Đề án tốt nghiệp: Đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm dệt may sang thị trường EU

Chia sẻ: Thanh Thảo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:39

Thêm vào BST

Báo xấu

72
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trung Quốc, bên cạnh đó mẫu mã của họ lại phong phú hơn hàng của ta nhiều. Khách hàng yêu cầu thay đổi mẫu mã trong khi đó các các doanh nghiệp,

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án tốt nghiệp: Đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm dệt may sang thị trường EU

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN ----& ----- Đề áN môn học KINH Tế và quản lí công nghiệp Đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm dệt may sang thị trư ờng EU Sinh viên thực hiện : Phan Thu Hiền Lớp : QTKD CN và XD 43B Hà Nội, 4/2004 MỤC LỤC Mục lục ........................................................................ 1 Lời nói đầu.................................................................... 2
I. Yêu cầu của thị trường EU với hàng dệt may ............ 4 1.1 Đặc điểm của thị trương EU đối với hàng dệt may ........................................................................................ 4 1.2 Những yêu cầu đặt ra với sản phẩm dệt may nhập khẩu vào EU........................................................................... 7 II. Hoạt động xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam sang EU .......................................................................................... 8 2.1 Những cơ chế chính sách của Đảng và nhà nước với xuất khẩu hàng dệt may.......................................................... 9 2.2 Kết quả của hoạt động xuất khẩu sang EU thời gian qua ......................................................................................... 11 2.3 Một số yếu kém của hoạt động xuất khẩu sản phẩm dệt may................................................................................... 15 2.3.1 Sức cạnh tranh chưa cao ......................... 15 2.3.2 Giá trị hàng dệt may xuất khẩu chưa tương xứng với tiềm năng của các doanh nghiệp ....................................... 18 2.3.3 Một số tồn tại .......................................... 18 III. Một số mục tiêu và giải pháp cho hàng dệt may xuất khẩu trong thời gian tới .......................................................... 20 3.1 Những mục tiêu cần đạt được với thị trường EU ............................................................................................... 20 3.2 Những giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm dệt may vào thị trường EU ........................................................... 21 3.2.1 Giải pháp đối với doanh nghiệp dệt may .. 21 3.2.2 Giải pháp đối với nhà nước ....................... 26 Kết luận ........................................................................ 30 Tài liệu tham khảo ....................................................... 31 1
LỜI NÓI ĐẦU Qúa trình quốc tế hoá đang phát triển mạnh mẽ ở các châu lục, các khu vực trên thế giới, với sự tham gia ngày càng rộng rãi của tất cả các nước chậm phát triển. Những lợi ích to lớn của hội nhập kinh tế mang lại cho mỗi quốc gia là rất rõ ràng và khó có thể bác bỏ. Con đường xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ theo kiểu cô lập với bên ngoài ngày nay không còn sức thuyết phục và hầu như không còn một quốc gia nào hướng tới nữa. Do vậy vấn đề đạt ra cho mỗi quốc gia là hội nhập kinh tế quốc tế với những bước đi như thế nào để có thể mang lại lợi ích tối đa với một mức giá tối thiểu qủa là một thách thức không nhỏ. Sự hội nhập tất yếu của nước ta vào hợp tác khu vực và quốc tế cũng đặt ra nhiệm vụ hết sức to lớn cho nền kinh tế. Một trong những bước của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đó là xây dựng nền kinh tế hướng về xuất khẩu, tiến hành tự do hoá thương mại và tham gia vào các định chế liên kết khu vực và toàn cầu. Định hướng này đã được Đảng và Nhà nước ta lựa chọn từ Đại hội Đảng lần thứ VI ( năm 1986) và được cụ thể hoá, phát triển lên tại Đại hội Đảng lần thứ VIII ( năm 1996). Ngành dệt may Việt Nam ra đời từ năm 1958, cùng với xu thế hội nhập của nền kinh tế quốc tế ngành dệt may Việt Nam đã nhanh chóng tìm ra và khẳng định được những ưu thế của mình trong việc đáp ứng nhu cầu tiêu dùng hàng may mặc cho thị trường thế giới. Hàng dệt may đã trở thành một mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam cùng với gạo, cà phê, cao su, hồ tiêu, 2
v.v. Kim ngạch xuất khẩu của ngành dệt may không ngừng tăng và hàng năm mang về cho đất nước một nguồn thu ngoại tệ lớn khoảng 1 tỷ USD/năm. Tuy nhiên, việc xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam cũng gặp rất nhiều khó khăn do nhiều nguyên nhân như: hàng dệt may của Việt Nam bị canh tranh quyết liệt bởi hàng dệt may của các nước khác, do chất lượng, mẫu mã, v.v. Đặc biệt, việc xuất khẩu hàng dệt may sang thị trường EU, một thị trường truyền thống của Việt Nam cũng đang phải đối đầu với nhiều thách thức và khó khăn. Với bài viết này, em muốn trình bày cách nhìn của mình về sức cạnh tranh của hàng dệt may Việt Nam trên thị trường EU và một số giải pháp thúc đẩy hơn nữa việc xuất khẩu hàng dệt may sang thị trường này. Do vậy, em chọn đề tàI: Đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm dệt may sang thị trường EU. Đề án gồm 3 phần: I. Yêu cầu của thị trường EU với hàng dệt may. II. Hoạt động xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam sang EU trong thời gian qua. III. Một số mục tiêu và giải pháp để đẩy mạnh xuất khẩu hàng dệt may. Em xin chân thành cảm ơn thầy giáo Mai Xuân Được đã hướng dẫn, giúp đỡ em hoàn thành đề án này. Hà Nội, ngày 04 tháng 05 năm 2004 Sinh viên Phan Thu Hiền 3
I. YÊU CẦU CỦA THỊ TRƯ ỜNG EU VỚI HÀNG DỆT MAY 1.1 Đặc điểm của thị trường EU đ ối với hàng dệt may 1.1.1 EU là một thị trường rộng lớn với nhu cầu đa dạng, phong phú: Với 15 quốc gia với khoảng 375 triệu người tiêu dùng nên nhu cầu về hàng hoá rất đa dạng, phong phú. Đặc biệt là, với mặt hàng dệt may là mặt hàng có tính mùa vụ và thời trang cao thì nhu cầu càng đa dạng. Tuy vậy thị trường EU không hoàn toàn đồng nhất, 15 quốc gia trong EU với ngôn ngữ, phong tục tập quán, tôn giáo khác nhau, khác nhau về khu vực địa lý, khí hậu, giới tính, tuổi tác,sở thích ... sẽ có nhu cầu rất khác nhau về trang phục. Sắp tới khi EU kết nạp thêm 10 thành viên mới, dân số EU sẽ tăng thêm 100 triệu người do đó yêu cầu về sản phẩm dệt may sẽ đa dạng và phong phú hơn nữa. Thị trường EU chỉ thống nhất về mặt kỹ thuật, còn trong thực tế là nhóm thị trường quốc gia và khu vực, mỗi nước có một bản sắc và đặc trưng riêng. Mỗi nước thành viên tạo ra các cơ hội khác nhau và yêu cầu của họ cũng khác nhau. Trải dài trên một khu vực địa lý rộng lớn, khí hậu 4
thay đổi từ nước này sang nước khác nên trang phục của người dân EU cũng khác nhau. Trong mỗi nước lại có những dân tộc với những truyền thống văn hoá khác nhau đây cũng là một yếu tố tạo nên tính đa dạng về nhu cầu với sản phẩm dệt may. Lứa tuổi, giới tính, công việc của mỗi cá nhân cũng yêu cầu sản phẩm dệt may phù hợp với những người làm việc trong công sở họ có nhu cầu lớn với mặt hàng sơ mi, comple. Trong khi đó với những người nông dân lại yêu cầu những mặt hàng quần áo gọn nhẹ phù hợp với công việc đồng áng. Trong những buổi dạ tiệc họ lại cần những bộ quần áo làm cho họ nổi bật. Với những doanh nhân trang phục của họ phải thể hiện tình năng động trong công việc. Yêu cầu của họ đa dạng không chỉ về mẫu mã, chất liệu màu sắc, kiểu dáng, kích cỡ mà còn về tính thời trang. Nghiên cứu thị trường để nắm vững nhu cầu của từng nhóm người tiêu dùng trong khu vực thị trường EU có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc tiêu thụ sản phẩm. 1.1.2 Tập quán tiêu dùng của người dân EU: Đây cũng là một đặc điểm cần lưu ý vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến vấn đề tìm thị trường tiêu thụ cho sản phẩm.Tuy có sự khác biệt về tập quán và thị hiếu tiêu dùng giữa thị trường các quốc gia song 15 nước trong khối EU đều nằm ở khu vực Tây và Bắc Âu nên có những nét tương đồng về kinh tế văn hoá. Trình độ phát triển kinh tế của những nước này khá đồng đều nên người dân EU có một số điểm chung về sở thích thói quen tiêu dùng. Đối với mặt hàng dệt may, khách hàng EU rất quan tâm đến chất lượng và thời trang, do đó yếu tố này có khi lại quan trọng hơn yếu tố về giá cả. EU là nơi hội tụ của những kinh đô thời trang thế giới nên họ đòi hỏi khắt khe về kiểu dáng và mẫu 5
mốt. Sản phẩm dệt may tiêu thụ ở thị trường này mang tính thời trang cao, luôn thay đổi mẫu mã kiểu dáng, màu sắc chất liệu để đáp ứng được tâm lý thích đổi mới, độc đáo và gây ấn tượng của người tiêu dùng. Người tiêu dùng EU có sở thích và thói quen sử dụng hàng của những hãng nổi tiếng thế giới vì họ cho rằng những nhãn hiệu này gắn liền với chất lượng và uy tín lâu đời nên sử dụng những mặt hàng này có thể yên tâm về chất lượng và an toàn cho người sử dụng. 1.1.3 Do mức sống cao nên người dân EU yêu cầu khắt khe về chất lượng và độ an toàn của sản phẩm dệt may. Mức sống của người dân trong cộng đồng EU tương đối đồng đều và ở mức cao nên tiêu dùng của họ rất cao cấp, yêu cầu khắt khe về chất lượng và độ an toàn giá cả không phải là vấn đề quyết định nhất đối với thị trường này. Vì thế cạnh tranh về giá không hẳn là biện pháp tối ưu khi xâm nhập thị trường EU. Thu nhập bình quân đầu người của người dân EU ở mức khá cao, và tỉ lệ chi tiêu cho hàng may trong tổng thu nhập dân cư lớn. Bên cạnh đó người tiêu dùng EU có xu hướng chi tiêu nhiều hơn cho những mặt hàng dệt may cao cấp với yêu cầu về đa dạng về kiểu dáng, mẫu mã, chất lượng cao. Người dân EU cũng đòi hỏi sản phẩm dệt may phải an toàn cho người sử dụng không gây dị ứng, tạo cảm giác khó chịu cho người mặc không có một số hoá chất mà hiệp hội dệt may Châu Âu cấm sử dụng. Thị trường Châu Âu còn sử dụng những tiêu chuẩn đánh giá chất lượng rất khắt khe như: tiêu chuẩn ISO 9000 và ISO 14000. 1.1.4 Các hãng, công ty có tên tuổi trong làng dệt may Châu Âu lại là khách hàng của doanh nghiệp dệt may ở nước khác. 6
Hàng ngàn các hãng có tên tuổi của các nước Châu Âu là những người bán hàng cho các nhà bán lẻ, nhưng sau khi tập hợp các đơn hàng họ lại là người đi đặt hàng ở các nước khác, trừ những mặt hàng cao cấp sản xuất tại Châu Âu. Họ có thể đưa nguyên liêu sang và đặt các doanh nghiệp dệt may ở nước khác gia công chế biến cho họ sau đó sản phẩm được nhập về và dán nhãn mác của họ. Làm như vậy họ vừa tận dụng được nguồn nhân công rẻ hơn ở các nước đang phát triển từ đó làm giảm chi phí sản xuất và giúp họ thu được nhiều lợi nhuận hơn và làm giảm ô nhiễm môi trường do chất thải của ngành công nghiệp dệt may gây ra. Việc làm này giúp họ chỉ cần tập trung vào sản xuất những mặt hàng cao cấp. Các nhãn hiệu nổi tiếng của các nhà sản xuất Châu Âu đã tạo được uy tín lớn đối với người tiêu dùng, đây cũng là yếu tố chứng nhận chất lượng hàng hoá. Vì vậy người tiêu dùng Châu Âu luôn cảm thấy yên tâm khi mua hàng hoá của họ cho dù hàng hoá này được chính họ sản xuất hay thuê gia công chế biến ở nơi khác. 1.2 Những yêu cầu đ ặt ra với sản phẩm dệt may nhập khẩu vào EU 1.2.1 Thị trường EU đ ặt ra những tiêu chuẩn về đ ạo đ ức cho tất cả các nhà sản xuất ở các nước đang phát triển. Do ở các nước đang phát triển, nhiều nhà sản xuất sử dụng lao động trẻ em trong sản xuất công nghiệp đặc biệt là trong lĩnh vực dệt may bởi lực lượng lao động này vừa rẻ tiền vừa dễ bóc lột sức lao động. Mối lo ngại về việc sử dụng lao động trẻ em đang ngày một lan rộng làm cho các nhà hoạt động xã hội lo ngại. Các tổ chức phi chính phủ ở phương tây, các phương tiện 7
truyền thông và các tổ chức công đoàn ủng hộ các nhà cung cấp không sử dụng lao động trẻ em thông qua việc nâng cao nhận thức cho người tiêu dùng ở thị trường này. Điều này đang tạo ra áp lực cho nhà nhập khẩu nước ngoài khi mua hàng phải đảm bảo nguồn cung cấp không sử dụng lao động trẻ em. Những quy định về việc nguồn cung cấp phải đảm bảo tính đạo đức áp dụng cho tất cả các nhà sản xuất ở các nước đang phát triển và thậm chí áp dụng cho cả đối với các nhà thầu phụ. Các nhà nhập khẩu lớn trên thế giới đang áp dụng những qui tắc chặt chẽ này nếu không họ sẽ bị công chúng tẩy chay. 1.2.2 Sản phẩm dệt may khi nhập khẩu vào EU phải dán nhãn môi trường. Các nhà sản xuất hàng dệt may từ các nước đang phát triển đang ngày càng đối mặt với yêu cầu dán nhãn môi trường. Dán nhãn môi trường hiện được coi là một công cụ marketing và các sản phẩm có dán nhãn môi trường thường dành cho các thị trường phát triển. Yêu cầu dán nhãn môi trường được các nhà bảo vệ môi trường đưa ra và cũng một phần là do tác động của chiến dịch quảng cáo quá khích của các ngành bảo hộ sản xuất của các nước trong EU. Các sản phẩm dệt may của EU đang bị cạnh tranh gay gắt bởi hàng dệt may của các nước đang phát triển như Trung Quốc, một số nước ASEAN nhập khẩu vào EU với giá rẻ mẫu mã đa dạng lại phù hợp với nhu cầu luôn luôn thay đổi. Vì vậy để bảo hộ sản xuất trong nước khỏi nguy cơ mất thị phần ngay tại thị trường EU các nhà sản xuất đã đưa ra tiêu chuẩn dán nhãn môi trường. Việc dán nhãn môi trường sẽ làm cho việc tiếp cận các thị trường phát triển sẽ bị giảm đáng kể nếu người tiêu dùng tẩy chay hàng hoá không dán nhãn sinh thái. 8
1.2.3 Sản phẩm dệt may nhập khẩu vào EU phải chú trọng yếu tố thời vụ. Các nhà sản xuất phải căn cứ vào chu kỳ thay đổi của thời tiét trong năm ở từng khu vực của thị trường EU mà cung cấp hàng hoá cho phù hợp. Nếu không chú trọng đến vấn đề này thì hàng hoá của các nước xuất khẩu sang EU không đáp ứng kịp thời nhu cầu thậm chí là không bán được hàng. Các nhà nhập khẩu Châu Âu luôn chú ý đến thời hạn giao hàng. Nếu các nước xuất khẩu không giao hàng kịp thời đúng như trong hợp đồng thì họ có thể mất đi những đơn đặt hàng lớn từ thị trường EU. Trong kinh doanh các doanh nghiệp của Châu Âu luôn coi trọng chữ tín, hiểu được điều này thì doanh nghiệp của nước xuất khẩu và nước nhập khẩu mới có thể hợp tác làm ăn lâu dài với nhau. 9
HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU HÀNG DỆT MAY CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯ ỜNG EU TRONG THỜI GIAN QUA 1.1 Những cơ chế chính sách của Đảng và Nhà nước với xuất khẩu hàng dệt may. Trong thời gian gần đây Đảng và Nhà nước đã tạo mọi điều kiện cho các doanh nghiệp nói chung và các doanh nghiệp dệt may nói riêng trong hoạt động xuất khẩu. Đường lối của Đảng được thể chế hoá bằng các chính sách, cơ chế xuất nhập khẩu theo hướng tự do hoá thương mại. Quốc hội đã xây dựng và ban hành nhiều luật như Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, luật Thương mại. Chính phủ đã có nhiều Nghị định nhằm chuyển căn bản hoạt động xuất nhập khẩu từ cơ chế tập trung bao cấp sang cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nghị định 57/1998/NĐ-CP ngày 31/7/1998 của chính phủ đã cho phép tất cả các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế được phép xuất nhập khẩu trực tiếp, nhận gia công và làm đại lý bán cho nước ngoài hầu hết các loại hàng hoá ( trừ một số loại hàng hoá cấm nhập khẩu, xuất khẩu và xuất nhập khẩu có điều kiện) và trước khi tién hành kinh doanh xuất nhập khẩu chỉ phải đăng kí mã số doanh nghiệp xuất nhập khẩu với cơ quan hải quan tỉnh, thành phố nơi doanh nghiệp đóng trụ sở chính. Trong quá trình thực hiện, Nhà nước đã thường xuyên hoàn thiện chính sách thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu và đổi mới cơ chế điều hành xuất nhập khẩu nhằm khuyến khích mạnh mẽ xuất khẩu. Chính phủ đã thực hiện chính sách hoàn thuế, trợ giá, 10
bù lãi suất cho hoạt động xuất khẩu và thưởng xuất khẩu …. Để khuyến khích xuất khẩu Nhà nước ta đã giảm bớt hàng rào thuế quan đối với nhập khẩu. Việc giảm thuế xuống còn 0-5% có ý nghĩa lớn khi Việt Nam tham gia vào ASEAN và sắp tới tham gia vào tổ chức thương mại thế giới (WTO). Trên cở sở nguyên tắc chung là “có đi, có lại” trong buôn bán quốc tế, việc cắt giảm thuế nhập khẩu với hang hoá nước ngoài của Việt Nam tạo điều kiện cho hàng hoá Việt Nam và đặc biệt là hàng dệt may có thể dễ dàng xuất khẩu sang thị trường các nước thành viên của ASEAN và WTO mà không gặp phải trở ngại lớn từ hàng rào thuế quan và phi thuế quan của nước nhập khẩu. Cùng với việc phê duyệt chiến lược tăng tốc phát triển ngành Dệt - May đến năm 2010 Nhà nước đã có nhiều chính sách ưu đãi để phát triển ngành Dệt – May thành một trong những ngành công nghiệp mũi nhọn, nâng cao khả năng cạnh tranh và năng lực xuất khẩu của ngành. Để giảm tối đa chi phí cho sản phẩm dệt may xuất khẩu, tạo mọi điều kiện cho sản phẩm dệt may cạnh tranh trên thị trường thế giới, chính sách thuế xuất nhập khẩu nước ta đã có nhiều ưu đãi cho ngành dệt may như: áp dụng thuế suất 0% đối với sản phẩm dệt may xuất khẩu. Thuế giá trị gia tăng cũng được áp thuế suất 0%; đối với vật tư, nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu trong thới hạn 275 ngày không phải nộp thuế nhập khẩu, nêu ngoài thời hạn trên doanh nghiệp phải nộp thuế nhập khẩu nhưng nhưng sẽ được hoàn trả sau khi sản phẩm được xuất khẩu. Miễn thuế đối vớivật tư nguyên liệu nhập khẩu để gia công hàng cho nước ngoài. 11
Chính phủ thực hiện một số chính sách, biện pháp khuyến khích xuất khẩu theo kiến nghị của Bộ Thương mại. Tiếp tục đẩy mạnh biện pháp hỗ trợ tài chính, áp dụng các chính sách thưởng theo kim ngạch xuất khẩu và đơn giản hoá thủ tục xét thưởng. Ưu tiên những mặt hàng có giá trị gia tăng cao.Tăng cường các biện pháp hạ giá thành cũng như chi phí ngoài giá thành, ưu đãi về thuế cho các doanh nghiệp vệ tinh như đối với các doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu, kiểm soát và giảm tới mức hợp lý các chi phí và giá cả của các nhà cung ứng dịch vụ độc quyền. Điều chỉnh thuế thu nhập đối với các doanh nghiệp trong nước sản xuất hàng xuất khẩu (hiện ở mức 32%) như đang áp dụng với các donah nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài(25%). Đẩy mạnh xúc tiến thương mại qua việc tăng cường tổ chức các đoàn doanh nghiệp thực hiện công tác xúc tiến thương mại với sự bảo trợ của Nhà nước, cải tiến việc chi hỗ trợ phát triển thị trường và xúc tiến thương mại theo hướng không dàn trải, ưu tiên danh một tỷ lệ thích hợp cho các chương trình xuất khẩu trọng điểm. Tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, xoá bỏ các rào cản bất hợp lý. Tập trung đơn giản hoá thủ tịc hải quan, tăng diện hàng hoá xuất nhập khẩu được miễn kiểm tra hải quan cải tiến quy trình nghiệp vụ để doanh nghiệp có thể kiểm tra hàng hoá xuất khẩu bất kỳ lúc nào nếu có đăng ký trước. EU là thị trường mũi nhọn xuất khẩu của Việt Nam, do đó Chính phủ đang xem xét nhượng bộ một số yêu cầu mở cửa thị trường để đổi lấy việc gia tăng hạn ngạch dệt may Để khai thác tối đa thị trường EU và đảm bảo tính linh hoạt trong việc triển khai thực hiện hạn ngạch, năm 2002 Bộ Thương mại đã ban hành một cơ chế mới gọi là cơ chế cấp giấy phép xuất 12
khẩu tự động. Cơ chế này được đánh giá là sẽ giúp khắc phục được nhiều nhược điểm của cơ chế cũ mà quan trọng là nó giải quyết cơ bản tình trạng đầu cơ hạn ngạch, tạo sân chơi bình đẳng, tạo cơ hội cho tất cả các doanh nghiệp sản xuất hàng chất lượng tốt, có khách hàng đều có cơ hội xuất khẩu. 2.2 Kết quả của hoạt đ ộng xuất khẩu sang EU trong thời gian qua. Thị trường EU là thị trường xuất khẩu hàng dệt may có hạn ngạch chủ yếu của Việt Nam. EU được coi là thị trường xuất khẩu trọng điểm của nước ta và đang được các doanh nghiệp dệt may tập trung khai thác có hiệu quả các tiềm năng của thị trường này. Hàng năm EU nhập khẩu trên 63 tỷ USD quần áo các loại và trong đó chỉ có khoang 10 – 15% là tiêu dùng bình thường còn lại là sử dụng theo mốt. Từ năm 1980, chúng ta đã xuất khẩu hàng dệt may sang một số nước thành viên EU như Đức, Anh, Pháp … nhưng chỉ từ năm 1993 xuất hàng dệt may sang EU mới thực sự khởi sắc. Xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam sang EU đặc biệt phát triển mạnh kể từ khi có hiệp định buôn bán hàng dệt may. Cụ thể, sau khi hiệp định này được ký kết ngày 15/2/1992 và có hiệu lực và năm 1993 đã tạo cơ sở pháp lý và kinh tế vững chắc đưa ngành dệt may xuất khẩu của Việt Nam bước vào giai đoạn tăng trưởng nhanh chóng, từ chỗ hầu như bị cấm vận nhóm hàng này của Việt Nam xuất khẩu sang EU có tốc độ tăng trưởng kim ngạch 23%/năm trong thời kỳ 1993 – 1997. Theo Hiệp định năm 1992, Việt Nam được phép xuất khẩu sang EU 151 chủng loại mặt hàng (cat) trong đó có 46 loại không bị hạn ngạch. Tổng số 13
hạn ngạch thao hiệp định này là 21298 tấn với kim ngạch khoản 450 triệu$. Tuy nhiên nếu nhìn từ phía EU thì Việt Nam chỉ là nhà xuất khẩu lớn thứ 16 và chiếm 0.5% kim ngạch nhập khẩu hàng dệt may của EU. Điều đó chứng tỏ rằng hàng may mặc của Việt Nam vào EU là quá nhỏ so với nhu cầu. Trong số các nước thuộc EU thì Đức là nước nhập khẩu hàng dệt may lớn nhát của Việt Nam chiếm 41% tổng giá trị xuất khẩu, tiếp theo là Pháp 14%, Hà Lan 12%, Italia 9% và các nước khác chiếm 8%. Từ 1993 đến năm 1999 xuất khẩu hàng dệt may sang EU đạt gần 700 triệu USD và năm 2000 tăng thêm khoảng 150 triệu USD. Hiện nay xuất khẩu hàng dệt may sang thị trường này chiếm 34 – 38% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may hàng năm của Việt Nam. Hiệp định buôn bán hàng dệt may, dệt kim từ khi thực hiện cho đến nay đã 2 lần được gia hạn và điều chỉnh tăng hạn ngạch. Tháng 8/1995, Hiệp định lần đầu tiên sửa đổi tăng hạn ngạch ở 23 cat nóng tử 20 - 25%, giảm số cat có hạn ngạch từ 105 xuống còn 54, tăng hạn ngạch gia công thuần tuý lên gấp đôi, ước tính sẽ tăng bổ sung hạn ngạch lên 250 tấn tương đương với 100 triệu$ nâng tổng giá trị hạn ngạch vào EU là 550 triệu$. Hiệp định dệt may sửa đổi lần thứ 2 cho giai đoạn 1998 - 2000 đã được ký ngày 7/11/1997 và có hiệu lực từ ngày 1/1/1998 tăng 40% khối lượng so với giai đoạn trước tạo cơ hội mới thúc đẩy hàng dệt may Việt Nam phát triển với tốc độ nhanh hơn. So với giai đoạn 1993 - 1997, Hiệp định sửa đổi này có những bổ sung quan trọng tạo thuận lợi cho các nhà xuất khẩu Việt Nam như được tăng mức tự do chuyển đổi hạn ngạch giữa các mặt hàng một cách đễ dàng hơn, được hưởng ưu đãi GSP. Theo hiệp định này hàng năm Việt Nam được xuất khẩu hàng đệt may vào thị 14
trường EU với lượng hàng 21938 tấn. Số cat chịu sự quản lý bằng hạn ngạch giảm từ 106 xuống còn 29, tăng hạn ngạch một số cat “nóng” và nâng mức chuyển đổi hạn ngạch giữa các cat lên 27%. Tháng 3/2000, Việt Nam đàm phán với với EU thay đổi thời hạn điều chỉnh Hiệp định dệt may đến hết năm 2002 thay vì năm 2000. Đồng thời tăng hạn hạn hàng dệt may 16 cat của Việt Nam xuất khẩu vào EU: trọng lượng tăng 4324 tấn đạt mức trên 26% so với hạn ngạch cơ sở của 16 cat, đơn vị sản phẩm tăng 15 triệu, đạt mức tăng 25%, trị giá sản phẩm tăng khoảng 120 triệu USD đạt khoảng 20% so với năm 1999. Đàm phán tăng hạn ngạch dệt may và mở cửa thị trường giữa Việt Nam và EU được tiến hành gần đây nhất là giữa tháng 2/2003 áp dụng cho giai đoạn 2003 - 2005. Theo bản sửa đổi này, Việt Nam sẽ mở cửa thị trường cho một số lĩnh vực như bảo hiểm, rượu, xe máy, dược phẩm, dịch vụ vận tải biển cũng như thuế nhập khẩu hàng dệt may và nguyên liệu nhập khẩu từ EU. Đổi lại EU sẽ tăng hạn ngạch dệt may cho Việt Nam mỗi năm lên khoảng 20% tức tổng cộng 3 năm tăng khoảng 600 triệu$. Đặc biệt một số cat Việt Nam cho là nóng có mức tăng từ 50 đến 75%. Nếu Việt Nam sử dụng hết hạn ngạch cho phép thì giá trị xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam năm 2003 và các năm sau sang EU sẽ tăng lên 800 - 850 triệu$/năm, giải quyết việc làm thêm cho trên 100 ngàn lao động. Đây là một bước tiến đáng kể đối với ngành dệt may Viẹt Nam trong quan hệ với EU trong thời kỳ quá độ tiến tới tự do hoá hoàn toàn. Trong mấy năm vừa qua tỷ trọng kim ngạch hàng dệt may của Việt Nam xuất khẩu sang EU luôn chiếm xấp xỉ 30% tổng trị giá xuất khẩu ra thế giới của toàn ngành may mặc, có năm cao nhất là 31% 15
Kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam sang EU thể hiện trong biểu đồ sau: Đơn vị: triệu USD. N 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 ăm 994 995 996 997 998 999 000 001 002 003 K 2 3 4 4 5 6 5 6 5 6 im 85 50 20 50 80 20 90 31 75 10 ngạch Nguồn của Bộ Thương mại (1/2004). 700 631 620 610 590 580 575 600 500 450 420 400 350 285 300 Kim ng¹ch 200 100 0 N¨ m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Trong các chủng loại hàng may mặc xuất khẩu sang EU, hầu hết các doanh nghiệp mới chỉ tập trung vào một số sản phẩm dễ làm, các mã hàng cho mùa đông như áo Jacket hai lớp hoặc ba lớp, áo sơ mi, áo váy, quần âu, áo len và áo dệt kim, áo T.shirt và polo shirt, quần dệt kim, bộ quần áo bảo hộ lao động, áo sơ mi nữ… Mặt hàng áo Jacket luôn chiếm vị trí hàng đầu trong cơ cấu hàng dệt may xuất khẩu sang EU. Năm 1997 Việt 16
Nam xuất khẩu sang EU gần 11 triệu chiếc tăng gần 5 triệu chiếc so với năm 1993 chiếm 50% kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may sang EU. Theo nguồn tin của Bộ Thương mại trong tháng 1-2/2004 kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may sang EU tăng rất mạnh từ 28 – 30% so với cùng kỳ năm 2003. Những cat được cấp giấy phép xuất khẩu là cat 4, cat 7, cat 9, cat10, cat 14, cat 18, cat 20, cat 21, cat 28, cat 41, cat 78; trong số những cat được cấp giấy phép thì cat 4, 6, 41, 78 có tốc độ tăng cao và cat 21 áo jacket vẫn là mặt hàng chủ lực trong cơ cấu hàng xuất khẩu. Hình thức xuất khẩu chủ yếu của hàng dệt may Việt Nam vào thị trường EU là hình thức gia công xuất khẩu chiếm tỷ trọng đến trên 80% trong tổng kim ngạch xuất khẩu. Vì thế hiệu quả thực của xuất khẩu dệt may là rất nhỏ. Hiện có tới 70% hạn ngạch xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam sang EU thông qua các thị trường Hàn Quốc, Hồng Kông, Đài Loan, Singapore. Các nước này thường nhập khẩu hoặc thuê Việt Nam gia công rồi tái xuất sang thị trường EU. Nếu làm phép tính so sánh thì xuất khẩu trọn gói theo giá FOB sẽ lãi gấp 2 lần so với may gia công. Trung bình các nhà gia công Việt Nam chỉ nhận được khoảng 20% giá thnhf xuất khẩu, chủ yếu là gia công. Còn lại 80% là của chủ đặt hàng và các công ty trung gian cung cấp nguyên phụ liệu, mẫu mã. Nếu tính trên giá bán lẻ chỉ nhận được 4%cho một áo sơ mi. 2.3 Một ta còn thiếu vốn và trình độ quản lý. Để thực hiện biện pháp này nhà nước cần có chính sách ưu đãi cho các nhà đầu tư EU. Những ưu đãi này có thể là ưu đãi về thuế nhập khẩu công nghệ, kết hối ngoại tệ, chuyển lợi nhuận… Cần thể chế hoá 17
và quy định cụ thể để hấp dẫn các nhà đầu tư số yếu kém của hoạt đ ộng xuất khẩu sản phẩm dệt may. 2.3.1 Sức cạnh tranh chưa cao Tại thị trường EU thị trường được đánh giá là có nhiều lợi thế nhất trong số các thị trường hạn ngạch, đây là thị trường được đánh giá là Việt Nam có nhiều lợi thế nhất nhưng hàng dệt may Việt Nam lại đang mất dần lợi thế tại thị trường này. Bị cạnh tranh gay gắt bởi nhà xuất khẩu dệt may lớn khác là Trung Quốc, thêm vào đó EU bắt đầu nới lỏng các biện pháp hạn chế hàng Trung Quốc vào thị trường này bằng cách bỏ dần hạn ngạch, thuế chống phá giá … Hàng Việt Nam không còn ưu thế về chất lượng bởi Trung Quốc đã giải quyết cơ bản vấn đề này hơn thế nữa giá gia công một số sản phẩm may của nước này thấp hơn của Việt Nam tới 20%. Không chỉ với Trung Quốc, hàng dệt may của Việt Nam còn phải cạnh tranh với hàng dệt may từ nhiều nước khác nhất là khi EU bỏ hạn ngạch nhập khẩu hàng dệt may từ các nước thành viên của Tổ chức thương mại thế giới WTO. Trong cạnh tranh yếu tố trước hết và quyết định nhất là giá nhưng giá thành hàng dệt may của ta lại cao hơn của đối thủ cạnh tranh đặc biệt là Trung Quốc. Một số ưu đãi về thuế được Chính phủ áp dụng cho hàng dệt may xuất khẩu để giảm giá thành sản phẩm xuống gần bằng mức giá của các đối thủ. Nhưng những quy định về thuế và sự tăng giá nhiều loại phí như phí cầu đường, cảng, giá điện nước, bưu chính viễn thông liên tục tăng làm cho giá thành hàng dệt may không những không hạ mà còn cao hơn của đối thủ. Điều này làm cho hàng hoá của ta khó có thể cạnh tranh. 18
♦ Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do: + Thứ nhất là, số lượng hạn ngạch Việt Nam được hưởng còn rất thấp so với nhiều nước chỉ bằng 5% của Trung Quốc và 10 - 20% của các nước ASEAN. Số mặt hàng bị hạn chế bằng hạn ngạch lớn hơn so với các nước khác của Vịêt Nam là 29 nhóm trong khi đó của Thái Lan là 20 nhóm, của Singapore là 8 nhóm. + Thứ hai là, do hàng của ta không rẻ bằng hàng hoá của nước khác như Trung Quốc, bên cạnh đó mẫu mã của họ lại phong phú hơn hàng của ta nhiều. Khách hàng yêu cầu thay đổi mẫu mã trong khi đó các các doanh nghiệp, nhà sản xuất lại không thay đổi được mẫu mã thành ra họ không mua nữa. Nhà thiết kế Việt Nam cũng chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển của thời trang công nghiệp nên sản phẩm chủ yếu của ta xuất sang EU tập trung ở một số sản phẩm truyền thống còn những sản phẩm yêu cầu kỹ thuật cao đang còn bị bỏ trống hạn ngạch được cấp. Thực tế cho thấy còn nhiều chủng loại mặt hàng có hạn ngạch nhưng hiện nay vẫn chưa có doanh nghiệp nào sản xuất, đó là những mặt hàng yêu cầu phải có trang thiết bị kỹ thuật cao, công nhân lành nghề mà các doanh nghiệp Việt Nam chưa đáp ứng được. + Thứ ba là, chi phí vận chuyển các sản phẩm dệt may của Việt Nam sang thị trương EU khá lớn điều đó làm tăng chi phí sản xuất, giảm khả năng cạnh tranh của hàng dệt may Việt Nam. + Thứ tư là, các doanh nghiệp Việt Nam có quá ít thông tin về thị trường, về các đối tác nước ngoài mà họ hợp tác sản xuất. Do ít thông tin nên các doanh nghiẹp không thể tiếp 19