Đánh giá kết quả bước đầu điều trị u tế bào khổng lồ xương tại Bệnh viện 103

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết mô tả đặc điểm lâm sàng, XQ và mô bệnh học của u tế bào khổng lồ xương; đánh giá kết quả điều trị u tế bào không lồ xương tứ chi bằng phương pháp đục nạo u ghép xương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đánh giá kết quả bước đầu điều trị u tế bào khổng lồ xương tại Bệnh viện 103

ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ BƯỚC ĐẦU ĐIỀU TRỊ U TẾ BÀO KHỔNG LỒ XƯƠNG TẠI BỆNH VIỆN 103 Phạm Đăng Ninh, Nguyễn Bá Ngọc, Bùi TÓM TẮT Đức Giang, Nguyễn Ñaët vaán ñeà: U teá baøo khoång loà xöông (UTBKLX) laø loaïi u xöông thöôøng gaëp ôû xöông Đình Thành daøi, khôûi phaùt ôû vuøng thaân xöông gaàn ñaàu xöông roài phaùt trieån veà phía ñaàu xöông. Ñaây laø loaïi u laønh tính veà vi theå nhöng coù tính chaát xaâm laán taïi choã vaø hieám khi coù di caên. Bệnh viện Quân Y 103 Ñoái vôùi u teá baøo khoång loà, hieän nay xu höôùng ñieàu trò baûo toàn chi, ñuïc naïo toå chöùc u vaø gheùp xöông laø chuû yeáu maëc duø tyû leä taùi phaùt sau moå coøn cao. Baøi baùo naøy nhaèm muïc tieâu: “Ñaùnh giaù keát quaû ñieàu trò phaãu thuaät u teá baøo khoång loà taïi Beänh vieän 103” . Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu: Nghieân cöùu moâ taû hoài cöùu döïa treân hoà sô beänh aùn cuûa 31 beänh nhaân ñöôïc chaån ñoaùn laø u teá baøo khoång loà ñoä I, ñoä II ôû töù chi, ñöôïc ñieàu trò naïo u, gheùp xöông taïi khoa Chaán thöông chænh hình Beänh vieän 103 trong thôøi gian töø thaùng 1 - 2005 ñeán thaùng 6 - 2011. Moâ taû ñaëc ñieåm laâm sang, X-quang vaø hình aûnh moâ beänh hoïc cuûa UTTBKL. Phaân loaïi u TBKL xöông theo Campanacci. Phaân loaïi moâ beänh hoïc toå chöùc u theo Jaffe. Ñaùnh giaù keát quaû phuïc hoài chöùc naêng theo baûng ñieåm cuûa Enneking (1991). Keát quaû xa goàm caùc möùc: toát, khaù, trung bình vaø xaáu. Keát quaû: Töø thaùng 1 - 2005 ñeán thaùng 6 - 2011ñaõ moå cho31 BN UTTBKL xöông goàm 16 nam (51,6%) vaø 15 nöõ (49,4%). Tuoåi BN töø 14-56 tuoåi. Daáu hieäu laâm saøng thöôøng gaëp laø ñau chieám 90,3 %, daáu hieäu noåi u chæ gaëp ôû 35,4 %. Treân XQ hình aûnh oå tieâu xöông ñieån hình gaëp ôû taát caû caùc tröôøng hôïp. Phaân ñoä toån thöông treân XQ theo Campanacci: ñoä I coù 12 BN (38,7%), ñoä II coù 19 BN (61,3%). Thôøi theo doõi trung bình laø 20,5 thaùng (8-86 thaùng). Taùi phaùt u sau moå coù 7 BN (22,5%). Keát quaû chung cuoäc (Enneking): toát vaø khaù ñaït 64,5%). Keát luaän: UTBKLX laø loaïi u khoâng coù daáu hieäu ñaëc hieäu neân chaån ñoaùn coøn khoù khaên. Chaån ñoaùn sôùm khi u chöa phaù huyû voû xöông xaâm laán ra phaàn meàm thì vieäc ñieàu trò baûo toàn chi cuõng nhö phuïc hoài chöùc naêng seõ toát hôn. Phöông phaùp naïo u + gheùp xöông baûo toàn chi vaø phuïc hoài chöùc naêng cho beänh nhaân coù keát quaû toát vaø khaù laø 64,5%, trung bình 32,2% vaø xaáu laø 3,3%. Tyû leä taùi phaùt sau moå laø 22,5 %. Töø khoùa: U teá baøo khoång loà, u xöông, naïo veùt vaø gheùp xöông TREATMENT OF GIANT- CELL TUMORS OF LONG BONES WITH CURETTAGE AND BONE- GRAFTING AT HOSPITAL 103: PRIMARY RESULTS Pham Dang Ninh, Nguyen Ba Ngoc, Abstract Bui Duc Giang, Introduction: The giant-cell tumors usually involved the long bones, started at the Nguyen Dinh Thanh metaphysis near epiphysis then soon extended to the articular space. This is histologically a benign tumor being able to invade locally but rarely metastases. The actual treatment trends for this tumor is limb-conservative, curettage and bone grafting, although the recurrent rate remains still high. This report aim to evaluate our primaty surgical results of giant-cell tumors at the Hospital 103. Đánh giá kết quả bước đầu điều trị U tế bào khổng lồ xương tại bệnh viện 103 7
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ 1/2012 Material and Method: Retro-observational study basing on the clinical documents of 31 patients sustained limb giant-cell tumors grade I or II and surgically treated by curettage and bones grafting at the Hospital No 103 from January 2005 to June 2011. Describing the characteristics of clinical, radiological and histological features of giant-cell tumors. Radiographic grading was classified according to the system of Campanacci and histological classification to Jaffe. Functional results were evaluated according to the score scale of Enneking (1991). Long-term results were classified as good, fair, moderate and poor. Results: Thirty one patients including 16 males (51,6%) and 15 females (49,4%) met the criteria for inclusion in the study with mean age from 14-56 years old. Common clinical manifestations: persistent intraosseous pain (90.3%) and swollen. X-ray: well-defined lytic lesion that involves the metaphysis and epiphysis (typical of a giant cell tumor) was seen in all patients. According to the grading system of Campanacci, 12 patients (38,7%) had a grade-I tumor, 19 patients (61,3%) had a grade-II tumor. Seven patients (22,5%) had a pathological fracture at time of presentation. The mean duration of follow- up was 20,5 months (range 8-68 months). Seven patients (22,5%) had a local recurrence. The overall results (Enneking): Exellent and good in twenty patients (64,5%). Conclusion: Giant-cell tumors have no specific symptoms, the diagnosis of this disease therefore remains difficult. When the diagnosis is established at time in which the cortex is still intact, the limbs conservative treatment could be better. The curettage and bones grafting in this study gave results as good in 64,5%, moderate in 32,2% and poor in 3,3%. The recurrent rate is 22,5%. Key words: Giant-cell tumors, bones tumors, curettage and bone-grafting Đặt vấn đề - Đánh giá kết quả điều trị u tế bào không lồ xương U tế bào khổng lồ xương (UTBKLX) là loại u tứ chi bằng phương pháp đục nạo u ghép xương. xương thường gặp ở xương dài, khởi phát ở vùng thân xương gần đầu xương rồi phát triển về phía đầu ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP xương. Hình ảnh XQ thường gặp của u tế bào khổng NGHIÊN CỨU lồ xương là một ổ khuyết xương thành nhẵn có thể có các vách ngăn, khu trú ở đầu các xương dài, có khi Đối tượng nghiên cứu lan đến sát khớp. Về mặt mô bệnh học, tổ chức u điển 31 bệnh nhân được chẩn đoán là u tế bào khổng lồ hình bao gồm quần thể tế bào đơn nhân hình bầu dục độ I, độ II ở tứ chi, được điều trị nạo u, ghép xương và rải rác đều nhiều tế bào khổng lồ đa nhân dạng tại khoa Chấn thương chỉnh hình Bệnh viện 103 trong huỷ cốt bào. Đây là loại u lành tính về vi thể nhưng thời gian từ tháng 1- 2005 đến tháng 6- 2011 có tính chất xâm lấn tại chỗ và hiếm khi có di căn. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân: Tuổi: mọi lứa tuổi. Đối với u tế bào khổng lồ, hiện nay xu hướng điều trị Bệnh nhân được chẩn đoán là u tế bào khổng lồ bảo tồn chi, đục nạo tổ chức u và ghép xương là chủ xương độ I, độ II trên XQ và mô bệnh học. yếu mặc dù tỷ lệ tái phát sau mổ còn cao. Trong thời Tiêu chuẩn loại trừ: UTBKL xương nhưng không gian vừa qua, khoa Chấn thương chỉnh hình Bệnh phải ở xương tứ chi và u từ độ III trở lên. viện 103 đã điều trị cho nhiều bệnh nhân bị u tế bào khổng lồ xương ở tứ chi. Để rút kinh nghiệm và Phương pháp nghiên cứu nâng cao chất lượng điều trị loại bệnh lý này, chúng Nghiên cứu tiến cứu mô tả lâm sàng cắt ngang tôi triển khai nghiên cứu đề tài: “Đánh giá kết quả không đối chứng kết hợp theo dõi dọc. Phân loại u điều trị phẫu thuật u tế bào khổng lồ tại Bệnh viện TBKL xương theo Campanacci . Phân loại mô bệnh 103” nhằm hai mục tiêu: học tổ chức u theo Jaffe. - Mô tả đặc điểm lâm sàng, XQ và mô bệnh học Phương pháp phẫu thuật của u tế bào khổng lồ xương. Lựa chọn đường mổ: Tuỳ theo vị trí và kích thước 8
của khối u. Bộc lộ khối u rõ ràng, mở cửa sổ xương, nạo Vị trí khối u: Xương đùi mắc nhiều nhất (41,9%), hết tổ chức u, lấy bệnh phẩm làm xét nghiệm mô bệnh xương chầy (35,7%), xương quay (9,7%), xương cánh tay học. Rửa kỹ nhiều lần bằng dung dịch o-xy già 30 thể tích (6.4%). Xương trụ và xương mác đều gặp 1 ca (3.2%). ổ khuyết xương sau khi nạo hết tổ chức u, sau đó nhồi gạc Đăc điểm hình ảnh XQ: Gặp 100% hình ảnh tiêu xương tẩm cồn Iod 3% trong 5 phút. Sau thì nạo sạch tổ chức và tổn thương ở dạng 1 ổ; 45,1% có hình ảnh phá vỡ vỏ u, đánh giá nếu phần xương còn lại yếu và có nguy cơ xương; 22,5% gẫy xương bệnh lý và chỉ 9,6% có hình ảnh gãy xương bệnh lý thì tiến hành kết xương bằng nẹp vít, tổ chức u xâm lấn ra phần mềm. Phân độ tổn thương trên DHS… XQ theo Campanacci: độ I có 12 BN (38,7%), độ II có 19 Thực hiện ghép xương vào ổ khuyết xương: Lấy xương BN ( 61,3%). Không có độ III. xốp trám đầy và lèn chặt vào ổ khuyết xương. Tuỳ theo Kết quả xét nghiệm mô bệnh học theo Jaffe: Độ II có 20 thể tích của ổ khuyết xương và tuổi của BN mà sử dụng BN (67,8%). Độ I có 10 BN (32,2%). Không có độ III. xương ghép: Các khối u nhỏ, chỉ ghép xương mào chậu đơn thuần; các khối u lớn, vừa ghép xương mào chậu vừa Phương pháp điều trị ghép xương đồng loại đông khô và xương nhân tạo Nano. Nạo sạch tổ chức u + ghép xương tự thân: 20 BN. Nạo Săn sóc sau mổ: theo dõi sau mổ như các BN mổ chấn sạch tổ chức u + ghép xương tự thân + xương đồng loại: thương thông thường. Nếu chỉ nạo u + ghép xương chúng 4BN. Nạo sạch tổ chức u + ghép xương tự thân + xương tôi bó bột chi mổ trong 6 tuần. Nếu có kết xương bên trong Nano: 7BN. vững chắc thì không bó bột. Kết quả điều trị Thực hiện kiểm tra trên lâm sàng và chụp XQ tại khối Kết quả gần: Tất cả 31 BN đều liền vết mổ kỳ đầu. u và chụp XQ phổi 1tháng 1 lần. Trên phim chụp XQ sau mổ: xương ghép lấp đầy ổ khuyết Đánh giá kết quả gần: Bao gồm diễn biến tại vết mổ xương. 7 BN gẫy xương bệnh lý đều đạt yêu cầu về nắn nạo u và vết mổ lấy xương ghép, kết quả XQ tại ổ kết chỉnh + kết xương. ghép xương. Kết quả xa: Kiểm tra kết quả xa ở 31 BN với thời gian Đánh giá kết quả xa: Bao gồm tình trạng sẹo mổ, tình theo dõi từ 8 tháng đến 68 tháng, trung bình là 20,5 tháng. trạng tái phát u, di căn xa và kết quả phục hồi chức năng Tình trạng sẹo mổ: 31 BN sẹo liền tốt, không có viêm rò theo bảng điểm của Enneking (1991). Kết quả xa gồm các sau mổ. Tại ổ khuyết xương cũ: 100% đều đã liền xương. mức: tốt, khá, trung bình và xấu. 7 BN gẫy xương bệnh lý được kết ghép xương đều liền xương và 5 BN đã tháo phương tiện kết xương. Tái phát u sau mổ có 7 BN chiếm 22,5% trong đó: Kết quả + Tái phát ở xương đùi là 3/13 BN (3 BN đều thuộc độ Đặc điểm lâm sàng, XQ và mô bệnh học II theo phân loại của Jaffe) . Cả 3 BN đều đã mổ lại: 2 BN Đặc điểm lâm sàng: Tuổi BN: từ 14 - 56 tuổi. Nhóm nạo u ghép xương và 1 BN cắt đoạn u xương + kết xương tuổi từ 21 - 40 chiếm 74,1%, nhóm tuổi 60 tuổi. Về giới: nam 16 BN + Tái phát u ở đầu trên xương chầy: 2 /11 BN, cả hai (51,6%), nữ 15 BN (49,4%) . Hầu hết BN có đau tại khối đều đựoc mổ lại nạo u ghép xương. Kết quả xét nghiệm mô u: 28 BN (90,3%); chỉ có 3 BN không thấy đau tại khối u, bệnh học khi mổ lại cho thấy 1 BN độ I, 1 BN độ II. tình cờ bị ngã gẫy xương, chụp XQ mới phát hiện ra. Hạn + 1 BN u TBKL xương ở đầu trên xương cánh tay kiểm chế vận động các khớp lân cận cũng thường gặp (80,6%). tra XQ sau 3 năm thấy bắt đầu có ổ khuyết xương ở vị trí Dấu hiệu nổi u chỉ gặp ở 11 BN (35,4%). Gẫy xương bệnh ghép xương cũ, nhưng BN này vẫn đang hoạt động bình lý có 7 BN (22,5%). thương và chưa có nguyện vộng mổ lại. Thời gian diễn biến bệnh đến lúc mổ: Phần lớn phát + 1/3 BN có u ở xương quay bị tái phát. BN được mổ hiện ở thời điểm từ 3 tháng đến 2 năm (chiếm 84% ). lại cắt đoạn đầu dưới xương quay + ghép xương chỏm Khoảng thời gian diễn biến bệnh trung bình 8,3 ± 6,2 xương mác tự thân kết xương nẹp vít+bó bột. Xét nghiệm tháng. 3 BN có thời gian diễn biến từ lúc mắc bệnh đến mô bệnh học lại vẫn là độ II theo Jaffe. khi phát hiện khối u là do gãy xương bệnh lý, trước đó BN Kết quả xa về cơ năng (theo tiêu chuẩn của Enneking): không thấy các biểu hiện bất thường gì ở chi bệnh. Đánh giá kết quả bước đầu điều trị U tế bào khổng lồ xương tại bệnh viện 103 9
TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ 1/2012 Baûng 1: Lieân quan giöõa keát quaû cô naêng vôùi phaân ñoä u theo moâ hoïc (Jaffe) Ñoä moâ hoïc Toát Khaù Trung bình Xaáu I 8 2 3 0 II 7 6 7 1 Coäng 12 (38,7) 8 (25,8) 10 (32,2) 1 (3,3) Keát quaû toát vaø khaù ñaït 64,5 %. Bàn luận dài 100%, không có trường hợp nào xẩy ra ở thân xương. Vị trí u xương khu trú vùng quanh khớp gối Đặc điểm lâm sàng trong nghiên cứu này chiếm 45,2%. Theo nghiên cứu Về tuổi: Tuổi mắc của UTBKLX theo nghiên của Lê Chí Dũng [2] tỉ lệ xương đùi bị tổn thương cứu của nhiều tác giả là tuổi trưởng thành, khi sụn nhiều nhất 144/398 (36.2%). Nghiên cứu của Robert, tiếp hợp không còn nữa, nhóm tuổi hay gặp nhất Turcotte cũng cho thấy xương đùi gặp 84/196 bệnh là từ 20 đến 40 tuổi và đỉnh cao là 30 tuổi [7]. Ở nhân (45,2%). tuổi chưa trưởng thành khi sụn tiếp hợp vẫn còn thì tổn thương chỉ khu trú ở đầu xương [5]. Nghiên cứu Vấn đề tái phát u của A Jay Puri và cộng sự năm 2007 cũng cho thấy 31 bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng tôi với UTBKLX ở độ tuổi còn sụn phát triển chỉ có 17/285 thời gian theo dõi từ 8 - 64 tháng cho thấy tỷ lệ tái bệnh nhân chiếm 6% [7]. Trong 31 bệnh nhân của phát là 22,5%. chúng tôi thì u gặp ở hầu hết các lứa tuổi, bé nhất Nghiên cứu của Rosenberg (1970) trên 218 bệnh là 10 tuổi, lớn tuổi nhất là 56 tuổi. Nhóm tuổi từ 21 nhân UTBKLX cho thấy tỉ lệ tái phát là 35% và có đến 40 chiếm đông nhất (74,2%), nhóm tuổi dưới 21 BN tái phát lần 2 [6]. Mc Rouch, Bini S (2005) 20 và trên 60 chiếm cùng một tỷ lệ 12,9%. Nghiên tổng kết 183 bệnh nhân UTBKLX với thời gian theo cứu của Đoàn Lê Dân và Nguyễn Văn Thạch năm dõi trung bình là 100 tháng (từ 20 - 253 tháng) có 45 1990 cho thấy trong 35 bệnh nhân, độ tuổi từ 20- ca tái phát chiếm 26% trong đó 22 ca tái phát lần 2 30 có tỷ lệ cao nhất. Như vậy, theo nghiên cứu của [5.Theo Devraj Banerjee về bản chất UTBKLX là chúng tôi về nhóm tuổi gặp nhiều nhất cũng tương lành tính nhưng có tỷ lệ tái phát tại chỗ cao và hiếm tự với các tác giả khác. khi di căn [7]. Đã có nhiều kỹ thuật phẫu thuật được Biểu hiện lâm sang: Dấu hiệu lâm sàng của áp dụng nhằm mục đích bảo tồn được chi và giảm tỷ UTBKLX không đặc hiệu riêng. Các triệu chứng chủ lệ tái phát xuống mức thấp nhất. Phương pháp nạo yếu hay gặp là đau, nổi u, hạn chế vận động khớp lân tổ chức u kết hợp với ghép xương hoặc trám đầy ổ cận. Một số có tràn dịch khớp gần nơi tổn thương khuyết bằng xi măng hiện nay đang được nhiều nơi [2], [7]. Trong nghiên cứu của chúng tôi dấu hiệu đau áp dụng. Song nhìn chung tỷ lệ tái phát vẫn còn khá gặp nhiều nhất 90,3%, tiếp đến dấu hiệu hạn chế vận cao, và hay gặp ở các khối u gần khớp. động khớp lân cận 80,6%. Nổi u chiếm 35.4%, các dấu hiệu khác gồm tràn dịch khớp gần tổn thương, Kết luận teo cơ... chiếm 51.6%. Có thể là do trong nghiên cứu của chúng tôi, số bệnh nhân bị UTBKLX ở xương UTBKLX là loại u không có dấu hiệu đặc hiệu đùi và xương chầy nhiều hơn, do đó dấu hiệu của đau nên chẩn đoán còn khó khăn. Chẩn đoán sớm khi u khớp và hạn chế vận động ở khớp háng và khớp gối chưa phá huỷ vỏ xương xâm lấn ra phần mềm thì việc gặp nhiều hơn.. điều trị bảo tồn chi cũng như phục hồi chức năng sẽ tốt hơn. Phương pháp nạo u + ghép xương bảo tồn chi Về vị trí UTBKLX: Xương đùi bị tổn thương và phục hồi chức năng cho bệnh nhân có kết quả tốt nhiều nhất 41,9%, sau đó là xương chầy 35,7%, và khá là 64,5%, trung bình 32,2% và xấu là 3,3%. xương quay chiếm 9,6%, xương cánh tay chiếm Tỷ lệ tái phát sau mổ là 22,5 %. 6,4%....Tổn thương gặp chủ yếu ở đầu các xương 10
Tài liệu tham khảo 1. Đoàn Lê Dân - Nguyễn Văn Thạch (1990). 5. Bini S, Gill K, Johnston J (1995). Giant Nhận xét điều trị 35 trường hợp U tế bào khổng cell tumor of bone: Curettage and Cement lồ. Tạp chí ngoại khoa Việt nam (tập 18) 2. Reconstruction. Clin Orthop.; pp. 321 :245. 2. Lê Chí Dũng (1986). Đối chiếu lâm sàng, XQ, 6. Blackley H, Wunder J, Davis A, et al (1999). giải phẫu bệnh 750 trường hợp trong 30 năm Treatment of giant-cell tumors of long bone with 1955-1984 tại Khoa chấn thương chỉnh hình curettage and bone-grafting. The Journal of Bệnh viện Bình dân. Luận văn tốt nghiệp BS bone and Joint Surgery (81): pp. 811-820. chuyên khoa cấp II. 7. Devraj Banerjee (2007), Outcome in giant cell 3. Trần Nam Thắng - Nguyễn Đại Bình (2002). tumor of bone, Current Opinion in Orthopaedics Nhận xét đặc điểm lâm sàng, mô bệnh học (18), pp: 611-614. của u tế bào khổng lồ xương tại Bệnh viện K từ 1993- 2001. Y học thực hành số (43), tr. 164- 8. Enneking W.F.(1986), A System of staging 168. musculoskeletal neoplasm. Clin Ortho. (153), pp: 219-284. 4. Benjamin Hoch, Carrie Inwards, Murali Sundaram, and Andrew E. Rosenberg (2006). Multicentric Giant Cell Tumor of bone. The Journal of bone and joint Surgery, JBJS. ORG volume (9), pp: 1998-2009. Đánh giá kết quả bước đầu điều trị U tế bào khổng lồ xương tại bệnh viện 103 11