ĐỀ TÀI: TỈ GIÁ HỐI ĐOÁI-MỐI QUAN HỆ VỚI CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ VÀ GIẢI PHÁP ĐỂ HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ Ở VIỆT NAM

Chia sẻ: Pham Ngoc Linhdan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:30

Thêm vào BST

Báo xấu

234
lượt xem 107
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đất nước ta hiện nay , đang trong giai đoạn phát triển kinh tế và thúc đầy hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới, việc hoạch định một chính sá`ch tỷ gia 1hối đoái với những giải pháp hữu hiệu để sử dụng công cụ tỷ giá hối đoái một cách phù hợp với quy luật nhằm hỗ trợ tốt cho quá trình hình thành phát triển kinh tế...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: ĐỀ TÀI: TỈ GIÁ HỐI ĐOÁI-MỐI QUAN HỆ VỚI CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ VÀ GIẢI PHÁP ĐỂ HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ Ở VIỆT NAM

BÀI VIẾT ĐỀ TÀI: TỈ GIÁ HỐI ĐOÁI-MỐI QUAN HỆ VỚI CÁN CÂN THANH TOÁN QUỐC TẾ VÀ GIÀI PHÁP ĐỂ HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ Ở VIỆT NAM
§Ò tμi: Tû gi¸ hèi ®o¸i - mèi quan hÖ víi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vμ gi¶i ph¸p ®Ó hoμn thiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ ë ViÖt Nam Lêi më ®Çu §Êt n−íc ta hiÖn nay, ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ vμ thóc ®Èy héi nhËp vμo nÒn kinh tÕ khu vùc vμ thÕ giíi, viÖc ho¹ch ®Þnh mét chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i víi nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó sö dông c«ng cô tû gi¸ hèi ®o¸i mét c¸ch phï hîp víi quy luËt nh»m hç trî tèt cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vμ héi nhËp lμ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng. Cho ®Õn nay ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®Ò tμi tû gi¸ hèi ®o¸i vμ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i, nh−ng trong giai ®o¹n ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt Nam tû gi¸ lu«n lμ vÊn ®Ò míi mÎ,cÇn ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu vμ hoμn thiÖn.V¬Ý viÖc thμnh lËp Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n thμnh phè Hå ChÝ Minh(7/2000), ®¸nh dÊu viÖc ra ®êi thÞ tr−êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò quan träng trong viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô mang tÝnh kinh tÕ nh− viÖc sö dông tÝn phiÕu kho b¹c trong can thiÖp vμo tû gi¸ hèi ®o¸i,vμ tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho nghiÖp vô thÞ tr−êng më ph¸t triÓn... §ång thêi, ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò trong viÖc nghiªn cøu c¬ chÕ, hμnh lang ph¸p lý còng nh− viÖc phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch trong viÖc x©y dùng mét tû gi¸ hèi ®o¸i phï hîp nh»m biÕn nã thμnh mét c«ng cô qu¶n lý nÒn kinh tÕ mét c¸ch tÝch cùc. V× vËy, trªn tinh thÇn võa nghiªn cøu võa häc hái, bμi viÕt nμy tËp trung vμo ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a tû gi¸ hèi ®o¸i vμ c¸n c©n thanh to¸n, ®ång thêi nªu ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoμn thiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi. Bμi viÕt nμy ®−îc kÕt cÊu lμm 4 phÇn: Lý luËn chung vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i. PhÇn I: Tû gi¸ trong mèi liªn hÖ víi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ PhÇn II: PhÇn III: Thùc tr¹ng vμ xu h−íng ph¸t triÓn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ë ViÖt Nam PhÇn IV: Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu cho viÖc hoμn thiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i trong giai ®o¹n tíi
PhÇn I Lý luËn chung vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i I- Tû gi¸ hèi ®o¸i : . Tû gi¸ hèi ®o¸i: 1.1.Kh¸i niÖm Cã thÓ hiªu mét c¸ch ®¬n gi¶n tû gi¸ hèi ®o¸i lμ gi¸ c¶ cña ®ång tiÒn n−íc nμy biÓu hiÖn b»ng ®¬n vÞ tiÒn tÖ n−íc kh¸c. Tû gi¸ hèi ®o¸i lμ møc gi¸ t¹i ®ã hai ®ång tiÒn cã thÓ chuyÓn ®æi cho nhau (®ång tiÒn trong n−íc vμ ngo¹i tÖ). Nh− v©y, tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh lμ sù so s¸nh gi¸ trÞ gi÷a c¸c ®ång tiÒn cña c¸c n−íc víi nhau. Tû gi¸ hèi ®o¸i chiÕm vÞ trÝ chñ chèt trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña mét quèc gia, lμ vÞ trÝ trung t©m trong c¸c diÔn biÕn kinh tÕ vÜ m« biÓu hiÖn mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a nÒn kinh tÕ trong víi c¸c nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia cã quan hÖ mËu dÞch. VÒ h×nh thøc,tû gi¸ hèi ®o¸i lμ gi¸ ®¬n vÞ tiÒn tÖ cña mét n−íc ®−îc biÓu hiÖn b»ng c¸c ®¬n vÞ tiÒn tÖ n−íc ngoμi ;lμ hÖ sè qui ®æi cña ®ång tiÒn nμy sang ®ång tiÒn kh¸c, ®−îc x¸c ®Þnh bëi mèi quan hÖ cung- cÇu trªn thÞ tr−êng. VÒ néi dung,tû gi¸ hèi ®o¸i lμ mét ph¹m trï kinh tÕ b¾t nguån tõ nhu cÇu trao ®æi hμng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh trùc tiÕp tõ tiÒn tÖ, quan hÖ tiÒn tÖ gi÷a c¸c quèc gia. Trong qu¸ tr×nh theo dâi sù vËn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i, c¸c nhμ kinh tÕ ®−a ra hai kh¸i niÖm vÒ tû gi¸ lμ tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa vμ tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ. Chóng ta lÇn l−ît bμn vÒ tõng lo¹i vμ xem xÐt vÒ mèi quan hÖ gi÷a chóng - Tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa: Tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa lμ gi¸ t−¬ng ®èi gi÷a hai ®ång tiÒn, nã ph¶n ¸nh tû lÖ chuyÓn ®æi gi÷a hai ®ång tiÒn vμ ®−îc biÕt ®Õn nhiÒu th«ng qua c¸c thÞ tr−êng tμi chÝnh tiÒn tÖ, c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng... Khi nãi ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a hai n−íc, ng−êi ta th−êng ¸m chØ tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa. -T û gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ: Tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ lμ gi¸ t−¬ng ®èi cña hμng ho¸ ë hai n−íc.Tøc lμ tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ cho chóng ta biÕt tû lÖ mμ dùa vμo ®ã hμng ho¸ cña mét n−íc ®−îc trao ®æi víi hμng ho¸ cña n−íc kh¸c.Tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ ®«i khi ®−îc gäi lμ tû lÖ trao 2
®æi.Tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ ph¶n ¸nh tÝnh c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ vμ ®−îc ®o b»ng tû lÖ so s¸nh mÆt b»ng gi¸ c¶ gi÷a hai quèc gia.Tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ ®èi víi mét lo¹i hμng ho¸ duy nhÊt ®−îc tÝnh bëi c«ng thøc : (Tû gi¸ hèi ®o¸i danh x Gi¸ hμng néi) Tû gi¸ hèi nghÜa ®o¸i thùc = tÕ Gi¸ hμng ngo¹I Tû lÖ trao ®æi gi÷a hμng néi vμ hμng ngo¹i phô thuéc vμo gi¸ hμng ho¸ ®−îc tÝnh b»ng néi tÖ vμ tû gi¸ mμ t¹i ®ã hai ®ång tiÒn ®−îc trao ®æi víi nhau. Tõ c«ng thøc tÝnh tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ cña mét lo¹i hμng ho¸ duy nhÊt,ng−êi ta ®−a ra c«ng thøc tÝnh tû gi¸ hèi ®o¸i cña mét giá hμng ho¸ réng h¬n.Ký hiÖu e lμ tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa ;P lμ møc gi¸ trong n−íc vμ P*lμ møc gi¸ n−íc ngoμi.Khi ®ã tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ ε ®−îc tÝnh bëi c«ng thøc sau: Tû gi¸ hèi Tû gi¸ hèi ®o¸i Tû sè c¸c = x ®o¸i thùc tÕ ε danh nghÜa e møc gi¸ P/P* Tõ c«ng thøc trªn cho thÊy :nÕu tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ cao th× cã nghÜa lμ hμng ngo¹i t−¬ng ®èi rÎ vμ hμng ngo¹i t−¬ng ®èi ®¾t. Ng−îc l¹i, nÕu tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tÕ thÊp th× hμng ngo¹i t−¬ng ®èi ®¾t vμ hμng ngo¹i t−¬ng ®èi rÎ. Ngoμi hai kh¸i niÖm c¬ b¶n trªn vÒ tû gi¸, thùc tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cßn tån t¹i nhiÒu lo¹i tû gi¸ kh¸c nhau.NÕu dùa trªn tiªu thøc lμ ®èi t−îng qu¶n lý th× cã tû gi¸ chÝnh thøc (tû gi¸ ®−îc c«ng bè trªn thÞ tr−êng ®Ó lμm c¬ së cho c¸c ho¹t ®éng giao dÞch...) vμ tû gi¸ thÞ tr−êng (tû gi¸ ®−îc h×nh thμnh th«ng qua c¸c giao dÞch cô thÒ cña c¸c thμnh viªn trªn thÞ tr−êng).NÕu dùa trªn kü thuËt giao dÞch th× c¬ b¶n cã hai lo¹i lμ tû gi¸ mua/b¸n giao ngay vμ tû gi¸ mua /b¸n kú h¹n. II- Vai trß cña tû gi¸ hèi ®o¸i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng: Quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ, ngo¹i giao, gi÷a c¸c n−íc trªn thÕ giíi ®· ph¸t sinh quan hÖ thanh to¸n quèc tÕ. Mçi quèc gia ®Òu cã mét ®ång tiÒn riªng nªn trong giao dÞch quèc tÕ ph¶i chuyÓn ®æi ®ång tiÒn n−íc nμy sang ®ång tiÒn n−íc kh¸c theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh . Nh− vËy, mäi ho¹t ®éng quan hÖ quèc tÕ ®Òu ph¶i th«ng qua tiÒn tÖ vμ tû gi¸ hèi ®o¸i cã vai trß quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ c¶ ®ång tiÒn. §iÒu ®ã ®−îc thÓ hiÖn ë nh÷ng t¸c dông sau: 3
Thø nhÊt lμ vai trß cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®èi víi ngo¹i th−¬ng: tû gi¸ gi÷a ®ång néi tÖ vμ ®ång ngo¹i tÖ lμ quan träng ®èi víi mét quèc gia v× tr−íc tiªn nã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn gi¸ c¶ hμng ho¸ xuÊt nhËp khÈu cña chÝnh quèc gia ®ã.VÝ dô: 1 xe « t« cã gi¸ kh«ng ®æi trªn thÞ tr−êng lμ 30000 USD ®−îc nhËp khÈu,tÝnh t−¬ng ®−¬ng thμnh tiÒn ViÖt Nam lμ 405 triÖu ®ång khi møc tû gi¸ lμ 1USD =13500VND,n h−ng khi tû gi¸ t¨ng lªn ë møc 1USD=14500 th× gi¸ cña chiÕc « t« ®ã tÝnh b»ng tiÒn ViÖt Nam lμ 435 triÖu, dÉn ®Õn viÖc nhËp khÈu lo¹i « t« ®ã gi¶m xuèng.Tõ ®ã cã thÓ rót ra kÕt luËn lμ: NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i cã sù gia t¨ng, cã nghÜa lμ ®ång néi tÖ gi¶m sÏ lμm gi¶m nhËp khÈu,t¨ng xuÊt khÈu,c¸n c©n th−¬ng m¹i thÆng d−.§iÒu ng−îc l¹i còng ®óng, tøc lμ nÕu tû gi¸ hèi ®o¸i cã sù sôt gi¶m (®ång néi tÖ t¨ng gi¸) sÏ lμm gi¶m xuÊt khÈu,t¨ng nhËp khÈu,c¸n c©n th−¬ng m¹i xÊu ®i.Nh− vËy tû gi¸ hèi ®o¸i cã vai trß quyÕt ®Þnh thùc tr¹ng c¸n c©n th−¬ng m¹i cña c¸c quèc gia. Thø hai lμ vai trß cña tû gi¸ hèi ®o¸i víi s¶n l−îng,viÖc lμm, l¹m ph¸t: Tû gi¸ hèi ®o¸i kh«ng chØ quan träng lμ v× t¸c ®éng ®Õn ngo¹i th−¬ng nh− tr×nh bμy ë trªn.Mμ th«ng qua ®ã,tû gi¸ sÏ t¸c ®éng ®Õn c¸c khÝa c¹nh kh¸c cña nÒn kinh tÕ nh− mÆt b»ng gi¸ c¶ trong n−íc,l¹m ph¸t,kh¶ n¨ng s¶n xuÊt,viÖc lμm... Còng theo vÝ dô trªn vμ gi¶ ®Þnh mÆt b»ng gi¸ c¶ thÕ giíi lμ kh«ng ®æi,khi tû gi¸ t¨ng tõ møc 1SD=13500VND (n¨m 1998) lªn møc 1USD= 14500 (n¨m2000) th× kh«ng nh÷ng ¶nh h−ëng ®Õn xuÊt khÈu rßng, mÆt kh¸c, nÕu tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng liªn tôc cã nghÜa lμ ®ång ViÖt Nam liªn tôc mÊt gi¸ th× cã nghÜa lμ l¹m ph¸t gia t¨ng. Bªn c¹nh ®ã, ®èi víi lÜnh vùc s¶n xuÊt, tÝnh c¹nh tranh cña hμng ho¸ trong n−íc t¨ng,s¶n xuÊt ph¸t triÓn,t¹o thªm viÖc lμm,s¶n l−îng quèc gia cã thÓ t¨ng lªn. Ng−îc l¹i th× l¹m ph¸t sÏ gi¶m,kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c lÜnh vùc trong n−íc gi¶m, s¶n l−îng gi¶m, thÊt nghiÖp t¨ng. Thø ba. Tû gi¸ hèi ®o¸i lμ mét c«ng cô qu¶n lý vÜ m« hÕt søc lîi h¹i. V× vËy nªn ChÝnh phñ c¸c n−íc lu«n quan t©m t×m c¸ch ®iÒu chØnh viÖc x¸c ®Þnh tû gi¸ trªn thÞ tr−êng hèi ®o¸i víi ý ®å sö dông nã lμm c«ng cô ®Ó qu¶n lý vμ ®iÒu tiÕt nh÷ng mÊt c©n ®èi lín trong ho¹t ®éng kinh tÕ trong n−íc còng nh− nh÷ng mÊt c©n ®èi trong kinh tÕ ®èi ngo¹i. Tãm l¹i, tû gi¸ hèi ®o¸i cã vai trß quan träng vμo lo¹i bËc nhÊt trong nÒn kinh tÕ më v× sù thay ®æi cña tû gi¸ hèi ®o¸i cã t¸c ®éng ®Õn hai nhãm môc tiªu cña nÒn kinh tÕ lμ môc tiªu c©n b»ng ngo¹i th−¬ng vμ môc tiªu c©n b»ng néi (s¶n l−îng, viÖc lμm,vμ l¹m ph¸t). III- C¸c yÕu tè c¬ b¶n t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i : 4
L¹m ph¸t : Theo thuyÕt ngang søc mua th× tû gi¸ hèi ®o¸i giòa hai ®ång tiÒn sÏ ®−îc ®iÒu chØnh phï hîp víi møc gi¸ c¶ hai n−íc. Ch¼ng h¹n, khi møc l¹m ph¸t trong n−íc cao h¬n møc l¹m ph¸t ë n−íc ngoμi th× nhu cÇu vÒ hμng néi ®Þa gi¶m khiÕn ®ång néi tÖ cã xu h−íng gi¶m gi¸ ®Ó cho hμng néi ®Þa cã thÓ b¸n ®−îc trªn thÞ tr−êng. L·i suÊt : t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ theo thuyÕt ngang b»ng l·i suÊt. ThuyÕt nμy nãi lªn r»ng l·i suÊt thùc gi÷a c¸c n−íc lμ b»ng nhau, sù kh¸c nhau t¹m thêi cña l·i suÊt thùc gi÷a c¸c n−íc ®−îc bï ®¾p bëi sù thay ®æi trong tû gi¸. Khi l·i suÊt trong n−íc t¨ng so víi l·i suÊt n−íc ngoμi sÏ dÉn ®Õn nhu cÇu ®Çu t− b»ng ®ång b¶n tÖ t¨ng, ngo¹i tÖ gi¶m, ®ång b¶n tÖ cã xu h−íng t¨ng gi¸ vμ ng−îc l¹i. N¨ng suÊt lao ®éng : NÕu n¨ng suÊt lao ®éng cña mét n−íc cao h¬n c¸c n−íc kh¸c sÏ lμm cho gi¸ c¶ hμng néi ®Þa rÎ h¬n so víi hμng ngo¹i. Do vËy, nhu cÇu hμng néi ®Þa t¨ng, ®ång néi tÖ cã xu h−íng t¨ng gi¸. T×nh tr¹ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña mét n−íc ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn tû gi¸ th«ng qua quan hÖ cung cÇu. Khi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ thÆng d− lμm cho dù tr÷ ngo¹i tÖ t¨ng, cung ngo¹i tÖ t¨ng. Do ®ã ®ång ngo¹i tÖ cã xu h−íng gi¶m gi¸. Ng−îc l¹i, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ bÞ th©m hôt , nhu cÇu ngo¹i tÖ t¨ng lμm cho ngo¹i tÖ cã xu h−íng t¨ng gi¸. Thay ®æi møc cung tiÒn tÖ: NÕu l−îng cung tiÒn t¨ng, vÒ mÆt dμi h¹n gi¸ c¶ trong n−íc sÏ t¨ng, do ®ã tû gi¸ cã xu h−íng t¨ng lªn, ®ång b¶n tÖ mÊt gi¸ vμ ng−îc l¹i. ThuÕ quan vμ Quota : Khi chÝnh phñ ®−a ra hμng rμo thuÕ quan, sÏ lμm cho nhu cÇu nhËp khÈu gi¶m, dÉn ®Õn cÇu ngo¹i tÖ gi¶m vμ ngo¹i tÖ cã xu h−íng gi¶m gi¸. Sù can thiÖp cña chÝnh phñ trªn thÞ tr−êng hèi ®o¸i : Trong chÕ ®é tû gi¸ th¶ næi cã qu¶n lý, Ng©n hμng Trung −¬ng sÏ can thiÖp trªn thÞ tr−êng ngo¹i hèi khi tû gi¸ biÕn ®éng qu¸ møc ®Ó lμm thay ®æi cung cÇu ngo¹i tÖ. Khi Ng©n hμng Trung −¬ng b¸n ngo¹i tÖ lμm cho cung ngo¹i tÖ trªn thÞ tr−êng t¨ng, tû gi¸ gi¶m. Ng−îc l¹i, khi mua ngo¹i tÖ cÇu ngo¹i tÖ t¨ng, tû gi¸ t¨ng lªn. Nh÷ng sù can thiÖp kh¸c cña chÝnh phñ nh− chÝnh s¸ch ®Çu t− n−íc ngoμi, chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi còng t¸c ®éng ®Õn tû gi¸. IV- ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i . ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i lμ mét hÖ thèng c¸c c«ng cô dïng ®Ó t¸c ®éng vμo cung - cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr−êng tõ ®ã gióp ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i nh»m ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu cÇn thiÕt. 5
VÒ c¬ b¶n, chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i bao gåm hai vÊn ®Ò lín lμ: vÊn ®Ò lùa chän chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i vμ vÊn ®Ò ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i. Chóng ta lÇn l−ît ngiªn c−ó hai vÊn ®Ò nμy. 1. VÊn ®Ò lùa chän chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i: . C¸c chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i: NÕu ®øng trªn tiªu thøc sù ph¸t triÓn cña c¶ hÖ thèng tμi chÝnh thÕ giíi, thùc tÕ ®· cã c¸c chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i nh−: chÕ ®é hèi ®o¸i cè ®Þnh mét c¸ch tù nhiªn theo b¶n vÞ vμng, chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh danh ®Þnh Breton Woods,chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i Gia -mai-ca, chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i b¸n th¶ næi ®Æc tr−ng hiÖn nay... Nh−ng nÕu ®øng trªn tiªu thøc tån t¹i trong nÒn kinh tÕ quèc tÕ, vÒ c¬ b¶n, cã thÓ ph©n chia thμnh ba chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i nh− sau: * ChÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi thuÇn tuý: Lμ mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i mμ trong ®ã tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ ®−îc x¸c ®Þnh vμ vËn ®éng mét c¸ch tù do theo quy luËt thÞ tr−êng, cô thÓ lμ quy luËt cung cÇu trªn thÞ tr−êng ngo¹i tÖ. §Æc tr−ng cña chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i nμy lμ: - Tû gi¸ hèi ®o¸i ®−îc x¸c ®Þnh vμ thay ®æi hoμn toμn phô thuéc vμo t×nh h×nh cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr−êng. - Nhμ n−íc mμ cô thÓ lμ NHTW hoμn toμn kh«ng cã mét cam kÕt nμo vÒ viÖc chØ ®¹o, ®iÒu hμnh tû gi¸ hèi ®o¸i. - Nhμ n−íc mμ cô thÓ lμ NHTW kh«ng cã bÊt cø mét sù can thiÖp trùc tiÕp nμo vμo thÞ tr−êng ngo¹i tÖ(®−¬ng nhiªn vÉn cã nh÷ng can thiÖp gi¸n tiÕp nh»m gi¶m bít nh÷ng biÕn ®éng m¹nh cña tû gi¸ trªn thÞ tr−êng nh»m gi¶m bít nh÷ng t¸c h¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ b»ng c¸c biÖn ph¸p thuÇn tóy nh− tham gia mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr−êng theo gi¸ c¶ do thÞ tr−êng quyÕt ®Þnh víi t− c¸ch nh− mét nhμ kinh doanh giao dÞch b×nh th−êng). * ChÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh: Lμ mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i mμ trong ®ã nhμ n−íc (cô thÓ lμ NHTW) Ên ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång tiÒn cña quèc gia m×nh vμ mét ®ång tiÒn nμo ®ã hoÆc theo mét ræ c¸c ®ång tiÒn nμo ®ã ë mét møc kh«ng ®æi.B»ng c¸ch th−êng xuyªn can thiÖp vμo thÞ tr−êng ngo¹i tÖ ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng mua b¸n l−îng d− cung hay d− cÇu ngo¹i tÖ víi møc tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh ®· c«ng bè.VÝ dô nh− nÕu cung trªn thÞ tr−êng nhá h¬n cÇu ë møc tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh ®ã th× ng©n hμng sÏ ®¶m b¶o b¸n ra mét l−îng ngo¹i tÖ b»ng l−îng d− cÇu vμ ng−îc l¹i.Nh− vËy, NHTW sÏ thùc hiÖn ho¹t ®éng mua b¸n l−îng d− cung hay cÇu ®ã víi t− c¸ch lμ ng−êi mua b¸n cuèi cïng, ng−êi ®iÒu phèi. 6
* ChÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i b¸n th¶ næi (th¶ næi cã qu¶n lý): Lμ mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cã sù kÕt hîp gi÷a hai chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i nãi trªn. Trong ®ã tû gi¸ hèi ®o¸i sÏ tù x¸c ®Þnh trªn thÞ tr−êng theo quy luËt cung cÇu, ChÝnh phñ chØ can thiÖp khi tû gi¸ cã nh÷ng biÕn ®éng m¹nh. C¸ch thøc nμy th−êng thÊy ë c¸c n−íc hiÖn nay lμ x¸c ®Þnh mét møc tû gi¸ hèi ®o¸i chÝnh thøc vμ mét biªn ®é dao ®éng, nÕu tû gi¸ trªn thÞ tr−êng dao ®éng v−ît qu¸ biªn ®é dao ®éng cho phÐp so víi tû gi¸ chÝnh thøc th× can thiÖp cña nhμ n−íc sÏ ®−îc thùc hiÖn ®Ó duy tr× biªn ®é ®ã. NÕu t×nh h×nh kinh tÕ cã nh÷ng biÕn ®éng lín th× møc tû gi¸ hèi ®o¸i còng nh− biªn ®é giao ®éng cho phÐp còng th−êng ®−îc nhμ n−íc x¸c ®Þnh vμ c«ng bè l¹i. Trong chÕ ®é nμy, viÖc can thiÖp dÉn ®Õn nh÷ng biÕn ®éng tû gi¸ trªn thÞ tr−êng phô thuéc vμo viÖc ®¸nh gi¸ cña c¸c nhμ ®iÒu hμnh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« vÒ c¸c biÕn sè, c¸c môc tiªu cña nÒn kinh tÕ. Trªn ®©y lμ ba chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i c¬ b¶n theo quan niÖm chung hiÖn nay trong viÖc ph©n lo¹i chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i. Tuy nhiªn trong thùc tÕ tån t¹i nhiÒu lo¹i chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i kh¸c nhau dùa trªn ba chÕ ®é tû gi¸ c¬ b¶n ®ã. Ch¼ng h¹n trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh th× cßn cã cè ®Þnh theo mét ®ång tiÒn hay mét ræ ®ång tiÒn; cè ®Þnh theo ®ång tiÒn nμy vμ th¶ næi víi ®ång tiÒn kh¸c; cè ®Þnh vÜnh viÔn (chØ thay ®æi khi t×nh h×nh kinh tÕ thay ®æi) hoÆc cè ®Þnh nh−ng nhμ n−íc sÏ ®¸nh gi¸ l¹i møc tûgi¸ cè ®Þnh nμy theo ®Þnh kú... Mét quèc gia cã thÓ thùc thi mét chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh trong mét vμi n¨m,sau ®ã cã thÓ th¶ næi råi trë l¹i cè ®Þnh hay b¸n th¶ næi. Hay nãi mét c¸ch kh¸c,viÖc lùa chän chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i th−êng mang tÝnh "®Þnh kú". Mét vÊn ®Ò cÇn chó ý trong viÖc lùa chän chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i lμ viÖc x¸c ®Þnh tû gi¸ chÝnh thøc cho thÞ tr−êng.Trong chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh hay b¸n th¶ næi, viÖc x¸c ®Þnh mét møc tû gi¸ mang tÝnh chÝnh thøc lμ cÇn thiÕt ®Ó lμm chuÈn cho ho¹t ®éng can thiÖp cña chÝnh phñ trªn thÞ tr−êng. 2. VÊn ®Ò ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i: VÊn ®Ò thø hai trong chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i lμ vÊn ®Ò ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i nh»m ®¶m b¶o c¸c c©n b»ng kinh tÕ vÜ m« tuú thuéc vμo chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i ®−îc lùa chän. Mét c¸ch tæng qu¸t, trong chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi thuÇn tuý, vÊn ®Ò lùa chän vμ ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i kh«ng cÇn ph¶i ®Æt ra v× ®iÒu ®ã hoμn toμn do thÞ tr−êng quyÕt ®Þnh. ViÖc lùa chän chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cμng gÇn víi th¸i cùc cè ®Þnh bao nhiªu th× vÊn ®Ò x¸c ®Þnh møc tû gi¸ c©n b»ng hîp lý vμ ®iÒu chØnh tû gi¸ khi cã nh÷ng thay ®æi trong nÒn kinh tÕ vÜ m« cμng quan träng bÊy nhiªu. Trong thùc tÕ nhμ n−íc cã thÓ ®iÒu chØnh sù mÊt c©n b»ng trong tû gi¸ b»ng c¸c gi¶i ph¸p sau: 7
- Gi¶i ph¸p th−êng dïng lμ ph¸ gi¸ ®ång tiÒn: Môc ®Ých cña ph¸ gi¸ ®ång tiÒn lμ ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ vμ c¶i thiÖn t×nh h×nh c¸n c©n th−¬ng m¹i trong tμi kho¶n v·ng lai.Lý do lμ ph¸ gi¸ sÏ gióp gi¶m gi¸ hμng xuÊt khÈu vμ t¨ng gi¸ hμng nhËp khÈu.Tuy nhiªn,viÖc ®Ó thùc hiÖn viÖc ph¸ gi¸ thμnh c«ng ®ßi hái ph¶i cã hμng lo¹t c¸c ®iÒu kiÖn ®i kÌm nh− ®iÒu kiÖn Marshall-Lerner.§iÒu kiÖn Marshall -Lerner chØ ra r»ng :khi nμo mμ ®é co gi·n cña ®−êng cÇu xuÊt khÈu céng víi ®é co d·n cña ®−êng cÇu nhËp khÈu lín h¬n 1(η xk +ηnk >1) th× ph¸ gi¸ míi gióp c¶i thiÖn c¸n c©n th−¬ng m¹i.Ngoμi viÖc tho¶ m·n ®iÒu kiÖn Marshall-Lerner, ®Ó thùc hiÖn ph¸ gi¸ thμnh c«ng,cßn cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ ®i kÌm nh−: chÝnh phñ ph¶i kiªn quyÕt thùc thi mét chÝnh s¸ch tμi chÝnh tiÒn tÖ th¾t chÆt, dù tr÷ ngo¹i tÖ ®ñ lín... - Bªn c¹nh gi¶i ph¸p ph¸ gi¸, vÊn ®Ò ®iÒu chØnh khi cã sù mÊt c©n b»ng ngo¹i cßn cã thÓ tiÕn hμnh b»ng c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nh−:ThuÕ nhËp khÈu vμ trî cÊp xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch thu nhËp vμ tiÕt kiÖm... 2.1.C¸c c«ng cô sö dông ®Ó ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i : - C«ng cô l·i suÊt chiÕt khÊu: Ph−¬ng ph¸p dïng l·i suÊt chiÕt khÊu ®Ó ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i lμ ph−¬ng ph¸p th−êng dïng víi mong muèn cã nh÷ng thay ®æi cÊp thêi vÒ tû gi¸. C¬ chÕ t¸c ®éng cña c«ng cô nμy lμ: Trong thÕ c©n b»ng ban ®Çu cña cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr−êng, khi l·i suÊt chiÕt khÊu thay ®æi sÏ kÐo theo sù thay ®æi cïng chiÒu cña l·i suÊt trªn thÞ tr−êng. Tõ ®ã, t¸c ®éng ®Õn xu h−íng chuyÓn dÞch cña dßng vèn quèc tÕ lμm thay ®æi tμi kho¶n vèn vμ lμm nh÷ng ng−êi së h÷u vèn trong n−íc chuyÓn ®æi ®ång vèn cña m×nh sang ®ång tiÒn cã l·i suÊt cao h¬n ®Ó thu lîi vμ lμm thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i.VÝ dô khi l·i suÊt t¨ng sÏ dÉn ®Õn xu h−íng lμ mét dßng vèn vay ng¾n h¹n tõ thÞ tr−êng thÕ giíi ®æ vμo trong n−íc vμ nh÷ng ng−êi së h÷u vèn ngo¹i tÖ trong n−íc sÏ cã khuynh h−íng chuyÓn ®æi ®ång ngo¹i tÖ sang ®ång néi tÖ. KÕt qu¶ lμ tû gi¸ gi¶m. Ng−îc l¹i, sÏ lμm tû gi¸ t¨ng. §iÒu kiÖn ®Ó sö dông c«ng cô l·i suÊt chiÕt khÊu trong viÖc t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ lμ ph¶i cã mét thÞ tr−êng vèn (nhÊt lμ thÞ tr−êng vèn ng¾n h¹n) ®ñ m¹nh, tù do, linh ho¹t; tμi kho¶n vèn ®−îc më cöa. - C«ng cô nghiÖp vô thÞ tr−êng më: ChÝnh phñ cô thÓ lμ NHTW sö dông c«ng cô nμy ®Ó t¸c ®éng vμo tû gi¸ hèi ®o¸i b»ng c¸ch mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr−êng ngo¹i hèi. Mét nghiÖp vô mua ngo¹i tÖ trªn thÞ tr−êng cu¶ NHTW sÏ lμm gi¶m cung ngo¹i tÖ, tõ ®ã lμm t¨ng tû gi¸ hèi ®o¸i (ngo¹i tÖ t¨ng hay néi tÖ gi¶m gi¸). Ng−îc l¹i, 8
mét nghiÖp vô b¸n ngo¹i tÖ rªn thÞ tr−êng sÏ lμm gi¶m tû gi¸ hèi ®o¸i. NghiÖp vô thÞ tr−êng më lμ mét c«ng cô cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i.Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô nμy®ßi hái quèc gia ph¶i cã dù tr÷ ®ñ m¹nh.Bªn c¹nh c«ng cô nμy, NHTW cã thÓ tiÕn hμnh mua b¸n c¸c chøng tõ cã gi¸ nh− tÝn phiÕu kho b¹c ®Ó lμm thay ®æi cung tiÒn trong n−íc vÉn cã t¸c ®éng tû gi¸ v× lμm thay ®æi l·i suÊt, møc gi¸ c¶... trong n−íc. Tuy nhiªn c¸ch thøc nμy chØ cã t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Õn tû gi¸ nh−ng l¹i cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c.Do ®ã c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr−êng më néi tÖ th−êng kh«ng ®−îc dïng nh− mét c«ng cô nh»m can thiÖp ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i mμ chØ ®−îc dïng phèi hîp víi c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr−êng më ngo¹i tÖ. Ngoμi hai c«ng cô c¬ b¶n vμ thuÇn tuý mang tÝnh kinh tÕ trªn, c¸c quèc gia còng th−êng dïng mét sè c«ng cô mang tÝnh hμnh chÝnh nh− c¸c quy ®Þnh qu¶n lý ngo¹i hèi, ®iÒu chØnh c¸c nghiÖp vô mua b¸n trªn thÞ tr−êng... vμ nh÷ng ®iÒu chØnh trong chÝnh s¸ch tμi chÝnh (thay ®æi chØ tiªu,thuÕ kho¸ cña chÝnh phñ) còng sÏ cã t¸c ®éng lμm thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i.Tuy nhiªn,tû gi¸ hèi ®o¸i còng nh− thÞ tr−êng ngo¹i hèi chØ lμ mét phÇn trong thÞ tr−êng tiÒn tÖ nãi riªng vμ thÞ tr−êng tμi chÝnh nãi chung. V× vËy, ph¶i ®Æt chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i trong mèi quan hÖ víi chÝnh s¸ch tμi chÝnh tiÒn tÖ quèc gia. 9
PhÇn II Tû gi¸ trong mèi liªn hÖ víi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ I- quan ®iÓm chung: Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn khñng ho¶ng tμi chÝnh, tiÒn tÖ Ch©u ¸ n¨m 1997 lμ viÖc c¸c n−íc ®Ó th©m hôt c¸n c©n v·ng lai ë møc cao vμ trong mét thêi gian dμi. Trong bèi c¶nh c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi ngμy cμng phô thuéc lÉn nhau, viÖc nh×n nhËn thùc tr¹ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña mét n−íc lμ ®ßi hái cÇn thiÕt trong viÖc ho¹ch ®Þnh vμ ®iÒu hμnh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Mét trong nh÷ng nh©n tè cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi c¸n c©n thanh to¸n lμ tû gi¸ hèi ®o¸i. Trªn thùc tÕ, ®· nhiÒu n−íc dïng chÝnh s¸ch ph¸ gi¸ ®Ó c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n nh−ng thμnh c«ng hay thÊt b¹i l¹i phô thuéc vμo ®iÒu kiÖn cña mçi n−íc, nhÊt lμ chÕ ®é tû gi¸ ®−îc lùa chän ë n−íc ®ã. Mèi quan hÖ gi÷a c¸n c©n thanh to¸n vμ tû gi¸ hèi ®o¸i ®−îc thÓ hiÖn trªn c¸c khÝa c¹nh sau: 1. Mèi quan hÖ gi÷a c¸n c©n thanh to¸n vμ c¸c chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i kh¸c nhau. Mét trong nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng lín ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i ®ã lμ chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i.C¸c n−íc trªn thÕ giíi ®· vμ ®ang ¸p dông c¸c chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i kh¸c nhau nh−ng ta chØ xem xÐt hai chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i c¬ b¶n lμ chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh vμ chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi. D−íi chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh: C¸n c©n tæng thÓ lμ mét chØ tiªu quan träng bëi v× nã cho thÊy ¸p lùc ph¶i ph¸ gi¸ hay lªn gi¸ ®ång b¶n tÖ.Trong tr−êng hîp béi chi c¸n c©n thanh to¸n NHTW buéc ph¶i can thiÖp trªn thÞ tr−êng ngo¹i hèi ®Ó duy tr× møc tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh. Ng−îc l¹i, d−íi chÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi, NHTW sÏ kh«ng can thiÖp vμo thÞ tr−êng ngo¹i hèi mμ gi¸ trÞ cña ®éng néi tÖ ®−îc quyÕt ®Þnh bëi cung cÇu. D−íi chÕ ®é nμy, c¸n c©n tæng thÓ sÏ theo c¬ chÕ tù ®éng trë vÒ møc c©n b»ng vμ kh«ng ¸p lùc cho NHTW ph¶i ph¸ gi¸ hoÆc lªn gi¸ ®ång néi tÖ. 2.ViÖc ®¸nh gi¸ tû gi¸ cña ®ång néi tÖ qu¸ cao hay qu¸ thÊp ¶nh h−ëng ®Õn c¸n c©n thanh to¸n. 10
ViÖc ®¸nh gi¸ qu¸ cao tû gi¸ ®ång néi tÖ so víi gi¸ trÞ thùc cña nã sÏ lμm gi¶m tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ.KÕt qu¶ lμ xuÊt khÈu gi¶m,nhËp khÈu t¨ng lªn dÉn ®Õn béi chi c¸n c©n th−¬ng m¹i. Tr−êng hîp nμy th−êng thÊy ë nh÷ng n−íc theo chiÕn l−îc thay thÕ nhËp khÈu vμ ë c¸c nÒn kinh tÕ cã nhiÒu ngo¹i tÖ ®æ vμo nÒn kinh tÕ. 3. Mèi quan hÖ gi÷a chÝnh s¸ch ph¸ gi¸ vμ c¸n c©n thanh to¸n: §iÒu kiÖn Marshall-Lerner chØ ra r»ng: khi nμo mμ ®é co gi·n cña ®−êng cÇu xuÊt khÈu céng víi ®é co d·n cña ®−êng cÇu nhËp khÈu lín h¬n 1(η xk +ηnk >1) th× ph¸ gi¸ míi gióp c¶i thiÖn c¸n c©n th−¬ng m¹i. II- Liªn hÖ thùc tÕ ë ViÖt Nam trong c¸c giai ®o¹n: 1. Giai ®o¹n tõ 1955 ®Õn 1989. Giai ®o¹n nμy, ë ViÖt Nam ch−a x¸c lËp nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.C ¬ chÕ kÕ ho¹ch tËp trung ®ang bao trïm nÒn kinh tÕ víi nguån ng©n s¸ch h¹n hÑp, chñ yÕu dùa vμo viÖn trî cña c¸c n−íc XHCN, nhÊt lμ Liªn X«. TiÒn viÖn trî nμy ®−îc tÝnh theo tû gi¸ do Nhμ n−íc quy ®Þnh. Ngμy 25/11/1955 ®ång ViÖt Nam ®−îc chÝnh thøc quy ®Þnh tû gi¸ víi ®ång nh©n d©n tÖ (NDT) cña Trung Quèc (1NDT=1470 ViÖt Nam§) §Õn n¨m 1959, n−íc ta ®æi tiÒn nªn tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt Nam vμ ®ång NDT vμ ®ång Róp còng thay ®æi. N¨m 1977, c¸c n−íc XHCN tho¶ thuËn víi nhau thanh to¸n b»ng ®ång Róp chuyÓn nh−îng.Mét Róp chuyÓn nh−îng cã l−îng vμng lμ 0,987412 gram vμ tû gi¸ ®ã ®−îc dïng trong thanh to¸n mua b¸n.Song song víi tû gi¸ ®ã Nhμ n−íc ta cßn Ên ®Þnh tû gi¸ kÕt to¸n néi bé ®Ó thanh to¸n gi÷a c¸c tæ chøc ngo¹i th−¬ng.ViÖc sö dông tû gi¸ hèi ®o¸i trong giai ®o¹n nμy cho thÊy: + Tû gi¸ hèi ®o¸i trong giai ®o¹n nμy hoμn toμn lμ do ý ®å cña nhμ n−íc quyÕt ®inh,kh«ng xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ còng nh− tõ thÞ trong n−íc vμ quèc tÕ. + Tû gi¸ kÕt to¸n néi bé ®−îc sö dông ®Ó kÕt to¸n thu chi ng©n s¸ch ®· kh«ng ph¶n ¸nh trung thùc, ®Çy ®ñ søc mua cña ®ång ViÖt Nam víi ®ång Róp vμ mét sè ®ång tiÒn kh¸c. Tõ n¨m 1985 sau khi cã chñ tr−¬ng thu hót thªm vèn ®Çu t− n−íc ngoμi th× USD lÇn l−ît vμo thÞ tr−êng nh−ng chóng ta l¹i dïng tû gi¸ do NHTW quy ®Þnh cßn c¸ch xa so víi tû gi¸ thùc tÕ (gi¸ thÞ tr−êng ). Tuy chªnh lÖch tû gi¸ ®· ®−îc Ên ®Þnh s¸t víi thÞ tr−êng h¬n song viÖc tù t¹o ra mét tû gi¸ chÝnh thøc bãp mÐo so víi thùc tÕ ®· kh«ng ph¶n ¸nh ®−îc c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ vμ lμm cho c¸c quan hÖ kinh tÕ ch−a ®¹t ®−îc hiÖu qu¶. 11
Sù ¸p ®Æt tû gi¸ chÝnh thøc t−ëng lμ gi÷ ®−îc gi¸ trÞ ®ång tiÒn ViÖt Nam so víi c¸c ®ång tiÒn kh¸c nh−ng ®· ®Èy xuÊt khÈu ViÖt Nam vμo ngâ côt.Kh«ng khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hμng xuÊt khÈu, ®Èy m¹nh nhËp khÈu lμm cho c¸n c©n th−¬ng m¹i bÞ nhËp siªu nghiªm träng. ViÖc tù ý n©ng cao ®ång ViÖt Nam mét c¸ch thiÕu c¬ së ®· khiÕn c¸c c«ng ty xuÊt khÈu ph¶n øng l¹i b»ng c¸ch thùc hiÖn ph−¬ng ch©m "dïng l·i hμng nhËp bï lç hμng xuÊt". Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng ®ång néi tÖ bÞ ®¸nh gi¸ qu¸ cao lμ do khi x¸c ®Þnh tû gi¸ chÝnh thøc ®· lo¹i bá yÕu tè l¹m ph¸t. Tû gi¸ chÝnh thøc cña ®ång ViÖt Nam víi ngo¹i tÖ kh«ng ®−îc ®iÒu chØnh t−¬ng øng víi l¹m ph¸t.Tuy nhiªn,nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña tû gi¸ ch−a ®−îc biÓu hiÖn râ trong nÒn kinh tÕ ®ãng trong c¬ chÕ ®éc quyÒn ngo¹i th−¬ng v× quan hÖ ngo¹i th−¬ng cña ViÖt Nam thêi kú nμy chñ yÕu víi c¸c n−íc SEV. Tuy c¸n c©n th−¬ng m¹i ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc song t×nh tr¹ng nhËp siªu vÉn lμ phæ biÕn :tû lÖ xuÊt/nhËp khÈu cña giai ®o¹n 1975-1980 lμ 1/4,2 ;giai ®o¹n 1981-1985 lμ 1/1,28; giai ®o¹n 1986-1990 lμ 1/1,8. 2. Giai ®o¹n tõ 1990 ®Õn nay. Tõ n¨m 1989 ®Õn nay, Nhμ n−íc ®· xo¸ bá c¸c tû gi¸ hèi ®o¸i tr−íc ®©y nh− tû gi¸ kÕt to¸n néi bé vμ thùc hiÖn chÕ ®é mét tû gi¸. Tû gi¸ hèi ®o¸i ®· ®−îc ®iÒu chØnh s¸t víi thÞ tr−êng. Nhμ n−íc ®· giao cho NHTW c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc gi÷a ®ång ViÖt Nam víi c¸c ngo¹i tÖ m¹nh ®Æc biÖt lμ USD vμ cho phÐp NHTM ®−îc x©y dùng tû gi¸ hμng ngμy víi møc chªnh lÖch 5% so víi tû gi¸ chÝnh thøc. Ngo¹i trõ sù ®ét biÕn vÒ tû gi¸ vaß cuèi n¨m 1991 vμ ®Çu n¨m 1992 th× giao ®éng cña tû gi¸ lμ t−¬ng ®èi æn ®Þnh. Nhê ¸p dông tû gi¸ hèi ®o¸i míi nªn ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ thiÕt thùc vμ quan träng cho ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam. Kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®−îc ®Èy m¹nh, ®Æc biÖt lμ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu gãp phÇn t¨ng nhanh doanh sè xuÊt nhËp khÈu, c¶i thiÖn c¸n c©n th−¬ng m¹i. Nhμ n−íc ®· ¸p dông chÝnh s¸ch tû gi¸ linh ho¹t cã sù qu¶n lý cña nhμ n−íc nh−ng viÖc ®iÒu hμnh cña nhμ n−íc trong tõng n¨m cã kh¸c nhau, ta cã thÓ chia lμm 3 thêi kú. - Thêi kú tõ 1989-1993: Trong thêi kú nμy,t×nh h×nh tû gi¸ hèi ®o¸i, l¹m ph¸t vμ xuÊt nhËp khÈu®−îc thÓ hiÖn trong b¶ng sè sau: Tû gi¸ USD/VN§ NhËp Tû lÖ XuÊt khÈu khÈu Gi¸ chÝnh Gi¸ thÞ N¨m (triÖu L¹m T¨ng (triÖu thøc nhμ tr−êng tù USD) gi¶m % ph¸t% USD) n−íc do 12
1989 4200 4570 +8,8 34,7 1946 2566 1990 6650 7550 +13,55 67,5 2404 2752 1991 12720 12550 - 0,02 68 2087 2338 1992 10720 10550 - 0,02 17,5 2581 2541 1993 10835 10736 - 0,01 5,2 2989 3879 Qua b¶ng cho thÊy, nh×n tæng thÓ trong thêi gian nμy tû gi¸ cã khuynh h−íng t¨ng vμ ®−îc ®iÒu chØnh s¸t víi thÞ tr−êng tù do lμm cho khuynh h−íng xuÊt khÈu t¨ng, tuy nhiªn t×nh tr¹ng nhËp siªu vÉn lμ phæ biÕn.:th©m hôt n¨m 1993 lμ 890 triÖu USD, ngo¹i trõ n¨m 1992 cã thÆng d− lμ 40 triÖu USD. Do tû gi¸ hèi ®o¸i h×nh thμnh vμ vËn ®éng c¨n cø hμng lo¹t yÕu tè nh− gi¸ vèn xuÊt khÈu, cung cÇu trªn thÞ tr−êng néi ®Þa, chÝnh s¸ch ®èi víi ®ång néi tÖ, t×nh h×nh l¹m ph¸t... céng víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam cßn thÊp nªn t×nh tr¹ng th©m hôt c¸n c©n th−¬ng m¹i sÏ cßn kÐo dμi trong thêi gian tíi. V× vËy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i cè g¾ng ®Ó ®¹t ®−îc chi phÝ xuÊt nhËp khÈu thÊp h¬n tû gi¸ hèi ®o¸i h×nh thμnh trªn thÞ tr−êng, chªnh lÖch gi÷a tû gi¸ hèi ®o¸i trªn thÞ tr−êng vμ chi phÝ xuÊt khÈu cμng lín th× doanh nghiÖp cμng cã lîi.Nh− vËy møc tû gi¸ hîp lý ph¶i n»m gi÷a giíi h¹n tû gi¸ xuÊt khÈu vμ tû gi¸ nhËp khÈu. Tû gi¸ xuÊt khÈu < Tû gi¸ hèi ®o¸i < Tû gi¸ nhËp khÈu MÆt kh¸c, vμo thêi gian nh÷ng n¨m 1989-1991 gi¸ trÞ ®ång ViÖt Nam kh«ng æn ®Þnh, l¹m ph¸t cao béi chi ng©n s¸ch lín l¹i ®−îc bï ®¾p b»ng nguån ph¸t hμnh tiÒn kh«ng ®−îc kiÓm so¸t hîp lý, qu¶n lý ngo¹i tÖ võa láng lÎo võa cøng nh¾c hμnh chÝnh ®· gãp phÇn lμm chao ®¶o tû gi¸ hèi ®o¸i VND/USD, t¹o nªn c¬n sèt ngo¹i tÖ, lμm trÇm träng thªm l¹m ph¸t vμ ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn c¸n c©n th−¬ng m¹i.Tõ n¨m 1992-1993 nh÷ng ®æi míi trong chÝnh s¸ch tμi chÝnh tiÒn tÖ nh− chÊm døt bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch b»ng ph¸t hμnh tiÒn, duy tr× l·i suÊt tiÕt kiÖm,qu¶n lý l−îng cung øng ngo¹i tÖ theo tèc ®é t¨ng tr−ëng vμ môc tiªu chèng l¹m ph¸t... do ®ã ®· æn ®Þnh ®−îc søc mua cña ®ång tiÒn. - Thêi kú 1993-1996: Trong thêi kú nμy Nhμ n−íc ®· chñ ®éng can thiÖp vμ gi÷ tû gi¸ hèi ®o¸i trong suèt kho¶ng thêi gian 1993-1996 víi møc biÕn ®éng rÊt nhá ®−îc thÓ hiÖn qua b¶ng: L¹m ph¸t vμ tû gi¸ cña ViÖt Nam qua c¸c n¨m 1993-1996 13
N¨m Tû gi¸ So s¸nh %n¨m Tèc ®é l¹m ph¸t USD/VN§ tr−íc 1993 10835 100 5,2 1994 11050 +1,98 14,4 1995 11040 0 12,7 1996 11060 +0,18 4,5 Nguån :T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ th¸ng 7/2000 Qua sè liÖu cho thÊy tèc ®é t¨ng cña tû gi¸ hèi ®o¸i chËm h¬n tèc ®é t¨ng cña l¹m ph¸t v× c¸c nh©n tè kinh tÕ ®èi ngo¹i t¸c ®éng ®Õn viÖc duy tr× mét tû gi¸ hèi ®o¸i æn ®Þnh trong mét thêi gian dμi ®· ®ãng vai trß quan träng trong viÖc cñng cè søc mua cña ®ång tiÒn ViÖt Nam,kiÒm chÕ ®−îc l¹m ph¸t, gãp phÇn ®Èy m¹nh thu hót vèn ®Çu t−, khuyÕn khÝch ®Çu t− cña n−íc ngoμi... Tuy nhiªn, tû gi¸ æn ®Þnh tõ 1993-1996 ®· kh«ng khuyÕn khÝch ®−îc xuÊt khÈu,lμm cho ngo¹i th−¬ng kÐm ph¸t triÓn, thÓ hiÖn qua b¶ng: Sè liÖu xuÊt nhËp khÈu qua c¸c n¨m 1993-1996 : (§¬n vÞ tÝnh :TriÖu USD) N¨m XuÊt khÈu nhËp khÈu So s¸nh 1993 2890 3977 - 1087 1994 4040 5625 - 1585 1995 5448,9 8155,4 -2706,5 1996 7253 11141 - 3888 T×nh tr¹ng nhËp siªu liªn tôc trong thêi gian nμy ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng ph¶i tiªu gi¶m dù tr÷ quèc gia hoÆc ph¶i vay nî n−íc ngoμi ®Ó bï ®¾p c¸n c©n thanh to¸n Tuy c¬ cÊu nhËp khÈu cã thay ®æi, tû träng nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ ngμy cμng t¨ng nh−ng nhËp siªu kÐo dμi ®· khã kh¨n cho nÒn tμi chÝnh quèc gia. - Tõ n¨m 1997 ®Õn nay Nhμ n−íc ®· cã nh÷ng chØ ®¹o: ChØ ®¹o xö lý nî qu¸ h¹n tõ n¨m 1994, h¹n chÕ kÞp thêi t×nh tr¹ng më tμi kho¶n L/C thanh to¸n mét c¸ch trμn lan vμ cuèi n¨m 1996 th«ng qua khèng chÕ møc më L/C tr¶ chËm, xem xÐt cho nhËp khÈu nh÷ng mÆt hμng cÇn thiÕt chñ yÕu lμ nh÷ng mÆt hμng vÒ t− liÖu s¶n 14
xuÊt, dùa vμo huy ®éng vèn trung vμ dμi h¹n cμng ®−îc n©ng cao vμ huy ®éng vèn b»ng mäi biÖn ph¸p th«ng qua ký quü b¾t buéc. §iÒu hμnh tû gi¸ hèi ®o¸i theo tÝn hiÖu thÞ tr−êng: Nhμ n−íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch th¶ næi cã kiÓm so¸t. Nhμ n−íc ®· më réng biªn ®é giao dÞch cña c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i tõ 1% ®Õn 5% råi lªn 10%,gi¶i ph¸p nμy ®· gãp phÇn gi¶m søc Ðp ®èi víi tû gi¸ hèi ®o¸i.MÆc dï cã nh÷ng biÕn ®éng phøc t¹p vÒ tû gi¸ hèi ®o¸i song tæng kim ngh¹ch xuÊt khÈu n¨m 1997 vÉn t¨ng xÊp xØ 9%, ®¹t ®−îc 20050 triÖu USD. MÆc dï cßn tån t¹i nhiÒu khã kh¨n song n¨m 1997 ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc mét sè thμnh c«ng ®¸ng kÓ.ChÝnh sach tû gi¸ hèi ®o¸i ®· ®−îc ®iÒu chØnh tõng b−íc linh ho¹t,mét mÆt t¹o ®iÒu kiÖn cho gi¸ trÞ ®ång ViÖt Nam ph¶n ¸nh t−¬ng ®èi x¸c thùc cung cÇu ngo¹i tÖ,gãp phÇn kiÒm chÕ l¹m ph¸t,mét mÆt hç trî xuÊt khÈu. Sang n¨m 1998, t×nh h×nh tû gi¸ hèi ®o¸i trong n−íc ngμy cμng biÕn ®éng phøc t¹p,tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt Nam vμ ®ång USD ngμy cμng t¨ng, thËm chÝ cã ngμy thay ®æi vμi lÇn ®iÒu nμy ®· ¶nh h−ëng kh«ng tèt tíi ®êi sèng kinh tÕ x· héi .NhiÒu doanh nghiÖp cè g¾ng n¾m gi÷ ngo¹i tÖ trong tμi kho¶n chê t¨ng gi¸ ®Ó kiÕm chªnh lÖch.Mét sè doanh nghiÖp kh¸c cã nhu cÇu ngo¹i tÖ ®Ó tr¶ nî, mua m¸y mãc thiÕt bÞ hoÆc L/C ®Õn h¹n thanh to¸n nh−ng l¹i kh«ng d¸m vay v× sî tû gi¸ biÕn ®éng ®ét ngét sÏ kh«ng tr¶ ®−îc nî. §ång ngo¹i tÖ ®ãng b¨ng, c¸c ng©n hμng kh«ng mua, kh«ng b¸n hoÆc cho vay b»ng ngo¹i tÖ ®−îc. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, ChÝnh phñ ®· ra quyÕt ®Þnh 37/1998/Q§-TTg (ngμy 14/2/1998) vÒ mét sè biÖn ph¸p nh»m qu¶n lý ngo¹i tÖ vμ ®· kiÓm so¸t ®−îc l−îng ngo¹i tÖ, ng¨n chÆn c¬n sèt tû gi¸. Tû gi¸ trªn thÞ tr−êng tù do vμ tû gi¸ trªn thÞ tr−êng chÝnh thøc ®· s¸t l¹i gÇn nhau. Ng©n hμng ®· kiÓm so¸t ®−îc 90% l−îng ngo¹i tÖ giao dÞch trªn thÞ tr−êng. Tãm l¹i qua ph©n tÝch m«Ý liªn hÖ gi÷a tû gi¸ hèi ®o¸i vμ c¸n c©n thanh to¸n, ta cã thÓ thÊy râ chÝnh s¸ch tû gi¸ cã vai trß quan träng nh− thÕ nμo trong viÖc lμm thÕ nμo lËp l¹i thÕ c©n b»ng ®èi ngo¹i cña mét nÒn kinh tÕ vÜ m«. Møc ®é ¶nh h−ëng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ®Õn c¸n c©n thanh to¸n hoμn toμn kh«ng ®¬n gi¶n mμ rÊt phøc t¹p,®ßi hái mét sù ph©n tÝch tho¶ ®¸ng ®iÒu kiÖn th−¬ng m¹i trong n−íc, sù thay ®æi cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña quèc gia nh− chÝnh s¸ch l·i suÊt, chÝnh s¸ch thuÕ quan... ®Æc biÖt lμ chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i (trong ®ã bao hμm viÖc lùa chän chÕ ®é tû gi¸ vμ sù ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i.PhÇn sau, chóng ta sÏ nghiªn cøu vÊn ®Ò nμy. 15
PhÇn III Thùc tr¹ng vμ xu h−íng ph¸t triÓn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i ë ViÖt Nam I- Thùc tr¹ng ho¹ch ®Þnh vμ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i. 1. Thêi kú "th¶ næi" tû gi¸ hèi ®o¸i 1989-1992. Giai ®o¹n nay nÒn kinh tÕ n−íc ta míi chuyÓn ®æi tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhμ n−íc. V× vËy viÖc Ên ®Þnh mét tû gi¸ cøng nh¾c nh− trong thêi kú bao cÊp sÏ trë nªn bÊt hîp lý. Ngay tõ n¨m 1989 Nhμ n−íc ®· xo¸ bá chÕ ®é nhiÒu tû gi¸, thèng nhÊt vμo mét tû gi¸ gÇn s¸t víi tû gi¸ cña thÞ tr−êng. C¨n cø theo quyÕt ®Þnh sè 217/CP (20/10/1988) NHT¦ ®· ®−îc phÐp ®iÒu chØnh tû gi¸ phï hîp víi sù biÕn ®éng gi¸ c¶ trong n−íc theo nguyªn t¾c thêi gi¸ trõ lïi 10% ®Õn 30%, c¸ biÖt ®Õn 50%. Gi¸ c¶ ë ViÖt Nam tõ khi xo¸ bá chÕ ®é bao cÊp hÇu hÕt ®−îc h×nh thμnh trªn thÞ tr−êng vμ biÕn ®éng theo quy luËt cung cÇu. Nh− vËy tû gi¸ ®ång ViÖt Nam víi ®ång ngo¹i tÖ còng ph¶i ®−îc ®iÒu chØnh mét c¸ch linh ho¹t phï hîp vpÝ sù biÕn ®éng gi¸ c¶ trong vμ ngoμi n−íc. Tuy nhiªn xu h−íng chung lμ t¨ng vμ ®−îc Nhμ n−íc ®iÒu chØnh s¸t gi¸ cña thÞ tr−êng tù do, ®iÒu nμy chøng tá Nhμ n−íc b¾t ®Çu th¶ næi tû gi¸, quan hÖ cung cÇu ®· ®−îc quan t©m ®Çy ®ñ h¬n. Trong bèi c¶nh cña ViÖt Nam lóc ®ã ®ang hÕt søc khã kh¨n vÒ c¸n c©n th−¬ng m¹i vμ c¸n c©n thanh to¸n th©m hôt nghiªm träng th× viÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch tû gi¸ lμ rÊt khã kh¨n cÇn ph¶i xem xÐt thËn träng. §Ó chÝnh s¸ch tû gi¸ ®−îc chuyÓn ®æi thÝch hîp nh−ng vÉn ®¶m b¶o khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, kÝch thÝch ®Çu t− trong vμ ngoμi n−íc mμ kh«ng t¹o có sèc ®Õn ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ, NHNN ®· thùc hiÖn ®−a dÇn tû gi¸ lªn (ph¸ gi¸ tõ tõ ®ång ViÖt Nam). MÆc dï gi¸ c¶ biÕn ®éng lín nh−ng NHNN ®· xem xÐt møc ®é ¶nh h−ëng cña tû gi¸ khi ®−a lªn gi¸ cao sÏ ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn gi¸ ®Çu vμo cña s¶n phÈm do ®ã ®Èy gi¸ ®Çu ra cao lªn g©y mÊt æn ®Þnh gi¸ c¶ trong n−íc. Thùc tÕ trong nh÷ng n¨m 1988 vμ 1989 ë ViÖt Nam xuÊt khÈu chØ b»ng 1/3 nhËp khÈu. V× vËy khi n©ng tû gi¸ cao ®ét ngét sÏ g©y t¸c ®éng m¹nh ®Õn møc gi¸ c¶ trong n−íc. Do ®ã trong giai ®o¹n nh÷ng n¨m 1989 - 1992, mÆc dï tû gi¸ biÕn ®éng lín nh−ng tû lÖ ®iÒu chØnh tû gi¸ chØ tõ 16
10% ®Õn 30% so víi møc thay ®æi gi¸ thùc tÕ. §iÒu nμy gi¶m bít ®−îc sù biÕn ®éng gi¸ c¶ m¹nh trong n−íc. ChÝnh s¸ch tû gi¸ th¶ næi ®−îc thùc hiÖn trong giai ®o¹n nμy ®· mang l¹i gi¶i ph¸p thÝch hîp h¬n vÒ chÝnh s¸ch tû gi¸ cho mét nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ë n−íc ta. Tuy nhiªn nã còng g©y c¸c t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn nÒn kinh tÕ n−íc ta: -Thø nhÊt, viÖc th¶ næi tû gi¸ sÏ kÝch thÝch t©m lý ®Çu c¬ ngo¹i tÖ nh»m môc ®Ýc h−ëng chªnh lÖch gi¸. §iÒu nμy lμm cho cÇu vÒ ngo¹i tÖ t¨ng, dÉn ®Õn nhiÒu thay ®æi ®èi víi thÞ tr−êng ngo¹i tÖ. -Thø hai, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tû gi¸ th−êng xuyªn ®ét biÕn do t¸c ®éng cña gi¸ c¶ bÊt æn ®Þnh trong giai ®o¹n nμy.Thªm vμo ®ã, tr−êng hîp thiÕu ngo¹i tÖ g©y nªn nh÷ng c¬n sèt USD lμm mÊt æn ®Þnh nÒn kinh tÕ. -Thø ba, thÞ tr−êng chi phèi toμn bé tû gi¸ sÏ lμm cho c¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ gi¶m hiÖu lùc. Tõ ®ã lμm cho viÖc qu¶n lý cung tiÒn nãi chung vμ ngo¹i tÖ nãi riªng cña ChÝnh phñ kh«ng ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nh− mong muèn. -Thø t−, do nhu cÇu vÒ ngo¹i tÖ thay ®æi theo tû gi¸ nªn Nhμ n−íc khã cã thÓ kiÓm so¸t ®−îc l−u th«ng ngo¹i tÖ. V× nh÷ng tån t¹i trªn, Nhμ n−íc thÊy r»ng cÇn ph¶i cã nh÷ng thay ®æi nhÊt ®Þnh trong chÝnh s¸ch tû gi¸. 2. Giai ®o¹n 1993 - 1996 - Giai ®o¹n cè ®Þnh tû gi¸ : Tõ sau n¨m 1992, Nhμ n−íc ®· ®−a ra quan ®iÓm æn ®Þnh tû gi¸ b¨ng c¸ch thùc hiÖn chÝnh s¸ch cè ®Þnh tû gi¸. ë giai ®o¹n ®Çu, khi míi b¾t ®Çu ®iÒu hμnh tû gi¸ theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, viÖc can thiÖp cña NHNN vμo thÞ tr−êng lμ rÊt chÆt chÏ. Tuy nhiªn ®Õn thêi gian tiÕp theo khi nguån ngo¹i tÖ vμo ViÖt Nam ®· t¨ng lªn, cung cÇu kh«ng cßn kho¶ng c¸ch lín th× NHNN ®· tõng b−íc gi¶m bít sù can thiÖp ®Ó cho tû gi¸ h×nh thμnh mét c¸ch kh¸ch quan h¬n theo quan hÖ cung cÇu. §Ó thùc hiÖn cè ®Þnh tû gi¸ NHNN ®· can thiÖp b»ng c¸ch mua vμ b¸n ngo¹i tÖ: NHNN sÏ b¸n ngo¹i tÖ ®Ó gi¶m bít sù xuèng gi¸ cña ®ång ViÖt Nam qu¸ m¹nh (nh− kho¶ng cuèi n¨m 1991 vμ ®Çu n¨m 1992); hoÆc NHNN sÏ mua ngo¹i tÖ vμo nh»m h¹n chÕ sù t¨ng gi¸ cña ®ång ViÖt Nam (nh÷ng n¨m1992 - 1995 vμ 6 th¸ng ®Çu n¨m 1996). KÕt qu¶ lμ tû gi¸ sÏ ®−îc æn ®Þnh. ViÖc thùc hiÖn cè ®Þnh tû gi¸ nh− vËy ®· cã vai trß lín trong sù æn ®Þnh cña ®ång ViÖt Nam, tøc lμ nã ®· t¹o ®−îc lßng tin cho d©n chóng vμo ®ång ViÖt Nam, tõ ®ã cñng cè søc mua cho VN§; ®ång thêi còng t¹o ra t©m lý æn ®Þnh cña thÞ tr−êng, nhê ®ã ®· thu hót ®−îc nguån 17
ngo¹i tÖ lín tõ kiÒu hèi, ®Çu t− n−íc ngoμi, vay nî vμo ViÖt Nam. Cã thÓ nãi r»ng sù æn ®Þnh cña ®ång ViÖt Nam ë ®©y kh«ng ph¶i chØ xÐt vÒ danh nghÜa mμ c¶ vÒ gi¸ trÞ thùc cña nã. ViÖc æn ®Þnh tû gi¸ còng cã ¶nh h−ëng tèt tíi mÆt b»ng gi¸ c¶ trong n−íc. Gi¸ c¶ t−¬ng ®èi æn ®Þnh sÏ t¸c ®éng tÝch cùc tíi tû lÖ l¹m ph¸t, thÓ hiÖn ë chç qua c¸c n¨m 1993 - 1996 chØ sè l¹m ph¸t ®−îc duy tr× ë møc chÊp nhËn ®−îc vμ cã chiÒu h−íng ®i xuèng, trong khi tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam giai ®o¹n t−¬ng ®èi kh¸ ®· lμm cho quan hÖ tiÒn hμng ®−îc ®¶m b¶o. Tuy nhiªn, viÖc cè ®Þnh tû gi¸ trong mét thêi gian dμi (1993 - 1996) còng g©y ra nh÷ng bÊt lîi. §ã lμ ®· kh«ng khuyÕn khÝch ®−îc xuÊt khÈu, lμm cho ngo¹i th−¬ng trë nªn kÐm ph¸t triÓn. T×nh tr¹ng nhËp siªu liªn tôc trong giai ®o¹n nμy ®· t¸c ®éng xÊu g©y th©m hôt c¸n c©n th−¬ng m¹i. Tõ ®ã ®−a ®Õn t×nh tr¹ng ph¶i tiªu dù tr÷ ngo¹i hèi quèc gia hoÆc ph¶i vay nî n−íc ngoμi ®Ó bï ®¾p c¸n c©n thanh to¸n. 3. Giai ®o¹n tõ 1997 ®Õn nay: Nh− ta ®· biÕt, ngμy 2/7/1997 Th¸i Lan ph¶i th¶ næi tû gi¸ hèi ®o¸i kÕt thóc gÇn 14 n¨m duy tr× mét chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh vμ lμm næ ra cuéc khñng ho¶ng tμi chÝnh §«ng Nam ¸ víi mét ¶nh h−ëng réng kh¾p trªn toμn thÕ giíi.ViÖt Nam còng kh«ng tr¸nh khái ¶nh h−ëng cña cuéc khñng ho¶ng. Sù ¶nh h−ëng cña cuéc khñng ho¶ng nμy ®· t¸c ®éng ®Õn nhiÒu lÜnh vùc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n.Cô thÓ: - §èi víi lÜnh vùc tμi chÝnh -ng©n hμng: Khñng ho¶ng ®· t¹o søc Ðp gi¶m gi¸ ®ång ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng ngo¹i tÖ, t¸c ®éng xÊu ®Õn ho¹t ®éng giao dÞch ngo¹i tÖ,¶nh h−ëng ®Õn c¬ cÊu tiÒn göi t¹i hÖ thèng ng©n hμng, g©y søc Ðp ®èi víi l·i suÊt ®ång ViÖt Nam vμ sù æn ®Þnh cña hÖ thèng ng©n hμng. - §èi víi lÜnh vùc ngo¹i th−¬ng: Cuéc khñng ho¶ng lμm gi¶m xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng, ®Æc biÖt lμ c¸c n−íc ASEAN.Sù mÊt gi¸ cña ®ång tiÒn trong khu vùc ®· kÝch thÝch gia t¨ng nhËp khÈu. - §èi víi lÜnh vùc ®Çu t−: Do tû gi¸ t¨ng, l·i suÊt t¨ng, thÞ tr−êng hμng ho¸ diÔn biÕn phøc t¹p cïng víi nh÷ng dù ®o¸n kh«ng tèt trong t−¬ng lai lμm c¸c doanh nghiÖp h¹n chÕ ®Çu t−, ng©n hμng còng dÌ dÆt khi cho vay.§Çu t− cña n−íc ngoμi cã xu h−íng gi¶m. - §èi víi thu chi ng©n s¸ch nhμ n−íc: Sù sót gi¶m cña thÞ tr−êng tiªu dïng vμ thÞ tr−êng xuÊt khÈu ®· lμm cho nhiÒu doanh nghiÖp bÞ thua lç tõ ®ã ¶nh h−ëng xÊu ®Õn nguån thu ng©n s¸ch. B¸o c¸o cu¶ 18
NNHH vÒ ho¹t ®éng tÝn dông, tiÒn tÖ ng©n hμng trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1998 ®· chØ râ "thu ng©n s¸ch 6 th¸ng thùc hiÖn ®¹t 30% so víi kÕ ho¹ch n¨m, chi ng©n s¸ch khã h¬n,møc béi chi cã xu h−íng gia t¨ng". - §èi víi t¨ng tr−ëng kinh tÕ: Khñng ho¶ng ®· ¶nh h−ëng gi¸n tiÕp ®Õn c¸n c©n v·ng lai,®Õn ®Çu t− n−íc ngoμi,t¹o khã kh¨n cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong bèi c¶nh nh− vËy, ChÝnh phñ ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh trong chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i nãi chung vμ c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi nãi riªng nh»m h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng cña khñng ho¶ng. 13/10/1997 Thèng ®èc NHNN quyÕt ®Þnh më réng biªn ®é giao dÞch lªn møc +(-)10%.Ngμy 16/2/1998 NHNN quyÕt ®Þnh n©ng tû gi¸ chÝnh thøc tõ 1USD=11175VN§ lªn møc 1USD=11800VN§, t¨ng 5,6%. §Õn ngμy 1/8/1998 NHNN ®iÒu chØnh t¨ng lÇn thø hai ®−a tû gi¸ chÝnh thøc lªn 12 998 VN§ /USD ( t¨ng 16.3% so víi ®Çu n¨m) ®ång thêi biªn ®é giao dÞch ®−îc ®iÒu chØnh gi¶m tõ 10% xuèng 7% ®Ó thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch gi÷a tû gi¸ chÝnh thøc víi tû gi¸ trªn thÞ tr−êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hμng. Sau hai lÇn ®iÒu chØnh tû gi¸ ph¶n ¸nh s¸t h¬n t−¬ng quan cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr−êng, gãp h¹n chÕ viÖc ®Çu c¬ ngo¹i tÖ, gi¶m bít søc Ðp ®èi víi dù tr÷ ngo¹i tÖ cña Nhμ n−íc. N¨m 1999, NHNN thùc hiÖn mét b−íc ®æi míi c¬ b¶n vÒ ®iÒu hμnh tû gi¸, tõ qu¶n lý cã tÝnh chÊt hμnh chÝnh sang ®iÒu hμnh theo h−íng thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña Nhμ n−íc. Tõ ngμy 26/2/1999 thay b»ng viÖc c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc NHNN c«ng bè tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ tr−êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hμng. Tû gi¸ nμy ®−îc ¸p dông lμm c¬ së ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông ®−îc phÐp kinh doanh ngo¹i tÖ x¸c ®Þnh tû gi¸ mua b¸n ngo¹i tÖ, ¸p dông ®Ó tÝnh thuÕ xuÊt khÈu.Trªn c¬ së tû gi¸ giao dÞch thùc tÕ b×nh qu©n trªn thÞ tr−êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hμng cña ngμy giao dÞch gÇn nhÊt tr−íc ®ã do NHNN c«ng bè c¸c tæ chøc tÝn dông ®−îc quy ®Þnh tû gi¸ giao dÞch kh«ng v−ît qu¸ 8.1% so víi tû gi¸ nμy. §ång thêi, biªn ®é giao dÞch còng ®−îc rót xuèng lμ+(-)0,1%.Víi c¬ chÕ ®iÒu hμnh míi, tû gi© cña ®ång ViÖt Nam ®−îc h×nh thμnh trªn cë giao dÞch trªn thÞ tr−êng vμ ph¶n ¸nh t−¬ng ®èi kh¸ch quan søc mua cña ®ång ViÖt Nam so víi ngo¹i tÖ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng h¬n trong kinh doanh ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o ®−îc vai trß kiÓm so¸t cña Nhμ n−íc. Tãm l¹i, trong c«ng cuéc ®æi míi ®Æc biÖt lμ tõ n¨m1989, chÝnh s¸ch tû gi¸ cña ViÖt Nam ®· cã b−íc chuyÓn biÕn rÊt c¨n b¶n sang c¬ chÕ thÞ tr−êng tho¸t khái tr¹ng th¸i thô ®éng ®Ó trë thμnh c«ng cô ®iÒu 19