ĐỘNG LỰC TÀU THUỶ - PHẦN 2 THIẾT BỊ ĐẨY TÀU THỦY - CHƯƠNG 13

Chia sẻ: Nguyễn Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

81
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ch¬ng 13 H×nh häc vµ kÕt cÊu chong chãng 13.1. C¸c yÕu tè h×nh häc chÝnh cña chong chãng VÒ mÆt h×nh häc chong chãng lµ mét cÊu tróc phøc t¹p. C¸c c¸nh cña chong chãng (Xem H13.1) lµ nh÷ng c¸nh cong 4, chiÒu dµy bÐ n»m trªn cñ 1. Chóng ®îc t¹o bëi hai bÒ mÆt cong c¾t nhau. BÒ mÆt thø nhÊt lµ mÆt ®¹p 6 cña c¸nh, thø hai- lµ mÆt hót 5. MÆt ®¹p lµ mÆt c¸nh híng vÒ ®u«i tµu, mµ khi tµu ch¹y tiÕn mÆt cã ¸p suÊt t¨ng cao. MÆt c¸nh mµ trªn ®ã...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: ĐỘNG LỰC TÀU THUỶ - PHẦN 2 THIẾT BỊ ĐẨY TÀU THỦY - CHƯƠNG 13

Ch¬ng 13 H×nh häc vµ kÕt cÊu chong chãng 13.1. C¸c yÕu tè h×nh häc chÝnh cña chong chãng VÒ mÆt h×nh häc chong chãng lµ mét cÊu tróc phøc t¹p. C¸c c¸nh cña chong chãng (Xem H13.1) lµ nh÷ng c¸nh cong 4, chiÒu dµy bÐ n»m trªn cñ 1. Chóng ®îc t¹o bëi hai bÒ mÆt cong c¾t nhau. BÒ mÆt thø nhÊt lµ mÆt ®¹p 6 cña c¸nh, thø hai- lµ mÆt hót 5. MÆt ®¹p lµ mÆt c¸nh híng vÒ ®u«i tµu, mµ khi tµu ch¹y tiÕn mÆt cã ¸p suÊt t¨ng cao. MÆt c¸nh mµ trªn ®ã ¸p suÊt bÞ h¹ thÊp gäi lµ mÆt hót, mÆt nµy híng vÒ phÝa mòi tµu. §êng giao nhau cña mÆt ®¹p vµ mÆt hót gäi lµ ®êng bao cña c¸nh 3. §iÓm B cña ®êng bao c¸nh n»m c¸ch xa trôc chong chãng nhÊt gäi lµ ®Ønh c¸nh. §èi víi mçi c¸nh ngêi ta kÎ tîng trng mét ®êng th¼ng vu«ng gãc víi trôc, ®êng ®ã gäi lµ ®êng t©m c¸nh. Kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm B tíi trôc OX lµ b¸n kÝnh chong chãng R, trÞ sè gÊp ®«i nã gäi lµ ®êng kÝnh chong chãng D. Vïng g¾n c¸nh vµo cñ gäi lµ ch©n c¸nh 2, kho¶ng c¸ch tõ ch©n c¸nh tíi ®Ønh c¸nh ®o theo b¸n kÝnh lµ chiÒu dµi cña c¸nh l = R - rH (rH- lµ b¸n kÝnh cña cñ). ViÖc chuyÓn tiÕp tõ c¸nh sang cñ ph¶i ®îc lîn ®Òu. Kho¶ng c¸ch lín nhÊt cña c¸nh ®o theo híng trôc h gäi lµ ®é n©ng cña c¸nh. §Æc ®iÓm quan träng nhÊt cña chong chãng, thÓ hiÖn d¹ng h×nh häc cña nã lµ chiÒu quay. §èi víi mÆt c¾t h×nh trô ®ang xÐt, nÕu nh×n theo trôc X th× ë chong chãng quay ph¶i mÐp ®¹p cña c¸nh n»m xa h¬n mÐp tho¸t, ë chong chãng quay tr¸i sÏ ngîc l¹i (Xem H13.1). MÐp c¸nh c¸ch xa ngêi quan s¸t nhÊt vµ còng vµo níc ®Çu tiªn khi tµu ch¹y tiÕn ®îc gäi lµ mÐp ®¹p 11, vµ ngîc l¹i lµ mÐp tho¸t 8. x y h P/Z P/ Z b j R H×nh 13.1. HÖ to¹ ®é h×nh trô E(0, x, r, q) vµ c¸c yÕu tè h×nh häc chÝnh cña chong chãng quay ph¶i MÆt c¾t c¸nh 7 b»ng h×nh trô 9 ®ång t©m víi chong chãng vµ ®îc tr¶i ra trªn mÆt ph¼ng gäi lµ pr«phin tiÕt diÖn c¸nh 10. Tuú theo kiÓu vµ chøc n¨ng cña chong chãng c¸c pr«phin cã thÓ cã h×nh d¹ng kh¸c nhau, b×nh thêng ta cã thÓ ph©n ra lµm ba nhãm pr«phin: m¶nh trßn, hµng kh«ng vµ h×nh nªm. §êng th¼ng nèi c¸c ®iÓm xa nhÊt cña pr«phin, nghÜa lµ c¸c mÐp c¸nh ®îc gäi lµ d©y cung 12. Mçi mét d©y cung lµ mét 91
®êng xo¾n h×nh trô. ChiÒu dµi d©y cung pr«phin b gäi lµ chiÒu réng c¸nh t¹i b¸n kÝnh ®· cho. KÝch thíc e lín nhÊt ®o vu«ng gãc víi d©y cung lµ chiÒu dµy lín nhÊt cña pr«phin tiÕt diÖn t¹i b¸n kÝnh ®· cho. H×nh d¸ng cña pr«phin tiÕt diÖn thÓ hiÖn qua chiÒu dµy t¬ng ®èi d = e/b, mµ trÞ sè cña nã phô thuéc vµo b¸n kÝnh mÆt c¾t h×nh trô vµ giao ®éng trong kho¶ng 0,2 ¸ 0,02. C¸c bÒ mÆt cong t¹o nªn c¸nh, vÒ h×nh d¹ng gÇn gièng mÆt xo¾n. Ta biÕt r»ng, mÆt xo¾n ®îc t¹o nªn bëi ®êng cong ph¼ng quay ®Òu xung quanh trôc vµ ®ång thêi chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu däc theo trôc ®ã. Nh vËy mçi mét ®iÓm cña ®êng cong ph¼ng t¹o nªn trong kh«ng gian mét ®êng xo¾n h×nh trô cã bíc cè ®Þnh, nghÜa lµ ®êng ®îc t¹o nªn trong kh«ng gian khi mét ®iÓm võa quay ®Òu quanh mét trôc võa chuyÓn ®éng th¼ng ®Òu däc trôc ®ã. §Ó x¸c ®Þnh bíc cña ®êng xo¾n ta lÊy kho¶ng c¸ch ®o däc trôc khi ®iÓm nãi trªn ®· thùc hiÖn xong mét vßng quay quanh trôc. NÕu ®êng cong ph¼ng ®îc thay b»ng mét ®o¹n th¼ng vu«ng gãc víi trôc, th× mÆt xo¾n t¹o nªn bëi ®êng xo¾n nµy gäi lµ ®êng xo¾n ®Òu. Trªn h×nh 13.2 so s¸nh c¸c mÆt c¾t h×nh trô cho mÆt xo¾n ®Òu, mÆt xo¾n cã bíc thay ®æi theo híng b¸n kÝnh vµ mÆt xo¾n cã bíc thay ®æi hçn hîp theo híng b¸n kÝnh - trôc. P(r1) /2 p P( r3)/2 p P ( r2) /2 p P/2 p r3 r2 r1 r3 r2 r1 r3 r2 r1 a. b. c. H×nh 13.2. C¸c mÆt c¾t h×nh trô ®îc tr¶i ph¼ng a. MÆt xo¾n ®Òu b. MÆt xo¾n cã bíc biÕn ®æi theo híng b¸n kÝnh c. MÆt xo¾n cã bíc biÕn ®æi hçn hîp b¸n kÝnh - trôc BÒ mÆt chøa c¸c mÐp c¸nh vµ c¸c d©y cung cña tÊt c¶ c¸c mÆt c¾t h×nh trô cña c¸nh ®ang xÐt gäi lµ bÒ mÆt ®Þnh møc. Bíc cña bÒ mÆt nµy gäi lµ bíc mÐp. Chong chãng ®îc gäi lµ chong chãng cã bíc kh«ng ®æi khi bíc mÐp cña tÊt c¶ c¸c mÆt c¾t ®Òu b»ng nhau. Khi bÒ mÆt ®Þnh møc cã bíc thay ®æi theo híng b¸n kÝnh th× chong chãng ®îc gäi lµ chong chãng biÕn bíc. Trong tÝnh to¸n chong chãng, th× ®Æc trng h×nh häc cña c¸nh ®îc m« t¶ b»ng gãc bíc: j = arctg[P/(2pr)] (13.1.1) Trong thùc tÕ ngêi ta lÊy bíc cña mÆt c¾t n»m t¹i b¸n kÝnh t¬ng ®èi r = 0,7 lµm bíc kÕt cÊu. Tû sè gi÷a bíc kÕt cÊu P vµ ®êng kÝnh chong chãng D gäi lµ tû sè bíc kÕt cÊu P/D vµ nã lµ mét trong nh÷ng ®Æc tÝnh h×nh häc quan träng nhÊt cña chong chãng. DiÖn tÝch bÒ mÆt ®Þnh møc lµ diÖn tÝch cña c¸nh chong chãng. Tuy nhiªn bÒ mÆt nµy kh«ng duçi ®îc nã ®Ó trïng víi mÆt ph¼ng, nªn ta lÊy tîng trng diÖn tÝch mÆt n¾n th¼ng cña c¸nh lµm sè ®o diÖn tÝch. Nh vËy ®êng bao diÖn tÝch nµy gäi lµ ®êng bao cña mÆt c¸nh n¾n th¼ng. 92
a. b. c. d. H×nh 13.3. C¸c d¹ng ®êng bao mÆt n¾n th¼ng cña c¸nh chong chãng a. elip ®èi xøng b. kh«ng ®èi xøng hoÆc cong lìi dao c. d¹ng ph¸ b¨ng d. dµnh cho ®¹o lu ChiÒu réng cña c¸nh n¾n th¼ng ë mçi b¸n kÝnh b»ng d©y cung cña pr«phin t¬ng øng. DiÖn tÝch cña mÆt c¸nh n¾n th¼ng cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc: R AE = ò b(r )dr (13.1.2) Z rH trong ®ã: b(r) - chiÒu réng c¸nh t¹i b¸n kÝnh r, cßn rH lµ b¸n kÝnh cñ chong chãng. Toµn bé diÖn tÝch cña Z c¸nh chong chãng lµ AE. Tû sè diÖn tÝch nµy trªn diÖn tÝch mÆt ®Üa chong chãng A0 = pD2/4 gäi lµ tû sè ®Üa: R AE = [4 Z /(pD 2 )] ò b(r )dr (13.1.3) A0 rH TrÞ sè cña tû sè ®Üa ®èi víi c¸c chong chãng tµu thuû dao ®éng trong kho¶ng 0,4 ¸ 1,4. C¸c d¹ng ®Æc trng cña h×nh bao mÆt c¸nh n¾n th¼ng ®îc tr×nh bµy trªn h×nh 13.3. 13.2. C¸c ph¬ng ph¸p ®Þnh h×nh chong chãng, c¸ch biÓu diÔn bÒ mÆt c¸nh b»ng to¸n häc Do yªu cÇu rÊt chÝnh x¸c khi chÕ t¹o chong chãng nªn b¾t buéc ph¶i m« t¶ tû mû h×nh d¹ng h×nh häc cña c¸nh. ViÖc m« t¶ h×nh d¹ng h×nh häc cña c¸nh ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc chÕ t¹o míi chong chãng sau nµy, cã thÓ thùc hiÖn b»ng hai ph¬ng ph¸p: ph¬ng ph¸p x©y dùng b¶n vÏ lý thuyÕt b»ng tay, råi sau ®ã ®Õn b¶n vÏ chÕ t¹o chong chãng vµ dïng ph¬ng ph¸p to¸n häc ®Ó m« t¶ bÒ mÆt c¸nh chong chãng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ph¬ng ph¸p thø hai ®îc ¸p dông réng r·i cã kÕt hîp víi viÖc sö dông c¸c m¸y c«ng cô ®îc l¾p bé ®iÒu khiÓn ch¬ng tr×nh vµ c¸c bé tù ®éng vÏ h×nh ®Ó chÕ t¹o chong chãng. C¸ch biÓu diÔn bÒ mÆt c¸nh chong chãng b»ng to¸n häc hoµn toµn x¸c ®Þnh ®îc mêi th«ng sè h×nh häc c¬ b¶n kh«ng thø nguyªn cña chong chãng. Ngoµi ra ®Ó m« t¶ toµn diÖn h×nh d¹ng h×nh häc cña chong chãng, cÇn ph¶i biÕt tríc ba trÞ sè: sè c¸nh Z, ®êng kÝnh D vµ b¸n kÝnh cñ rH cña chong chãng. Nh vËy, ®Ó m« t¶ mét c¸nh bÊt kú cÇn ph¶i cã tÊt c¶ mêi ba th«ng sè h×nh häc, trong ®ã hai th«ng sè cã thÓ lµ hµm cña mét hoÆc hai biÕn sè, t¸m th«ng sè lµ hµm cña mét biÕn vµ ba lµ hµm cè ®Þnh. Trong trêng hîp cô thÓ, c¸c th«ng sè nµy ®îc x¸c ®Þnh tõ b¶n tÝnh thiÕt kÕ chong chãng. 93
§èi víi mçi c¸nh ta kÎ ®êng t©m c¸nh vu«ng gãc víi trôc chong chãng. Ta thÊy r»ng ®êng t©m cña c¸c c¸nh ®Òu c¾t nhau t¹i mét ®iÓm - t¹i t©m ®Üa chong chãng vµ n»m ®èi xøng trong mÆt ph¼ng cña ®Üa ®ã, nghÜa lµ ë nh÷ng gãc b»ng nhau. Mét trong c¸c c¸nh vµ ®êng t©m c¸nh øng víi nã mang sè kh«ng. Ta dïng hÖ to¹ ®é h×nh trô E (0, x, r, q) ®ång t©m víi chong chãng cã gèc n»m t¹i t©m ®Üa (Xem H13.1). Trôc x trïng víi trôc chong chãng híng vÒ phÝa chuyÓn ®éng cña tµu, nghÜa lµ theo híng tõ mÆt ®¹p tíi mÆt hót cña c¸nh. Gãc q ®îc tÝnh trong mÆt ph¼ng ®Üa tõ ®êng t©m c¸nh sè kh«ng theo híng tõ mÐp tho¸t tíi mÐp ®¹p, nghÜa lµ theo chiÒu kim ®ång hå ®èi víi trôc chong chãng quay ph¶i nÕu nh×n theo híng trôc ox. Ph¬ng tr×nh cña ®êng xo¾n ®Òu, b¸n kÝnh r trong hÖ to¹ ®é nµy cã thÓ viÕt: x - xR = [P/(2p)]q (13.2.1) trong ®ã: P - lµ bíc cña ®êng xo¾n, xR - lµ hoµnh ®é giao ®iÓm cña ®êng xo¾n víi mÆt ph¼ng ®i qua trôc ox vµ ®êng t©m c¸nh sè kh«ng. VÞ trÝ cña mét ®iÓm bÊt kú trªn ®êng xo¾n nµy cã thÓ biÓu diÔn díi d¹ng to¹ ®é cong x, vÒ trÝ sè tuyÖt ®èi nã b»ng chiÒu dµi cña ®o¹n ®êng xo¾n tõ gèc to¹ ®é ®Õn ®iÓm ®ang xÐt. Ta ký hiÖu chiÒu dµi ®êng xo¾n n»m gi÷a gèc to¹ ®é x vµ ®iÓm cã hoµnh ®é xR lµ |CS|. Khi CS b»ng kh«ng th× gèc to¹ ®é x trïng víi giao ®iÓm cña ®êng xo¾n ®ang xÐt víi mÆt ph¼ng ®i qua trôc ox vµ ®êng t©m c¸nh sè kh«ng. Ngoµi hÖ to¹ ®é trô E ta dïng hÖ to¹ ®é cong côc bé F (OS, x, h) cã liªn quan víi mÆt c¾t h×nh trô t¹i b¸n kÝnh ®· cho (Xem H13.4). x h r qS x 2 c/ j 0s =(xS, r, qS) cS xS 2 xR -c/ H×nh 13.4. HÖ to¹ ®é côc bé F(OS, x, h) Gèc to¹ OS n»m t¹i trung ®iÓm cña d©y mÆt c¾t c¸nh. To¹ ®é x cña hÖ F hoµn toµn t¬ng tù nh to¹ ®é ®· xÐt ë trªn vµ híng vÒ phÝa mÐp ®¹p. To¹ ®é h vu«ng gãc víi d©y cung trong mÆt ph¼ng vµ híng vÒ phÝa mÆt hót (Xem H13.4). Lóc bÊy giê vÞ trÝ cña mÆt c¾t c¸nh hoµn toµn ®îc x¸c ®Þnh b»ng bèn th«ng sè: r, P, xr vµ cs nghÜa lµ b¸n kÝnh cña h×nh trô c¸t tuyÕn, bíc cña mÆt c¾t, kho¶ng tú, vµ ®é cong cña mÆt c¾t. Nh vËy, viÖc chuyÓn hÖ t¹o ®é cña hÖ trôc côc bé F sang hÖ trô E ®îc thÓ hiÖn qua c¸c c«ng thøc: x = xR + ( Cs + x ) sinj + h cosj ; q = ( 1/r ) [ ( Cs + x ) cosj - h sinj ; (13.2.2) r = rS trong ®ã: j - ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc (13.1.1). §é cong h×nh lìi dao mÆt c¾t cs mang gi¸ trÞ d¬ng khi t©m d©y cung dÞch theo chiÒu d¬ng x tõ mÆt ph¼ng chøa trôc Ox vµ ®êng t©m sè kh«ng, nghÜa lµ dÞch vÒ phÝa mÐp ®¹p (Xem H13.4) 94
§é cong h×nh lìi dao cña mÆt c¾t Cs t¹i mÆt c¾t ®ang xÐt lµ ®é dÞch chuyÓn cña t©m d©y cung mÆt c¾t c¸nh h×nh trô trong mÆt ph¼ng cña bÒ mÆt n¾n th¼ng tõ vÕt cña ®êng t©m c¸nh. Ngoµi ra, ®é cong ®ã còng ®îc biÓu thÞ b»ng gãc uèn cong h×nh lìi dao qs, lµ to¹ ®é cña t©m d©y cung mÆt c¾t trong hÖ to¹ ®é h×nh trô E, mµ theo (13.5) nã liªn quan víi gãc bíc j vµ ®é cong Cs b»ng c«ng thøc sau: qS = Cs cosj / r (13.2.3) Kho¶ng tú xR nãi trªn m« t¶ ®é dÞch chuyÓn d©y cung cña mÆt c¾t däc trôc x . Theo (2-5) th× sù liªn quan gi÷a kho¶ng tú lín nhÊt , gãc bíc vµ ®é cong h×nh lìi dao cña mÆt c¾t ®îc thÓ hiÖn b»ng c«ng thøc sau: xS = xR + Cs sinj (13.2.4) Nh vËy, vÞ trÝ cña t©m d©y cung mÆt c¾t trong hÖ to¹ ®é h×nh trô E ®îc x¸c ®Þnh b»ng b¸n kÝnh r, kho¶ng tú lín nhÊt xs vµ gãc uèn cong h×nh lìi dao qs (xem h×nh 2-4) Trong hÖ to¹ ®é F, mÆt c¾t ®ang xÐt cã thÓ biÓu diÔn b»ng ph¬ng tr×nh ®êng bao nã: h ± = h ± (x ) (13.2.5) trong ®ã: h vµ h - to¹ ®é cña mÆt hót vµ mÆt ®¹p cña mÆt c¾t t¬ng øng. ChiÒu + - dµy mÆt c¾t lµ hµm he(x) b»ng kho¶ng c¸ch tõ mÆt hót tíi mÆt ®¹p ®o vu«ng gãc víi d©y cung, nghÜa lµ: he (x ) = h + (x ) - h - (x ) (13.2.6) Cùc ®¹i cña hµm he (x) lµ e, cßn trÞ sè x mµ t¹i ®ã øng víi ®iÓm cùc ®¹i lµ xeM. TrÞ sè e gäi lµ chiÒu dµy lín nhÊt cña mÆt c¾t, cßn tû sè cña nã trªn chiÒu dµi d©y cung, nghÜa lµ d = e/b - chiÒu dµy t¬ng ®èi cña mÆt c¾t. Hµm ph©n bè chiÒu dµy hoÆc hµm () () ~ ~ ~ chiÒu dµy t¬ng ®èi cã d¹ng: FT x = he x / e , trong ®ã x - hoµnh ®é kh«ng thø nguyªn ®îc lÊy tõ phÐp chia kÝch thíc cho b/2. Hµm nµy ®îc sö dông ®Ó lËp tiªu chuÈn vÒ quy luËt ph©n bè chiÒu dµy mÆt c¾t theo d©y cung. C¸c tung ®é cña ®êng gi÷a mÆt c¾t ®îc coi lµ nöa tæng sè tung ®é cña mÆt hót vµ mÆt ®¹p, khi ®ã: hc (x ) = 0,5[h + (x ) - h - (x )] (13.2.7) cùc ®¹i cña hµm hc (x) kÝ hiÖu lµ fM, vµ trÞ sè x mµ t¹i ®ã x¶y ra cùc ®¹i ký hiÖu lµ xCM. TrÞ sè fM gäi lµ ®é vâng lín nhÊt cña ®êng gi÷a vµ tû sè cña nã víi d©y cung, nghÜa lµ dC = fM/b - ®é vâng t¬ng ®èi cña mÆt c¾t. Hµm ph©n bè tung ®é cña ®êng () ~ gi÷a cã d¹ng: Fc x = hc / f M . Hµm nµy ®îc sö dông ®Ó lËp tiªu chuÈn vÒ quy luËt ph©n bè tung ®é cña ®êng gi÷a theo d©y cung. Chó ý tíi c¸c ký hiÖu trªn c«ng thøc (13.2.5), ta cã thÓ viÕt: () () ~ ~ ~ h ± (x ) = f M Fc x ± 0,5eFT x (13.2.8) Theo OCT 5.0317 - 80 ngêi ta dù kiÕn sö dông hai ph¬ng ph¸p gÇn ®óng ®Ó gi¶i bµi to¸n m« t¶ bÒ mÆt c¸nh chong chãng nh : - GÇn ®óng tõng phÇn tö theo c¸c ph¬ng tr×nh ®· ®îc viÕt trong hÖ to¹ ®é h×nh trô E. - GÇn ®óng trùc tiÕp theo c¸c ph¬ng tr×nh th«ng sè ®· ®îc viÕt trong hÖ trôc to¹ ®é côc bé F. Trong ph¬ng ph¸p thø hai th× sè lîng c¸c bíc ®i ®Ó x¸c ®Þnh to¹ ®é bÒ mÆt c¸nh chong chãng kh«ng lín h¬n nªn ë giai ®o¹n chuÈn bÞ c¸c ch¬ng tr×nh ®iÒu khiÓn cho thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn ch¬ng tr×nh viÖc ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy lµ hîp lý. Cßn ph¬ng ph¸p gÇn ®óng tõng phÇn th× ngîc l¹i, nã ®îc sö dông ë giai ®o¹n chuÈn bÞ c¸c sè liÖu ban ®Çu. 95
D¹ng c¬ b¶n cña ph¬ng tr×nh bÒ mÆt c¸nh chong chãng trong trêng hîp nµy sÏ nhËn ®îc sau khi thay (13.2.8) vµ (13.2.2) cã xÐt ®Õn (13.1.1) vµ b»ng c¸ch chia tÊt c¶ c¸c kÝch thíc tuyÕn tÝnh cho b¸n kÝnh chong chãng, nh vËy: ü ï ï j = arctg [P (r ) (2P r )]; ï ( ) ï ( ) ~ x ± = x R + c S + 0,5b x sin j + f M Fc ± 0,5e FT cos j ; ï ( ) ( ) ~ q ± = (1 / r ) + c S + 0,5b x cos j - f M Fc ± 0,5e FT sin j ;ï ï ï ~ ~ FT (x ) = FTM (x e ); (13.2.9) ý ï ~ ~ Fc (x ) = FCM (x c ); ï ï ì£ 0; ~ ~ ~ ~ ï x e = m1 ± (1 + x ) /(1 ± x eM )khix - x eM í î> 0; ï ï ì£ 0; ~ ~ ~ ~ ï x c = m1 ± (1 + x ) /(1 ± x cM )khix - x cM í ï î> 0; þ Trong ®ã (-) vµ (~) trªn c¸c ký hiÖu chØ râ c¸c ®¹i lîng kh«ng thø nguyªn nhËn ~ ~ ®îc b»ng c¸ch chia phÇn tö ®· nhËn ®îc cho R vµ b/2 t¬ng øng x e vµ x c - c¸c biÕn ®éc lËp míi ®Ó cho phÐp ¸p dông c¸c hµm quy ®æi ph©n bè chiÒu dµy vµ ph©n bè to¹ ®é ~ ~ cña ®êng gi÷a mÆt c¾t FTM (x e ) vµ FCM (x C ) . Nh÷ng hµm nµy kh«ng phô thuéc vµo trÞ sè vµ vÞ trÝ cña c¸c ®iÓm cùc ®¹i cña c¸c hµm xuÊt ph¸t he (x) vµ hC (x) ®Æc trng cho h×nh d¸ng mÆt c¾t; x ± vµ q ± - to¹ ®é phÝa hót vµ ®¹p cña ®êng bao mÆt c¾t t¹i b¸n kÝnh r t¬ng øng trong hÖ h×nh trô E. Trong ph¬ng tr×nh nµy cã hai biÕn ®éc lËp r vµ ~ x vµ 10 th«ng sè kh«ng thø nguyªn, ®îc gäi lµ c¸c th«ng sè h×nh häc c¬ b¶n nh: ~ ~ ~ FTM, FCM, b , CS , xR , e , f M , P , x eM , x CM . Hai th«ng sè ®Çu cã thÓ phô vµo r vµ x , ~ c¸c th«ng sè cßn l¹i chØ phô thuéc vµo r . NÕu FTM vµ FCM phô thuéc vµo x mµ kh«ng phô thuéc vµo r th× cã nghÜa lµ c¸nh cã mét pr«phin duy nhÊt hay quy luËt ph©n bè chiÒu dµy vµ tung ®é ®êng gi÷a cña mÆt c¾t ®Òu gièng nhau trªn tÊt c¶ c¸c b¸n kÝnh. C¸c sè liÖu xuÊt ph¸t ®Ó m« t¶ bÒ m¾t c¸nh chong chãng b»ng to¸n häc ®ù¬c x©y dùng theo d¹ng b¶ng c¸c trÞ sè cña 10 hµm øng víi c¸c th«ng sè h×nh häc c¬ b¶n. Th«ng thêng ngêi ta tr×nh bµy 10 mÆt c¾t [ r = 0,2 ¸ 0,9 (0,1); 0,95; 0,975] vµ 16 ~ ®iÓm trªn mçi d©y cung [ x = - 0,95; - 0,9; - 0,85; - 0,8 ¸ + 0,8 (0,2); + 0,85; + 0,9; + 0,95; + 0,975]. ViÖc ®¶m b¶o b»ng ch¬ng tr×nh nªu trong OCT5.0317-80 cho phÐp b»ng m¸y tÝnh ®iÖn tö kiÓu EC lµm tr¬n tõng phÇn vµ néi dung c¸c hµm nãi trªn b»ng nh÷ng ®êng gi¶ cong trïng lËp ph¬ng, sau ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh to¹ ®é cña tõng ®iÓm bÒ mÆt c¸nh b»ng c¸ch sö dông ph¬ng tr×nh (13.2.9). ViÖc lµm tr¬n lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o ®é tr¬n ®Òu cho bÒ mÆt c¸nh. 13.3. X©y dùng b¶n vÏ lý thuyÕt cña chong chãng B¶n vÏ lý thuyÕt cña chong chãng ®îc tr×nh bµy trªn h×nh 13.5, gåm cã ®êng bao mÆt n¾n ph¼ng cña c¸nh 6 cïng víi ®êng chiÒu dµy lín nhÊt 5 vµ mét lo¹t mÆt c¾t 7 (tíi 10); h×nh chiÕu ph¸p cña c¸nh 4 (®êng bao thiÕt kÕ); h×nh chiÕu c¹nh 1 cã chøa 96
®êng bao qui c¸ch 3 cña c¸nh vµ mÆt c¾t qui íc cña c¸nh theo ®êng chiÒu dµy lín nhÊt 2. Tû lÖ cña b¶n vÏ ®îc chän trong d·y 1:1, 1:2, 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10. §êng bao mÆt n¾n ph¼ng vµ ®êng chiÒu dµy lín nhÊt ®îc x©y dùng nh sau (Xem H13.5). ë mét phÇn ba cuèi bªn ph¶i tê giÊy vÏ, ta kÎ ®êng t©m c¸nh ë gi÷a. Trªn ®êng ®ã ta ®Þnh c¸c ®iÓm t¬ng øng víi 10 b¸n kÝnh trung gian. Qua c¸c ®iÓm ®ã ta kÎ c¸c ®êng th¼ng phô n»m ngang, trªn ®ã tÝnh tõ ®êng t©m c¸nh ta ®Æt ba trÞ sè: hoµnh ®é (trong hÖ F) cña mÐp ®¹p x®x, hoµnh ®é mÐp tho¸t xtx (Xem hoµnh ®é x trªn h×nh 13.4) ~ vµ hoµnh ®é cña ®êng chiÒu dµy lín nhÊt x eM , ®îc tÝnh theo c¸c c«ng thøc díi ®©y: ~ x dx = C S R ± 0,5bR;ü ï (13.3.1) ý tx ~ x eM = x eM 0,5bR ï þ Nèi c¸c ®iÓm l¹i b»ng ®êng cong tr¬n vµ t¹i ®©y ta ®· kÕt thóc qu¸ tr×nh x©y dùng võa nãi. Trªn h×nh13.3 lµ c¸c s¬ ®å cña bèn d¹ng ®êng bao mÆt n¾n ph¼ng cña c¸nh ®ang ®îc sö dông th«ng dông nhÊt. §«i khi ®êng bao nµy ®îc thÓ hiÖn b»ng ®êng nÐt m¶nh trªn h×nh chiÕu ph¸p. l1 1 h h1 h2 2 h 1 '' ' '' 3 l2 2 ' r 1 p(0,4)/2 p H×nh 13.5. C¸ch x©y dùng b¶n vÏ lý thuyÕt cña chong chãng 1. §êng bao h×nh chiÕu c¹nh 2. mÆt c¾t gi¶ ®Þnh cña c¸nh theo ®êng chiÒu dµy lín nhÊt 3. ®êng bao quy c¸ch 4. ®êng bao thiÕt kÕ 5. ®êng chiÒu dµy lín nhÊt 6. ®êng bao mÆt n¾n th¼ng 7. mÆt c¾t h×nh trô. §êng bao mÆt n¾n ph¼ng cña c¸nh thêng trïng víi c¸ch biÓu diÔn c¸c mÆt c¾t h×nh trô. MÆt c¾t t¹i mét b¸n kÝnh khi biÕt c¸c hµm Fc ,FT vµ c¸c yÕu tè fM, e ph¶i ®îc x©y dùng sau khi ®· tÝnh ®îc c¸c tung ®é theo c«ng thøc (13.1.1). C¸c chiÒu dµy vµ c¸c tung ®é ph¶i ®Æt vu«ng gãc víi d©y cung. §Ó x©y dùng ®óng mÆt c¾t c¸nh gÇn c¸c mÐp ph¶i sö dông c¸c trÞ sè b¸n kÝnh cong cña c¸c mÐp ®· biÕt ®Õn trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ. Khi sö dông m¸y tÝnh ®iÖn tö ®Ó x©y dùng b¶n vÏ theo c¸ch m« t¶ b¶n vÏ b»ng to¸n häc th× kh«ng cÇn ph¶i gi¶ thiÕt c¸c b¸n kÝnh cong nãi trªn, v× chóng ®îc x¸c ®Þnh ~ trong qu¸ tr×nh lµm tr¬n vµ xÊp xØ hµm FT theo x . Nh vËy, hµm FT ph¶i ®îc ®Þnh 97
tríc b»ng b¶ng vµ c¸c trÞ sè trong 16 ®iÓm nãi trªn cña d©y cung. Khi x©y dùng mÆt c¾t th× ®é n©ng cña mÐp c¸nh vµ c¸c b¸n kÝnh ®îc ghi c¹nh mÐp vßng trßn, nh vËy mÆt c¾t ph¶i vÏ theo d©y cung ngoµi. Trªn b¶n vÏ thi c«ng ®èi víi tõng mÆt c¾t ph¶i chØ râ c¸c tung ®é cña mÆt ®¹p vµ tung ®é mÆt hót cña 16 ®iÓm nãi trªn. Ngoµi ra, nÕu cÇn ph¶i chØ râ c¸c th«ng sè cña mÐp. H×nh chiÕu ph¸p cña c¸nh lµ h×nh chiÕu lªn mÆt ph¼ng ®Üa chong chãng vµ ®îc x©y dùng nh sau (Xem H13.5) Tríc hÕt, ph¶i thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc phô trî. Tõ ®iÓm O1 øng víi trôc chong chãng trªn ®êng bao n¾n ph¼ng, theo ®êng n»m ngang t¬ng øng ta ®Æt trÞ sè P(r)/(2p) vÒ phÝa ngîc chiÒu víi chiÒu quay cña chong chãng, nghÜa lµ bªn tr¸i ®èi víi chong chãng quay ph¶i. NÕu bíc cña chong chãng biÕn ®æi theo b¸n kÝnh th× c¸ch x©y dùng trªn ph¶i thùc hiÖn cho tõng mÆt c¾t. Tõ ®iÓm P nhËn ®îc theo c¸ch trªn kÎ tia qua t©m d©y cung C cña mÆt c¾t ®ang xÐt. Trong vïng mÐp ®¹p ta kÎ hai ®êng tiÕp tuyÕn víi ®êng bao cña mÆt c¾t- mét vu«ng gãc víi tia PC, hai song song víi nã ta ®îc h1 vµ l1 trªn h×nh 13.5. §iÒu nµy ®îc rót ra tõ tÝnh ®ång d¹ng cña tam gi¸c bíc vµ tam gi¸c vu«ng víi c¸c c¹nh kÒ h1 vµ l1. C¸ch x©y dùng t¬ng tù vÉn cho phÐp t×m ®îc h2 vµ l2 cho mÐp tho¸t cña mÆt c¾t. B©y giê ta x©y dùng ®êng bao h×nh chiÕu ph¸p cña c¸nh. Vµo gi÷a tê giÊy vÏ kÎ ®êng th¼ng ®øng, mµ nã sÏ trïng víi ®êng t©m cña c¸nh sè kh«ng, ta ®Þnh vÞ trôc chong chãng O. Tõ ®iÓm O lµm t©m ta quay cung trßn øng víi mÆt c¾t ®ang xÐt, gäi C1 lµ giao ®iÓm gi÷a ®êng t©m c¸nh víi cung trßn, th× ®Ó nhËn ®îc ®iÓm cña ®êng bao thuéc h×nh chiÕu ph¸p B' chØ cÇn chó ý r»ng chiÒu dµi d©y cung C1B' b»ng chiÒu dµi ®o¹n l1 ®· t×m ®îc trong qu¸ tr×nh x©y dùng phô trî nãi trªn. VÞ trÝ thùc tÕ cña ®iÓm trªn cung ®ang xÐt cã thÓ t×m b»ng ph¬ng ph¸p ®å thÞ, khi AE/Ao > 0,7 vµ ph¬ng ph¸p gi¶i tÝch cho trêng hîp bÊt kú. Ph¬ng ph¸p ®å thÞ lµ ph¬ng ph¸p mµ trªn ®êng th¼ng n»m ngang ®i qua C1 ta ®Æt 1/4 ®o¹n l1. Tõ ®iÓm nhËn ®îc lµm t©m quay cung trßn b¸n kÝnh b»ng 3/4 l1vµ giao ®iÓm cña cung nµy víi cung c¬ b¶n øng víi cung cña mÆt c¾t ®ang xÐt cho ta ®iÓm ph¶i t×m B'. §èi víi chong chãng quay ph¶i ®iÓm nµy t¬ng øng víi mÐp ®¹p vµ n»m bªn ph¶i ®êng t©m c¸nh, cßn ®èi víi chong chãng quay tr¸i ®iÓm nµy øng víi mÐp tho¸t, tuy vËy nã vÉn n»m bªn ph¶i ®êng t©m c¸nh nÕu nã di ®éng trªn cung c¬ b¶n cña b¸n kÝnh ®ang xÐt. §iÓm A' øng víi mÐp tho¸t cña chong chãng quay ph¶i vÉn cã thÓ t×m ®îc t¬ng tù. Nèi tÊt c¶ c¸c ®iÓm ®· nhËn ®îc cho tÊt c¶ c¸c b¸n kÝnh mÆt c¾t ta ®îc ®êng bao h×nh chiÕu ph¸p cña c¸nh. T¹i ®©y kÕt thóc qu¸ tr×nh x©y dùng ®êng bao h×nh chiÕu ph¸p cña c¸nh. H×nh chiÕu c¹nh cña c¸nh (Xem H13.5), nghÜa lµ h×nh chiÕu lªn mÆt ph¼ng ®i qua trôc chong chãng vµ ®êng t©m c¸nh sè kh«ng, ®îc x©y dùng nh sau: Vµo gi÷a 1/3 tê giÊy vÏ ta kÎ ®êng t©m c¸nh sè kh«ng. Trªn ®êng n»m ngang ta ®Þnh t©m trôc chong chãng O2 nh ®· lµm khi x©y dùng h×nh chiÕu ph¸p. Ta xem c¸ch x¸c ®Þnh ®iÓm B" trªn h×nh chiÕu c¹nh. Tõ ®iÓm C1 song song víi trôc chong chãng ta kÎ ®êng phô trî n»m ngang cho tíi khi c¾t ®êng t©m c¸nh trªn h×nh chiÕu c¹nh, ta cã ®iÓm C3. Tõ ®iÓm nµy trªn ®êng n»m ngang ta ®Æt ®o¹n xR vÒ bªn tr¸i khi xR< 0 vµ bªn ph¶i khi xR> 0. §iÓm nhËn ®îc kÝ hiÖu lµ C2. VÒ phÝa ph¶i C2 trªn ®êng n»m ngang ta ®Æt ®o¹n h1 (®Ó x¸c ®Þnh ®iÓm A" ®Æt h2 vÒ bªn tr¸i). §iÓm G nhËn ®îc lµ ®iÓm t¬ng øng cña ®êng bao c¸nh (Xem H13.5), nghÜa lµ trong qu¸ tr×nh chong chãng quay vÞ trÝ cña ®iÓm ®ang xÐt lµ lín nhÊt theo chiÒu cao ë trªn h×nh chiÕu c¹nh. T¹i ®iÓm giao nhau cña ®êng th¼ng h¹ tõ G vµ ®êng n»m ngang phô ®i qua ®iÓm B' cña h×nh chiÕu ph¸p cho ta ®iÓm B". Nèi c¸c ®iÓm ®· nhËn ®îc b»ng ®êng cong tr¬n ta kÕt thóc qu¸ tr×nh x©y dùng h×nh chiÕu c¹nh ë ®©y. 98
§êng nèi c¸c ®iÓm C2 cho c¸c mÆt c¾t gäi lµ ®êng sinh cña c¸nh. §êng nµy thêng cã d¹ng ®êng th¼ng ®i qua ®iÓm O2. Trong trêng hîp nµy gãc gi÷a ®êng sinh vµ ®êng t©m c¸nh gäi lµ gãc nghiªng cña c¸nh. Nã thay ®æi trong kho¶ng 0I150. Ngoµi ®êng bao h×nh chiÕu c¹nh cßn ®êng bao t¹o d¸ng cña c¸nh, thÓ hiÖn b»ng ®êng gi¸n ®o¹n (Xem H13.5). §Ó vÏ mÆt c¾t gi¶ ®Þnh cña c¸nh theo ®êng chiÒu dµy lín nhÊt (®å thÞ chiÒu dµy lín nhÊt) th× tõ ®êng sinh cña c¸nh theo ®êng n»m ngang ta ®Æt bªn ph¶i trÞ sè chiÒu dµy lín nhÊt cña c¸c mÆt t¬ng øng. Nèi c¸c ®iÓm ®· nhËn ®îc b»ng ®êng cong tr¬n vµ g¹ch chÐo vïng gi÷a ®êng nµy vµ ®êng sinh (Xem H13.5). §iÓm ®Æc biÖt lµ chiÒu dµy ë ®Ønh c¸nh kh«ng b»ng kh«ng mµ nã b»ng kho¶ng c¸ch e1 ³ 0,007 R cho nh÷ng tµu kh«ng ch¹y trong b¨ng. Ngoµi ra chiÒu dµy lín nhÊt cña c¸c mÆt c¾t ë c¸c b¸n kÝnh t¬ng ®èi 0,6 Ö 0,7 hoÆc 0,2 Ö 0,25 ph¶i tho¶ m·n c¸c yªu cÇu cña §¨ng kiÓm. Kh¸c víi b¶n vÏ thi c«ng trªn b¶n vÏ lý thuyÕt th«ng thêng kh«ng vÏ ®êng giao nhau cña bÒ mÆt c¸nh víi cñ mµ chØ vÏ nÐt lîn ®Òu trªn mÆt c¾t cña c¸nh theo ®êng chiÒu dµy lín nhÊt. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y ngêi ta ¸p dông réng r·i chong chãng víi ®êng bao c¸nh rÊt kh«ng ®èi xøng. 13.4. KÕt cÊu chong chãng Tuú thuéc vµo ph¬ng ph¸p ghÐp c¸nh víi cñ ngêi ta chiachong chãng ra lµm hai nhãm: Chong chãng bíc kh«ng ®æi c¸nh ®îc ghÐp cè ®Þnh vµo víi cñ, chong chãng biÕn bíc c¸nh cña chóng cã thÓ quay quanh trôc vu«ng gãc víi trôc chong chãng ®Ó ®iÒu chØnh bíc. Chong chãng bíc kh«ng ®æi ®ù¬c chia ra lo¹i ®óc khèi, hµn vµ chong chãng c¸nh cñ rêi; mµ c¸nh cña nã ®îc ghÐp vµo cñ b»ng c¸ch nèi bÝch hoÆc Ðp nÐn. Cñ chong chãng lµ mét vËt trßn xoay mµ ®êng sinh cña nã cã h×nh d¸ng kh¸c nhau. D¹ng cña ®êng sinh ph¶i tÝnh to¸n vµ chän sao cho cñ kÌm theo mò tho¸t níc vµ c¸c vËt nh« t¹o thµnh mét tæ hîp dÔ tho¸t níc. §êng kÝnh trung b×nh cña cñ thêng lÊy b»ng 1,8 Ö2,2 dB, trong ®ã dB lµ ®êng kÝnh trôc chong chãng. MÆt ®u«i cñ vÒ nguyªn t¾c cã ®êng kÝnh nhá h¬n. ChiÒu dµi cña cñ cÇn ®îc tÝnh to¸n vµ chän sao cho khi b¶o qu¶n chong chãng tùa lªn mÆt mót c¸c mÐp c¸nh kh«ng bÞ va ch¹m. H×nh 13.6. S¬ ®å kÕt cÊu cña mò, cñ tho¸t níc vµ trôc chong chãng 1. c¸nh 2. cñ 3. r·nh ®Æt vá chèng quÊn d©y 4. trôc chong chãng 5. ¸o trôc chong chãng 6. ®o¹n c«n trôc 7. then 8. ®o¹n trô ®Çu trôc 9. lç khoÐt trong cñ ®Ó gi¶m c«ng viÖc c¹o rµ 10. ®ai èc ®Çu trôc 11. mò tho¸t níc 12. bul«ng gi÷ mò víi cñ r 2 99
Cñ vµ trôc chong chãng ®îc nèi ghÐp b»ng then hoÆc Ðp kh«ng then. Lç bªn trong cñ cã ®é c«n 1:15, ®Ó t¬ng øng víi ®é c«n trôc chong chãng. S¬ ®å kÕt cÊu cña cñ, mò tho¸t n¬c vµ trôc chong chãng trong trêng hîp nèi then ®îc tr×nh bµy trªn h×nh 13.6. Lùc ®Èy cña chong chãng khi ch¹y tiÕn do phÇn c«n trôc tiÕp nhËn, cßn khi ch¹y lïi do ®ai èc vÆn vµo ren phÇn ®Çu trôc tiÕp nhËn. §Ó gi¶m tæn thÊt thuû lùc, tr¸nh cho phÇn c«n trôc, ®ai èc vµ ren bÞ ¨n mßn vµ h háng ngêi ta l¾p mò tho¸t níc. Mò ®îc l¾p ghÐp kÝn níc trªn cñ b»ng bu l«ng vµ ®æ ®Çy mì b«i tr¬n ®Æc. ë mót tríc cña cñ còng ph¶i l¾p ®Öm kÝn ®Ó tr¸nh níc biÓn lät vµo trôc. Trªn c¸c tµu nhá ®ai èc vµ mò thêng kÕt hîp thµnh mét chi tiÕt. Tuú theo c¸c yªu cÇu vÒ ®é chÝnh x¸c vµ ®é bãng cña bÒ mÆt khi chÕ t¹o chong chãng b»ng kim lo¹i theo GOCT 8054 - 81 ph©n ra 4 lo¹i chong chãng: S - ®Æc biÖt, I - cao cÊp, II - trung b×nh, III - thêng. Lo¹i trung b×nh dµnh cho c¸c tµu cã tèc ®é díi 15 h¶i lý/h, lo¹i thêng cho c¸c tµu vµ ph¬ng tiÖn næi, mµ tèc ®é cña chóng kh«ng ph¶i lµ th«ng sè khai th¸c quy ®Þnh. §a sè c¸c tµu cì lín tèc ®é tõ 15Ö20 h¶i lý/h chong chãng ®îc chÕ t¹o theo lo¹i cao cÊp; lo¹i ®Æc biÖt ¸p dông cho c¸c tµu cao tèc trªn 25 h¶i lý/h. §é chÝnh x¸c vµ ®é bãng gia c«ng bÒ mÆt c¸nh chong chãng thuéc lo¹i ®Æc biÖt ph¶i lÊy theo GOCT 8054 - 81 _ c¸c chØ tiªu sau ®©y: - Sai sè tíi h¹n tÝnh b»ng phÇn tr¨m kh«ng vît qu¸ ±0,15 cho b¸n kÝnh chong chãng; ±1,0 cho chiÒu dµi mÆt c¾t; +2,0 ÷(-1,0) cho chiÒu dµy mÆt c¾t, trong ®ã sai sè tuyÖt ®èi cho ®êng kÝnh chong chãng díi 2,5 m lµ ±0,5mm vµ +0,2mm ÷1,0mm cho ®êng kÝnh 2,5m vµ lín h¬n; nÕu sai sè tíi h¹n tÝnh b»ng phÇn tr¨m ®îc chuyÓn sang milimÐt th× chóng ph¶i nhá h¬n c¸c trÞ sè ®ã; ±5,0 cho khèi lîng chong chãng; ®é nh¸m mÆt ngoµi cña c¸nh chong chãng vµ cñ kh«ng cao h¬n 0,63 micromet cho mÆt ®¹p, ë 0,10 chiÒu dµi mÆt c¾t t¹i b¸n kÝnh (0,4 ÷0,9)R vµ tõ mÆt c¾t ë b¸n kÝnh 0,9 R tíi ®Ønh c¸nh; 2,5 micr«mÐt cho cñ vµ phÇn ch©n c¸nh tíi mÆt c¾t ë b¸n kÝnh 0,4R vµ 1,25 micr«mÐt cho c¸c bÒ mÆt cßn l¹i. VÒ mÆt gia c«ng c¸c yªu cÇu nµy rÊt kh¾t khe vµ cÇn ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®Æc tÝnh ®éng lùc häc cña chong chãng, kh«ng xuÊt hiÖn x©m thùc, gi¶m tiÕng ån, hiÖu suÊt ®Èy cao. VÒ mÆt vËt liÖu, theo GOCT 8054 - 81 th× c¸c chong chãng lo¹i ®Æc biÖt vµ cao cÊp ®îc phÐp sö dông c¸c lo¹i vËt liÖu nh: ®ång thau ®Æc biÖt, ®ång ®á, thÐp kh«ng rØ. Trªn c¸c tµu cì bÐ ngêi ta cßn ¸p dông nh÷ng chong chãng b»ng chÊt dÎo. VËt liÖu chÕ t¹o chong chãng ph¶i cã søc chÞu ¨n mßn, c¸c chØ tiªu ®¶m b¶o søc bÒn tÜnh vµ tÝnh ®µn håi, ®é bÒn mái, dÔ d¸t máng vµ söa ch÷a, gi¸ thµnh thÊp vµ träng lîng nhá. Chong chãng lo¹i trung b×nh vµ thêng cã thÓ chÕ t¹o b»ng thÐp cacbon. Mçi chong chãng ph¶i cã lý lÞch vµ nh·n hiÖu. Theo GOCT 8054 - 81 nh·n hiÖu bao gåm: nh·n hµng ho¸, ký hiÖu xuÊt xëng, ký hiÖu b¶n vÏ, ®êng kÝnh, bíc, chiÒu quay, ký hiÖu vËt liÖu, sè hiÖu mÎ ®óc, dÊu KCS, dÊu gi¸m s¸t cña §¨ng kiÓm, ký hiÖu tiªu chuÈn, ngµy xuÊt xëng. 100