Dinh dương và Thức ăn cho bò part 10

Chia sẻ: Ahfjh Kasjfhka | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

86
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cân 10kg rơm khô, dải đều lên sân gạch hoặc tấm vải nhựa. Dùng bình tới rau (ô doa) chứa đúng 10 lít nước, cân đúng 0,4 kg u rê rồi hoà tan vào bình tưới và khuấy, trộn đều đến khi hoà tan hết u rê vào nước. Tưới nước đã pha urê vào rơm, cứ 10kg rơm thì tưới 10 lít nước đã hoà với urê, nếu rơm tươi và ướt thì chỉ tưới 6-7 lít nước/ 10 kg rơm, nhưng vẫn hoà đủ 0,4 kg urê. Khi tưới xong đảo thật đều để rơm thấm đều urê...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Dinh dương và Thức ăn cho bò part 10

2.3. Nh ng r i lo n gây ra do acidosis d c - ð y hơi: Nói chung khi cho gia súc ăn nhi u các lo i th c ăn tinh làm cho axit béo bay hơi sinh ra quá nhanh và pH gi m quá th p (axít d c ), nhu ñ ng d c và ph n x hơi kém s d n ñ n ñ y hơi. - Hi n tư ng không tiêu/b ăn: X y ra khi cho ăn nhi u th c ăn tinh b t lâu ngày t o nên môi trư ng d c b axít và r i lo n khu h vi sinh v t d c . Ăn u ng th t thư ng là bi u hi n c a kh u ph n cho ăn thi u xơ. - Ngh n d lá sách: Là h u qu c a b nh khó tiêu khi kh u ph n có t l thô xanh/tinh quá th p. Ngh n lá sách th c ăn t o thành các t m, gây khó ch u khi gia súc ñ ng và làm gi m kh năng s n xu t. - Áp xe gan hay suy gan: Do ăn thi u th c ăn thô và cho ăn nhi u tinh lâu ngày d n ñ n axít cao trong d c làm cho vách d c b bào mòn và do v y mà m t s vi khu n có th ñi vào các m ch máu và vào h tu n hoàn. Các vi sinh v t này b gi l i t i gan làm gan b nhi m khu n, gây áp xe và làm r i lo n ch c năng gan. - R i lo n ch c năng d múi kh : D múi kh b khí ho c d ch ch a ñ y, ñôi khi c hai lo i này làm thay ñ i th tích, v trí và làm r i lo n ch c năng bình thư ng c a nó. H u h t các r i lo n này thư ng x y ra sau khi ñ 2 tu n. Kh u ph n th c ăn tinh cao trong th i gian c n s a, cu i giai ño n có ch a và sau khi ñ là nh ng nguyên nhân d n ñ n r i lo n ch c năng d múi kh . Tri u ch ng c a b nh này tương t như b nh xeton: b ăn, ñi l i không yên, thân nhi t bình thư ng, gi m s a, băn khoăn khó ch u. ðôi khi v trí c a d múi kh không bình thư ng là phía trái mà l i chuy n sang bên ph i. - T l m s a th p: Cho bò ăn kh u ph n th p xơ và cao tinh, ho c kh u ph n mà ch t xơ b nghi n quá nh s d n ñ n t l m s a th p. T l 8
m s a gi m thư ng liên quan ñ n các trư ng h p b axit d c , b ăn và ñau chân. Do v y, c n cho bò ăn kh u ph n có ñ lư ng xơ c n thi t v i kích thư c h p lý. 2.4. Phòng b nh ð ngăn ng a axit d c c n tăng t l xơ trong kh u ph n cho bò, không dùng các kh u ph n trên 50% tinh, h n ch th c ăn giàu tinh b t (ngô, mì…). Khi l p kh u ph n ăn c n ñ m b o m t s y u t như sau: + NDF kh u ph n > 28% + NDF h u hi u > 21% Khi thay ñ i kh u ph n ph i ti n hành t t (8-10 ngày). N u ph i dùng nhi u th c ăn tinh ñ ñáp ng nhu c u s n xu t s a cao nên r i th c ăn tinh ra làm nhi u b a, cho ăn nhi u b a làm pH d c ít bi n ñ ng hơn cho ăn hai b a trong ngày (sơ ñ 6.4). T t nh t nên áp d ng ch ñ nuôi theo kh u ph n h n h p c th c ăn tinh và thô (kh u ph n TMR: Total Mixed Rations). Ngoài ra, có th s d ng m t dung d ch ñ m cho nh ng kh u ph n có t l tinh cao, ñó là dung d ch mu i bicarbonat. Dung d ch ñ m này có tác d ng n ñ nh pH d c nên làm tăng lư ng ăn vào. Lư ng bicarbonat cho ăn v i t l 0,5 ñ n 0,75% VCK c a kh u ph n. B sung dung d ch ñ m có tác d ng l n trong th i kỳ ñ u c a chu kỳ s a. pH Cho ¨n nhiÒu lÇn/ng y 6 Cho ¨n 2 lÇn/ng y Sơ ñ 6.4. Bi n ñ ng pH d c khi cho bò ăn th c ăn tinh 9
III. B NH S T S A (Milk fever, post parturient parasis) Danh t s t s a th t ra không ñúng vì bò không s t mà ch b b i li t do gi m canxi huy t ñ t ng t. H u h t bò b b nh ñ u kỳ ti t s a, ñó là lúc cơ th ph i huy ñ ng m t lư ng l n canxi d tr trong cơ th cho ti t s a. 75% ca b nh rơi vào lúc 1-24 gi sau ñ . Bò ti t s a chu kỳ 3 b nhi u hơn chu kỳ 2 và 1. B nh có tính di truy n th p nhưng ngư i ta nh n th y t l m c bò Jersey và Swedish Red thì cao hơn các gi ng bò khác. 3.1. R i lo n sinh hoá c a b nh R i lo n sinh hoá ñ c trưng c a b nh là gi m lư ng canxi huy t. Bình thư ng canxi huy t c a bò là 9-11 mg/100 ml, khi canxi huy t gi m xu ng ñ n 8-9 mg/100 ml b nh trang thái c n lâm sàng (sub-clinical hypocalcemia), khi xu ng dư i m c này b nh tr ng thái lâm sàng (clinical hypocalcemia). Canxi huy t m c 7 mg/100 ml con v t b ăn, run r y, lo ng cho ng, m c 6 mg/100 ml con v t không ñ ng ñư c và m c 4 mg/100 ml con v t hôn mê và n u không ñư c can thi p thì ch t (sơ ñ 6.5). tr ng thái c n lâm sàng thư ng ngư i nuôi không nh n ra, vì th b nh d chuy n sang tr ng thái lâm sàng d n ñ n nh ng thi t h i nghiêm tr ng. 10
Ca máu (mg/100 ml) 9 - 11 Ca máu bình thư ng C n lâm sàng 8-9 hypocalcemia 7 M t m i, kém ăn, run r y lo ng Lâm sàng cho ng hypocalcemia Không ñ ng ñư c 6 (Milk Fever) 4 Hôn mê và ch t Sơ ñ 6.5: R i lo n sinh hoá c a b nh sôt s a: Hypocalcemia Nguyên nhân c a gi m Ca huy t là do cơ th ph i huy ñ ng m t lư ng l n Ca t máu vào s a khi bư c vào ñ u kỳ ti t s a, trong khi parahormon chưa k p thích ng cho ho t ñ ng huy ñ ng Ca t xương vào máu. Thông thư ng trong th i kỳ c n s a bò ñư c ăn kh u ph n có nhi u Ca (kh u ph n t l th c ăn tinh cao) thư ng làm cho ho t ñ ng c a hormone này b “ ì ” khi bư c vào th i kỳ ph i huy ñ ng nhi u Ca t xương vào máu. Sơ ñ 6.6 dư i ñây cho th y rõ v i nh ng kh u ph n nghèo Ca thì ngay ngày cho s a ñ u tiên sau khi ñ . Ca ñã ñư c huy ñ ng t xương vào máu t i 10 g/ngày, trong khi nh ng kh u ph n giàu Ca thì trong su t 10 ngày ti t s a ñ u lư ng Ca c a xương ñư c huy ñ ng vào máu r t th p. Trong ñi u ki n như v y, Ca máu s gi m m nh và b nh xu t hi n. 3.2. Nh ng r i lo n th c th Nh ng r i lo n th c th khi bò b s t s a như sau: Khó ñ do trương l c cơ quá y u làm c n tr quá trình ñ bình thư ng. T l l n t cung cao. Có khuynh hư ng sót nhau. T l viêm t cung cao. 11
Gi m kh năng sinh s n. D b chư ng b ng ñ y hơi do nhu ñ ng c a d c y u. D b r i lo n ch c năng d múi kh . T l b b nh keton cao. D b viêm vú. D b nhi m và lây lan các b nh khác như r i lo n tiêu hoá, viêm ph i… Gi m s n lư ng s a. Huy ñ ng Ca t xương trong nh ng ngày ñ u ti t s a Ca huy ñ ng t xương (g/ng) Kh u ph n th p Ca trư c ñ Kh u ph n cao Ca trư c ñ Ngày v t s a 9 Nadav Galon Sơ ñ 6.6. Lư ng ca ñư c huy ñ ng t xương các phương th c nuôi 3.3. Phòng và tr b nh S t s a làm nh hư ng r t l n ñ n s c kho , sinh s n và s c s n xu t c a bò s a, vì v y c n phòng b nh s t s a m t cách tích c c. Th i gian quan tr ng ñ ñi u ch nh s m t cân b ng v Ca và P là trư c khi ñ 1 tháng. C n h n ch lư ng Ca ăn vào trư c khi ñ . Cho ăn th a Ca thì s h n ch vi c huy ñ ng canxi t xương trong trư ng h p Ca huy t gi m. T ng s Ca yêu c u cho 1 bò c n s a n ng 600 kg vào kho ng 40 gam/ngày. Nhìn chung, không nên cho bò c n s a ăn quá 0,4% Ca so v i VCK c a kh u ph n. ð ng th i, tránh 12
cho bò ăn kh u ph n có hàm lư ng P cao. Yêu c u P là kho ng 28-30 g/ngày. Trong th c hành nên cho ăn kho ng 0,2-0,25% P so v i VCK c a kh u ph n là v a. Có th tiêm li u cao vitamin D (20 tri u IU/ngày vào th i ñi m 3-5 ngày trư c khi ñ và 1 ngày sau khi ñ ñ phòng b nh s t s a. Khi bò b b nh thì x lý b ng cách tiêm dung d ch Ca, tiêm ch m theo ñư ng tĩnh m ch 250-1000 ml dung d ch Ca 20-25%, ho c dùng h n h p Ca, Mg, P và glucose cho u ng. Sau khi tiêm dung d ch Ca bò thư ng ph c h i sau 1 gi . IV. B NH D MÚI KH L CH CH (DISPLACED ABOMASUM) B nh l ch ch d múi kh thư ng x y ra bò s a, bi u hi n c a b nh là d múi kh chuy n v trí t trái sang ph i (sơ ñ 6.7). 80% ca b nh x y ra trong tháng ñ u ti t s a ñ u. B nh làm cho con v t gi m m nh s ham ăn, gi m tiêu th th c ăn, bò tr nên y u, m t nư c và có th không ñ ng d y ñư c. Bò b b nh này có tri u ch ng khác ketosis ch bò b tiêu ch y, còn bò b ketosis thì b táo bón. Ngư i ta cũng nh n th y bò quá béo d b b nh d múi kh l ch ch hơn bò có th tr ng trung bình và thư ng nh ng bò b b nh này thì d m c các b nh truy n nhi m t cung. Lát c t ngang xoang b ng D D A B B C C A Múi kh = A C = Lá sách D c =B D = Gan Overview Metabolic Disorders, 48 Sơ ñ 6.7. Sơ ñ căt ngang xoang b ng 13
Nguyên nhân chính xác c a b nh chưa ñư c rõ, nhưng b nh x y ra thư ng g n v i nh ng trư ng h p sau : - Bò ăn kh u ph n có t l th c ăn tinh cao khi chuy n sang th i kỳ ñ , th c ăn tinh lên men trong d c hình thành nhi u khí, khí ñi vào d múi kh , làm cho d múi kh dãn ra và chuy n d ch kh i v trí bình thu ng. - Bò b stress làm gi m thu nh n th c ăn, s t s a hay ketosis cũng có th gây b nh. ð phòng b nh c n th c hi n các bi n pháp sau : - Tránh không ñ bò quá béo (ñi m th tr ng trên 4) - Cho ăn th c ăn tinh ba tu n trư c khi ñ v i lư ng 0,50-0,75% th tr ng - Cho ăn th c ăn thô ñ dài hay ch t ño n dài trong th i kỳ c n s a và ñ u kỳ ti t s a. - Dùng kh u ph n có t i thi u 50% th c ăn thô - H n ch stress gây ra do các b nh như s t s a, ketosis hay axit d c… V. B NH V CHÂN MÓNG B nh v chân móng bao g m nhi u d ng như b i li t, g y xương, tr t kh p, ñau móng, l loét chân, apxe gan bàn chân, th i loét gan bàn chân… T l bò, nh t là bò s a m c các b nh v chân, móng có xu hư ng ngày càng tăng. Nguyên nhân là do phương th c chăn nuôi công nghi p ñã chuy n bò v n là m t con v t ñ ng trên m t ñ t vào nuôi trong chu ng n n bê tông c ng, d mài mòn, di n tích chu ng l i h p ñã h n ch bò v n ñ ng. Ngoài ra, có nguyên nhân v di truy n và dinh dư ng th c ăn. Nh ng y u t này ho c riêng l ho c k t h p ñã làm tăng t l t n thương v móng và nh ng b nh v chân khác. Các b nh v chân móng ñã khi n cho bò ñau ñ n, khó ñi l i, thích n m m t ch , gi m ăn u ng d n ñ n gi m năng su t s n xu t. Shearer và Giesy (1992) trong m t báo cáo có liên quan ñ n b nh chân móng c a ñàn bò s a bang Florida ñã cho bi t bò b b nh ñã b gi m s n lư ng s a t i 20%, kh năng sinh s n cũng gi m, kho ng cách gi a hai l a ñ kéo dài thêm t i 33 ngày, t l lo i th i bò tăng lên. 14
B nh acidosis d c có liên quan v i các b nh v chân móng (laminitis). Cũng có th nói r ng ñau móng là h u qu c a acidosis và ketosis. Nguyên nhân c a b nh có liên quan ñ n áp xu t th m th u c a máu. Trong b nh acidosis d c , máu h p thu m t lư ng l n axit béo bay hơi và axit lactic hình thành trong d c , áp xu t th m th u c a máu tăng lên ñã khi n cho nư c n i bào và gian bào ñi vào máu, áp l c trong lòng m ch tăng lên làm thành m ch b giãn ra, d b t n thương, nh t là các mao m ch k c các mao m ch ñi vào móng. Trên n n bê tông c ng móng d b tr y xư c và nhi m trùng d n ñ n b nh ñau móng. ðau móng có ba d ng: c p tính, mãn tính và c n lâm sàng. ðau móng c p tính x y ra nhi u bò ti t s a kỳ ñ u và trong kho ng 60-90 ngày ti t s a ñ u tiên. Con v t t ra ñau ñ n, không mu n ñi l i, ch mu n n m, con v t khi ñ ng cong lưng lên. Móng c a bò sưng ñ và nóng lên. Khi b ñau móng th c p ngư i ta x lý b ng thu c ch ng viêm (banamine hay aspirin), chuy n bò ra ñ ng c ñ tránh cho bò ñ ng trên n n bê tông hay s i ñá, ch cho bò ăn c khô t t m t vài ngày r i chuy n d n vào ch ñ th c ăn tinh thư ng ngày. ðau móng mãn tính thì ít có nh ng d u hi u rõ ràng như th c p tính, thư ng thì móng bè ra và xu t hi n nh ng l n g n trên móng r t ñ c trưng. Con v t cũng t ra ñau ñ n, ñi l i khó khăn, thích n m và gi m ăn. Nguyên nhân chính c a b nh là do bò ăn kh u ph n nhi u th c ăn tinh. ðau móng c n lâm sàng là m t th khá ph bi n nhưng nh ng d u hi u c a b nh thì không rõ, khó phát hi n. Nói chung ch t lư ng c a móng kém, m m, nhanh mòn, d b t n thương do ñó d nhi m trùng và d n ñ n ap xe, xu t huy t, th i loét hay m n l gan bàn chân. B nh thư ng ñư c x lý b ng ngâm r a móng b ng formalin. Bi n pháp phòng tránh chung cho b nh ñau móng gi ng như nh ng bi n pháp phòng tránh acidosis d c như sau: • Khi chuy n t ch ñ ăn này sang ch ñ ăn khác thì ph i chuy n t t • Tăng d n th c ăn tinh ñ u kỳ ti t s a. • Nên cho ăn ch ñ th c ăn h n h p c tinh l n thô (ch ñ TMR) v i t l tinh/thô cân b ng 15
• C n có th c ăn m i lúc trong chu ng ñ bò ăn thư ng xuyên • Bò nuôi trên n n chu ng b ng bê tông c n cho ti p xúc v i n n ñ t hay trên ñ ng c ít nh t 10-12 gi m i ngày. Bò bình thư ng Bò b ñau chân móng nh ch p c a M. Wattiaux, 2004 VI. M T S TRƯ NG H P NG ð C TH C ĂN 6.1. Ng ñ c cyanoglucoside Nhóm cyanoglucoside có ñ c ñi m là khi thu phân cho ra axit cyanhydric (HCN). Nhóm này có nhi u ch t khác nhau như linamarin, linusatin có nhi u trong c s n, lá s n; durin có nhi u trong c cao lương và xudan, vicianin trong h t ñ u mèo,.. và thư ng gây ñ c cho gia súc. H3C CN H3C CN C C H3C O Glucose H3C O Glucose O Linamarin Glucose Linustatin Hàm lư ng axit cyanhydric trong c s n và lá s n ghi b ng 6.1 và 6.2 16
B ng 6.1. Phân b acid cyanhydric (HCN) trong c s n C mì chà (S n ñ ng) Phú th Hàm lư ng HCN (mg/100g) V ngoài m ng 7,60 V trong d y 21,60 hai ñ u c khoai mì 16,20 Ru t c khoai mì (ph n ăn ñư c) 9,72 Lõi c khoai mì 15,80 Ngu n: Ph m văn Ti p & Nguy n văn ð ng (1998) B ng 6.2: Phân b HCN trong lá khoai mì Hàm lư ng HCN lá tươi (X ± Sx), trong Các lo i lá mì mg/100g Lá mì Ânñ (S n dù) Lá mì gòn (S n chu i ñ ) 1 Lá già ( /2 cao thân tr xu ng) 1,44 ± 0,06 0,46 ± 0,03 1 Lá bánh t ( /2 ñ n ¾ cao thân) 4,29 ± 0,42 1,54 ± 0,15 Lá non phía trên 36,48 ± 2,25 14,75 ± 0,16 ð t non 44,23 ± 2,10 18,05 ± 1,81 Ngu n: Dương Thanh Liêm và CS. (2005) Gia súc có 2 tr ng thái ng ñ c axit cyanhydric - Ng ñ c c p tính: G c CN- khi vào cơ th s liên k t ch t ch v i nhân Fe c a hemoglobin t o thành methemoglobin, c ch quá trình v n chuy n ôxy làm cho cơ th thi u ôxy, các niêm m c, da tím b m và ch t r t nhanh n u ăn ph i m t lư ng l n. Globin Globin N N N N Fe Fe CN - + N N N N O2 CN Methemoglobin Hemoglobin 17
- Ng ñ c mãn tính: Khi ăn m t lư ng ít, thư ng xuyên thì trong cơ th , ch y u là gan s x y ra quá trình ôxy hoá kh ch t HCN nh lưu huỳnh trong methionin ñ t o ra ch t thiocyanat ít ñ c hơn ñ th i ra ngoài. Nhưng thiocyanat l i có khuynh hư ng gây bư u c , góp ph n làm tăng sinh tuy n giáp, n u như iod có gi i h n trong th c ăn thì r t d sinh ra b nh bư u c . - Li u gây ng ñ c: Theo Dương Thanh Liêm và CS. (2005) thì li u gây ng ñ c t i thi u c a HCN t do trên ñ ng v t là 2 – 2,3 mg /kg th tr ng và n u tính theo lư ng th c ăn thì m c ≥ 20 mg HCN /100 g th c ăn là m c nguy hi m. Tuy v y, li u này còn ph thu c nhi u y u t khác nhau. N u như d ng glucosid trong th c ăn khi vào cơ th mà gi i phóng nhanh HCN và cơ th h p thu nhanh thì có th gây ñ c, n u gi i phóng HCN ch m, h p thu ch m thì li u này cũng chưa gây tri u ch ng ng ñ c. Trong th c ti n ngư i ta còn nh n th y khi ñ ng v t ăn th c ăn nhi u và h p thu nhanh m t lư ng HCN là 4 mg/kg th tr ng thì gây ch t m t cách rõ ràng. Bi n pháp phòng và ch ng ng ñ c Gây nôn cho ra h t ch t ch a trong d dày (r a d dày ho c cho u ng KMnO4 0,2%). Tiêm vào t nh m ch 50 ml dung d ch xanh metylen 1% trong dung d ch glucose 25%. N u y u tim thì tiêm dư i da 1ml cafein 20%, n u m ch ñ p quá ch m thì tiêm b p 1 ml adrenalin 1%. ð x lý làm gi m lư ng HCN trong c s n thì nên ngâm nư c trư c khi lu c, x lý nhi t, cho bay hơi. ð i v i lá s n, hàm lư ng HCN r t cao, do ñó mu n s d ng ñ làm th c ăn cho gia súc, gia c m c n ph i ch bi n ñ làm gi m hàm lư ng HCN. Có th ti n hành phơi héo trong mát, sau m t th i gian m i làm khô, ho c có th ngâm nư c, chua, phơi khô r i nghi n thành b t. 6.2. Ng ñ c nitrat B n thân nitrat không ñ c nhưng khi bò ăn vào cơ th , dư i tác d ng c a vi sinh v t d c , nitrat (NO3-) b kh bi n thành nitrit (NO2-) thì gây ng ñ c. Nitrit làm bi n ñ i Fe++ trong Hb thành Fe+++ làm m t kh năng v n chuy n ôxy, làm con v t khó th , run r y và có th ch t. 18
Ngư i ta th y r ng ng ñ c có th xãy ra khi ñ ng v t chăn th trên ñ ng c ch a 0,7 g N-nitrat/kg ch t khô c a c , tuy nhiên li u gây ch t c n cao hơn con s này nhi u (có th trên 2,2 g N-nitrat/kg ch t khô c ). Cũng có tác gi cho bi t ch t khô c a c ch a trên 0,5% N-nitrat có th gây ñ c và trên 1,5% N-nitrat có th gây ch t. Trong th c ti n, hi n tư ng ng ñ c nitrit ít x y ra, vì bò có s c ch u ñ ng khá l n. Tuy v y g n ñây ngư i ta quan sát th y khi cho bò ăn c có m t lư ng nitrat l n thì s gây ra r i lo n s sinh s n, làm gi m th p t l ñ u thai. Tri u ch ng trúng ñ c: Th g p, m ch nhanh, a ch y, ti u ti n thu ng xuyên, gi m ăn, run r y, niêm m c xanh nh t, ch t sau kho ng 5-9 giò sau khi ăn nitrat. Ch n ñoán d dàng khi th y máu chuy n thành nâu khi ti p xúc v i không khí do nitrat ôxy hoá s t hai c a Hb thành s t ba (methemoglobin). X lý ng ñ c b ng cách tiêm tĩnh m ch dung d ch methyl blue k t h p v i dung d ch glucose. Cũng có th cho u ng dung d ch natri sunphate 1,8% v i li u 100 ml/450 kg th tr ng. 6.3. Ng ñ c urê Trúng ñ c urê thư ng xãy ra do s d ng urê sai li u lư ng và phương pháp. Cũng c n chú ý r ng v i kh u ph n nghèo carbohydrate thì trúng ñ c có th xãy ra ch v i li u 0,3 g urê/kg th tr ng ñ i v i nh ng con bò l n ñ u tiên s d ng urê, nhưng ñ i v i nh ng kh u ph n gi u carbohydrate và v i nh ng con v t ñã quen dùng urê thì li u 1-2 g urê/kg th tr ng cũng không gây ñ c. Tri u ch ng trúng ñ c bi u hi n theo th t sau: b t r t khó ch u, run r y, ti t nhi u nư c b t, th g p, ho t ñ ng thi u ph i h p, chư ng hơi và co gi t. Co gi t là tri u ch ng cu i cùng trư c khi ch t. Bi u hi n sinh hoá c a trúng ñ c urê là hàm lư ng amonia máu tăng r t cao, pH d c cũng tăng m nh. Thông thư ng con v t b ch t khi amonia máu tăng lên ñ n 5 mg/100 ml máu, pH d c tăng ñ n 8 và ho t ñ ng d c d ng l i. Khi con v t b trúng ñ c c n c p c u b ng cách cho u ng d m (3,5 - 4 lít d m), axit acetic trong d m s h th p pH d c và trung hòa amonia, nh v y h n ch amonia h p thu vào máu. Li u lư ng s d ng urê ñư c khuy n cáo như sau: 19
Bò c n s a: Không quá 22,7 g urê/bò/ngày tương tương v i 63 g ñương lư ng protein c a urê. Bò ti t s a: Không quá 22,7 – 45 g/bò/ngày tương ñương v i 63 – 126 g ñương lư ng protein c a urê. Không nên s d ng urê cho bê trong th i kỳ bú s a (
B ng 6.3. Tóm t t m t s b nh do thi u khoáng và vitamin bò B nh Nguyên nhân Tri u ch ng X lý Ghi chú Nhi m ñ c mãn tính khi Bò b r ng lông ñuôi, Tr nhi m ñ c mãn tính: M c Se khuy n Alkali disease con v t tiêu th th c ăn tróc móng, ñau, ch t do cho ăn kh u ph n giàu cáo v i bò th t: (nhi m ñ c ch a 5-40 ppm Se. ñói và khát protein, b sung asen 1mg/ngày; bò s a: Selen) Nhi m ñ c c p tính khi (cho u ng naphtalene hay 2mg/ngày. M c con v t tiêu th cây c bromobenzene) ñ c: bò th t: 10- ch a nhi u Se như Tr nhi m ñ c c p tính: 30ppm; bò s a: 3- Selenium accumulators chưa rõ 5ppm Thi u Fe (thi u Cu, Co và Gi m ăn, g y y u r i Cung c p th c ăn b sung Thi u máu vitamin); ch y u bê ch t ch a Fe, Cu, Co và (Anemia) vitamin (folacin, riboflavin, vitamin B6) Th c ăn nghèo P d tiêu Gi m sinh trư ng và Cân ñ i lư ng P và t l C i thi n P ñ t Thi u P hi u qu s dung th c Ca/P kh u ph n b ng phân lân (Aphosphor- ăn; ăn xương, lông, osis) s ng; gi m t l ñ , bò s a d b s t s a. Bloat-Feedlot: t l tinh D c trái phình to, sau Dùng tác nhân gi m sinh Bloat (ñ y hơi) KP cao, nghi n nh . ñó ñ n phía ph i, th hơi d c như d u th c Bloat-Pasture: ăn c h khó, lư i xanh, ch t n u v t, poloxalene hay ñ u non, cây c ch a không s lý ôxytetracycline, tăng th c 22
nhi u protein hoà tan và ăn thô. saponin Kh n c p: ch c d c Thi u Mg, thư ng x y ra Gi m ăn, gi m s a, ñi Tiêm dư i da 200 ml dd Nhu c u Mg: bò B i li t c trong 2 tu n ñ u c a mùa ti u thư ng xuyên, th n Mg sulphate bão hoà. c n s a-10g/ngày, xanh chăn th khi c ch a kinh b kích thích Cho ăn c khô trư c 2 bò s a-30g/ngày, (Grass tetany) 3% K, (ng ng ñ u, d ng tai, co tu n c a mùa chăn th bê-4-8g/ngày >4% N gi t), n m v m t phía, ti t nhi u nư c b t, th khó, tim ñ p nhanh và ch t Th c ăn nghèo I, cây c Goiter (c to), gi m sinh Vùng thi u I, cung c p Thi u iode trên ñ t nghèo I s n, con ñ ra y u mu i iode hoá (mu i ch a 0,01% potassium iodide) Khi Mo trong ð c molyden 6 ppm Mo có th gây ñ c Thi u máu, a ch y 1 g CuSO4/ngày/bò tuỳ thu c vào Cu trong m nh, gi m tr ng, gi m tru ng thành, 0,5g th c ăn 5ppm c n 2-5% CuSO4 trong 23
khoáng b sung Không ñ P và Ca, thi u Thi u P, Ca: gi m tính Cân ñ i Ca, P kh u ph n, B nh x p vit.D. ham ăn, ăn v t l , c ng s d ng khoáng b sung xương c a ð ng v t trư ng thành d kh p, gi m sinh s n, Ca và P. ñ ng v t b , nh t là khi ch a và ti t gi m s n lư ng s a, d trư ng thành sa g y xương (Osteomalacia) Thi u Ca, P và Vit.D Sưng kh p g i và Con v t ñã b b nh kéo B nh m m ð ng v t non ñ b khoeo, ñau kh p, ñi l i dài, x lý khó thành xương c a khó khăn công. N u b nh chưa ti n ñ ng v t non tri n d ch a kh i b ng (Rickets) vi c cung c p ñ Ca, P và Vit.D Thi u NaCl M t tính ham ăn, gi m Cung c p ñ mu i b ng Thi u mu i tr ng, lông thô ráp, gi m cách cho l a ch n t do sa Thi u vitamin Thu nh n th p vit. A, cao Quáng gà, ch m l n, Cung c p vit. A, tiêm b p A (quáng gà, nitrat (nitrat can thi p vào xương kém phát tri n, 500.000-1.000.000 IU s chuy n caroten thành b i li t, răng x u (men vit. A khô m t) vit.A) răng b t thư ng), lông thô, th i loét tai, mi ng, 24
tuy n nư c b t. R i lo n sinh s n (t l th thai th p, phôi phát tri n không bình thư ng, ch t thai, sát nhau) Bê b a ch y, viêm ph i, khô m t và có th mù Thi u Se (ăn kh u ph n < Bê 2-4 tháng d m c, B sung 0,3 ppm Se/CK 1987 FDA cho B nh th t tr ng 0,02 ppm Se) con v t g y y u không vào kh u ph n 1/3 giai phép dùng Se (white muscle ñ ng ñư c, suy tim ño n c h a c u i và ñ u gñ trong th c ăn cho disease) ti t s a (Se dư i d ng Na bò, c u, l n và gia selenite) cm 25
TÀI LI U THAM KH O CHÍNH 1. Garrett R. Oetzel, 2003. Ketosis and Hepatic Lipidosis in Dairy Herds – 36th Annual Conference: Dairy herd Problem Investigation Strategies, Colombus, OH 2. Vũ Duy Gi ng, 2001. Giáo trình dinh dư ng và Th c ăn gia súc (chương trình sau ñ i h c) – NXB Nông nghi p Hà n i. 3. Harris B. , Jr. and J.K. Shearer, 1992. Metabolic Disseases of Dairy Cattle – Displaced Abomasum – Univerrsity of Florida, IFAS Extension 4. Dương Thanh Liêm và cs., 2004. Th c ăn và dinh dư ng gia súc – NXB Nông nghi p, TP H Chí Minh 5. McDonald P. , R.A. Edwards, J.F.D. Greenhalgh, C. A. Morgan, 1995. Animal nutrtion 5th Edition – Longman Scientific Technical, Newyork 6. Orskov E.R. , M. Ryle, 1990. Energy nutrition in ruminants – Elsevier science publishers LTD, USA 7. Orskov E.R., 1986. Energy nutrition in ruminants – Harcourt Brace Jovanovich Publishers 8. Owens F.N. , D.S. Secrist, W. J. Hill, D.R. Gill, 1998. Acidosis in cattle: A review - J. Anim. Sci. 1998 76:275-286 9. Pond W.G. , D.C Church, K.R. Pond, P.A. Schoknecht, 2005. Basic animal nutrition, 5th Edition, Wiley International Edition, USA 10. Shearer J.K. , Russ Giesy, 1992. Feet and leg problems in dairy cattle – Florida Cooperative Extention Service. 11. Stanton T.L. J. Whittier, 2006. Urea and NPN for cattle and sheep – Colorado State University
mi n Trung PH L C 1: Giá tr dinh dư ng c a các lo i th c ăn thư ng dùng cho gia súc nhai l i D án "C i thi n h th ng chăn nuôi bò th t mi n Trung Vi t Nam" (LPS/2002/078) do Trư ng ðHNL Hu th c hi n v i s tài tr c a ACIAR (Úc) c a các tác gi Lê ð c Ngoan, Nguy n Xuân B và Nguy n H u Văn. Cơ s d li u d án, 2006. V t ch t khô (%) Protein thô (%) Năng lư ng trao ñ i (MJ/kgDM) Xơ trung tính (NDF, %) Trung Trung Trung Trung Sx1 n2 Sx1 n2 n2 Sx1 n2 Lo i th c ăn Bi n ñ ng Bi n ñ ng Bi n ñ ng Sx1 Bi n ñ ng bình bình bình bình TH C ĂN THÔ XANH 1. C t nhiên 24,2 (13,8- 41,4) 6,23 69 9,1 (8,7- 9,8) 0,29 13 12,0 (6,8- 21,6) 2,90 69 62,3 (49,4- 73,5) 5,09 54 2. Rơm lúa 87,2 (52,8- 94,4) 9,33 26 8,5 (7,8- 9,2) 0,37 16 5,6 (4,5- 7,6) 0,87 26 72,9 (62,9- 79,8) 4,71 10 3. Thân lá cây ngô 34,4 (23,2- 61,6) 12,54 17 9,1 (8,1- 11,8) 1,76 4 7,9 (1,6- 13,0) 2,24 17 66,2 (58,8- 71,9) 4,79 12 4. Ng n lá s n 19,5 (15,8- 24,8) 3,57 5 11,0 (9,7- 12,5) 1,20 5 26,5 (20,5- 30,4) 3,71 5 - - - - 5. Ng n lá mía 27,2 (18,0- 31,6) 4,50 11 9,2 (8,7- 9,8) 0,41 6 5,3 (2,5- 9,3) 2,54 11 65,3 (47,4- 76,5) 12,02 5 6. Thân lá l c 25,1 (18,4- 34,2) 4,77 8 9,8 (8,1- 10,5) 0,74 8 16,1 (8,5- 19,3) 3,51 8 - - - - 7. Dây lá khoai lang 12,5 (9,9- 20,0) 3,88 6 9,7 (9,0- 10,5) 1,03 2 16,5 (11,0- 21,7) 4,10 6 - - - - 8. Cây chu i 14,1 (5,7- 22,5) 11,88 2 9,2 (8,5- 9,9) 0,98 2 11,7 (10,5- 12,9) 1,67 2 - - - - 9. C voi 16,0 (6,7- 29,3) 4,52 90 8,9 (8,2- 9,5) 0,38 22 13,1 (4,5- 29,8) 5,39 90 63,4 (39,7- 84,4) 9,07 63 10. C ghi-nê 20,6 (11,1- 29,7) 4,15 27 9,1 (8,4- 11,7) 0,69 20 12,1 (4,9- 22,5) 3,79 27 71,5 (62,7- 76,0) 5,97 4 11. Lá keo d u 25,7 (25,9- 25,9) - 1 11,8 (11,8- 11,8) - 1 28,5 (28,5- 28,5) - 1 - - - - 12. Lá dâm b t 20,6 (18,5- 22,3) 1,9 3 10,3 (10,1- 10,5) 0,30 2 18,7 (18,5- 18,9) 0,20 2 32,6 (32,3- 32,8) 0,35 2 13. Lá dâu 31,7 (30,2- 33,8) 1,9 3 12,0 (11,3- 12,6) 0,92 2 22,6 (20,8- 24,8) 2,00 3 23,0 (22,5- 23,5) 0,71 2
14. Lá mít 43,0 (43,0- 43,0) - 1 10,0 (10,0- 10,0) - 1 17,2 (17,2- 17,2) - 1 - - - - TH C ĂN TINH B SUNG 15. Cám g o 89,1 (80,4- 92,1) 2,56 22 11,6 (9,6- 12,7) 1,33 6 11,8 (7,9- 15,4) 2,33 22 - - - - 16. C s n khô 87,7 (85,5- 90,1) 1,56 12 12,2 (12,1- 12,3) 0,10 3 2,4 (1,7- 3,3) 0,64 12 7,7 (5,4- 8,5) 1,50 4 17. C s n tươi 29,6 (24,0- 36,3) 3,32 13 12,1 (12,0- 12,3) 0,09 12 3,1 (1,3- 4,1) 0,71 13 - - - - 18. Bã s n khô 87,6 (86,2- 89,0) 2,01 2 12,2 (12,1- 12,3) 0,10 2 2,2 (2,0- 2,3) 0,20 2 - - - - 19. Bã s n tươi 13,7 (10,0- 18,0) 3,97 5 11,8 (11,6- 12,0) 0,30 2 2,7 (1,8- 3,6) 0,86 5 31,3 (31,2- 31,3) 0,07 2 20. H t ngô 86,9 (80,1- 91,0) 2,68 36 12,4 (11,9- 12,6) 0,13 23 10,4 (9,0- 12,5) 0,85 36 - - - - 21. R m t 75,4 (63,1- 85,1) 11,26 3 11,4 (11,4- 11,4) - 1 10,2 (2,5- 14,1) 6,70 3 - - - - 22. Bã bia 21,3 (20,7- 22,1) 0,75 3 11,2 (11,2- 11,2) - 1 29,1 (23,8- 32,0) 4,60 3 - - - 23. Khô d u l c 91,1 (89,3- 93,1) 1,15 9 13,5 (12,3- 15,3) 1,08 6 49,2 (42,0- 56,3) 4,49 9 - - - - 1 Sx = ñ l ch chu n 2 n = s lư ng m u