Đánh giá hiệu quả của kỹ thuật nội soi mật tụy ngược dòng trong điều trị cấp cứu sỏi đường mật có biến chứng

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA KỸ THUẬT NỘI SOI MẬT-TỤY NGƯỢC DÒNG<br /> TRONG ĐIỀU TRỊ CẤP CỨU SỎI ĐƯỜNG MẬT CÓ BIẾN CHỨNG<br /> Đào Xuân Cường*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Sỏi đường mật là bệnh lý ngoại khoa rất phổ biến ở nước ta, trong đó đa số là sỏi ở ống mật chủ ống gan chung. Nhiễm trùng đường mật và viêm tụy cấp là những cấp cứu ngoại khoa bệnh lý chỉ đứng sau viêm<br /> ruột thừa. Nhiều năm gần đây tỉ lệ bệnh lý sỏi đường mật có xu hướng giảm nhưng số lượng bệnh nhân có sỏi<br /> đường mật có biến chứng vẫn còn cao. Kỹ thuật lấy sỏi đường mật qua nội soi mật - tụy ngược dòng đã góp phần<br /> điều trị thành công bệnh lý sỏi đường mật, giúp bệnh nhân tránh được cuộc phẫu thuật lớn và thời gian hồi phục<br /> sức khoẻ nhanh người bệnh có thể trở lại công việc bình thường trong thời gian ngắn.<br /> Mục tiêu: Đánh giá kết quả của phương pháp ERCP trong cấp cứu đối với những trường hợp sỏi đường<br /> mật có biến chứng.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Mô tả cắt ngang.<br /> Kết quả: Từ tháng 01/2012 đến tháng 08/2015 tại bệnh viện Đa khoa Kiên Giang đã thực hiện ERCP cấp<br /> cứu 50 bệnh nhân (BN). Tuổi trung bình: 64 tuổi, thấp nhất 29 tuổi, cao nhất 99 tuổi. Tỷ lệ nam/nữ 1/2,12. Có 5<br /> trường hợp sốc nhiễm trùng đường mật (10%), 11 trường hợp viêm tụy cấp (22%), 34 trường hợp nhiễm trùng<br /> đường mật (68%). 96% trường hợp có sỏi đường mật (SĐM). 50 trường hợp có biểu hiện lâm sàng với tam<br /> chứng Charcot (100%). Thành công 46 trường hợp (92%). Có 5 trường hợp chảy máu sau cắt cơ vòng (10%). Có<br /> 3 trường hợp thất bại (6%).<br /> Kết luận: Ngày nay việc ứng dụng kỹ thuật ERCP cấp cứu đối với những trường hợp sỏi đường mật có<br /> biến chứng là phương pháp điều trị mang lại hiệu quả cao.<br /> Từ khóa: ERCP, nhiễm trùng đường mật, viêm tụy cấp.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> RESULTS OF ERCP IN THE TREATMENT OF COMPLICATED CHOLELITHIASIS<br /> Dao Xuan Cuong * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 19 - No 5 - 2015: 22 - 27<br /> Background: Cholelithiasis is a widespread external illness in Viet Nam in which the majority is biliary duct<br /> stones (choledocholithiasis). Cholangitis and accute pancreatitis are interventional emergency cases only following<br /> appendititis. In recent years, cholelithiasis morbitidy rate seems to be remarkably decreased but the number of<br /> patients with it seems to be still high. ERCP is a safe and effective method of treatment in patient of cholelithiasis.<br /> Aims: To evaluate the efficacy of emergencey ERCP on complicated cholelithiasis patient.<br /> Methods: Cross-sectional study.<br /> Results: From January 2012 to August 2015, we performed 50 ERCP emergency cases at Kien Giang<br /> General Hospital. The mean age of the patients was 64 (range 29- 99 years). Male/ Female ratio 1/ 2,12. There<br /> were 5 cases of cholelithiasis with septic shocks (10%). There were 11 cases of accute pancreatitis (22%). There<br /> were 34 cases of cholangitis (68%). 96% of patients underwent ERCP because of choledocholithiasis. Fifty cases<br /> showed clinical appearances with Charcot syndrome (100%). The success rate was 92%. Five cases had bleeding<br /> <br /> * Khoa Nội soi – Bệnh viện Đa khoa Kiên Giang<br /> Tác giả liên lạc: Bs CKII Đào Xuân Cường, ĐT: 0966687888, Email: bscuongnoisoi@yahoo.com.vn<br /> <br /> 22<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Soi Tiêu Hóa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> after sphincterotomy (10%). Three cases were failed (6%).<br /> Conclusion: Emergency ERCP is a safe and effective method of treatment in patient of complicated<br /> cholelithiasis<br /> Keyword: ERCP, Cholelithiasis, pancreatitis, Inflammation of hepatic duct.<br /> “Đánh giá hiệu quả của kỹ thuật nội soi mật<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> – tụy ngược dòng trong điều trị sỏi đường<br /> Sỏi đường mật, đặc biệt là sỏi ống mật chủ<br /> mật có biến chứng” từ tháng 1 năm 2012 đến<br /> (OMC) là bệnh hay gặp và có thể gây nhiều biến<br /> tháng 8 năm 2015.<br /> chứng tại chỗ như gây thấm mật phúc mạc, viêm<br /> Mục tiêu nghiên cứu:<br /> phúc mạc mật, chảy máu đường mật...Hoặc biến<br /> Mô tả một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm<br /> chứng toàn thân như sốc nhiễm trùng, suy thận<br /> sàng của bệnh nhân sỏi đường mật có có biến<br /> cấp, viêm tụy cấp và có thể dẫn đến tử vong(9).<br /> chứng.<br /> Trong những năm gần đây, tỷ lệ sỏi đường mật<br /> (SĐM) có biến chứng ngày càng giảm do được<br /> phát hiện và điều trị sớm nhờ những kỹ thuật và<br /> trang thiết bị hiện đại. Tuy nhiên, tỷ lệ tử vong và<br /> biến chứng vẫn còn cao (40-50%)(1). Việc chọn lựa<br /> phương pháp điều trị bệnh nhân SĐM có biến<br /> chứng là rất quan trọng. Bên cạnh điều trị hồi sức<br /> nội khoa tích cực, việc lấy được sỏi để giải quyết<br /> nguyên nhân gây tắc nghẽn đường mật để kéo<br /> người bệnh ra khỏi tình trạng sốc là rất cần thiết.<br /> Nội soi mật tụy ngược dòng (NSMTND) - ERCP<br /> (Endoscopic<br /> Retrogade<br /> Cholangio<br /> Pancreatography) là một phương pháp điều trị<br /> can thiệp ít xâm lấn, có thể đáp ứng được yêu cầu<br /> trên vói mục tiêu cứu sống người bệnh(7,3,11).<br /> Tại bệnh viện Đa khoa Kiên Giang<br /> (ĐKKG) chúng tôi đã triển khai kỹ thuật<br /> NSMTND từ năm 2007 để chẩn đoán và điều<br /> trị những bệnh lý liên quan đến mật tụy. Đến<br /> nay chúng tôi đã thực hiện được 750 lượt bệnh<br /> nhân và đã tham gia báo cáo khoa học ở nhiều<br /> hội nghị khoa học của ngành như hội nghị<br /> Quân-Dân y lần thứ VII tại bệnh viện 121(3);<br /> hội nghị khoa học lần I tại trường đại học y<br /> dược Cần Thơ(10); hội thảo khoa học về<br /> NSMTND tại bệnh viên Chợ Rẫy năm 2010 và<br /> hội nghị khoa học của bệnh viện ĐKKG năm<br /> 2011với tỷ lệ thành công lên tới 94%(3). Tuy<br /> nhiên chúng tôi chưa có nghiên cứu nào về<br /> việc ứng dụng kỹ thuật này trong xử trí cấp<br /> cứu bệnh nhân bị sỏi đường mật – tụy có biến<br /> chứng. Vì vậy chúng tôi thực hiện đề tài:<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Soi Tiêu Hóa<br /> <br /> Đánh giá kết quả nội soi mật tụy ngược dòng<br /> trong cấp cứu sỏi đường mật có biến chứng.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Đặc điểm chung của bệnh nhân nghiên cứu<br /> Một số đặc điểm lâm sàng<br /> 17,5%<br /> <br /> Tổng số BN làm ERCP<br /> Số bn làm ERCP cấp cứu<br /> <br /> 82,5%<br /> <br /> Biểu đồ 1: Tỷ lệ người bệnh làm ERCP cấp cứu trên<br /> tổng số người bệnh được làm ERCP từ tháng 1/2012<br /> đến tháng 8 năm 2015<br /> Trong 44 tháng chúng tôi đã thực hiện 350<br /> trường hợp ERCP, trong đó có 50 trường hợp<br /> cấp cứu, chiếm tỷ lệ 17,5%.<br /> Bảng 1: Phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi và giới<br /> Giới<br /> Nhóm<br /> tuổi<br /> 60 tuổi; Tỷ lệ nam/nữ là 1/2,12.<br /> <br /> 23<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Các triệu chứng lâm sàng thường gặp trước khi<br /> can thiệp<br /> Bảng 2: Mối liên quan của triệu chứng đau giữa<br /> VTC và NTĐM do sỏi<br /> Đau<br /> Cường<br /> độ đau<br /> Vị trí<br /> đau<br /> <br /> Dữ dội<br /> Từ từ<br /> Thượng vị<br /> Hạ sườn P<br /> <br /> VTC DO SỎI<br /> n<br /> Tỷ lệ %<br /> 8<br /> 16<br /> 3<br /> 6<br /> 10<br /> 20<br /> 1<br /> 2<br /> <br /> NTĐM DO SỎI<br /> n<br /> Tỷ lệ %<br /> 24<br /> 48<br /> 15<br /> 30<br /> 1<br /> 2<br /> 38<br /> 76<br /> <br /> Cường độ đau và vị trí đau phù hợp với<br /> từng nhóm biến chứng.<br /> Bảng 3: Mối liên quan của triệu chứng sốt giữa VTC<br /> và NTĐM do sỏi<br /> Sốt<br /> 0,05<br />