Đánh giá hiện trạng bệnh nhân xuất huyết dưới nhện tại Bệnh viện Chợ Rẫy

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG BỆNH NHÂN XUẤT HUYẾT DƯỚI NHỆN<br /> TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY<br /> Đào Thị Thanh Nhã*, Trần Công Thắng**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Xác định đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, biến chứng nào có liên quan đến kết cục xấu của<br /> bệnh nhân xuất huyết dưới nhện khi xuất viện để có thái độ điều trị đúng đắn.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Khảo sát tiền cứu, mô tả cắt ngang 74 bệnh nhân xuất huyết dưới<br /> nhện tại khoa Nội Thần Kinh, Bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 10 năm 2013 đến tháng 3 năm 2014.<br /> Kết quả: Tỷ lệ bệnh nhân có kết cục xấu là 39,2%. Trong đó, các yếu tố có liên quan đến kết cục xấu bao<br /> gồm: sốt lúc nhập viện, tăng huyết áp lúc nhập viện, tăng đường huyết lúc nhập viện, độ nặng lâm sàng theo<br /> WFNS lúc nhập viện, lượng máu trên CT Scan dựa vào thang điểm Fisher, biến chứng chảy máu tái phát và biến<br /> chứng co mạch.<br /> Kết luận: Kiểm soát tốt những yếu tố liên quan đến kết cục xấu mà có thể điều chỉnh được để cải thiện kết<br /> cục điều trị của bệnh nhân xuất huyết dưới nhện.<br /> Từ khóa: xuất huyết khoang dưới nhện.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> ASSESSING CHARACTERISTIC OF SUBARACHNOID HEMORRHAGE PATIENTS<br /> IN CHO RAY HOSPITAL.<br /> Dao Thi Thanh Nha, Tran Cong Thang<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - Supplement of No 1 - 2015: 212 - 216<br /> Background: Identify clinical symptoms, laboratory results, imaging and complications correlating to poor<br /> outcome in subarachnoid hemorrhage patients to have suitable therapy.<br /> Methods: Prospective, cross-sectional descriptive study on 74 subarachnoid hemorrhage patients admitted to<br /> Department of Neurology, Cho Ray Hospital from October 2013 to March 2014.<br /> Results: The poor outcome rate is 39.2%. In the analysis, variables present during hospitalization associated<br /> with poor outcome included: fever after subarachnoid hemorrhage, elevated blood pressure on admission,<br /> hyperglycemia on admission, poor WFNS grade, Fisher grade on computed tomography and rebleeding,<br /> vasospasm complication after subarachnoid hemorrhage.<br /> Conclusions: Most of factors correlate to poor outcome after subarachnoid hemorrhage are present on<br /> admission and modifiable, so control these factors can improve outcome of subarachnoid hemorrhage patients.<br /> Key word: Subarachnoid hemorrhage.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Xuất huyết dưới nhện là tình trạng chảy<br /> máu vào khoang dưới nhện. 85% các trường<br /> hợp xuất huyết dưới nhện là do vỡ túi phình<br /> mạch não. Hiện nay, tỷ lệ tử vong và di chứng<br /> <br /> của xuất huyết dưới nhện vẫn còn khá cao. Tỷ<br /> lệ tử vong trong tuần đầu là 10%, lên đến 40%<br /> trong tháng đầu sau xuất huyết dưới nhện. Do<br /> đó qua nghiên cứu này chúng tôi muốn có cái<br /> nhìn rõ nét hơn về đặc điểm lâm sàng, cận lâm<br /> sàng cũng như phương pháp điều trị của các<br /> <br /> *<br /> <br /> Bệnh viện Nhân Dân 115<br /> ** Đại học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: BS. Đào Thị Thanh Nhã<br /> ĐT: 01234001011 Email: daothithanhnha@gmail.com<br /> <br /> 212<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> bệnh nhân xuất huyết dưới nhện tại Bệnh viện<br /> Chợ Rẫy, đặc biệt quan tâm đến các yếu tố liên<br /> quan đến kết quả điều trị của bệnh nhân giúp<br /> làm giảm kết cục xấu cho bệnh nhân xuất<br /> huyết dưới nhện.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG,PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Nghiên cứu mô tả cắt ngang, tiền cứu<br /> Bảy mươi bốn bệnh nhân được chẩn đoán<br /> xác định xuất huyết dưới nhện bằng lâm sàng và<br /> CT scan, khởi phát bệnh trong 72 giờ, điều trị tại<br /> khoa nội Thần Kinh, Bệnh viện Chợ Rẫy từ<br /> tháng 10 năm 2013 đến tháng 3 năm 2014 được<br /> đưa vào nghiên cứu. Các bệnh nhân xuất huyết<br /> dưới nhện sau chấn thương sọ não, xuất huyết<br /> não màng não và bệnh nhân xuất huyết dưới<br /> nhện không được làm đầy đủ xét nghiệm đều bị<br /> loại khỏi nghiên cứu. Các bệnh nhân khi nhập<br /> viện sẽ được khai thác bệnh sử, khám lâm sàng<br /> và làm CT Scan sọ não không cản quang để xác<br /> định chẩn đoán. Tiến hành ghi nhận các dấu<br /> hiệu lúc nhập viên: thân nhiệt, huyết áp, đường<br /> huyết, thang điểm hôn mê Glasgow, đánh giá độ<br /> nặng lâm sàng theo thang điểm của hội phẫu<br /> thuật thần kinh thế giới, phân độ lâm sàng Hunt<br /> Hess và phân độ Fisher dựa vào CT Scan sọ não.<br /> Theo dõi quá trình điều trị, tiếp tục ghi nhận<br /> diến tiến lâm sàng tiến triển cùng với cận lâm<br /> sàng trong quá trình điều trị để xác định các biến<br /> chứng chảy máu tái phát và co mạch trong quá<br /> trình điều trị. Ghi nhận phương pháp điều trị<br /> đối với bệnh nhân xuất huyết dưới nhện được<br /> xác định do túi phình mạch não.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> được sử dụng khi có bất kỳ ô nào trong bảng 2x2<br /> có tần số nhỏ hơn 5.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Tổng số bệnh nhân trong nghiên cứu là 74<br /> bệnh nhân. Trong đó tỷ lệ nam nữ là ngang nhau<br /> (50%). Tuổi trung bình của bệnh nhân trong<br /> nghiên cứu là 55 tuổi. Nhóm tuổi từ 50 đến 60<br /> tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất. Yếu tố nguy cơ của<br /> bệnh nhân xuất huyết dưới nhện bao gồm tăng<br /> huyết áp (58,1%), hút thuốc lá (24,8%), uống<br /> rượu (20,3%), đái tháo đường (5,4%).<br /> Bệnh cảnh xuất huyết dưới nhện khởi phát<br /> đột ngột lên đến 97,3% với các biểu hiện lâm<br /> sàng như sau:<br /> Bảng 1: Đặc điểm lâm sàng của mẫu nghiên cứu<br /> Dấu hiệu lâm sàng<br /> Rối loạn ý thức<br /> Đau đầu<br /> Buồn nôn, nôn ói<br /> Co giật<br /> Dấu thần kinh khu trú<br /> Cổ gượng<br /> Kernig<br /> Brudzinki<br /> <br /> Tần số (n)<br /> 36<br /> 73<br /> 58<br /> 4<br /> 5<br /> 73<br /> 50<br /> 11<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 48,6<br /> 98,6<br /> 78,4<br /> 5,4<br /> 6,8<br /> 98,6<br /> 67,6<br /> 14,9<br /> <br /> Độ nặng của bệnh nhân được đánh giá<br /> dựa vào thang điểm của Hiệp hội Phẫu thuật<br /> Thần Kinh Thế giới (WFNS) và phân độ theo<br /> Hunt Hess:<br /> Bảng 2: Phân độ lâm sàng theo WFNS<br /> Hunt Hess<br /> Tỷ lệ (%)<br /> Nhóm Hunt Hess<br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Độ 1<br /> 2,7<br /> <br /> Độ 2<br /> 60,8<br /> <br /> Độ 3<br /> 16,2<br /> <br /> Nhẹ<br /> 63,5<br /> <br /> Độ 4 Độ 5<br /> 17,6<br /> 2,7<br /> Nặng<br /> 36,5<br /> <br /> Tất cả các bệnh nhân được đánh giá bằng<br /> thang điểm GOS khi xuất viện và được phân<br /> nhóm thành hai nhóm bao gồm: kết cục xấu<br /> (GOS 1, 2, 3) và kết cục tốt (GOS 4,5).<br /> <br /> Bảng 3: Phân độ lâm sàng theo Hunt Hess<br /> <br /> Phương pháp thống kê<br /> <br /> Hình ảnh CT Scan của bệnh nhân trong<br /> nghiên cứu được phân độ theo Fisher, trong đó<br /> Fisher độ 3 là 45,9%, độ 2 là 37,8%, độ 4 là 16,2%.<br /> <br /> Các số liệu được thu thập và xử lý bằng phần<br /> mềm SPSS 16.0. Các biến định lượng được mô tả<br /> bằng trung bình, độ lệch chuẩn, các biến định<br /> tính được mô tả bằng tần số, tỷ lệ. Khảo sát mối<br /> liên quan giữa các biến số định tính bằng phép<br /> kiểm Chi bình phương. Test chính xác Fisher<br /> <br /> Thần Kinh<br /> <br /> WFNS<br /> Tỷ lệ (%)<br /> Nhóm WFNS<br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Độ 1<br /> 48,6<br /> <br /> Độ 2<br /> 13,5<br /> Nhẹ<br /> 71,6<br /> <br /> Độ 3<br /> 9,5<br /> <br /> Độ 4<br /> Độ 5<br /> 21,6<br /> 6,8<br /> Nặng<br /> 28,4<br /> <br /> Trong mẫu nghiên cứu có 14 bệnh nhân<br /> (18,9%) chưa được chụp DSA do tình trạng<br /> lâm sàng nặng. 75% bệnh nhân được khảo sát<br /> <br /> 213<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Phụ bản của Số 1 * 2015<br /> <br /> mạch máu bằng DSA cho thấy túi phình ở lần<br /> chụp đầu tiên, một trường hợp phát hiện dị<br /> dạng mạch máu não (1,7%) còn lại 23,3% bệnh<br /> nhân xuất huyết dưới nhện có hình ảnh DSA<br /> bình thường.<br /> Vị trí túi phình ở tuần hoàn trước chiếm đa<br /> số (68,9%), tỷ lệ túi phình tuần hoàn sau là 31,1%.<br /> Trong đó 95,6% túi phình có dạng hình túi. Và<br /> tất cả các túi phình có kích thước nhỏ (