoắn và mạch điểm, Bột thân cây xăng sê: Bột có màu nâu. Soi tinh thể calci oxalat hình kim, sợi, hạt tinh dưới kính hiển vi thấy có các đặc điểm sau: bột đơn. Tạp chí Dược liệu, tập 22, số 1/2017 17
www.vanlongco.com Hình 5. Đặc điểm bột thân cây xăng sê Chú thích: 1- Mảnh mô mềm; 2- Mảnh mô mềm chứa hạt tinh bột; 3- Mô dày 4- Mạch xoắn; 5,6- Mạch điểm; 7- Tinh thể calci oxaat hình kim; 8- Sợi; 9- Hạt tinh bột; 10. Sợi. + Bột lá: khí, mảnh mô mềm, mảnh mô dày, mảnh mạch Bột lá có màu xanh lục, soi dưới kính hiển xoắn, mảnh mạch điểm, tinh thể calci oxalat vi thấy có các đặc điểm: Mảnh biểu bì mang lỗ hình kim. Hình 6. Đặc điểm bột lá cây xăng sê Chú thích: 1- Lỗ khí; 2- Mảnh mô mềm; 3- Mảnh mô dày; 4- Mảnh mạch xoắn; 5,6- Mảnh mạch điểm; 7- Tinh thể calci oxalat hình kim; 8. Sợi. 3.4. Xác định tên khoa học có sự so sánh và đối chiếu với các công bố về đặc Phân tích đặc điểm hình thái của thân, lá, hoa; điểm thực vật, tên khoa học của một số loài thuộc quan sát đặc điểm giải phẫu của các bộ phận trên, chi Sanchezia trong tài liệu [2], [5], [9], [11], 18 Tạp chí Dược liệu, tập 22, số 1/2017
www.vanlongco.com nhóm nghiên cứu khẳng định tên khoa học của vàng nhạt); lá bắc (với loài S. leucerythra lá bắc cây xăng sê thu hái tại tỉnh Tuyên Quang là: có hình trứng hay hình mác, với loài S. capitata Sanchezia nobilis Hook.f. họ Acanthaceae (họ Ô có hình chữ nhật [2], trong khi loài S. nobilis lá rô). Mẫu cây này cũng đã được Bộ môn Thực vật, bắc chỉ hơi nhọn). Đại học Dược Hà Nội, giám định tên khoa học là Kết quả nghiên cứu cho thấy các đặc điểm vi loài Sanchezia nobilis Hook.f. họ Acanthaceae học của cây mang các đặc điểm chung đặc trưng (họ Ô rô). của thực vật họ Ô rô. Các hình ảnh về cấu tạo vi 4. Bàn luận học của thân và lá cây xăng sê có thể được sử So với các công bố trước đây về chi dụng để làm tư liệu cho việc tiêu chuẩn hóa và Sanchezia nghiên cứu này mô tả chi tiết hơn về kiểm nghiệm dược liệu. Kết quả của nghiên cứu đặc điểm hình thái thực vật, đặc biệt về lá, nhị, này phù hợp với tài liệu đã công bố trên thế giới nhụy và xác định được tên khoa học của mẫu [1] về cây xăng sê. Sử dụng các thiết bị hiện đại, nghiên cứu cứu là Sanchezia nobilis Hook.f. Kết kết quả được trình bày dưới dạng ảnh chụp thay quả nghiên cứu thực vật và xác định tên khoa học vì hình vẽ như trong tài liệu đã công bố. của mẫu nghiên cứu góp phần phân biệt loài 5. Kết luận Sanchezia nobilis Hook.f. với các loài khác trong Nghiên cứu đã mô tả chi tiết đặc điểm thực chi Sanchezia, đồng thời cũng là nghiên cứu vật và xác định tên khoa học của mẫu cây xăng sê bước đầu làm tiền đề cho các nghiên cứu chuyên thu hái tại xã Bình Nhân, Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên sâu hơn, góp phần xây dựng và hoàn thiện tiêu Quang là Sanchezia nobilis Hook.f., họ Acanthaceae chuẩn của chuyên luận về dược liệu này trong (họ Ô rô) và xây dựng được bộ dữ liệu về đặc Dược điển Việt Nam. điểm vi phẫu (thân, lá) và bột dược liệu (thân, lá) Về đặc điểm thực vật, có một số khác biệt của của loài này. Hiện nay tại Việt Nam chưa thấy có loài Sanchezia nobilis Hook.f. so với các loài công bố về thành phần hóa học và tác dụng sinh khác có thể thấy như: tràng hoa (với loài S. học loài xăng sê trên, nên cần có những nghiên leucerythra tràng hoa màu hồng, loài S. capitata cứu sâu hơn về thành phần hóa học, tác dụng sinh tràng hoa màu đỏ, S. aurea tràng hoa màu cam học, giá trị sử dụng cũng như khả năng nhân [2], trong khi loài S. nobilis có tràng hoa màu giống và trồng trọt của loài này. Tài liệu tham khảo 1. Leonard E. C. (1926), Notes on the genus Sanchezia, Journal of Washington Academy of Sciences, 16(18), 484-492. 2. Trease G. E. and Evans W. C. (1987), Pharmacognosy, 12th Ed., Baillere and Tindall Press, London, 35. 3. Kirtikar K. R., Basu B. D., Colonel L. I. (1975), Indian Medicinal Plants, Prakash Publisher, 1861. 4. Mohammadjiavad P., Wong Y. L., Moharam B. A., Wong W. F., Looi C. Y., (2013), In vitro anti-oxidant and anti-cancer activity of methanolic from Sanchezia speciosa Leaves’, Pakistan Journal of Biological Sciences, 16(20), 1212-1215. 5. Nguyễn Tiến Bân và Serov V. P. (2005), Danh lục các loài thực vật Việt Nam, tập III, Hà Nội, Nxb Nông nghiệp, 272-273. 6. Phan Văn Chiêu (2011), Đông nam dược nghiệm phương, Nhà xuất bản Thuận Hóa, 856. 7. Takhtajan A. L. (1997), Diversity and Classification of Flowering Plants, Columbia University Press, New York, USA. 8. Nguyễn Trung Hòa (2012), Đông y toàn tập, Nxb Thuận Hóa, 1234- 1235. 9. Leonard E. C. (1932), The genus Sanchezia in Peru, Journal of Washington Academy of Sciences, 22(6), 125-137. 10. Nguyễn Viết Thân (2003), Kiểm nghiệm dược liệu bằng phương pháp hiển vi, Nxb Hà Nội. 11. Phạm Hoàng Hộ (2000), Cây cỏ Việt Nam, Nxb Trẻ, quyển 3, 39. Tạp chí Dược liệu, tập 22, số 1/2017 19

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.