Đề tài “Đánh giá tác động của các chính sách xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam ”

Chia sẻ: Dangthi Thu | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

2.263
lượt xem 951
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghèo đói là một trong những vấn đề nan giải mà mọi quốc gia trên thế giới đặc biệt là những quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam đều phải quan tâm và tìm cách giải quyết.Việc tấn công vào nghèo đói là một nhiệm vụ không kém phần quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của nước ta. Đại Hội VII của Đảng đã xác định xoá đói giảm nghèo là một trong `những chương trình kinh tế xã hội vừa cấp bách trước mắt vừa cơ bản lâu dài. Đồng thời việc xoá đói giảm nghèo đòi...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài “Đánh giá tác động của các chính sách xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam ”

BÁO CÁO TỐT NGHIỆP Đề tài “Đánh giá tác động của các chính sách xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam ”
MỤC LỤC Phần I: MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 3 Phần II: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................................... 5 Phần III CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ................................................................. 5 3.2.2 Xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam ........................................................................... 10 Trong những năm qua, tỷ lệ người nghèo ở nước ta có xu hướng giảm rõ rệt. Năm 2009 tỷ lệ nghèo chung cho cả nước là khoảng 11%. .............................................................. 10 Có sự khác biệt giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng kinh tế. .............................. 10 Tiếp tục có nhiều chính sách, tập trung nguồn lực hỗ trợ giảm nghèo ............................ 10 Bảng: Tỷ lệ nghèo chung phân theo thành thị, nông thôn và phân theo vùng (%) ........... 11
Phần I: MỞ ĐẦU 1.1 Tính cấp thiết của đề tài Nghèo đói là một trong những vấn đề nan giải mà mọi quốc gia trên thế giới đặc biệt là những quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam đều phải quan tâm và tìm cách giải quyết.Việc tấn công vào nghèo đói là một nhiệm vụ không kém phần quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của nước ta. Đại Hội VII của Đảng đã xác định xoá đói giảm nghèo là một trong `những chương trình kinh tế xã hội vừa cấp bách trước mắt vừa cơ bản lâu dài. Đồng thời việc xoá đói giảm nghèo đòi hỏi cũng phải có những chính sách thích hợp thì mới đạt được hiệu quả. Những chính sách mà nhà nước đưa ra không những góp phần xóa đói giảm nghèo mà còn góp phần phát triển các ngành kinh tế, cải thiện đời sống người nghèo để giúp họ thoát khỏi cảnh nghèo đói. Khi Việt Nam chuyển sang kinh tế thị trường định hướng XHCN, công tác giảm nghèo là một nhiệm vụ cấp thiết hơn bao giờ hết và những chính sách của nhà nước càng có ý nghĩa nhiều hơn nữa đối với công tác giảm nghèo. Trong những năm qua, Việt Nam được thế giới chú ý bởi những công tác giảm nghèo và nâng cao mức sống của người dân. Nhưng hiệu quả của công tác xóa đói giảm nghèo ở nước ta như thế nào? Tác động của nó ra sao? Để trả lời những câu hỏi trên, chúng tôi quyết định chọn và nghiên cứu đề tài: “Đánh giá tác động của các chính sách xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam ” 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu chung Tìm hiểu, phân tích, đánh giá tác động của các chính sách xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam. 1.2.2 Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về các chính sách xóa đói giảm nghèo. - Đánh giá, tìm hiểu tác động của các chính sách xóa đói giảm nghèo. - Rút ra các bài học kinh nghiệm, đề xuất các ý kiến để hoàn thiện các chính sách xóa đói giảm nghèo ở nước ta. 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối với đề tài này thì đối tượng cần nghiên cứu là các chính sách xóa đói giảm nghèo trong nông thôn và các tác động của các chính sách đó. 1.3.2 Phạm vi nghiên cứu - Không gian: đề tài được tiến hành nghiên cứu, tìm hiểu trên đất nước Việt Nam. - Thời gian: Tập trung nghiên cứu giai đoạn 2006 – 2010 , ngoài ra còn tham khảo thêm thông tin giai đoan 2001-2005 và các giai đoạn trước
Phần II: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1 Phương pháp thu thập thông tin 2.1.1 Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp Các số liệu thứ cấp được thu thập ở các báo cáo, các công trình nghiên cứu đã công bố của các cá nhân, tổ chức liên quan. Tìm hiểu tác động của các chính sách xóa đói giảm nghèo đã và đang được triển khai qua các trang web, sách báo…để thấy được các tác động của các chính sách đó. 2.1.2 Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp Tiến hành trao đổi thảo luận, thu thập ý kiến của các thầy cô giáo, bạn bè và những người hiểu biết vấn đề liên quan. 2.2 Phương pháp phân tích, xử lý thông tin Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, thống kê so sánh để thấy những tác động của các chính sách trong phạm vi thời gian nghiên cứu. Phần III CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 3.1 Cơ sở lý luận 3.1.1 Các khái niệm cơ bản a. Khái niệm nghèo nghèo là tình trạng một bộ phận dân cư không được hưởng và thõa mãn những nhu cầu cơ bản của con người đã được xã hội thừa nhận tùy theo trình đọ phát triển kinh tế và phong tục tập quán của địa phương. Nghèo được định nghĩa dựa vào hoàn cảnh xã hội của cá nhân, nghèo không chỉ đơn giản là mức thu nhập thấp mà còn thiếu thốn trong việc tiếp cận dịch vụ, như giáo dục, văn hóa, thuốc men, không chỉ thiếu tiền mặt, thiếu những
điều kiện tốt hơn cho cuộc sống mà còn thiếu thể chế kinh tế thị trường hiệu quả, trong đó có các thị trường đất đai, vốn và lao động cũng như các thể chế nhà nước được cải thiện có trách nhiệm giải trình và vận hành trong khuôn khổ pháp lý minh bạch cũng như một môi trường kinh doanh thuận lợi. Mức nghèo còn là tình trạng đe dọa bị mất những phẩm chất quý giá, đó là lòng tin và lòng tự trọng. Việt Nam đã thừa nhận định nghĩa chung về đói nghèo do Hội nghị chống đói nghèo khu vực Châu Á - Thái Bình Dương do ESCAP tổ chức tại Băng Cốc, Thái Lan tháng 9/1993: nghèo là tình trạng một bộ phận dân cư không được hưởng và thỏa mãn các nhu cầu cơ bản của con người mà những nhu cầu này đã được xã hội thừa nhận tuỳ theo trình độ phát triển kinh tế - xã hội và phong tục tập quán của địa phương. Để hiểu rõ hơn thì nghèo đói được chia ra thành: + Nghèo tuyệt đối: là tình trạng một bộ phận dân cư không được hưởng và thoả mãn những nhu cầu cơ bản của con người mà những nhu cầu này đã được xã hội thừa nhận tuỳ theo trình độ phát triển kinh tế và phong tục tập quán của địa phương. + Nghèo tương đối: là tình trạng một bộ phận dân cư sống dưới mức trung bình của cộng đồng. b. Chuẩn nghèo Định nghĩa chuẩn nghèo: Là một tiêu chuẩn để đo mức độ nghèo của các hộ dân, là căn cứ cho các hỗ trợ về chính sách cho hộ đó. Chuẩn nghèo ở mỗi quốc gia là khác nhau. Ở Việt Nam nghèo đói được phân theo chuẩn nghèo quốc gia, nghĩa là dựa vào thu nhập bình quân khẩu/tháng. Do vậy, từ năm 1993 đến cuối năm 2005, Chính phủ Việt Nam đã bốn lần nâng mức chuẩn nghèo. Ngày 27/9/2001 Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 143/2001/QĐ-TTg trong đó phê duyệt "Chương trình mục tiêu quốc gia xóa đói và giảm nghèo giai đoạn 2001-2005", những hộ gia đình có thu nhập bình quân đầu người ở khu vực nông thôn miền núi và hải đảo từ
80.000 đồng/người/tháng (960.000 đồng/người/năm) trở xuống là hộ nghèo, ở khu vực nông thôn đồng bằng những hộ gia đình có thu nhập bình quân đầu người từ 100.000 đồng/người/tháng (1.200.000 đồng/người/năm) trở xuống là hộ nghèo, ở khu vực thành thị những hộ có thu nhập bình quân đầu người từ 150.000 đồng/người/tháng (1.800.000 đồng/người/năm) trở xuống là hộ nghèo. Theo Quyết định số 170/2005/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 8 tháng 7 năm 2005 về việc ban hành chuẩn nghèo áp dụng cho giai đoạn 2006-2010 thì ở khu vực nông thôn những hộ có mức thu nhập bình quân từ 200.000 đồng/người/tháng (2.400.000 đồng/người/năm)trở xuống là hộ nghèo, ở khu vực thành thị những hộ có thu nhập bình quân từ 260.000 đồng/người/tháng (dưới 3.120.000 đồng/người/năm) trở xuống là hộ nghèo. Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội cho biết, mức chuẩn nghèo giai đoạn 2006-2010 do Chính phủ ban hành năm 2005 đã không còn phù hợp nữa do biến động kinh tế và chỉ số giá tiêu dùng đã tăng hơn 40% so với thời điểm ban hành. Vì vậy, Bộ đã đề xuất phương án điều chỉnh chuẩn nghèo áp dụng cho năm 2010 như sau: Khu vực nông thôn là những hộ có mức thu nhập bình quân từ 300.000 đồng/người/tháng (dưới 3,6 triệu đồng/người/năm) trở xuống là hộ nghèo; Khu vực thành thị là những hộ có mức thu nhập bình quân từ 390.000 đồng/người/tháng (dưới 4.680.000 đồng/người/năm) trở xuống là hộ nghèo. Dự kiến, theo điều chỉnh chuẩn nghèo này, tỉ lệ hộ nghèo cả nước sẽ là khoảng 16- 17%, tương ứng với 3,2-3,4 triệu hộ nghèo. 3.2 Cơ sở thực tiễn 3.2.1 Kinh nghiệm quốc tế về giải quyết vấn đề đói nghèo 3.2.1.1 Giải quyết đói nghèo ở Thái Lan Đối với Thái Lan tỉ lệ nghèo là 30% dân số trong thập kỷ 80 đến năm 1996 giảm xuống còn 3% (13 triệu người) bởi chính phủ Thái Lan thực hiện một số biện pháp sau:
- Đối với người nghèo Chính phủ cho vay bằng hiện vật để sản xuất, cho vay vật tư giá rẻ, chất lượng tốt. - Thu mua các sản phẩm ngũ cốc rẻ, Ngân hàng cho nông dân vay vốn với lãi suất thấp (3% năm) và cho nông dân dùng thóc để thế chấp. Khi thóc được giá người dân bán thóc và hoàn vốn cho Ngân hàng. - Chính phủ Thái Lan áp dụng mô hình gắn liền chính sách phát triển quốc gia với phát triển nông thôn. Thông qua việc phát triển nông thôn xây dựng những xí nghiệp ở làng quê nghèo, phát triển mô hình kinh doanh vừa và nhỏ, mở rộng các trung tâm dạy nghề ở nông thôn để giảm tỉ lệ thất nghiệp. - Chính phủ Thái Lan còn ban hành chính sách cải cách ruộng đất, qua đó người dân có quyền làm chủ ruộng đất. Nhà nước tạo điều kiện cho nông dân mở rộng quy mô, hướng nông dân đi theo con đường sản xuất hàng hoá. 3.2.1.2 Giải quyết đói nghèo ở Trung Quốc Trung Quốc là một nước đông dân nhất thế giới và có khoảng 250 triệu người nghèo. Theo thống kê của Trung Quốc thì tỉ lệ đói nghèo chiếm khoảng 8,8% dân số (số liệu của FAO,1990). Ngay từ những năm 1980 Chính phủ đã đưa ra chương trình xoá đói giảm nghèo với những bước đi phù hợp, đến những năm 1990 số nghèo còn 125 triệu, đến năm 1995 còn 65 triệu. Trong khi tập trung phát triển kinh tế thì Trung Quốc đã dành lượng lớn nhân lực, nguyên liệu và nguồn tài chính cho người nghèo để giải quyết vấn đề nghèo đói. Chính phủ Trung Quốc chủ trương phát triển ngành công nghiệp địa phương như: phát triển công nghiệp nông thôn góp phần chuyển dịch từ lao động động nông nghiệp sang lao động động công nghệp. Riêng vùng sâu vùng xa Chính phủ Trung Quốc chủ trương kết hợp khai thác tổng hợp nông nghiệp, đầu tư cơ sở hạ tầng, phát tiển ngành nghề của địa phương, phòng chốn dịch bệnh, phổ cập giáo dục, nâng cao trình đọ văn hoá,trình độ kỹ thuật cho người lo động, khống chế mức tăng dân số, khai thác hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường sinh thái.
Ngoài ra còn có chính sách tín dụng cho hộ nghèo vay vốn với lãi suất thấp, thực hiện ưu đãi về thuế, tín dụng, tăng đầu tư, khuyến khích các tổ chức xã hội giúp đỡ các vùng nghèo, phổ biến kinh nghiệm từng vùng rồi nhân rộng với phương châm “bà con giúp đỡ lẫn nhau”. Trung Quốc đã tiến hành nhiều biện pháp để dảm bảo tất cả những người lao động động đều có việc làm với 1 hệ thống giúp người lao động đều có việc làm. Trung Quốc đã áp dụng chính sách kết hợp với những văn phòng giới thiệu việc làm với 1 hệ thống giúp người lao động động có được việc làm . Cung cấp những dịch vụ tư vấn về công việc, vấn đề phát triển nông nghiệp và nông thôn được chính phủ Trung quốc ưu tiên thực hiện. Trung Quốc đã đặt ra những chương trình thí điểm nhằm chuyển giao công nghệ và ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào các vùng nông thôn và Trung Quốc đã thu được kết quả to lớn, sản xuất ngày càng phát triển. 3.2.1.3 Giải quyết vấn đề nghèo đói ở Ấn Độ Ấn Độ là một nước có số người nghèo nhiều nhất thế giới và có khoảng 420 triệu người ở tình trạng đói nghèo, chiếm 55% dân số của cả nước. Ấn Độ đưa ra vấn đề phát triển toàn diện nhằm khơi dậy tiềm năng ở nông thôn, áp dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, tăng nhanh năng suất vật nuôi cây trồng đi liền vói nó là phát triển công nghiệp nông thôn. Với các chương trình phát triển nông nghiệp đạt được kết quả cao đã đưa Ấn Độ từ một nước phải nhập khẩu lương thực trở thành một nước có thể tự cung cấp lương thực cho nhân dân cả nước. Các vấn đề này đã được thể hiện ngay trong các kế hoạch ngắn hạn và dài hạn với mục tiêu nâng cao chất lượng cuộc sống về mặt kinh tế văn hoá và xã hội 3.2.1.4 Giải quyết vấn đề nghèo đói ở Nhật Bản Nhật Bản đã vươn lên là một nước cường quốc kinh tế, đời sống nhân dân được nâng cao nhờ áp dụng một số biện pháp xoá đói giảm nghèo sau: - Thực hiện quá trình dân chủ hoá sau chiến tranh nhằm tạo lập một nền kinh tế thị trường bao gồm nhiều chủ thể, có sự bình đẳng tương đối trong sản xuất kinh doanh, thực hiện dân chủ hoá lao động động.
- Xoá bỏ cơ sở gây ra sự phân hoá giàu nghèo, tạo lập mặt bằng bình đẳng hơn cho xã hội. Đối với tài sản và đất đai thực hiện mục tiêu “ruộng đất cho dân cày”. - Can thiệp mạnh mẽ của nhà nước vào nền kinh tế thị trường, đảm bảo sự phát triểm mục tiêu ưu tiên. - Tập trung cao cho phát triển kinh tế, làm cơ sở để cải tạo, hỗ trợ cuộc sống cho người nghèo, giảm phân hoá giàu nghèo và tạo nên sự can bằng trong xã hội. - Thực hiện chính sách cùng hưởng lợi từ tăng trưởng kinh tế. - Thực hiện đánh thuế thu nhập nhằm giảm bớt chênh lệch trong thu nhập. - Thực hiện các chính sách phúc lợi xã hội như: thông qua hệ thống bảo hiểm rộng lớn trên các lĩnh vực, tương trợ công cụ, dịch vụ, phúc lợi bảo hiểm xã hội…. 3.2.2 Xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam Trong những năm qua, tỷ lệ người nghèo ở nước ta có xu hướng giảm rõ rệt. Năm 2009 tỷ lệ nghèo chung cho cả nước là khoảng 11%. Có sự khác biệt giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng kinh tế. Tiếp tục có nhiều chính sách, tập trung nguồn lực hỗ trợ giảm nghèo
Bảng: Tỷ lệ nghèo chung phân theo thành thị, nông thôn và phân theo vùng (%) 1998 2002 2004 2006 2008 Tỷ lệ nghèo chung 37,4 28,9 19,5 16,0 14,5 Phân theo thành thị, nông thôn Thành thị 9,0 6,6 3,6 3,9 3,3 Nông thôn 44,9 35,6 25,0 20,4 18,7 Phân theo vùng Đồng bằng sông Hồng 30,7 21,5 11,8 8,9 8,0 Trung du và miền núi phía Bắc 64,5 47,9 38,3 32,3 31,6 Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung 42,5 35,7 25,9 22,3 18,4 Tây Nguyên 52,4 51,8 33,1 28,6 24,1 Đông Nam Bộ 7,6 8,2 3,6 3,8 2,3 Đồng bằng sông Cửu Long 36,9 23,4 15,9 10,3 12,3 Nguồn: Tổng cục thống kê
PHẦN IV KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 4.1 Hệ thống hóa chính sách xóa đói giảm nghèo Từ năm 1998, một chiến lược giảm nghèo đã được chính phủ xây dựng là cơ sở hình thành chính sách xóa đói giảm nghèo quốc gia. Cùng với đầu tư phát triển nông nghiệp và nông thôn, chính phủ đã phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia về xóa đói giảm nghèo theo quyết định số 133/1998/QĐ – TTg bao gồm 9 dự án với các nội dung chính đó là: đầu tư cơ sở hạ tầng và sắp xếp lại dân cư; định canh định cư, di dân và kinh tế mới; hỗ trợ vùng đồng bào dân tộc khó khăn ; hướng dẫn cách làm ăn cho người nghèo. Bên cạnh đó chương trình 135 cũng được ra đời nhằm hỗ trợ cho các xã đặc biệt khó khăn phát triển kinh tế xã hội, chú trọng đầu tư cơ sở hạ tầng. Chiến lược xóa đói giảm nghèo 2001 – 2010 với mục đích đầu tư hỗ trợ, tạo điều kiện cho người nghèo có tư liệu và phương tiện sản xuất, dịch vụ, nâng cao thu nhập; tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản và mạng lưới an sinh xã hội; đảm bảo xóa đói giảm nghèo bền vững. Chiến lược này chia làm 2 giai đoạn. - Giai đoạn 2001 – 2005: Chương trình mục tiêu quốc gia bao gồm các chính sách và dự án sau đây: a) Các chính sách hỗ trợ cho người nghèo, hộ nghèo, xã nghèo, bao gồm: hỗ trợ về y tế, về giáo dục, chính sách an sinh xã hội, miễn Thuế sử dụng đất nông nghiệp, trợ giúp đối tượng nghèo về nhà ở, công cụ lao động và đất sản xuất. b) Các dự án hỗ trợ trực tiếp xóa đói giảm nghèo gồm: Nhóm các dự án xóa đói giảm nghèo chung: Dự án Tín dụng cho hộ nghèo vay vấn để phát triển sản xuất, Kinh doanh;
Dự án hướng dẫn người nghèo cách làm ăn, khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư; Dự án Xây dựng mô hình xóa đói giảm nghèo ở các vùng đặc thù (bãi ngang ven biển, vùng cao, biên giới, hải đảo, vùng ATK, vùng sâu đồng bằng sông Cửu Long). Nhóm các dự án xóa đói giảm nghèo cho các xã nghèo (có 25% hộ nghèo trở lên và chưa đủ cơ sở hạ tầng thiết yếu) không thuộc Chương trình 135: Dự án xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu ở các xã nghèo (thủy lợi nhỏ, trường học, trạm y ế, đường dân sinh, điện, nước sinh hoạt, chợ); Dự án hỗ trợ sản xuất và phát triển ngành nghề các xã nghèo; Dự án đào tạo, bồi dưỡng cán bộ làm công tác xóa đói giảm nghèo và cán bộ các xã nghèo; Dự án ổn định Dân di cư và xây dựng kinh tế mới ở các xã nghèo; Dự án định canh, định cư ở các xã nghèo. - Giai đoạn 2006 – 2010: Có 1 chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo, chia làm 3 nhóm chính sách 1. Nhóm chính sách, dự án để tạo điều kiện cho người nghèo phát triển sản xuất, tăng thu nhập a) Chính sách tín dụng ưu đãi hộ nghèo; b) Chính sách để hỗ trợ đất sản xuất cho hộ nghèo dân tộc thiểu số;
c) Dự án khuyến nông - lâm - ngư và hỗ trợ phát triển sản xuất, phát triển ngành nghề; d) Dự án hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng thiết yếu các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo; đ) Dự án dạy nghề cho người nghèo; e) Dự án nhân rộng mô hình giảm nghèo. 2. Nhóm chính sách tạo cơ hội để người nghèo tiếp cận các dịch vụ xã hội: a) Chính sách hỗ trợ về y tế cho người nghèo; b) Chính sách hỗ trợ về giáo dục cho người nghèo; c) Chính sách hỗ trợ hộ nghèo về nhà ở và nước sinh hoạt; d) Chính sách trợ giúp pháp lý cho người nghèo. 3. Nhóm dự án nâng cao năng lực và nhận thức: a) Dự án nâng cao năng lực giảm nghèo (bao gồm đào tạo cán bộ giảm nghèo và hoạt động truyền thông); b) Hoạt động giám sát, đánh giá. 4.2 Tác động của chính sách giảm nghèo 4.2.1 Hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực, giáo dục đào tạo Đào tạo nguồn nhân lực cho nông nghiệp, nông thôn của nước ta trong những năm qua luôn được quan tâm và ngày càng được quan tâm. Đặc biệt việc đào tạo nguồn nhân lực ở vùng nông thôn nghèo. Vì đây là nội dung chủ yếu trong chiến lược xóa đói giảm nghèo của nước ta. Người dân ở các vùng này thường ít được tiếp cận với giáo dục nên mặt bằng dân trí của họ thấp. Từ nguyên nhân này dẫn đến kết quả họ đã nghèo nay càng nghèo hơn khi kinh tế nước ta đang phát triển theo nền kinh tế thị trường. Chính phủ đã có rất nhiều chính sách đề hỗ trợ
phát triển nguồn nhân lực cho các đối tượng nghèo. Các chính sách tác động hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực thực hiện với các nội dung chính sau: - Chính sách giáo dục nâng cao mặt bằng dân trí: Bố trí đủ giáo viên cho các vùng nghèo, vùng đặc biệt khó khăn; hỗ trợ đảm bảo các điều kiện thiết yếu, nhà ở cho giáo viên ở các thôn, bản; xây dựng trường dân tộc nội trú cho các huyện theo hướng liên thông với các cấp học ở huyện (có cả hệ phổ thông trung học nội trú) để đáp ứng nhu cầu đào tạo nguồn cán bộ tại chỗ cho các địa phương nghèo; tăng cường, mở rộng chính sách đào tạo ưu đãi theo hình thức cử tuyển và theo địa chỉ cho học sinh người dân tộc thiểu số, ưu tiên các chuyên ngành nông nghiệp, lâm nghiệp, y tế, kế hoạch hóa gia đình, đào tạo giáo viên thôn bản, trợ giúp pháp lý để nâng cao nhận thức pháp luật. - Tăng cường dạy nghề gắn với tạo việc làm: Đầu tư xây dựng mỗi huyện nghèo một cơ sở dạy nghề tổng hợp được hưởng các chính sách ưu đãi có nhà ở nội trú cho học viên để tổ chức dạy nghề tại chỗ cho lao động nông thôn về sản xuất nông, lâm, ngư, nghiệp, ngành nghề phi nông nghiệp; dạy nghề tập trung để đưa lao động nông thôn đi làm việc tại các doanh nghiệp và xuất khẩu lao động. - Chính sách đào tạo cán bộ tại chỗ: Đào tạo đội ngũ cán bộ chuyên môn, cán bộ y tế, cơ sở cho con em ở các huyện nghèo tại các trường đào tạo của bộ quốc phòng, ưu tiên tuyển chọn quân nhân hoàn thành nghĩa vụ quân sự là người của địa phương để đào tạo, bổ sung cán bộ của địa phương. - Chính sách đào tạo, nâng cao nhân lực cho đội ngũ cán bộ cơ sở: Tổ chức tập huấn, đào tạo ngắn hạn, dài hạn cho đội ngũ cán bộ cơ sở thôn, bản, xã, huyện về kiến thức quản lý kinh tê xã hội; xây dựng và quản lý chương trình dự án; kỹ năng xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch. - Tăng cường nguồn lực thực hiện chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình.
Đẩy mạnh công tác truyền thông, vận động kết hợp cung cấp các dịch vụ kế hoạch hóa gia đình để nâng cao chất lượng dân số của các huyện nghèo. - Chính sách tăng cường và luân chuyển cán bộ tỉnh huyện về xã: Các cán bộ này đảm nhận các cương vị lãnh đạo chủ chốt để tổ chức, triển khai, thực hiện cơ chế, chính sách đối với các huyện nghèo; thực hiện chế độ trợ cấp ban đầu đối với cán bộ thuộc diện luân chuyển; có chế độ tiền lương, phụ cấp và chính sách bổ nhiệm, bố trí công tác sau khi hoàn thành nhiệm vụ. 4.2.2 Hỗ trợ tạo điều kiện cho người nghèo tiếp cận với các dịch vụ cơ bản - Hỗ trợ về y tế Cung cấp dịch vụ y tế nhiều hơn người nghèo, để giảm rủi ro đối với họ. Tính đến năm 2009, trên cả nước có 10 979 cơ sở y tế cấp xã, phường, cơ quan, mạng lưới y tế cộng đồng cũng được phân bố rộng rãi, đảm bảo dịch vụ y tế đến gần với người nghèo nhất. Đội ngũ nhân viên y tế thôn bảo cũng được phát triển và nâng cao. Thực hiện cung cấp thuốc thiết yếu cho các xã miền núi, biên giới hải đảo, vùng sâu vùng xa. Một chính sách thiết thực khác là khám chữa bệnh cho người nghèo và trẻ em dưới 6 tuổi. Được thực hiện từ năm 2002, đến năm 2009 này đã có tới 21 triệu người được thụ hưởng. Tổng kinh phí để mua thẻ bảo hiểm y tế cho người nghèo trong giai đoạn 2005 - 2009 là trên 8.500 tỷ đồng, tiền chữa bệnh cho trẻ dưới 6 tuổi là gần 5.000 tỷ đồng...Năm 2007, khoảng 15 triệu lượt người nghèo được cấp thẻ BHYT và khoảng 90% được khám chữa bệnh miễn phí bằng thẻ. Chính phủ đã thực hiện hỗ trợ về y tế cho người nghèo từ năm 2002 với quyết định 139/2002 QĐ-TTg. Nhìn chung, các địa phương đã thực hiện tốt chính sách khám chữa bệnh cho người nghèo. - Hỗ trợ về giáo dục Chính sách hỗ trợ giáo dục cho người nghèo được thực hiện với các nội dung chính : miễn giảm học phí và các khoản đóng góp xây dựng trường lớp ; hỗ
trợ sách vở cho học sinh nghèo, khuyến khích học sinh vượt khó học giỏi bằng các giải thưởng và các học bổng ; tăng cường cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường dân tộc nội trú để đào tạo cho các cán bộ địa phương ; khuyến khích các tổ chức các nhân tình nguyện tham gia giúp người nghèo nâng cao trình độ học vấn, tổ chức các hình thức giáo dục phù hợp để xóa mù chữ và ngăn tái mù chữ như bổ túc văn hóa, lớp tình thương… Một nội dung khác giúp cho người nghèo tiếp cận dễ dàng hơn với giaoas dục ở cấp cao như cho vay vốn ưu đãi sinh viên ĐH, CĐ thuộc diện hộ nghèo, khó khăn cũng đang mang lại hiệu quả thiết thực. Ngân hàng Chính Sách Xã Hội còn có 597 phòng giao dịch ở các quận huyện và hàng ngàn điểm giao dịch tại các xã, phường. HSSV có thể đến các phòng giao dịch ở quận huyện nơi đang theo học tại các trường ĐH, CĐ để làm thủ tục vay vốn ưu đãi. Năm 2007, 5 triệu lượt học sinh nghèo được miễn giảm học phí, năm học 2007-2008 có hơn 750.000 học sinh, sinh viên đã được vay vốn học tập gần 5.169 tỷ đồng. Trong đó, số hộ nghèo chiếm hơn 14%, hộ cận nghèo là 67%, hộ khó khăn gần 15%. Theo đánh giá của Ngân hàng Chính sách xã hội, sau hai năm thực hiện quyết định 157 của Thủ tướng Chính phủ về tín dụng đào tạo, đối tượng và chính sách ưu đãi được mở rộng hơn, số tiền cho vay của chương trình đã tăng 47 lần so với chín năm trước đó. Số học sinh sinh viên có hoàn cảnh khó khăn được thụ hưởng cũng đã tăng gấp 14 lần. - Hỗ trợ về nhà ở và nước sạch Cung cấp cho người nghèo đặc biệt là dân tộc thiểu số về nhà ở và nước sạch để xóa đói giảm nghèo bền vững. Chính sách hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở, nước sinh hoạt cho đồng bào dân tộc thiểu số. Về nhà ở: Mức giao diện tích đất ở tối thiểu 200 m2 cho mỗi hộ đồng bào sống ở nông thôn. Căn cứ quỹ đất ở và khả năng ngân sách của địa phương. Ngân sách TW hỗ trợ với mức 5 triệu đồng/hộ để làm nhà ở. Căn cứ tình hình và khả năng ngân sách, các địa phương hỗ trợ thêm và huy động sự giúp đỡ của cộng đồng.
Về nước sạch: Đối với các hộ đồng bào dân tộc ở phân tán vùng cao, núi đá, khu vực khó khăn về nguồn nước sinh hoạt thì Ngân sách TW hỗ trợ 0,5 tấn xi măng/ hộ để xây dựng bể chứa nước mưa hoặc hỗ trợ 300.000 đồng/hộ để đào giếng hoặc tạo nguồn nước sinh hoạt. Còn đối với công trình cấp nước sinh hoạt tập trung: ngân sách trung ương hỗ trợ 100% cho các thôn, bản có từ 50% số hộ là đồng bào dân tộc thiểu số trở lên hỗ trợ 50% đối với các thôn, bản có từ 20% đến dưới 50% số hộ đồng bào dân tộc thiểu số. Các địa phương khi xây dựng các công trình cấp nước sinh hoạt tập trung cho đồng bào phải bảo đảm tính bền vững và hiệu quả. Về chính sách hỗ trợ nhà ở cho người nghèo còn được chính phủ thực hiện ở quyết định 167 mới ban hành về xóa nhà tạm cho người nghèo với mức hỗ trợ lớn hơn, qui trình thực hiện công khai minh bạch hơn, trao quyền nhiều hơn và nâng cao trách nhiệm của người dân, giám sát cộng đồng chặt chẽ hơn thực sự là một bước tiến lớn. 4.2.3 Hỗ trợ phát triển sản xuất, kinh tế Chính sách tín dụng ưu đãi : Hình thức vay ưu đãi cho người nghèo có khả năng làm việc nhưng không có vốn sản xuất tạo thu nhập cho mình thoát nghèo. Các hộ gia đình nghèo, thuộc diện chính sách sẽ được hỗ trợ lãi suất tối đa 24 tháng tại Ngân hàng Chính sách xã hội. Thời gian được hưởng ưu đãi từ ngày 1/5 đến hết ngày 31/12/2011. Ngân hàng Chính sách xã hội có sự điều chỉnh về mức lãi suất và hạn mức vay vốn nhằm đáp ứng đầy đủ như cầu về vốn của người nghèo. Lãi suất được điều chỉnh theo hướng thấp hơn so với lãi suất thị trường.
Bảng : Sự biến động về lãi suất tín dụng ưu đãi từ năm 1999 đến nay Đơn vị : %/tháng Lãi suất Thời gian Hộ nghèo Hộ nghèo khu vực III và xã đặc chung biệt khó khăn Từ 01/09/1999 đến 0.7 0.6 31/05/2001 Từ 01/06/2001 đến 0.5 0.45 31/12/2005 Từ 01/01/2006 đến nay 0.65 0.65 Nguồn : Ngân hàng chính sách xã hội Đối với các hộ nghèo thuộc khu vực III và các xã đặc biệt khó khăn, chính phủ quy định mức lãi suất riêng, thường thấp hơn so với lãi suất áp dụng cho hộ nghèo chung. Hiện nay, áp dụng một mức lãi suất thống nhất là 0.65%/tháng. Theo quyết định số 579/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, người nghèo có thể vay vốn tại Ngân hàng Chính sách xã hội với lãi suất 0%, mức hỗ trợ lãi suất cho các đối tượng chính sách sẽ là 4% một năm, tính trên số tiền vay và thời hạn cho vay thực tế tại Ngân hàng Chính sách xã hội thuộc các chương trình có lãi suất đang thực hiện lớn hơn 4%/năm. Ngoài ra, các đối tượng chính sách còn được hỗ trợ toàn bộ lãi suất vay đối với các khoản vay tại ngân hàng thuộc các chương trình có lãi suất đang thực hiện nhỏ hơn hoặc bằng 4% mỗi năm thì được áp dụng lãi suất vay mới 0% một năm). Hạn mức cho vay cũng được điều chỉnh theo hướng tăng thêm về lượng, nhằm đáp ứng đủ nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh của người nghèo. Năm
2005, hạn mức cho vay là 15 triệu đồng, đến năm 2007 đã nâng lên 30 triệu đồng, hiện nay là 50 triệu đồng. Chính sách hỗ trợ đất sản xuất cho các hộ dân tộc thiểu số nghèo: Đối tượng được hưởng chính sách là hộ đồng bào dân tộc thiểu số có hộ khẩu thường trú tại địa phương, là hộ nghèo sinh sống bằng nghề nông, lâm nghiệp chưa có hoặc chưa có đủ đất sản xuất, đất ở và có khó khăn về nhà ở, nước sinh hoạt. Sau 04 năm thực hiện Quyết định trên và rà soát lại đối tượng thụ hưởng, ngày 12/10/2009, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1592/QĐ-TTg về việc tiếp tục thực hiện một số chính sách hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở và nước sinh hoạt đến năm 2010 cho hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo, đời sống khó khăn. Theo đó, Nhà nước tiếp tục thực hiện một số chính sách hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở và nước sinh hoạt đến năm 2010 cho hộ đồng bào dân tộc thiểu số nghèo, đời sống khó khăn để phát triển sản xuất, ổn định và cải thiện cuộc sống. Đối tượng được thụ hưởng chính sách này là hộ đồng bào dân tộc thiểu số theo tiêu chí hộ nghèo hiện hành sinh sống bằng nghề nông, lâm nghiệp chưa có hoặc chưa đủ đất sản xuất; chưa có đất ở, có khó khăn về nhà ở và nước sinh hoạt, chưa được thụ hưởng các chính sách quy định tại Quyết định số 134/204/QĐ-TTg ngày 20/7/2004 của Thủ tướng Chính phủ. Cụ thể: Về hỗ trợ đất sản xuất: định mức đất sản xuất cho mỗi hộ căn cứ theo mức bình quân chung và tuỳ thuộc vào khả năng quỹ đất hiện còn của địa phương, nhưng tối thiểu là 0,25 ha ruộng lúa nước 1 vụ hoặc 0,15 ha ruộng lúa nước 2 vụ hoặc 0,5 ha đất nương, rẫy hoặc 0,5 ha đất nuôi, trồng thuỷ sản. Đối với những hộ chưa đủ đất sản xuất theo định mức trên, chính quyền địa phương căn cứ vào nhu cầu, khả năng lao động, sản xuất của từng hộ để giao phần đất sản xuất còn thiếu cho từng hộ. Mức hỗ trợ từ ngân sách trung ương và vay tín dụng cho mỗi hộ để có đất sản xuất không quá 20 triệu đồng/hộ, trong đó ngân sách trung ương cấp 10 triệu đồng/hộ và được vay tín dụng không quá 10 triệu