Đề tài nghiên cứu ô nhiễm không khí do giao thông đường phố ở Hà Nội

Chia sẻ: Nguyên Hoàng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

174
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu ô nhiễm không khí do giao thông đường phố ở Hà Nội là kết quả thu được từ trắc quan bằng Trạm không khí tự động di động nhằm cung cấp những thông tin về nguyên nhân cũng như tác hại của việc ô nhiễm không khí tại Hà Nội. Trong nghiên cứu cũng sẽ đưa ra các số liệu thống kê hữu ích cho việc nghiên cứu về ô nhiễm không khí do giao thông.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài nghiên cứu ô nhiễm không khí do giao thông đường phố ở Hà Nội

¤ nhiÔm kh«ng khÝ do giao th«ng ®−êng phè ë Hμ Néi KÕt qu¶ thu ®−îc tõ quan tr¾c b»ng Tr¹m kh«ng khÝ tù ®éng di ®éng Ph¹m Ngäc §¨ng, Ph¹m Ngäc Hång, NguyÔn Xu©n Tïng, §Æng V¨n §am ¤ nhiÔm kh«ng khÝ ë TP. Hµ Néi còng nh− ë nhiÒu thµnh phè kh¸c ë ViÖt Nam, do c¸c nguån th¶i « nhiÔm chÝnh lµ: nguån th¶i tõ ho¹t ®éng c«ng nghiÖp, ho¹t ®éng giao th«ng vËn t¶i, ho¹t ®éng x©y dùng vµ sinh ho¹t cña nh©n d©n ®« thÞ (®un nÊu), trong ®ã « nhiÔm kh«ng khÝ do ho¹t ®éng cña giao th«ng lµ rÊt lín, g©y « nhiÔm kh«ng khÝ trÇm träng ®èi víi c¸c khu d©n c− xung quanh, ®Æc biÖt lµ « nhiÔm bôi. Trong 10 n¨m trë l¹i ®©y sè l−îng xe « t«, xe m¸y ë Hµ Néi t¨ng lªn rÊt nhanh. Tæng sè « t«, xe t¶i ®¨ng ký ë Hµ Néi mçi n¨m t¨ng lªn kho¶ng 8,5%, n¨m 1996 cã kho¶ng 65.000 xe, n¨m 2004 ®· t¨ng tíi 120.000 xe. L−îng xe m¸y ®¨ng ký ë Hµ Néi mçi n¨m trung b×nh t¨ng 13 - 15%. Tæng sè xe m¸y ë Hµ Néi n¨m 1990 lµ kho¶ng 175.000 xe, n¨m 2000 lµ 1.000.000 xe, vµ n¨m 2004 ®· ®¹t tíi 1.700.000 xe, b×nh qu©n kho¶ng 2 ng−êi d©n ë Hµ Néi (kÓ c¶ trÎ em vµ ng−êi giµ) cã 1 xe m¸y. §Ó c¶i thiÖn chÊt l−îng kh«ng khÝ Hµ Néi, b¶o vÖ søc kháe cña céng ®ång cÇn ph¶i kiÓm so¸t chÆt chÏ « nhiÔm kh«ng khÝ do giao th«ng vËn t¶i g©y ra, tr−íc hÕt lµ ph¶i tiÕn hµnh quan tr¾c, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc tÕ vÒ møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng ë Hµ Néi, t×m ra c¸c nguyªn nh©n g©y « nhiÔm chñ yÕu ë c¸c ®−êng phè, quy luËt biÕn thiªn « nhiÔm theo thêi gian vµ kh«ng gian, ®Ó ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p hîp lý nh»m c¶i thiÖn chÊt l−îng kh«ng khÝ ë Hµ Néi. N¨m 2002 Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng (MONRE) ®· cÊp vèn cho Trung t©m Kü thuËt M«i tr−êng §« thÞ vµ Khu c«ng nghiÖp (CEETIA), §¹i häc X©y dùng Hµ Néi, ®Ó mua 1 tr¹m di ®éng quan tr¾c chÊt l−îng kh«ng khÝ tù ®éng, hiÖn ®¹i. Tr¹m nµy do h·ng ThiÕt bÞ NhiÖt - M«i tr−êng TEI (Thermo - Environmental Instrument Inc.) cña n−íc Mü (USA) s¶n xuÊt víi c¸c khèi (blocks) thiÕt bÞ nh− sau (b¶ng 1): B¶ng 1. TÝnh n¨ng kü thuËt cña thiÕt bÞ ®o cña Tr¹m Module ph©n tÝch khÝ O3 D¶i ®o : 0-1 ppm vµ 1-200ppm; Ng−ìng ®o : 1ppb; §¬n vÞ ®o : ppm; Model: 49C §é tr−ît ®iÓm 0 : 2ppb/tuÇn; §é tr−ît thang ®o : 1%/th¸ng Module ph©n tÝch khÝ D¶i ®o : 0-50 ppb , 0-20ppm; Ng−ìng ®o : 0,5 ppb; §¬n vÞ ®o : ppm NO-NO2-NOx §é tr−ît ®iÓm 0 : 0,5 ppb/ngµy; §é tr−ît thang ®o : 1%/ngµy Model : 42C D¶i ®o : 0-100 ppm Module ph©n tÝch khÝ Ng−ìng ®o : 0.4ppb; §¬n vÞ ®o : ppm SO2; Model : 43C §é tr−ît ®iÓm 0 : 1 ppb/ngµy; §é tr−ît thang ®o : 1%/ngµy D¶i ®o : 0-5 ppm to 1-10 000ppm; Ng−ìng ®o : 0.04ppm; Module ph©n tÝch khÝ §¬n vÞ ®o : ppm; §é tr−ît ®iÓm 0 : 0.1ppm/ngµy; CO; Model : 48C §é tr−ît thang ®o : 1%/ngµy §o bôi dïng tia bªta D¶i ®o : 0-10000 μg/m3 - Model FH-62 Thermo- Ng−ìng ®o : 4 μg/m3; §Çu lÊy mÉu: PM10 Andersen Model : 146C Bé chuÈn ®a khÝ Model: 111 Bé ph¸t khÝ Zero Model 8816 Bé thu thËp vµ xö lý vµ truyÒn sè liÖu 1. H−íng giã; 2. Tèc ®é giã; 3. NhiÖt ®é/§é Èm ; 4. Bøc x¹ mÆt trêi Tr¹m quan tr¾c khÝ t−îng : 5. ¸p xuÊt khÝ quyÓn
Ch−¬ng tr×nh Hîp t¸c M«i tr−êng Mü - ¸ (US-AEP) ®· tµi trî cho Trung t©m Kü thuËt M«i tr−êng §« thÞ vµ Khu c«ng nghiÖp (CEETIA), §¹i häc X©y dùng Hµ Néi, kinh phÝ ®Ó tiÕn hµnh quan tr¾c « nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng Hµ Néi b»ng Tr¹m quan tr¾c di ®éng nµy. I. Môc ®Ých cña c¸c ®ît quan tr¾c - §¸nh gi¸ thùc chÊt møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng t¹i c¸c ®iÓm quan tr¾c so víi tiªu chuÈn chÊt l−îng kh«ng khÝ; - §o l−êng l−u l−îng dßng xe ®Ó ®¸nh gi¸ tû lÖ sè l−îng xe m¸y, xe « t« nhá vµ xe « t« lín - xe t¶i trong dßng xe giao th«ng ë Hµ Néi; - §¸nh gi¸ nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm trong kh«ng khÝ biÕn thiªn theo giê trong ngµy, quan hÖ gi÷a « nhiÔm kh«ng khÝ vµ l−u l−îng dßng xe còng nh− biÕn thiªn cña nã theo c¸c ngµy trong tuÇn (c¸c ngµy lµm viÖc vµ c¸c ngµy nghØ). - §¸nh gi¸ ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè khÝ hËu ®èi víi biÕn thiªn cña « nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng. II. Thêi gian vµ tÇn suÊt quan tr¾c §ît 1 quan tr¾c ®−îc tiÕn hµnh liªn tôc trong 2 tuÇn lÔ, tõ ngµy 15 ®Õn ngµy 29 th¸ng 11 (mïa ®«ng) n¨m 2004. §ît 2 quan tr¾c ®−îc tiÕn hµnh tõ ngµy 6 ®Õn 19 th¸ng 6 n¨m 2005 (mïa hÌ). TÇn suÊt quan tr¾c ®−îc thùc hiÖn lµ 24 giê/24 giê trong ngµy, mçi giê trong ngµy lÊy 1 lÇn sè liÖu kÕt qu¶ ®o l−êng. III. Ph©n lo¹i xe vµ ®Õm xe §Õm xe tõng giê mét vµ ph©n lo¹i xe thµnh c¸c lo¹i nh− sau : - Xe « t« lo¹i lín, xe kh¸ch cã sè chç ngåi ≥ 24 vµ xe t¶i ≥ 1,5 tÊn : (xe/h) - Xe « t« lo¹i trung b×nh, xe kh¸ch vµ taxi cã sè chç ngåi 12 - 24 vµ xe t¶i < 1,5 tÊn: (xe/h) - Xe « t« lo¹i nhá (xe taxi cã sè chç ngåi < 12 chç) : (xe/h) - Xe m¸y (m«t«) : (xe/h) IV. Lùa chän ®Þa ®iÓm quan tr¾c §Þa ®iÓm ®−îc lùa chän ®Ó quan tr¾c « nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng lµ 1 ®iÓm n»m bªn ®−êng Gi¶i Phãng, c¸ch ga Gi¸p B¸t kho¶ng 200m, ®©y lµ cöa ngâ chÝnh tõ phÝa Nam ®i vµo thµnh phè Hµ Néi. Lý do lùa chän ®Þa ®iÓm quan tr¾c nµy lµ : - §©y lµ mét ®−êng giao th«ng lín, ®−êng 2 chiÒu, cã l−u l−îng dßng xe lín, d©n c− hai bªn ®−êng ®«ng ®óc; - Trong khu vùc kh«ng cã c¸c ho¹t ®éng x©y dùng, ë t−¬ng ®èi xa khu c«ng nghiÖp, cã nghÜa lµ « nhiÔm kh«ng khÝ ë ®©y chñ yÕu do ho¹t ®éng giao th«ng - vËn t¶i g©y ra; - §iÓm ®o nµy c¸ch tr¹m quan tr¾c chÊt l−îng kh«ng khÝ tù ®éng cè ®Þnh ®Æt t¹i CEETIA kho¶ng h¬n 1km, nªn cã thÓ so s¸nh møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng vµ « nhiÔm kh«ng khÝ khu d©n c− ë cïng 1 khu vùc; - Cã ®iÒu kiÖn ®Æt tr¹m quan tr¾c kh«ng khÝ di ®éng bªn c¹nh ®−êng mµ kh«ng g©y trë ng¹i ®èi víi giao th«ng; - Trôc ®−êng Gi¶i Phãng theo h−íng B¾c - Nam. V× vËy xe quan tr¾c ®−îc ®Æt t¹i mÐp phÝa T©y cña ®−êng, ®¶m b¶o giã thæi lu«n lu«n ®−a « nhiÔm giao th«ng vÒ phÝa xe quan tr¾c. 2
VÞ trÝ ®Æt Tr¹m quan tr¾c di ®éng c¹nh ®−êng Gi¶i Phãng ThiÕt bÞ chñ yÕu cña Tr¹m quan tr¾c di ®éng Quan tr¾c bôi vμ tiÕng ån b»ng thiÕt bÞ x¸ch tay 3
V. KÕt qu¶ quan tr¾c 5.1. KÕt qu¶ quan tr¾c vÒ diÔn biÕn l−u l−îng dßng xe 14000 12000 Xe m¸y 10000 ¤t« c¸c lo¹i 8000 6000 4000 2000 0 giê 01h 02h 03h 04h 05h 06h 07h 08h 09h 10h 11h 12h 13h 14h 15h 16h 17h 18h 19h 20h 21h 22h 23h 24h H×nh 1 : DiÔn biÕn l−u l−îng dßng xe trung b×nh theo giê cña tõng lo¹i xe (xe/giê) trong c¸c ngµy lµm viÖc trong 2 tuÇn (th¸ng 11-2004) Xe/giê 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Giê 01h 02h 03h 04h 05h 06h 07h 08h 09h 10h 11h 12h 13h 14h 15h 16h 17h 18h 19h 20h 21h 22h 23h 24h Xe m¸y Tæng «t« c¸c lo¹i H×nh 2 : DiÔn biÕn l−u l−îng dßng xe theo giê cña c¸c ngµy lµm viÖc (xe/giê) trong 14 ngµy ®o (th¸ng 6 - 2005) 5.2. KÕt qu¶ ®o tiÕng ån giao th«ng dBA 90 85 80 75 TCVN (ban ngµy) 70 65 60 TCVN (®ªm khuya) 55 50 Giê Trêi n¾ng Trêi m−a Chñ nhËt H×nh 3 : So s¸nh diÔn biÕn tiÕng ån theo giê gi÷a c¸c ngµy lµm viÖc - trêi n¾ng, ngµy lµm viÖc - trêi m−a vµ ngµy chñ nhËt - trêi n¾ng (th¸ng 11 - 2004) 4
5.3. KÕt qu¶ quan tr¾c vÒ c¸c chÊt « nhiÔm trong kh«ng khÝ giao th«ng D−íi ®©y lµ c¸c biÓu ®å diÔn biÕn nång ®é c¸c th«ng sè « nhiÔm kh«ng khÝ ®−îc thiÕt lËp tõ kÕt qu¶ ®o l−êng. Hourly average for 14 day Hourly average for rest day 400 Hourly average for work-day sunny Hourly average for work-day - rainny 350 300 PM10 (μg/m ) 3 250 200 150 100 50 US EPA (TB ngµy) = 150 μg/m3 0 Giê 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 H×nh 4. DiÔn biÕn nång ®é PM10 (μg/m3) trung b×nh theo giê cña 14 ngµy ®o vµ c¸c ngµy ®Æc tr−ng cho ngµy nghØ, ngµy lµm viÖc Hourly average for 14 day Hourly average for rest day 200 Hourly average for work-day - sunny Hourly average for work-day - rainny 150 SO2 (μg/m ) 3 100 TCVN (TB giê) = 500 μg/m3 50 TCVN (TB ngµy) = 300 μg/m3 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 Giê H×nh 5. DiÔn biÕn nång ®é SO2 (μg/m3) trung b×nh theo giê cña 14 ngµy ®o vµ c¸c ngµy ®Æc tr−ng cho ngµy nghØ, ngµy lµm viÖc Hourly average for 14 day Hourly average for rest day 160 Hourly average for work-day - sunny Hourly average for work-day - rainny 140 120 NO2 ( g/m3) 100 80 60 40 TCVN (TB giê) = 400 μg/m3 20 TCVN (TB ngµy) = 100 μg/m3 Giê 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 H×nh 6. DiÔn biÕn nång ®é NO2 (μg/m3) trung b×nh giê cña 14 ngµy ®o vµ c¸c ngµy ®Æc tr−ng cho ngµy nghØ, ngµy lµm viÖc 5
Hourly average for 14 day Hourly average for rest day 5000 Hourly average for work-day - sunny Hourly average for work-day - rainny 4900 4800 CO (μg/m ) 4700 TCVN (TB giê) = 40.000 μg/m3 TCVN (TB ngµy) = 5.000 μg/m3 3 4600 4500 4400 4300 4200 4100 Giê 4000 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 H×nh 7. DiÔn biÕn nång ®é CO (μg/m3) trung b×nh giê cña 14 ngµy ®o vµ c¸c ngµy ®Æc tr−ng cho ngµy nghØ, ngµy lµm viÖc Hourly average for 14 day Hourly average for rest day 160 Hourly average for work-day - sunny Hourly average for work-day - rainny 140 120 O3 (ug/m3) 100 80 60 40 20 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 Giê H×nh 8. DiÔn biÕn nång ®é O3 (μg/m3) trung b×nh theo giê cña 14 ngµy ®o vµ c¸c ngµy ®Æc tr−ng cho ngµy nghØ, ngµy lµm viÖc μg/m3 US EPA standard (TB 3 th¸ng) : 1,5 μg/m3 1.0 TCVN (TB ngµy) : 5,0 μg/m3 0.9 0.8 0.7 0.6 0.5 0.4 0.3 0.2 0.1 0.0 07h 08h 09h 10h 11h 12h 13h 14h 15h 16h 17h 18h 19h 20h 21h 22h 23h 24h 01h 02h 03h 04h 05h 06h Hour Ngµy 12/6/05 Ngµy 13/06/05 Ngµy 14/06/05 H×nh 9. DiÔn biÕn nång ®é ch× trong 3 ngµy ®o 6
5.4. Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ quan tr¾c 1. NhËn xÐt vÒ kÕt qu¶ quan tr¾c vÒ l−u l−îng dßng xe - Trong 14 ngµy quan tr¾c l−u l−îng dßng xe c¸c ngµy xÊp xØ nhau. Tæng l−u l−îng dßng xe (bao gåm xe m¸y vµ c¸c lo¹i xe «t«) thÊp nhÊt lµ 159.233 xe/ngµy vµ cao nhÊt lµ 182.007 xe/ngµy, trong ®ã tæng l−îng xe m¸y chiÕm kho¶ng 87 - 87,6%. - Trong mçi ngµy l−u l−îng dßng xe cã 2 giê cao ®iÓm lµ 9 giê s¸ng vµ 19 giê chiÒu ®èi víi xe m¸y vµ 10 giê s¸ng vµ 16 - 17 giê chiÒu ®èi víi c¸c lo¹i xe «t«. Trong c¸c giê cao ®iÓm (9 giê s¸ng) l−u l−îng dßng xe m¸y ®¹t tíi 13.000 - 14.000 xe/h, trong giê cao ®iÓm cña «t« (10 giê s¸ng) l−u l−îng dßng xe «t« c¸c lo¹i ®¹t tíi 1650 - 1750 xe/h. - Trong c¸c giê ban ®ªm (tõ 1 giê ®Õn 5 giê s¸ng) tæng l−u l−îng dßng xe t−¬ng ®èi nhá, vµo kho¶ng 600 - 1400 xe/h, trong ®ã tû lÖ xe «t« c¸c lo¹i cao h¬n c¸c giê ban ngµy vµ vµo kho¶ng 20 - 26%. - DiÔn biÕn l−u l−îng dßng xe gi÷a c¸c ngµy lµm viÖc vµ c¸c ngµy nghØ trong tuÇn t−¬ng tù nh− nhau c¶ vÒ sè l−îng xe/h, xe/ngµy còng nh− qui luËt diÔn biÕn. Tuy vËy giê cùc ®¹i dßng xe trong thêi gian buæi chiÒu c¸c ngµy nghØ lµ 18 giê, kh«ng ph¶i lµ 19 giê nh− c¸c ngµy lµm viÖc. Vµo c¸c giê ban ®ªm (tõ 1 - 5 giê s¸ng) l−u l−îng dßng xe cña c¸c ngµy nghØ trong tuÇn nhiÒu h¬n l−u l−îng dßng xe cña c¸c ngµy lµm viÖc trong tuÇn kho¶ng 12 - 13%. 2. NhËn xÐt vÒ møc ån giao th«ng - DiÔn biÕn møc ån giao th«ng cña c¸c ngµy lµm viÖc còng nh− ngµy nghØ trong tuÇn t−¬ng tù nhau. - Trong mét ngµy møc ån t−¬ng ®−¬ng cao nhÊt th−êng x¶y ra trong kho¶ng thêi gian tõ 8 - 10 giê s¸ng vµ biÕn thiªn trong kho¶ng 78,6 - 79,6 dBA, møc ån trong c¸c giê ban ngµy vµ ban tèi (tõ 6 giê ®Õn 22 giê) ®Òu v−ît qui ®Þnh cña TCVN ®èi víi khu th−¬ng m¹i, dÞch vô tèi ®a lµ 70 dBA, vµo c¸c thêi ®iÓm cã tiÕng cßi xe buýt, xe t¶i th× møc ån vät lªn tíi trªn 100 dBA. - §ªm khuya (tõ 23 giê ®Õn 5 giê s¸ng) møc ån cña ngµy nghØ th−êng cao h¬n c¸c ngµy lµm viÖc trong tuÇn. Møc ån trong c¸c giê ®ªm khuya biÕn thiªn trong kho¶ng 70 - 76 dBA, ®Òu v−ît qui ®Þnh cña TCVN ®èi víi khu th−¬ng m¹i vµ dÞch vô tèi ®a lµ 55 dBA. 3. ¤ nhiÔm kh«ng khÝ xung quanh giao th«ng a. VÒ nång ®é bôi mÞn PM10 DiÔn biÕn nång ®é bôi mÞn PM10 trong c¸c ngµy quan tr¾c cã qui luËt chung lµ trong thêi gian ban ngµy lín h¬n thêi gian ban ®ªm nhiÒu lÇn, trung b×nh nång ®é PM10 trong c¸c giê ban ngµy ®¹t tíi 300 - 350 μg/m3, vÒ ban ®ªm nång ®é PM10 chØ kho¶ng 85 - 100 μg/m3. N−íc ta ch−a cã tiªu chuÈn vÒ bôi PM10, ë n−íc ngoµi còng chØ cã tiªu chuÈn PM10 trung b×nh ngµy, trung b×nh quÝ hay trung b×nh n¨m, kh«ng cã tiªu chuÈn PM10 trung b×nh giê. NÕu so víi trÞ sè tiªu chuÈn trung b×nh ngµy cña US EPA (150 μg/m3) th× tõ 7 giê s¸ng ®Õn 17 giê chiÒu nång ®é PM10 ®Òu v−ît trÞ sè tiªu chuÈn cho phÐp tõ 1,3 ®Õn 2,3 lÇn. Së dÜ nång ®é PM10 tõ 7 giê ®Õn 17 giê rÊt lín cã lÏ lµ do trong thêi gian nµy l−u l−îng dßng xe rÊt lín th¶i ra nhiÒu bôi, ®ång thêi ®é Èm kh«ng khÝ nhá, bôi mÆt ®−êng bay lªn nhiÒu. DiÔn biÕn nång ®é bôi 7
PM10 trong c¸c ngµy lµm viÖc vµ c¸c ngµy nghØ trong tuÇn t−¬ng tù xÊp xØ nh− nhau (h×nh 4). Nh−ng nång ®é bôi PM10 trong c¸c ngµy n¾ng vµ c¸c ngµy m−a kh¸c nhau rÊt lín, trong c¸c giê ban ngµy tÝnh trung b×nh nång ®é PM10 trong c¸c ngµy m−a gi¶m tíi 53%, tÝnh trung b×nh c¶ ngµy gi¶m 45%. b. VÒ nång ®é khÝ SO2 DiÔn biÕn nång ®é khÝ SO2 kh«ng gièng nh− bôi PM10, gi÷a ban ngµy vµ ban ®ªm, gi÷a ngµy lµm viÖc vµ ngµy nghØ kh¸c nhau kh«ng ®¸ng kÓ. Nång ®é SO2 trong ngµy n¾ng lín h¬n ngµy m−a, cã nghÜa lµ m−a cã t¸c dông lµm gi¶m « nhiÔm SO2. Nã kh«ng phô thuéc vµo diÔn biÕn cña l−u l−îng luång xe. Cã lÏ nguån th¶i SO2 tõ giao th«ng rÊt nhá, mµ SO2 chñ yÕu lµ do s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp ®èt nhiªn liÖu cã chøa l−u huúnh ph¸t th¶i ra. Nång ®é khÝ SO2 t−¬ng ®èi nhá, so víi trÞ sè tiªu chuÈn trung b×nh giê theo TCVN (500 μg/m3) th× nã nhá h¬n kho¶ng 2 - 2,5 lÇn. c. VÒ nång ®é khÝ NO2 T−¬ng tù nh− khÝ SO2, diÔn biÕn nång ®é khÝ NO2 theo giê trong ngµy hÇu nh− kh«ng biÕn ®æi, kh«ng phô thuéc vµo l−u l−îng dßng xe, còng nh− kh«ng phô thuéc vµo biÕn thiªn nhiÖt ®é, ®é Èm trong ngµy. Nh×n chung nång ®é NO2 trong c¸c ngµy n¾ng lín h¬n ngµy m−a, cã nghÜa lµ m−a cã t¸c dông gi¶m « nhiÔm NO2. So víi trÞ sè trung b×nh giê (400 μg/m3) theo TCVN th× nång ®é NO2 thÊp h¬n kho¶ng 3 lÇn. d. VÒ nång ®é khÝ CO BiÕn thiªn trong ngµy cña nång ®é khÝ CO ng−îc l¹i víi biÕn thiªn PM10, trong c¸c giê gi÷a tr−a (tõ 9 giê ®Õn 16 giê) nång ®é CO nhá h¬n c¸c giê kh¸c trong ngµy. Sù kh¸c nhau vÒ nång ®é khÝ CO gi÷a c¸c ngµy lµm viÖc, ngµy nghØ còng nh− ngµy n¾ng hay ngµy m−a kh«ng cã qui luËt râ rµng. Nh×n chung, nång ®é khÝ CO cßn nhá h¬n trÞ sè tiªu chuÈn cho phÐp nhiÒu lÇn. e. VÒ nång ®é khÝ O3 Nång ®é khÝ O3 ban ®ªm vµ ban ngµy t−¬ng tù nh− nhau, tuy r»ng vµo kho¶ng 12 - 13 giê tr−a nång ®é O3 th−êng ®¹t trÞ sè cao nhÊt. So víi trÞ sè tiªu chuÈn trung b×nh giê cho phÐp (200 μg/m3) theo TCVN th× nång ®é O3 thÊp h¬n 2 - 3 lÇn. Kh«ng cã sù kh¸c biÖt râ rµng vÒ nång ®é O3 gi÷a c¸c ngµy lµm viÖc, ngµy nghØ còng nh− gi÷a ngµy m−a vµ ngµy n¾ng. f. VÒ sè giê vµ sè ngµy cã nång ®é chÊt « nhiÔm v−ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp Dùa vµo kÕt qu¶ ®o l−êng nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm so víi trÞ sè tiªu chuÈn cho phÐp, chóng t«i thèng kª ®−îc sè ngµy cã gi¸ trÞ nång ®é trung b×nh vµ sè giê cã nång ®é v−ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp trong 14 ngµy, cho ë b¶ng d−íi ®©y (b¶ng 2). 8
B¶ng 2. Tû lÖ thêi gian trong 14 ngµy ®o cã nång ®é chÊt « nhiÔm v−ît qu¸ trÞ sè tiªu chuÈn cho phÐp Sè Tiªu ngµy, Tæng sè ChØ STT chuÈn Gi¸ trÞ giê ngµy (giê) Tû lÖ tiªu xÐt v−ît xÐt TC 1 PM10 TB ngµy USEPA 150 μg/m3 11 14 78.6% TB giê - - - - - TB ngµy TCVN 300 μg/m3 0 14 0% 2 SO2 TB giê TCVN 500 μg/m3 0 336 0% TB ngµy TCVN 100 μg/m3 10 14 71.4% 3 NOx TB giê TCVN 400 μg/m3 0 336 0% TB ngµy TCVN 40000 μg/m3 0 14 0% 4 CO TB giê TCVN 5000 μg/m 3 0 336 0% TB ngµy TCVN 60 μg/m3 7 14 50% 5 O3 TB giê TCVN 200 μg/m3 1 336 0.29% Tõ sè liÖu ë b¶ng 2 trªn ta thÊy : - T¹i ®iÓm quan tr¾c nµy, m«i tr−êng kh«ng khÝ ®· bÞ « nhiÔm PM10 rÊt nÆng, 78,6% sè ngµy ®o cã nång ®é PM10 v−ît trÞ sè tiªu chuÈn cho phÐp (11 ngµy), 3 ngµy cã nång ®é PM10 thÊp h¬n trÞ sè tiªu chuÈn cho phÐp chÝnh lµ 3 ngµy m−a, cã nghÜa lµ 100% sè ngµy t¹nh n¾ng ®Òu cã nång ®é PM10 v−ît trÞ sè tiªu chuÈn cho phÐp. - T¹i ®Þa ®iÓm quan tr¾c nµy, ®· cã 50% sè ngµy ®o, m«i tr−êng kh«ng khÝ cã nång ®é trung b×nh ngµy khÝ NO2 vµ O3 v−ît qu¸ trÞ sè tiªu chuÈn cho phÐp, tuy r»ng nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm nµy chØ v−ît trÞ sè tiªu chuÈn cho phÐp kho¶ng 20 - 40%. Nh−ng xÐt theo trÞ sè trung b×nh giê th× nång ®é khÝ NO2 kh«ng cã giê nµo (0%) v−ît qu¸ trÞ sè tiªu chuÈn cho phÐp vµ nång ®é khÝ O3 chØ cã 0,29% sè giê v−ît qu¸ trÞ sè tiªu chuÈn cho phÐp. - T¹i ®Þa ®iÓm quan tr¾c nµy m«i tr−êng kh«ng khÝ kh«ng cã giê nµo, ngµy nµo bÞ « nhiÔm khÝ SO2 vµ CO. g) So s¸nh nång ®é bôi l¬ löng TSP víi PM10 T−¬ng tù nh− PM10, nång ®é bôi l¬ löng trong kh«ng khÝ ë ®©y lín h¬n trÞ sè tiªu chuÈn cho phÐp kho¶ng 1,5 – 3 lÇn so víi tiªu chuÈn ViÖt Nam. Trong c¸c ngµy 24, 25 vµ 28 th¸ng 11 n¨m 2004 song song víi ®o bôi mÞn PM10 b»ng Tr¹m quan tr¾c kh«ng khÝ tù ®éng di ®éng, chóng t«i tiÕn hµnh ®ång thêi 24 giê/ 24 giê ®o tæng bôi l¬ löng TSP, b»ng thiÕt bÞ x¸ch tay. D−íi ®©y lµ b¶ng so s¸nh nång ®é trung b×nh ngµy cña bôi mÞn (PM10) vµ tæng bôi l¬ löng (TSP), μg/m3 : 9
Ngµy 24/11/04 Ngµy 25/11/04 Ngµy 28/11/04 TT Th«ng sè bôi kh«ng m−a m−a nhá kh«ng m−a 1 Bôi mÞn (PM10) 166,08 140,51 168,10 2 Tæng bôi l¬ löng (TSP) 439,33 307,96 445,50 3 Tû lÖ (PM10/TSP) 100% 37,80 45,46 37,73 Tõ sè liÖu ®o l−êng thùc tÕ trªn, cã thÓ rót ra kÕt luËn lµ trong c¸c ngµy trêi kh«ng m−a, nång ®é bôi mÞn PM10 chØ chiÕm kho¶ng 37% trong nång ®é tæng bôi l¬ löng TSP, cßn trong c¸c ngµy m−a, nång ®é PM10 chiÕm kho¶ng 45% nång ®é tæng bôi l¬ löng TSP. Nguyªn nh©n trong ngµy m−a nång ®é bôi PM10 chiÕm tû lÖ cao h¬n cã lÏ do m−a lµm l¾ng ®äng c¸c h¹t bôi cã ®−êng kÝnh to nhiÒu h¬n. h. VÒ nång ®é Ch× (Pb) Tõ sè liÖu cña h×nh 9 ta thÊy nång ®é ch× trong kh«ng khÝ giao th«ng kh«ng æn ®Þnh trong ngµy, trÞ sè trung b×nh giê thay ®æi tõ 0,21 - 0,924 μg/m3. TrÞ sè trung b×nh ngµy tõ 0,381 - 0,471 μg/m3. Cã nghÜa lµ nång ®é ch× trong kh«ng khÝ giao th«ng, nhá h¬n TCVN còng nh− tiªu chuÈn cña US EPA. Chóng t«i còng ®· lÊy mÉu bôi ®Êt trªn mÆt ®−êng vµ ph©n tÝch thÊy nång ®é ch× trong bôi ®Êt lµ : mÉu bôi ®Êt ®−êng ngµy 13/6 cã hµm l−îng ch× lµ 77,13 mg/m3 ®Êt vµ mÉu bôi ®Êt ®−êng ngµy 14/6 cã hµm l−îng ch× lµ 105,92 mg/m3 ®Êt. VI. So s¸nh kÕt qu¶ quan tr¾c gi÷a ®ît I vμ ®ît II 1. VÒ ®iÒu kiÖn khÝ hËu Nh− ë phÇn trªn ®· tr×nh bµy, quan tr¾c ®ît I ®−îc tiÕn hµnh trong th¸ng 11 n¨m 2004 (mïa ®«ng), quan tr¾c ®ît II ®−îc tiÕn hµnh tõ ngµy 6 ®Õn hÕt ngµy 19 th¸ng 6 n¨m 2005 (mïa hÌ), cho nªn nhiÖt ®é kh«ng khÝ hoµn toµn kh¸c nhau. Trong ®ît I, nhiÖt ®é biÕn thiªn tõ 14,3oC ®Õn 23,1oC, trong ®ît II, nhiÖt ®é biÕn thiªn tõ 27,5oC ®Õn 35oC. Nh−ng ®é Èm t−¬ng ®èi vµ tèc ®é giã gi÷a 2 ®ît quan tr¾c kh¸c nhau kh«ng ®¸ng kÓ, ®é Èm biÕn thiªn tõ kho¶ng 50 - 84% vµ tèc ®é giã biÕn thiªn kho¶ng 1 - 2 m/s. 2. VÒ l−u l−îng dßng xe Nh×n chung qui luËt biÕn thiªn l−u l−îng dßng xe cña ®ît I vµ ®ît II quan tr¾c t−¬ng tù nh− nhau. Tû lÖ sè xe m¸y trªn tæng sè xe trong dßng xe lµ rÊt lín, tõ 87 - 88,7% trong c¸c giê ban ngµy vµ 72,8 - 79% trong c¸c giê ®ªm khuya (1 - 5 giê s¸ng). Trong c¸c ngµy lµm viÖc l−u l−îng dßng xe lín h¬n c¸c ngµy nghØ kho¶ng 10%. So s¸nh gi÷a ®ît I vµ ®ît II quan tr¾c, l−u l−îng dßng xe cã sù kh¸c nhau lµ : - Trong c¸c ngµy lµm viÖc giê cao ®iÓm buæi chiÒu ®èi víi ®ît I (mïa ®«ng) x¶y ra vµo 17 giê chiÒu, cßn ®èi víi ®ît II (mïa hÌ) x¶y ra lóc 19 giê chiÒu, cßn giê cao ®iÓm buæi s¸ng ®èi víi ®ît I x¶y ra vµo kho¶ng 8 giê s¸ng, ®èi víi ®ît II x¶y ra vµo kho¶ng 9 giê s¸ng. - Trong c¸c ngµy nghØ giê cao ®iÓm buæi chiÒu x¶y ra lóc 17 giê ®èi víi ®ît I (mïa ®«ng) vµ ®èi víi ®ît II (mïa hÌ) x¶y ra lóc 18 giê; giê cao ®iÓm buæi s¸ng trong mïa ®«ng x¶y ra lóc 8 giê vµ trong mïa hÌ x¶y ra lóc 9 giê. 10
Nh− vËy nãi chung giê cao ®iÓm l−u l−îng dßng xe x¶y ra trong mïa hÌ chËm h¬n mïa ®«ng kho¶ng 1 giê. 3. VÒ nång ®é bôi PM10 Qui luËt biÕn thiªn nång ®é bôi PM10 theo giê trong ngµy ë ®ît I vµ ®ît II quan tr¾c t−¬ng tù nh− nhau. Nång ®é bôi PM10 trong ngµy m−a gi¶m ®i rÊt râ rÖt. Trong ®iÒu kiÖn mïa ®«ng, m−a nhá, nång ®é bôi PM10 gi¶m tõ 39 - 49%, trong ®iÒu kiÖn mïa hÌ (m−a rµo) nång ®é bôi gi¶m tõ 45 - 53% (lín h¬n mïa ®«ng). Nång ®é bôi ban ngµy lín h¬n ban ®ªm. Nång ®é bôi PM10 trong thêi gian ban ®ªm cña ®ît I vµ ®ît II quan tr¾c t−¬ng tù nh− nhau vµ dao ®éng trong kho¶ng 80 - 100 μg/m3. Nh−ng trong thêi gian ban ngµy, nång ®é bôi PM10 trong ®ît II (mïa hÌ) lín h¬n ®ît I kho¶ng 30%, cã nghÜa lµ mïa hÌ bôi lín h¬n mïa ®«ng. 4. VÒ c¸c khÝ « nhiÔm SO2, NO2, CO vµ O3 Nh×n chung, nång ®é trung b×nh ngµy, còng nh− nång ®é trung b×nh giê ®èi víi c¸c khÝ NOx, CO vµ O3 cña ®ît quan tr¾c I (mïa ®«ng) ®Òu lín h¬n ®ît quan tr¾c II (mïa hÌ), ng−îc l¹i nång ®é SO2 trong ®ît quan tr¾c II (mïa hÌ) l¹i lín h¬n ®¹t quan tr¾c I (mïa ®«ng). KÕt qu¶ quan tr¾c SO2, NO2, CO vµ O3 trong 2 ®ît ®Òu thÓ hiÖn sù kh¸c nhau gi÷a ngµy lµm viÖc vµ ngµy nghØ trong tuÇn kh«ng ®¸ng kÓ, nh−ng ¶nh h−ëng cña m−a ®Òu lµm gi¶m « nhiÔm c¸c khÝ nµy. VII. So s¸nh chÊt l−îng kh«ng khÝ ë ®−êng gi¶i phãng vμ ë tr¹m CEETIA §iÓm quan tr¾c kh«ng khÝ cña Tr¹m di ®éng c¸ch mÆt ®Êt kho¶ng 7m. Gi÷a ®iÓm quan tr¾c ë ®−êng Gi¶i Phãng vµ Tr¹m quan tr¾c kh«ng khÝ ®Æt t¹i CEETIA kh«ng xa (chØ kho¶ng 1km). §iÓm quan tr¾c t¹i CEETIA ®Æt trªn m¸i tÇng 3, c¸ch mÆt ®Êt lµ kho¶ng 15m, phÝa §«ng vµ §«ng B¾c lµ ph−êng B¸ch Khoa, phÝa Nam lµ ph−êng §ång T©m, phÝa B¾c lµ Tr−êng §¹i häc B¸ch Khoa, phÝa T©y lµ Tr−êng §¹i häc X©y dùng. H−íng giã chÝnh ë Hµ Néi trong mïa hÌ lµ Nam, §«ng Nam vµ §«ng, h−íng giã chÝnh mïa ®«ng lµ §«ng B¾c, §«ng vµ §«ng Nam, do ®ã kh«ng khÝ t¹i Tr¹m quan tr¾c CEETIA cã thÓ ®¹i diÖn cho kh«ng khÝ khu d©n c− t¹i ®©y. Chóng t«i ®· thèng kª vµ ph©n tÝch kÕt qu¶ quan tr¾c tõng giê mét ®èi víi c¸c th«ng sè « nhiÔm PM10, SO2, NOx, CO vµ O3 cña Tr¹m quan tr¾c kh«ng khÝ tù ®éng cè ®Þnh (®Æt t¹i CEETIA) vµ Tr¹m quan tr¾c tù ®éng di ®éng (®Æt t¹i ®−êng Gi¶i Phãng). Tõ sè liÖu quan tr¾c ta thiÕt lËp ®−îc c¸c biÓu ®å diÔn biÕn trong 14 ngµy ®o cña c¸c th«ng sè « nhiÔm ë Tr¹m CEETIA vµ ®−êng Gi¶i Phãng nh− sau ®©y (h×nh 10 - 13). 11
250 Daily average for 14 day at Giai Phong Road Daily average for 14 day at CEETIA 200 PM10 (ug/m3) US EPA Standard 150 100 CEETIA/§−êng GP = 0,702 50 0 10/6/05 11/6/05 12/6/05 13/6/05 14/6/05 15/6/05 16/6/05 17/6/05 18/6/05 19/6/05 6/6/05 7/6/05 8/6/05 9/6/05 N M N N N N N N N M M N N N Ngµy ®o/®Æc ®IÓm thêi tiÕt H×nh 10. DiÔn biÕn nång ®é PM10 (μg/m3) trung b×nh theo gi¸ trÞ TB ngµy cña 14 ngµy ®o (N - ngµy n¾ng, M - ngµy m−a) 180 160 Daily average for 14 day at Giai Phong Road Daily average for 14 day at CEETIA 140 SO2 (ug/m3) 120 100 80 60 40 TCVN (TB ngµy) = 300 μg/m3 CEETIA/§−êng GP = 0,824 20 0 6/6/05 7/6/05 8/6/05 9/6/05 10/6/05 11/6/05 12/6/05 13/6/05 14/6/05 15/6/05 16/6/05 17/6/05 18/6/05 19/6/05 N M N N N N N N N M M N N N Ngµy ®o / ®Æc ®IÓm thêi tiÕt H×nh 11. DiÔn biÕn nång ®é SO2 (μg/m3) trung b×nh theo gi¸ trÞ TB ngµy cña 14 ngµy ®o (N - ngµy n¾ng, M - ngµy m−a) 160 Daily average for 14 day at Giai Phong Road Daily average for 14 day at CEETIA 140 NOx (ug/m3) 120 TCVN (TB ngµy) 100 80 60 40 CEETIA/§−êng GP = 0,733 20 0 6/6/05 7/6/05 8/6/05 9/6/05 10/6/05 11/6/05 12/6/05 13/6/05 14/6/05 15/6/05 16/6/05 17/6/05 18/6/05 19/6/05 N M N N N N N N N M M N N N Ngµy ®o / ®Æc ®IÓm thêi tiÕt H×nh 12. DiÔn biÕn nång ®é NO2 (μg/m3) trung b×nh theo gi¸ trÞ TB ngµy cña 14 ngµy ®o (N - ngµy n¾ng, M - ngµy m−a) 12
6000 Daily average for 14 day at Giai Phong Road Daily average for 14 day at CEETIA 5000 TCVN (TB ngµy) CO (μg/m ) 4000 3 3000 2000 CEETIA/§−êng GP = 0,622 1000 Ngµy ®o / ®Æc ®iªm thêi tiÕt 0 6/6/05 7/6/05 8/6/05 9/6/05 10/6/05 11/6/05 12/6/05 13/6/05 14/6/05 15/6/05 16/6/05 17/6/05 18/6/05 19/6/05 N M N N N N N N N M M N N N H×nh 13. DiÔn biÕn nång ®é CO (μg/m3) trung b×nh theo gi¸ trÞ TB ngµy cña 14 ngµy ®o (N - ngµy n¾ng, M - ngµy m−a) • NhËn xÐt : XÐt c¸c h×nh 10 - 13 ta cã mét sè nhËn xÐt so s¸nh chÊt l−îng kh«ng khÝ gi÷a ®iÓm ®o ë ®−êng Gi¶i Phãng (« nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng) vµ ®iÓm ®o ë CEETIA (« nhiÔm kh«ng khÝ khu d©n c−) nh− sau : - Qui luËt diÔn biÕn nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm PM10, SO2, NO2, CO trong 14 ngµy ®o gi÷a hai ®iÓm ®o t−¬ng tù nh− nhau (h×nh d¹ng ®−êng biÓu diÔn t−¬ng tù nhau). - Nång ®é PM10 NO2 vµ SO2 trong c¸c ngµy m−a gi¶m ®i râ rÖt (h×nh 10, h×nh 12) cßn ¶nh h−ëng cña m−a ®èi víi c¸c khÝ « nhiÔm CO th× Ýt h¬n. - Nång ®é trung b×nh ngµy cña tÊt c¶ c¸c chÊt « nhiÔm PM10, SO2, NO2, CO ë ®iÓm ®o CEETIA (khu d©n c−) ®Òu nhá h¬n ë ®iÓm ®o ®−êng Gi¶i Phãng (kh«ng khÝ giao th«ng). Cã nghÜa lµ m«i tr−êng kh«ng khÝ c¹nh ®−êng giao th«ng bÞ « nhiÔm h¬n c¸c khu d©n c− xa ®−êng giao th«ng. - So s¸nh nång ®é trung b×nh ngµy cña c¸c chÊt « nhiÔm ë ®iÓm ®o CEETIA víi ®iÓm ®o trªn ®−êng Gi¶i Phãng cô thÓ lµ : ®èi víi nång ®é bôi PM10 b»ng 70,2%, ®èi víi nång ®é SO2 = 82,4%, ®èi víi nång ®é NO2 = 73,3% vµ ®èi víi nång ®é CO = 62,2%. VIII. KÕt luËn Trªn c¬ së kÕt qu¶ quan tr¾c ®· x¸c ®Þnh ®−îc : Qui luËt diÔn biÕn l−u l−îng dßng xe theo thêi gian; §¸nh gi¸ ®−îc møc ®é « nhiÔm vµ qui luËt diÔn biÕn theo thêi gian cña bôi PM10 TSP, c¸c khÝ SO2, NO2, CO, O3 vµ Ch× (Pb) vµ tiÕng ån trong kh«ng khÝ bªn c¹nh ®−êng Gi¶i Phãng. ¶nh h−ëng cña m−a lµm thay ®æi nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm trong kh«ng khÝ; So s¸nh møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng vµ møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ ë ®iÓm d©n c− xa ®−êng giao th«ng. So s¸nh møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ trong ®iÒu kiÖn mïa ®«ng vµ mïa hÌ. C¸c kÕt qu¶ quan tr¾c nµy rÊt cã Ých, cung cÊp c¸c c¬ së d÷ liÖu quan träng ®Ó x©y dùng ch−¬ng tr×nh qu¶n lý chÊt l−îng kh«ng khÝ giao th«ng cña Hµ Néi, còng nh− cung cÊp c¸c th«ng tin quan träng ®Ó n©ng cao nhËn thøc cña céng ®ång d©n c− vÒ « nhiÔm kh«ng khÝ giao th«ng. Thay mÆt cho tËp thÓ c¸n bé cña Trung t©m CEETIA, chóng t«i xin bµy tá lßng c¶m ¬n ch©n thµnh ®èi víi Ch−¬ng tr×nh Hîp t¸c M«i tr−êng Mü - ¸ t¹i Hµ Néi (US-AEP) còng nh− C¬ quan Ph¸t triÓn quèc tÕ cña Hoa Kú (USAID). 13