Ebook Truyền thống cách mạng của Đảng bộ và nhân dân xã Thông Nguyên (1957-2018)

Chia sẻ: Hoangnhanduc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung cuốn sách "Truyền thống cách mạng của Đảng bộ và nhân dân xã Thông Nguyên (1957-2018)" ghi lại những thành quả mà Đảng bộ và nhân dân xã Thông Nguyên đã đạt được từ khi đất nước ta giành được độc lập, nhất là trong giai đoạn từ năm 1957 đến năm 2018 - là thời điểm Chi bộ Đảng đầu tiên của xã được thành lập và trưởng thành, lãnh đạo nhân dân các dân tộc trong xã từng bước vươn lên xây dựng xã Thông Nguyên ngày một vững mạnh và phát triển, trở thành địa phương đi đầu trong công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế xã hội của huyện Hoàng Su Phì.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ebook Truyền thống cách mạng của Đảng bộ và nhân dân xã Thông Nguyên (1957-2018)

HUYỆN ỦY HOÀNG SU PHÌ BAN CHẤP HÀNH ĐẢNG BỘ XÃ THÔNG NGUYÊN TRUYỀN THỐNG CÁCH MẠNG CỦA ĐẢNG BỘ VÀ NHÂN DÂN XÃ THÔNG NGUYÊN 1957 - 2018 Xuất bản năm 2019 MỤC LỤC Lời giới thiệu ......................................................................................................... 1
Chƣơng I: KHÁI QUÁT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN - XÃ HỘI VÀ TRUYỀN THỐNG CÁCH MẠNG CỦA NHÂN DÂN CÁC DÂN TỘC XÃ THÔNG NGUYÊN .................................................................................................................................. 1. Điều kiện tự nhiên .............................................................................................. 2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................................... 3. Truyền thống cách mạng của nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên thời kỳ trước năm 1957 ..................................................................................................... Chƣơng II: CHI BỘ ĐẢNG XÃ THÔNG NGUYÊN ĐƢỢC THÀNH LẬP, LÃNH ĐẠO NHÂN DÂN TRONG XÃ ĐẨY MẠNH SẢN XUẤT, TÍCH CỰC GÓP PHẦN CHI VIỆN CHO TIỀN TUYẾN ĐÁNH MỸ, GIẢI PHÓNG MIỀN NAM, THỐNG NHẤT ĐẤT NƢỚC (1957 - 1975)............... 1. Chi bộ Đảng xã Thông Nguyên được thành lập, trực tiếp lãnh đạo nhân dân các dân tộc trong xã tiếp tục thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1957-1965) 2. Dưới sự lãnh đạo của Chi bộ, nhân dân xã các dân tộc xã Thông Nguyên tích cực sản xuất, phát triển kinh tế, góp phần chi viện cho tiền tuyến đánh Mỹ, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (1965 – 1975) .......................................... Chƣơng III: ĐẢNG BỘ XÃ THÔNG NGUYÊN LÃNH ĐẠO NHÂN DÂN TRONG XÃ ĐẨY MẠNH SẢN XUẤT, PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI, GÓP PHẦN XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ TỔ QUỐC (1975 - 1985)....... 1. Chi bộ xã Thông Nguyên lãnh đạo nhân dân trong xã thực hiện sản xuất nông - lâm nghiệp theo hướng sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa (1975 - 1980) ................. 2. Dưới sự lãnh đạo của Chi bộ, nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên đẩy mạnh sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội, góp phần xây dựng và bảo vệ biên cương của Tổ quốc (1980 - 1985) .......................................................................... Chƣơng IV: ĐẢNG BỘ VÀ NHÂN DÂN XÃ THÔNG NGUYÊN TRONG THỜI KỲ THỰC HIỆN ĐƢỜNG LỐI ĐỔI MỚI CỦA ĐẢNG (1986 - 2018) ................................................................................................................................ 1. Đảng bộ xã Thông Nguyên lãnh đạo nhân dân trong xã phát triển kinh tế - xã hội trong những năm đầu thực hiện đường lối đổi mới của Đảng 1986 - 2000. 2
2. Đảng bộ và nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới, thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn, xóa đói giảm nghèo trên địa bàn xã (2000 - 2018) .............................. KẾT LUẬN ........................................................................................................... PHỤ LỤC .............................................................................................................. Lời giới thiệu 3
Thông Nguyên là một trong những địa phương có bề dày truyền thống cách mạng, đồng thời là xã vùng trọng điểm kinh tế phía nam của huyện Hoàng Su Phì, trải qua suốt chiều dài lịch sử của dân tộc, nhất là từ khi Chi bộ Đảng của xã Thông Nguyên được thành lập, nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên đã thể hiện tinh thần đoàn kết, cần cù, sáng tạo trong lao động sản xuất, cùng với nhân dân các dân tộc huyện Hoàng Su Phì từng bước xây dựng cuộc sống ấm no hạnh phúc. Trong công cuộc đổi mới đất nước hiện nay do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Huyện ủy Hoàng Su Phì, Đảng bộ và nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên luôn phát huy tinh thần đoàn kết, sáng tạo trong lao động sản xuất, khắc phục khó khăn, thi đua đẩy mạnh thực hiện các mục tiêu xây dựng và phát triển kinh tế xã hội, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, từng bước tạo dựng và làm thay đổi bộ mặt nông thôn của xã Thông Nguyên như ngày nay. Thực hiện Chỉ thị số 24 - CT/TU, ngày 22 tháng 11 năm 2013 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hà Giang về tăng cường và nâng cao chất lượng nghiên cứu, biên soạn lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam. Nhằm tìm hiểu, khai thác và phát huy truyền thống cách mạng, tinh thần đoàn kết các dân tộc trên địa bàn xã về thực hiện các nhiệm vụ, trong các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, chống đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai, chiến tranh biên giới và công cuộc đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, đồng thời để tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, đảng viên, nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ trong xã hiểu được sự hy sinh cao cả của các thế hệ cha, anh đã cống hiến sức người, sức của để bảo vệ Tổ quốc, xây dựng quê hương. Ban Thường vụ Đảng ủy xã Thông Nguyên đã chỉ đạo biên soạn và xuất bản cuốn "Truyền thống cách mạng của Đảng bộ và nhân dân xã Thông Nguyên (1957 - 2018)". Nội dung cuốn sách ghi lại những thành quả mà Đảng bộ và nhân dân xã Thông Nguyên đã đạt được từ khi đất nước ta giành được độc lập, nhất là trong giai đoạn từ năm 1957 đến năm 2018 - là thời điểm Chi bộ Đảng đầu tiên của xã được thành lập và trưởng thành, lãnh đạo nhân dân các dân tộc trong xã từng bước vươn lên xây dựng xã Thông Nguyên ngày một vững mạnh và phát triển, trở thành địa phương đi đầu trong công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế xã hội của huyện Hoàng Su Phì. Đây là một tài liệu quý, góp phần tích cực cho công tác tuyên truyền, giáo dục, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân, nhất là thế hệ trẻ trên địa bàn xã. Qua đó, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, củng cố niềm tin cho thế hệ trẻ phát huy truyền thống cách mạng, tích cực nêu 4
cao tinh thần đoàn kết, quyết tâm thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng các cấp, góp phần xây dựng quê hương ngày càng phát triển. Trong quá trình nghiên cứu và biên soạn, Ban Thường vụ Đảng ủy xã Thông Nguyên đã nhận được sự giúp đỡ của Ban Tuyên giáo huyện ủy Hoàng Su Phì, Phòng Lý luận chính trị và Lịch sử Đảng - Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, lãnh đạo các phòng, ban chuyên môn của huyện Hoàng Su Phì và các nhân chứng lịch sử, các đồng chí cán bộ, lãnh đạo của các huyện Bắc Quang, Hoàng Su Phì và xã Thông Nguyên qua các thời kỳ. Ban Thường vụ Đảng ủy xã xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ quý báu đó. Mặc dù bộ phận nghiên cứu, biên soạn đã có nhiều cố gắng, nhưng trong công tác sưu tầm tư liệu còn gặp nhiều khó khăn, do nhiều nguyên nhân nên bị thất lạc nhiều và phần lớn các nhân chứng lịch sử hoặc đã qua đời, hoặc còn sống nhưng đã quá già yếu, trí nhớ có phần suy giảm... Vì vậy, nội dung cuốn sách chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Ban Thường vụ Đảng ủy xã rất mong nhận được sự đóng góp của đông đảo cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân trên địa bàn xã để nội dung cuốn sách được hoàn thiện hơn trong những lần tái bản. Trân trọng giới thiệu cuốn sách: Truyền thống cách mạng của Đảng bộ và nhân dân xã Thông Nguyên giai đoạn 1957 - 2018 đến toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân xã Thông Nguyên cùng bạn đọc! T/M BAN THƢỜNG VỤ ĐẢNG ỦY XÃ BÍ THƢ Hoàng Thị Hạnh 5
Chƣơng I KHÁI QUÁT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN - XÃ HỘI VÀ CON NGƢỜI XÃ THÔNG NGUYÊN 1. Điều kiện tự nhiên. Xã Thông Nguyên là xã phía nam của huyện Hoàng Su Phì, cách trung tâm huyện lỵ 34 km về phía nam, phía Đông giáp xã Tân Lập huyện Bắc Quang, phía nam giáp xã Xuân Minh huyện Quang Bình, phía tây giáp xã Nậm Khòa, phía bắc giáp xã Nam Sơn, Nậm Ty. Xã Thông Nguyên có 2 tuyến đường nhựa chạy qua nối liền với tuyến tỉnh lộ 177 Bắc Quang - Xín Mần và tuyến tỉnh lộ 279 qua xã Xuân Minh huyện Quang Bình nên đây là một trong những điều kiện tương đối thuận lợi trong quá trình xây dựng phát triển kinh tế xã hội của xã Thông Nguyên. Độ cao trung bình so với mặt biển là 800 m, trong đó có hai ngọn núi cao nhất thuộc khu vực thôn Giàng Thượng và Nậm Lìn với độ cao trên 1.600 m so với mực nước biển. Xã Thông Nguyên có tổng diện tích tự nhiên là 4.055,39 ha, trong đó đất sản xuất nông nghiệp 1.204,72 ha, đất lâm nghiệp 2.321,17 ha, đất trồng lúa 285 ha, đất phi nông nghiệp và đất chưa sử sụng 131,42 ha. Toàn xã được chia thành 13 thôn bản, nằm cách xa nhất so với trung tâm xã là thôn Phìn Hồ với cự ly 10,4 km. Do vị trí địa lý của xã Thông Nguyên nằm lọt giữa sườn nam dãy núi Tây Côn Lĩnh theo hướng Đông - Tây và dãy núi thuộc địa bàn các xã Nậm Ty, Thông Nguyên, Nậm Khòa chạy theo hướng tây nam có cao độ trên 1.800m với góc vuông 90o vì vậy lượng hơi nước từ phía đông thổi vào bị chặn lại nên khí hậu ở khu vực này có độ ẩm rất cao và có lượng mưa lớn, nhiệt độ trung bình vào mùa hè khoảng 23,5 đến 24oc, có tháng nhiệt độ cao nhất là 37oc. Khí hậu của xã Thông Nguyên chia làm hai mùa rõ dệt: mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 9 hàng năm, mùa khô từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau, lượng mưa trung bình khoảng 1.800 - 2.200 mm, độ ẩm trung bình 80%, đây cũng là một trong những vùng có lượng mưa cao nhất của huyện Hoàng Su Phì. Sự bất lợi về thời tiết đã gây khó khăn đối với sản xuất nông nghiệp, song đây lại là những điều kiện thuận lợi cho việc phát triển nghề rừng và các loại cây công nghiệp đặc biệt là nghề trồng và chế biến chè san tuyết từ lâu đã trở thành một trong những sản phẩm chủ đạo trong cơ cấu kinh tế của xã Thông Nguyên. Với lợi thế về cảnh quan là những cảnh rừng nguyên sinh đan xen với những thửa ruộng bậc thang nhiều tầng lớp và những nương chè san tuyết cổ thụ chất lượng thơm ngon nổi tiếng, xã Thông 6
Nguyên cũng là một trong những địa bàn có tiềm năng thuận lợi để phát triển lĩnh vực du lịch của huyện Hoàng Su Phì. Về tài nguyên thiên nhiên, xã Thông Nguyên là một trong những xã có diện tích rừng nguyên sinh khá lớn. Trước đây rừng ở Thông Nguyên có nhiều cây gỗ quý như: dổi, chò chỉ, sồi đỏ, dâu, kim giao, de vàng và các loại tre trúc... và nhiều động vật quý hiếm sinh sống. Song, do việc khai thác các tài nguyên thực vật, động vật chưa hợp lý nên đến nay một số loại gỗ quý, động vật quý hiếm trên địa bàn xã hầu như không còn. Những năm gần đây, thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về trồng cây gây rừng, ý thức chăm sóc bảo vệ rừng của người dân từng bước được nâng cao, diện tích rừng phủ xanh đất trống, đồi núi trọc trên địa bàn xã đang dần được khôi phục, lĩnh vực lâm nghiệp nhất là khai thác tre trúc, gỗ củi đã trở thành là một trong những ngành nghề chính của nhiều hộ gia đình. Địa bàn xã Thông Nguyên thuộc lưu vực đầu nguồn sông Bạc với nhiều nhánh suối được hình thành từ khu vực này cung cấp nước cho nhà máy thủy điện Sông Bạc và phục vụ ổn định nguồn nước tưới cho 285 ha lúa nước của xã, ngoài ra tại khu vực thôn Làng Giang còn có mỏ nước nóng lộ thiên có nhiệt độ trên 70oc hiện đang được một số hộ gia đình khai thác phục vụ cuộc sống. Trước năm 2000, hệ thống giao thông đường bộ của xã chưa phát triển, việc đi lại trên địa bàn xã rất khó khăn, trong xã chỉ có một tuyến đường đất dài 12,4 km nối liền tuyến tỉnh lộ 177 đến trung tâm xã, còn lại đều là các tuyến đường mòn ngựa thồ nối liền từ xã đi các thôn. Đến nay các tuyến đường nối liền từ trung tâm xã tới các xã bạn và toàn bộ các thôn bản đã được mở rộng và bê tông hóa đảm bảo thông suốt qua các mùa. Đặc biệt xã có tuyến đường liên huyện trải nhựa từ km 17 của tỉnh lộ 177 chạy cắt ngang qua trung tâm xã giao với Quốc lộ 279 qua huyện Quang Bình, đồng thời nối thông từ trung tâm xã với km 38 của tỉnh lộ 177. Đây là điều kiện thuận lợi cho các phương tiện ô tô, xe máy và người dân vận chuyển, lưu thông hàng hoá, phát triển kinh tế, đi lại dễ dàng tới trung tâm xã, các thôn bản và kết nối với trung tâm huyện Hoàng Su Phì. Mặc dù còn một số khó khăn nhất định nhưng có thể khẳng định, điều kiện tự nhiên của xã Thông Nguyên tương đối thuận lợi cho phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội của nhân dân trong xã. 2. Điều kiện kinh tế - xã hội. Trước năm 1945, xã Thông Nguyên thuộc châu Bắc Quang của tỉnh Hà Giang. Ngày 27/12/1975, Quốc Hội nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa khóa V, kỳ họp thứ II đã quyết nghị hợp nhất tỉnh Tuyên Quang và tỉnh Hà Giang thành 7
một tỉnh mới lấy tên là tỉnh Hà Tuyên, khi đó xã Thông Nguyên thuộc huyện Bắc Quang tỉnh Hà Tuyên. Ngày 18/11/1983, thực hiện Quyết định số 136/QĐ - HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng về việc điều chỉnh địa giới một số huyện thuộc tỉnh Hà Tuyên, theo đó xã Xuân Minh được thành lập mới, đồng thời tách các xã Thông Nguyên, Tiên Nguyên, Xuân Minh của huyện Bắc Quang để sáp nhập vào huyện Hoàng Su Phì. Khi đó xã Thông Nguyên có 14 thôn bản bao gồm toàn bộ diện tích của cả xã Nậm Khòa và Nậm Ty ngày nay. Ngày 26/3/1988 xã Thông Nguyên được chia tách thành 2 xã là Thông Nguyên và Nậm Khòa, trong đó Thông Nguyên có 10 thôn bản, xã Nậm Khòa có 5 thôn bản. Đến năm 1994 xã Thông Nguyên tiếp tục được chia tách thành 2 xã là Nậm Ty và Thông Nguyên theo Quyết định số 112/QĐ-CP ngày 29/8/1994 của Thủ tướng Chính phủ. Qua nhiều lần chia tách, thành lập các thôn, đến tháng 12 năm 2018 xã Thông Nguyên có 13 thôn gồm: Nậm Hồng, Nậm Mon, Nậm Nghí, Phìn Hồ, Ông Hạ, Nậm Lìn, Giàng Thượng, Giàng Hạ, Làng Giang, Bản Giàng, Hồng Quang, Tân Hạ và thôn Khu Chợ. Những năm trước đây xã Thông Nguyên đất rộng nhưng dân số ít, chủ yếu là đồng bào dân tộc Dao và dân tộc Tày sinh sống bằng nghề nông nghiệp và trồng chè. Từ năm 1966 xưởng chế biến chè của xã Thông Nguyên được xây dựng, nhất là từ năm 1994 xã Thông Nguyên được tỉnh và huyện quan tâm đầu tư phát triển thành khu vực trọng điểm kinh tế xã hội khu vực phía nam của huyện Hoàng Su Phì nên đã thu hút được nhiều các hộ gia đình từ các địa phương như Tuyên Quang, Vĩnh Phú lên làm ăn phát triển kinh tế tại khu vực trung tâm xã, lĩnh vực thương nghiệp được đẩy mạnh. Đến nay (2018), dân số xã Thông Nguyên có tổng số 567 hộ với 3.183 nhân khẩu và 5 dân tộc cùng chung sống: Dao, Nùng, Tày, Mông, Kinh, trong đó dân tộc Dao 2.571 khẩu chiếm 76,7%, dân tộc Tày có 434 khẩu chiếm 13%, dân tộc Kinh 263 khẩu chiếm 7,8%, dân tộc Mông 47 khẩu chiếm 1,4%, dân tộc Nùng 17 khẩu khẩu chiếm 0,5%, còn lại là các dân tộc khác chiếm 1,0% số khẩu trong toàn xã. Là xã có địa hình phức tạp, chủ yếu là đồi núi dốc nên những năm trước đây người dân trên địa bàn xã chủ yếu sống du canh du cư, phá rừng làm nương rẫy nên đời sống kinh tế gặp nhiều khó khăn. Từ những năm 1960 trở lại đây thực hiện chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước các gia đình đã định cư thành các làng bản, tích cực khai hoang, làm ruộng bậc thang phát triển sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, xây dựng các mô hình phát triển sản xuất, dịch vụ, chăn nuôi. Ngoài ra nhân dân còn tập trung phát huy các thế mạnh về kinh tế xã hội của địa phương như trồng và chế biến chè san tuyết, trồng và khai thác rừng, phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm, phát triển hệ thống dịch vụ, buôn bán lưu thông hàng hóa để phục vụ đời sống, trong đó lĩnh vực du lịch cũng được các 8
cấp ủy Đảng, chính quyền và người dân quan tâm đầu tư phát triển, dần trở thành nguồn thu nhập chính cho nhiều hộ gia đình. Ngày nay, được sự quan tâm đầu tư của Đảng và Nhà nước nhất là việc triển khai xây dựng các công trình phúc lợi xã hội như: điện lưới Quốc gia, hệ thống đường giao thông, trường học, trạm y tế, nhà trụ sở thôn, cùng với sự cố gắng, nỗ lực không ngừng của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên đã không ngừng được nâng lên, xuất hiện nhiều hộ khá, hộ giàu và nhiều gương điển hình làm ăn kinh tế giỏi cho các địa phương khác trong và ngoài huyện đến học tập kinh nghiệm. Do đặc điểm là xã nhiều thành phần dân tộc, trong đó dân tộc Dao và dân tộc Tày chiếm đa số nên xã Thông Nguyên có những nét văn hóa truyền thống rất đa dạng và phong phú. Mỗi dân tộc đều có một bản sắc văn hoá, phong tục tập quán riêng, được nhiều thế hệ bảo tồn gìn giữ và gắn liền với sự phát triển của xã hội. Ở xã Thông Nguyên, người Dao có lễ hội Quyã Hiéng, lễ cấp sắc, lễ gọi hồn lúa, lễ cúng Bàn Vương, người Tày có lễ hội Lồng Tồng, lễ cúng cơm mới... Mặc dù có những bản sắc văn hóa riêng nhưng họ đều có một đặc điểm chung là thờ cúng ông bà tổ tiên, khi chết đều được làm ma, chôn cất tại các phần đất của dòng họ; con cháu khi đến tuổi trưởng thành đều được cưới hỏi, xây dựng gia đình, cúng bái theo phong tục, tập quán phù hợp với từng gia đình, từng dòng họ và từng dân tộc. Đặc biệt, Thông Nguyên nằm ở vị trí trung tâm ở giữa các xã Xuân Minh, Tiên Nguyên của huyện Quang Bình và xã Nậm Ty, Nậm Khòa của huyện Hoàng Su Phì và có chợ phiên xã Thông Nguyên là chợ lớn thứ hai trong ba chợ phiên của huyện Hoàng Su Phì được duy trì từ hàng trăm năm nay, là nơi gặp gỡ trao đổi hàng hóa và giao lưu văn hóa của cộng đồng các dân tộc khu vực phía nam của huyện Hoàng Su Phì. Điều đó đã tạo cho xã Thông Nguyên có điều kiện được giao lưu học hỏi và duy trì các bản sắc văn hóa cũng như phát triển giao thương để nâng cao đời sống cho nhân dân. Hệ thống chính trị của xã Thông Nguyên không ngừng được củng cố vững mạnh. Từ một chi bộ ban đầu mới thành lập vào năm 1957 với 3 đảng viên do đồng chí Lý Giào Chiêu làm Bí thư Chi bộ, đến năm 1970 đã có 29 đảng viên và được nâng lên thành Đảng ủy. Trải qua 21 kỳ đại hội, đến nay Đảng bộ xã Thông Nguyên đã có 17 chi bộ, gồm 13 chi bộ thôn bản, 2 chi bộ trường học, 01 chi bộ Phòng khám đa khoa và 01 chi bộ quân sự với tổng số 219 đảng viên, trong đó có 58 đảng viên nữ chiếm tỷ lệ 24,5% số đảng viên trong toàn Đảng bộ. Đây là lực lượng luôn giữ vai trò là nòng cốt trong công tác lãnh đạo, tổ chức thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc và xây dựng phát triển kinh tế - 9
xã hội do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo trên địa bàn xã trong suốt những năm qua. Hoạt động của Chính quyền cũng không ngừng được củng cố vững mạnh. Từ tổ chức tiền thân ban đầu là Ủy ban hành chính xã đến nay Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân xã Thông Nguyên đã không ngừng đổi mới nâng cao hiệu quả hoạt động trong công tác tiếp xúc cử tri và hoạt động quản lý điều hành, triển khai cụ thể hóa, hoàn thành và hoàn thành vượt mức các mục tiêu kế hoạch được giao trên mọi lĩnh vực của các cấp ủy Đảng và chính quyền cấp trên. Các tổ chức đoàn thể thực sự trở thành cầu nối quan trọng giữa nhân dân với Đảng và chính quyền, phát huy mối đại đoàn kết toàn dân tích cực vận động nhân dân chấp hành tốt các chủ trương chính sách của Đảng, Pháp luật của Nhà nước và tham gia thực hiện thắng lợi công cuộc xây dựng phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Điểm qua tình hình về đời sống kinh tế, xã hội của xã Thông Nguyên cho thấy rằng mặc dù là địa phương vùng cao, địa hình không được thuận lợi, giao thông đi lại còn khó khăn, thời tiết, khí hậu khắc nghiệt, song điều đó đã tạo cho cộng đồng nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên tinh thần đoàn kết, kiên cường vượt qua mọi khó khăn, thử thách để vươn lên trong công cuộc phát triển kinh tế - xã hội, bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống, đề cao ý thức giác ngộ xã hội chủ nghĩa, giúp cho bộ mặt của xã đã có những thay đổi sâu sắc, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân ngày một nâng lên. Những thành tích đó đã củng cố thêm lòng tin tưởng của nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên đối với sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước trên chặng đường xây dựng và phát triển kinh tế xã hội của địa phương. 3. Truyền thống cách mạng của nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên thời kỳ trƣớc năm 1957. Năm 1858, thực dân Pháp nổ súng xâm chiếm nước ta, chúng chiếm đóng Hà Giang vào năm 1887. Đến năm 1896, sau khi dập tắt những cuộc đấu tranh của nhân dân ta thực dân Pháp chính thức bắt tay vào quá trình khai thác thuộc địa tại Việt Nam với những chính sách bóc lột và cai trị hà khắc, xã Thông Nguyên cũng không nằm ngoài hệ thống cai trị đó. Vốn có truyền thống chống ngoại xâm không khuất phục trước bất kỳ thế lực thống trị nào, nhân dân xã Thông Nguyên đã cùng với nhân dân các dân tộc trong tỉnh sẵn sàng đứng lên chống lại chế độ thực dân Pháp và bè lũ tay sai. Những năm đầu thế kỷ XX, Thực dân Pháp đã duy trì và củng cố giai cấp địa chủ phong kiến vào bộ máy quản lý, làm tay sai cho chúng để dễ bề cai trị. Tại các địa phương vùng cao trong đó có xã Thông Nguyên, bọn quan lại chức sắc như Lý trưởng, Chánh tổng của khu vực người Tày hoặc Quản động của khu 10
vực người Dao đã đắc lực tiếp tay cho bọn cầm quyền trong việc bắt phu, bắt lính, thu thuế. Nhân dân phải bỏ công việc ruộng nương để đi phu, đi lính, xây dựng đồn bốt và các công việc khác không công, phục vụ cho bộ máy cai trị của chúng. Thâm độc hơn chúng đẩy mạnh chính sách ngu dân, khuyến khích người dân trồng, buôn bán và hút thuốc phiện, uống rượu, đánh bạc, khơi dậy các hủ tục lạc hậu và các tệ nạn xã hội nhằm đầu độc và làm tổn hại giống nòi của nhân dân ta. Chính vì vậy người dân trên địa bàn xã Thông Nguyên khi đó đắm chìm trong nghèo đói bệnh tật. Trước năm 1945, cuộc sống của người dân xã Thông Nguyên vô cùng khổ cực, mặc dù có diện tích đất ruộng bậc thang khá lớn, giàu tài nguyên song hầu hết chỉ tập trung vào tay bọn quan lại địa chủ cường hào, người dân chủ yếu sống bằng nghề làm nương rẫy để sinh sống và làm thuê cho bọn địa chủ cường hào địa phương. Mặt khác do thực dân Pháp thi hành chính sách hết sức hà khắc với các loại thuế như: Thuế thân, thuế điền, thuế nuôi ngựa, thuế môn bài, thuế lâm sản, thuế rượu, trong khi đường xá đi lại khó khăn, thiếu muối ăn cùng các loại lương thực thực phẩm thiết yếu đã làm cho nhân dân thêm bần cùng khổ cực. Ngày 03/02/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập, đây là một sự kiện quan trọng đánh dấu sự trưởng thành của cách mạng Việt Nam. Song do điều kiện là địa phương vùng cao nên ánh sáng cách mạng khi đó chưa đến được với cộng đồng các dân tộc tỉnh Hà Giang cũng như xã Thông Nguyên nói riêng. Mặc dù vậy, trong suốt những năm sống dưới ách thống trị của thực dân Pháp, cộng đồng các dân tộc xã Thông Nguyên đã cùng với nhân dân các dân tộc tỉnh Hà Giang luôn nêu cao truyền thống cách mạng, kiên cường đấu tranh chống lại giai cấp thực dân phong kiến, không cam chịu cuộc sống nô lệ. Mặc dù chưa phát triển thành phong trào và chưa đạt được nhiều kết quả nhưng đã khích lệ tinh thần đấu tranh cách mạng của nhân dân các dân tộc trên địa bàn xã. Ngày 19/8/1945, cách mạng Tháng Tám giành được thắng lợi. Ngày 02/9/1945, Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu tuyên bố nước nhà độc lập trước quốc dân và toàn thế giới. Những sự kiện trọng đại ấy đã cổ vũ và thúc đẩy mạnh mẽ phong trào cách mạng ở Hà Giang. Nhân dân các dân tộc trong tỉnh trong đó có xã Thông Nguyên càng thêm phấn khởi, tin tưởng và tích cực tham gia phong trào cách mạng. Song trong những ngày đầu mới giành được độc lập, Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa vừa mới ra đời còn non trẻ đã phải đương đầu với những khó khăn ngàn cân treo sợi tóc. Những tàn dư xã hội cũ, hậu quả của gần một thế kỷ dưới chế độ thuộc địa nửa phong kiến cùng với nạn đói, nạn mù chữ là những khó khăn thử thách khốc liệt đối với sự nghiệp cách mạng của đất nước ta. 11
Xã Thông Nguyên khi đó thuộc huyện Bắc Quang, trong điều kiện khăn chung của sự nghiệp cách mạng tỉnh nhà, đến tháng 8 năm 1945, huyện Bắc Quang mới giải phóng được một số xã như Hữu Sản, Liên Hiệp, Bằng Hành, Kim Ngọc, Vô Điếm, Quang Minh, Hùng An, Tiên Kiều, Việt Lâm, Trung Thành, Bạch Ngọc, Đồng Tâm, Hảo Tân, Vinh Thịnh, còn lại một số xã vùng núi cao trong đó có xã Thông Nguyên do điều kiện giao thông đi lại cực kỳ khó khăn nên vẫn nằm trong vùng tạm chiếm của địch. Tuy nhiên khí thế cách mạng đã hừng hực lan truyền tới các xã chưa được giải phóng trong đó có xã Thông Nguyên. Để giải phóng các xã còn lại trong huyện, các cán bộ Việt Minh được phân công đến xã Thông Nguyên bắt mối liên lạc tuyên truyền đường lối cách mạng Việt Minh. Với sự vận động, tuyên truyền tích cực, hiệu quả của cán bộ Việt Minh, một số thanh niên ưu tú của xã Thông Nguyên đã sớm có ý thức giác ngộ và đi theo cách mạng, trong đó có đồng chí Phàn Chòi Mình, đồng chí Triệu Vằn Học, đồng chí Lý Giào Chiêu là những hạt nhân tích cực cùng với cán bộ Việt Minh vận động nhân dân các dân tộc trong xã tham gia các hoạt động cách mạng. Ngày 5/11/1945, huyện Bắc Quang được giải phóng, tiếp theo đó, ngày 15/11/1945 ta tiếp tục giải phóng huyện Hoàng Su Phì khỏi ách đô hộ của thực dân Pháp và chính quyền tay sai. Thắng lợi này đã tác động mạnh mẽ tới nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên, tạo thêm niềm phấn khởi, với một ý chí giành độc lập, tự do, đoàn kết một lòng, kiên quyết đấu tranh với các thế lực phản động, bóc lột để giải phóng xã khỏi ách thống trị của bọn đế quốc, phản động. Năm 1946, thực dân Pháp quay trở lại xâm lược nước ta, chúng dùng nhiều thủ đoạn chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, kích động một số phần tử là những tầng lớp quan lại cũ, các thổ ty, địa chủ ngấm ngầm tập hợp tay chân để chờ thời cơ nổi loạn, gây rối làm mất ổn định chính trị khiến cho tình hình chính trị trên địa bàn các huyện Bắc Quang và Hoàng Su Phì có nhiều diễn biến phức tạp. Điển hình là vụ "Cờ Trắng" do Chảo Sành Phú, dân tộc Dao xã Khuôn Lùng cầm đầu. Phú đề ra khẩu hiệu "Giết người Tày lấy ruộng, giết người Kinh lấy muối, giết người Hoa lấy bạc già". Bọn chúng đã hành động rất dã man như đốt nhà, cướp của phá hoại hoa màu tài sản của nhân dân các xã trên địa bàn các huyện Bắc Quang, Hoàng Su Phì và Xín Mần, trong đó xã Thông Nguyên là một trong những địa bàn hoạt động chủ yếu của Chảo Sành Phú. Trước tình hình trên, sau khi nắm rõ âm mưu và thủ đoạn của kẻ địch, Tỉnh ủy Hà Giang đã phân tích, đánh giá tình hình một cách khách quan, trung thực và coi những người dân đã chót đi theo hoạt động "Cờ trắng" không phải là kẻ thù của Đảng, của nhân 12
dân, nên cần giải quyết sớm không để thực dân Pháp kịp thời lợi dụng nhúng tay vào nhằm chia rẽ dân tộc. Thực hiện sự chỉ đạo của Trung ương Đảng cần dùng lý lẽ để thuyết phục là chính, không nên dùng vũ lực để giải quyết. Tỉnh ủy Hà Giang đã cử các già làng, trưởng bản và có uy tín trong cộng đồng cùng cán bộ tuyên truyền, vận động, giải thích chính sách của Đảng cho nhân dân trong xã. Đồng chí Nguyễn Văn Vinh (tức Đặng Tằng Dùng) và đồng chí Đặng Hồng Hải là người con dân tộc Dao huyện Võ Nhai tỉnh Thái Nguyên đã được Tỉnh ủy Hà Giang giao nhiệm vụ đến Thông Nguyên để tuyên truyền giác ngộ đồng bào dân tộc Dao hạ cờ trắng, treo cờ đỏ sao vàng để theo cách mạng, không đi cướp của, đốt nhà của nhân dân. "Do có chủ trương biện pháp đúng, cán bộ chiến sỹ được các bậc phụ lão có uy tín trong địa phương giúp đỡ thuyết phục lại được nhân dân tỉnh ngộ và ủng hộ, lực lượng cờ trắng đã bị ta ngăn chặn nên lực lượng này đã tan rã" 1. Đến ngày 24/4/1948, Chảo Sành Phú và 12 tên đầu sỏ đã ra hàng cách mạng. Tại địa bàn xã Thông Nguyên, nhóm cờ trắng do Phàn Giào Châu cầm đầu sau khi được giáo dục giác ngộ đã đứng về phía cách mạng và cùng với bộ đội đóng quân án ngữ tại Nậm Ty nhằm ngăn chặn phỉ từ Hoàng Su Phì ra Bắc Quang, góp phần cùng với các lực lượng vũ trang trong tỉnh phá tan âm mưu thâm độc của thực dân Pháp. Là địa bàn quan trọng nằm án ngữ trên tuyến đường độc đạo nối liền 2 tỉnh Lào Cai và Hà Giang nên trong các năm 1948, 1949 là thời điểm thực dân Pháp đẩy mạnh các hoạt động vũ trang tại địa bàn xã Thông Nguyên và các xã lân cận, đặc biệt là khu vực thôn Tấn Xà Phìn và ngã ba Nậm Dịch, đồng thời chúng hỗ trợ cho các phần tử nổi dậy chống lại phong trào cách mạng để thực hiện âm mưu chiếm đóng Hoàng Su Phì. Trước tình hình đó, tháng 6/1948, dưới sự chỉ đạo của Trung ương và sự phối hợp với các tỉnh bạn, quân và dân Hà Giang đã mở chiến dịch đánh Pháp, tiễu Phỉ tại Hoàng Su Phì. Trong suốt thời gian từ giữa năm 1948 đến cuối năm 1949 các cuộc chiến đấu trong thế giằng co diễn ra ác liệt tại 3 huyện Hoàng Su Phì, Vị Xuyên và Bắc Quang, trong đó khu vực cổng trời Xà Phìn xã Thông Nguyên (Thuộc địa bàn xã Nậm Ty ngày nay) và khu vực Nậm Khòa là một trong những nơi chiến sự diễn ra ác liệt nhất. Ngày 02/4/1948, toàn huyện Hoàng Su Phì đã rơi vào tay địch nên một số nhỏ đơn vị bộ đội đóng rải rác tại khu vực các thôn Nậm Ông và Nậm Ty đã rút ra Bắc Quang và Việt Lâm (Vị Xuyên) để bảo toàn lực lượng. Ngày 5/4/1948 địch kéo xuống thôn Nậm Ông đốt 24 nóc nhà của nhân dân, sau đó chiếm đóng khu vực cổng trời 1 thôn Nậm Ông và cổng trời 2 thôn Xà Phìn và xây hệ thống hầm hào kiên cố để trấn giữ con đường độc đạo nhằm đối phó với ta. 1 Xem: Lịch sử Đảng bộ tỉnh Hà Giang. NXB Chính trị Quốc gia. Hà Nội 1995. tập 1. trang 77 13
Tháng 6/1948, nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên đã tích cực hỗ trợ bộ đội đánh địch và diệt gọn bốt Nậm Khòa, tiếp đó tiến công địch ở Nậm Ông, Nậm Ty, Cổng trời khiến địch phải rút chạy về Yên Bình "...Các đại đội độc lập của liên khu và tỉnh cùng dân quân du kích đã đánh địch bật khỏi Nậm Ty, Nậm Ong, Lao Chải và Nậm Dịch”2.. Tháng 5/1949 lực lượng vũ trang và nhân dân xã Thông Nguyên đã tích cực hỗ trợ đảm bảo an toàn cho các cơ quan của huyện Hoàng Su Phì chuyển từ xã Tân Trịnh huyện Bắc Quang vào huyện Hoàng Su Phì để trực tiếp chỉ đạo chiến dịch tiễu phỉ, trong đó một mũi vận động theo hướng Nậm Hóp của xã Tiên Nguyên qua địa bàn các thôn Hùng An, Khòa Nùng xã Thông Nguyên tiến vào Hoàng Su Phì. Đầu năm 1950, trước tình hình địch không giữ được thế chủ động, chỉ giữ được thế phòng thủ và củng cố những nơi tạm chiếm trong khi lực lượng của ta ngày càng phát triển, quân và dân Hà Giang đã mở đợt phá tề, diệt ngụy ở Hoàng Su Phì. Ngày 08/02/1950, cùng với tiếng súng mở màn Chiến dịch Tây Bắc, ở Hà Giang quân ta nổ súng đánh đồn Hồ Thầu và khu vực huyện lỵ Hoàng Su Phì, thọc sâu vào Trung Thịnh, phát động quần chúng nổi dậy diệt tề nguỵ. Tại xã Thông Nguyên mặc dù chưa thành lập được tổ chức Đảng do tình hình phức tạp, nhưng Tỉnh ủy Hà Giang đã đưa cán bộ và dân quân vào gây dựng cơ sở để vận động nhân dân không đi lính, không đóng thuế cho Pháp, không theo Phỉ và tham gia chiến đấu tiêu hao sinh lực của Pháp và Phỉ. Đồng thời tiếp tục đào tạo, bồi dưỡng những người có ý thức giác ngộ để đưa vào Đảng. Đến tháng 01/1951, xã Thông Nguyên được giải phóng, Ủy ban hành chính lâm thời được thành lập do ông Triệu Phụ Quấy người dân tộc Dao thôn Khòa Hạ làm chủ tịch. Cũng trong thời gian này, nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên đã tích cực hưởng ứng phong trào thi đua ái quốc do Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động với những hành động thiết thực, tiêu biểu là phong trào Hũ gạo nuôi quân và Hũ gạo cứu đói, qua đó đã ủng hộ cho bộ đội được trên 160 kg thóc và nhiều loại thực phẩm khác giúp bộ đội. Thực hiện lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, xã cũng đẩy mạnh phong trào diệt giặc dốt, mở các lớp bình dân học vụ, phổ biến, tuyên truyền các chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước. Các lớp bình dân học vụ được mở vào các buổi tối đã thu hút hàng chục người theo học, trong đó có nhiều người sau này trở thành những cán bộ cốt cán của xã. Thời gian này, Tỉnh ủy Hà Giang và Huyện ủy Bắc Quang quan tâm phát triển các tổ chức Đảng và đảng viên tại các cơ sở, cử các đồng chí đảng 2 Theo cuốn Hà Giang 110 năm đấu tranh, xây dựng và phát triển (1891-2001) Tr. 206. 14
viên nòng cốt xuống các xã để gây dựng phong trào cách mạng, phát động mạnh mẽ các hoạt động thi đua yêu nước, phong trào tăng gia sản xuất tại các xã trong đó có xã Thông Nguyên với sự tham gia tích cực của lực lượng thanh niên. Từ phong trào trên đã có 3 thanh niên ưu tú của xã Thông Nguyên cũng được vinh dự giới thiệu bồi dưỡng và kết nạp vào Đảng gồm Đồng chí Phàn Chòi Mình được kết nạp ngày 09/4/1948 khi mới 21 tuổi, đồng chí Triệu Vằn Học được kết nạp ngày 05/6/1949 khi mới 19 tuổi, đồng chí Lý Giào Chiêu kết nạp ngày 24/12/1949. Do số lượng đảng viên còn ít nên các đảng viên của xã Thông Nguyên khi đó sinh hoạt ghép với Chi bộ xã Tiên Nguyên để lãnh đạo bộ máy chính quyền, các đoàn thể và lực lượng dân quân du kích, xuống các thôn bản tuyên truyền, vận động nhân dân, giác ngộ quần chúng thực hiện đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước, phù hợp với tình hình, đặc điểm của địa phương và phát động các phong trào thi đua yêu nước. Cùng với việc tham gia công cuộc chống Pháp, tiễu phỉ, trong thời kỳ này nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên cũng tích cực hưởng ứng lời kêu gọi "diệt giặc đói, giặc dốt và giặc ngoại xâm” của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Mặc dù kinh tế của xã Thông Nguyên chủ yếu tự cung, tự cấp là chính, song dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, sự chỉ đạo trực tiếp của Đảng bộ huyện, nhân dân xã Thông Nguyên đã đẩy mạnh việc khai phá ruộng bậc thang, đắp mương lấy nước về ruộng. Cũng từ việc khai phá ruộng bậc thang trong thời gian này cần nhiều nhân lực và vật lực nên đã hình thành lên các tổ đổi công giúp nhau khai hoang phục hóa và canh tác gieo trồng. Đến năm 1953, toàn xã đã có 8 tổ đổi công tại các thôn bản thu hút được trên 70% các hộ gia đình tham gia, qua đó phát huy được tinh thần tương trợ, sức mạnh tập thể của người dân trong sản xuất. Chỉ trong 2 năm (1952 - 1953) toàn xã đã khai hoang được diện tích ruộng lúa nước cấy được 560 kg thóc giống, chủ yếu ở các thôn Nậm Piên, Ông Hạ, Khòa Nùng. Ngoài việc khai hoang ruộng bậc thang để trồng lúa nước, xã Thông Nguyên cũng đẩy mạnh công tác thủy lợi, làm mương máng, dẫn nước từ các khe suối để tưới nước cho các thửa ruộng, đất ruộng được cày bừa kỹ và chăm sóc, bón phân chuồng nên năng suất đạt từ 35 kg đến 37 kg/1 kg thóc giống. Đi đầu trong phong trào này là các thôn Nậm Piên, Xà Phìn, Khòa Nùng, Nậm Giàng, Bản Giàng. Các tổ đổi công còn vận động các hộ gia đình tận dụng các nguồn nước để cấy hết các diện tích ruộng, đẩy mạnh việc thu hái và chế biến chè, góp phần đưa sản xuất nông - lâm nghiệp của xã phát triển thêm một bước mới, nâng cao rõ rệt mức thu nhập và đời sống của đồng bào các dân tộc trên địa bàn xã. Ngoài ra, xã còn hoàn thành 100% các khoản thuế đóng góp cho Nhà nước và huy động được trên 1.000 ngày công tham gia tu sửa, làm mới các đường liên thôn để phục vụ nhu cầu đi lại của nhân dân. 15
Sau khi Hiệp định Giơnevơ về Việt Nam được ký kết ngày 20/7/1954, cuộc kháng chiến chống Pháp trường kỳ đầy hy sinh gian khổ của nhân dân ta đã kết thúc thắng lợi, miền Bắc nước ta được hoàn toàn giải phóng tiến lên Chủ nghĩa xã hội, miền Nam tiếp tục cuộc cách mạng dân chủ nhân dân, chống lại sự xâm lược của đế quốc Mỹ và tay sai để tiến tới thống nhất đất nước. Các đảng viên và chính quyền cùng các đoàn thể và lực lượng dân quân du kích xã Thông Nguyên xuống các thôn bản tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước, tích cực tham gia phát triển sản xuất nâng cao cuộc sống, thực hiện tốt nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới. Sau 9 năm bám đất bám làng để đánh giặc và tiễu phỉ, nhân dân các dân tộc xã Ngàm Đăng Vài càng thể hiện hơn bao giờ hết truyền thống yêu nước, tinh thần đoàn kết, đấu tranh anh dũng của quê hương mình. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, trực tiếp là Đảng bộ huyện Hoàng Su Phì đã nêu cao tinh thần ngoan cường, bất khuất trong đấu tranh chống mọi âm mưu, thủ đoạn xâm lược của kẻ thù, đập tan những âm mưu và hành động gây rối của bọn phản động. Giữ gìn và củng cố chính quyền, động viên mọi tầng lớp nhân dân hăng hái tham gia công cuộc kháng chiến, kiến quốc, góp phần cùng nhân dân cả nước đánh thắng hoàn toàn thực dân Pháp xâm lược. Sau khi hòa bình được lập lại, dưới sự lãnh đạo của Huyện ủy Hoàng Su Phì, nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên bước vào giai đoạn cách mạng mới. Một trong những nhiệm vụ đầu tiên trong thời gian này là tiến hành khôi phục, phát triển kinh tế với những thuận lợi cơ bản: Miền Bắc vừa được giải phóng, nhân dân được sống trong chế độ mới, tận mắt chứng kiến những ưu việt, tiến bộ mà xã hội mới đem lại, niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, của Bác Hồ ngày càng thấm sâu trong mỗi người dân. Dân chủ được phát huy, tinh thần lao động, học tập và sáng tạo trong nhân dân được khích lệ. Mặc dù có những thuận lợi cơ bản, song thời gian này tình hình an ninh chính trị có diễn biến phức tạp. Đầu năm 1955, bọn phỉ do Cháng Sào Khún, sếp Sần cầm đầu quay trở lại gây rối tại địa bàn một số xã lân cận và các thôn Xà Phìn, Ông Thượng. Chúng đã ra sức cướp bóc của cải của nhân dân, tập hợp thêm lực lượng, mở rộng phạm vi hoạt động. Lúc này, một số phần tử lâu nay nằm im cũng ngóc đầu dậy phụ họa tuyên truyền, xuyên tạc chính sách của ta, chia rẽ đồng bào các dân tộc. Thực hiện Chỉ thị số 36-CT/HGB của Tỉnh ủy Hà Giang về công tác tiễu Phỉ tiến tới tiêu diệt bằng hết các nhóm Phỉ, nhân dân xã Thông Nguyên đã tích cực tham gia tiễu Phỉ, hiểu rõ bản chất, âm mưu thâm độc của kẻ thù và những chủ trương, chính sách bình đẳng giữa các dân tộc của Đảng, Chính phủ, tố giác những tên trùm sỏ tay sai đắc lực của bọn đế quốc để nhận sự khoan hồng của 16
Chính phủ, qua đó góp phần ngăn chặn và đánh tan lực lượng Phỉ vào cuối năm 1959, đem lại sự bình yên trong nhân dân. Cùng với việc tích cực tham gia tiễu Phỉ, trong những năm 1958 - 1960, các phong trào thi đua yêu nước trong xã cũng diễn ra sôi nổi và rộng khắp. Đi đầu là lực lượng thanh niên, phụ nữ với phong trào thi đua sản xuất, phong trào tiết kiệm, phong trào xóa mù chữ, đi học các lớp bình dân học vụ. Cũng từ các phong trào này đã xuất hiện nhiều tấm gương tiêu biểu và xuất sắc, nhiều đồng chí trong đó đã được kết nạp vào Đảng, là nòng cốt trong phong trào cách mạng của xã những năm sau này. Chƣơng II CHI BỘ ĐẢNG XÃ THÔNG NGUYÊN ĐƢỢC THÀNH LẬP, LÃNH ĐẠO NHÂN DÂN TRONG XÃ ĐẨY MẠNH SẢN XUẤT, TÍCH CỰC GÓP PHẦN CHI VIỆN CHO TIỀN TUYẾN ĐÁNH MỸ, GIẢI PHÓNG MIỀN NAM, THỐNG NHẤT ĐẤT NƢỚC (1957 – 1975) 1. Chi bộ Đảng xã Thông Nguyên đƣợc thành lập, lãnh đạo nhân dân các dân tộc trong xã thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất 1957 - 1965. Sau một thời gian đẩy mạnh công tác đào tạo bồi dưỡng và giác ngộ ý thức cách mạng cho quần chúng, đến năm 1957 Chi bộ đảng xã Tiên Nguyên đã kết nạp thêm 2 đồng chí đảng viên mới của xã Thông Nguyên, nâng tổng số đảng viên trong toàn xã lên 5 đồng chí. Trước yêu cầu cách mạng của xã, đồng thời xét thấy đủ điều kiện, tháng 10 năm 1957, Huyện ủy Bắc Quang quyết định thành lập chi bộ xã Thông Nguyên với 5 đảng viên và chỉ định đồng chí Lý Giào Chiêu giữ chức vụ Bí thư chi bộ, đồng chí Triệu Vằn Học làm Phó bí thư Chi bộ. Song song với việc thành lập Chi bộ, Ủy ban hành chính xã cũng được kiện toàn, ông Triệu Phụ Quấy tiếp tục làm chủ tịch. Cũng trong dịp thành lập Chi bộ, Ban Thường vụ Huyện ủy Bắc Quang đã chỉ định đồng chí Lý Giào Chiêu tham gia Ban Chấp hành Đảng bộ huyện khóa II, nhiệm kỳ 1953 - 1958 Việc thành lập chi bộ Đảng xã Thông Nguyên đánh dấu bước phát triển phong trào cách mạng trên địa bàn xã. Kể từ đây xã Thông Nguyên có chi bộ Đảng do Huyện ủy Bắc Quang trực tiếp chỉ đạo để thực hiện lãnh đạo mọi nhiệm vụ cách mạng của xã. Nhân dân các dân tộc trong xã dưới sự lãnh đạo của Chi bộ đã đoàn kết thành một khối vững chắc trong sự nghiệp xây dựng và phát triển của xã trong giai đoạn tới. Ngay sau khi hòa bình được lập lại ở Miền Bắc, Đảng ta chủ trương đẩy mạnh khôi phục kinh tế và ổn định đời sống nhân dân để hàn gắn vết thương chiến tranh. Tháng 11/1958, Trung ương Đảng đề ra nhiệm vụ cơ bản cho miền Bắc là: Đẩy mạnh công cuộc cải tạo xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc, trọng tâm là 17
cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với thành phần kinh tế cá thể trong nông nghiệp, thợ thủ công và thành phần kinh tế tư bản tư doanh. Đối với nông nghiệp nông thôn, Đảng ta chủ trương thay thế các hình thức sở hữu cá thể bằng sở hữu tập thể, thực hiện từng bước từ tổ đổi công với các hình thức từ thấp lên cao, làm tiền đề cho việc chuyển sang xây dựng hợp tác xã theo nguyên tắc tự nguyện, cùng có lợi và quản lý dân chủ. Thực hiện chủ trương lớn của Đảng, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Huyện ủy Bắc Quang và Chi bộ xã Thông Nguyên, chính quyền và nhân dân trong xã tích cực duy trì thực hiện tốt phong trào xây dựng tổ đổi công trong nông nghiệp, ngoài việc duy trì ở mỗi thôn bản một tổ đổi công thì xã cũng thành lập các tổ đổi công ở các nhóm có nhiều hộ gia đình để giúp nhau đào ruộng bậc thang, khai hoang phục hóa và hỗ trợ nhau trong các khâu làm đất, gieo cấy, chăm sóc, thu hoạch... Đến cuối năm 1957 đã có 13 tổ đổi công được thành lập. Việc thành lập các tổ đổi công đã đem lại hiệu quả về nhận thức và sản xuất trong nhân dân, diện tích gieo trồng được mở rộng, chăm sóc kịp thời vụ, năng suất cao hơn, đời sống của nhân dân các dân tộc trong xã cơ bản đã được cải thiện. Với những kết quả đạt được trong phong trào xây dựng tổ đổi công, thực hiện chủ trương của Trung ương, của tỉnh và huyện, xã Thông Nguyên đã chuẩn bị các điều kiện cho việc thành lập hợp tác xã nông nghiệp. Tuy nhiên việc vận động nhân dân vào hợp tác xã ban đầu tương đối khó khăn vì nhiều hộ không muốn đóng góp tài sản, trâu bò, ruộng nương cho tập thể. Bên cạnh đó, một số phần tử xấu đã lợi dụng để tuyên truyền, xuyên tạc đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ về phát triển Hợp tác xã nông nghiệp. Trước tình hình đó, Huyện ủy Bắc Quang đã cử cán bộ, đảng viên xuống xã để vận động nhân dân tham gia vào hợp tác xã. Đồng thời lựa chọn thôn Phìn Hồ để làm điểm trong việc xây dựng và phát triển hợp tác xã. Đến tháng 4 năm 1960 hợp tác xã nông nghiệp Phìn Hồ được thành lập với sự tham gia của hơn 70% số hộ gia đình. Thắng lợi đó đã góp phần động viên nhân dân trong xã tham gia tích cực phong trào xây dựng và thành lập các hợp tác xã thời kỳ sau này. Đa số các gia đình đều hăng hái góp trâu, ruộng nương và dụng cụ phương tiện sản xuất để vào hợp tác xã, góp phần tạo đà cho phát triển kinh tế, xã hội trên địa bàn, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân các dân tộc ngày được nâng cao, bước đầu xác lập được quan hệ sản xuất mới - quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa. Đó là sự khởi đầu cho quá trình cách mạng của xã phát triển năng động và mạnh mẽ, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình xây dựng và phát triển kinh tế của xã Thông Nguyên trong các năm sau. Một niềm vinh dự to lớn đối với đồng bào nhân dân xã Thông Nguyên trong việc thành lập các hợp tác xã nông nghiệp đó là nhân dịp tỉnh Hà Giang được đón Bác Hồ về thăm ngày 27/3/1961, trong buổi gặp gỡ 18
và nói chuyện với 12.000 đồng bào các dân tộc và cán bộ trong tỉnh tại Kỳ đài sân vận động thị xã, Người đã khen ngợi hợp tác xã Phìn Hồ và xã Thông Nguyên vì những thành tích đã đạt được trong quá trình xây dựng hợp tác xã: "Trước kia, đồng bào làm ăn riêng lẻ. Ngày nay đồng bào đã đoàn kết nhau lại trong những tổ đổi công và hợp tác xã để giúp đỡ lẫn nhau. Nhiều nơi trước kia nghèo túng, nay nhờ có hợp tác xã mà đủ ăn đủ mặc, như các xã Thông Nguyên, Khuôn Lùng, Phìn Hồ và nhiều xã khác"3. Quán triệt chủ trương của Đảng về việc vận động các tầng lớp nông dân, thợ thủ công và tiểu thương vào con đường làm ăn tập thể, cùng với việc thành lập Hợp tác xã nông nghiệp, năm 1960 cửa hàng thương nghiệp đã được mở tại xã Thông Nguyên. Việc ra đời của Mậu dịch quốc doanh đã đảm bảo được việc lưu thông hàng hóa, góp phần ổn định giá cả thị trường và chống được tệ nạn đầu cơ tích trữ, nâng giá ép giá của tư thương và góp phần cải thiện đời sống của nhân dân trong xã. Nhằm giúp cho các hộ gia đình nông dân vay vốn để mua trâu bò phát triển sản xuất, giữa năm 1959 xã Thông Nguyên đã được Huyện ủy Bắc Quang đã cử cán bộ xuống xã để tổ chức thành lập Hợp tác xã tín dụng với 175 hội viên, đến cuối năm 1960 đã có trên 10 hộ được vay vốn để mua trâu, cày, bừa phục vụ sản xuất. Nhờ vậy đã góp phần khuyến khích sản xuất phát triển. Cùng với việc phát triển về kinh tế, công tác giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội của cũng đạt được một số thành tựu đáng phấn khởi. Từ một xã có tỷ lệ người mù chữ chiếm tới trên 90%, sau hơn 10 năm thực hiện lời kêu gọi diệt giặc dốt của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đội ngũ cán bộ của Ủy ban hành chính xã đều tham gia các lớp học bình dân học vụ, xóa mù chữ và biết đọc, biết viết chữ. Để chuẩn bị cho công tác dạy và học, năm 1957 một số con em người địa phương của xã đã được huyện cử sang Yên Bái học lớp sư phạm 4 +3, sau đó trở về địa phương để dạy học, trong đó xã Thông Nguyên có 2 người. Chi bộ cũng chỉ đạo đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nhân dân bài trừ các hủ tục lạc hậu, tình trạng người dân trồng và nghiện thuốc phiện đã giảm đáng kể, phong trào “ăn sạch, ở sạch, uống sạch” được nhân dân đồng tình hưởng ứng, một số loại bệnh hiểm nghèo như thương hàn, sốt rét đã được ngăn chặn và không bùng phát thành dịch như trước đây. Có thể khẳng định, kết quả trong công cuộc cải tạo và xây dựng kinh tế xã hội chủ nghĩa của xã Thông Nguyên những năm đầu cách mạng đã có ý nghĩa chính trị to lớn, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân có thay đổi sâu sắc 3 Hồ Chí Minh Toàn tập, NXB Chính trị Quốc gia, H.2011, tập 13, trang 93. 19
khiến cộng đồng nhân dân các dân tộc trong xã thêm tin tưởng vào đường lối chủ trương của Đảng và chế độ xã hội mới. Đây cũng là một trong những yếu tố mang tính quyết định để động viên nhân dân các dân tộc xã Thông Nguyên chuẩn bị bước vào giai đoạn cách mạng mới, thực hiện thắng lợi các mục tiêu kế hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất của Đảng và nhà nước ta. Tháng 5 năm 1960, chi bộ xã Thông Nguyên tổ chức Đại hội lần thứ I, dự Đại hội có 7 Đảng viên tham gia. Đại hội đã báo cáo kết quả công tác chỉ đạo trong 3 năm kể từ khi thành lập 1957 - 1960, đề ra phương hướng thực hiện nhiệm vụ nhiệm kỳ mới. Đại hội đã bầu đồng chí Lý Giào Chiêu tái cử giữ chức Bí thư chi bộ, đồng chí Triệu Phụ Quấy tái cử chức vụ Phó bí thư Chi bộ - Chủ tịch Ủy ban hành chính xã. Đại hội lần thứ nhất Chi bộ Đảng xã Thông Nguyên đã xác định một số nhiệm vụ trọng tâm: Đẩy mạnh xây dựng, phát triển hợp tác xã, tập trung chỉ đạo phát triển cây lương thực (lúa, ngô, khoai, sắn) và cây công nghiệp (cây chè), chăn nuôi. Vận động nhân dân tham gia vào các hợp tác xã bậc thấp ở các thôn bản, chấm dứt du canh du cư, phát triển kinh tế, làm đường giao thông, củng cố các đoàn thể, phát triển đảng viên, bảo đảm an ninh, quốc phòng, hoàn thành nghĩa vụ đối với Nhà nước. Để triển khai nhiệm vụ lãnh đạo, chi bộ Đảng xã Thông Nguyên đã phân công các đồng chí đảng viên trong Chi bộ xuống các thôn bản triển khai và vận động nhân dân tham gia các phong trào thi đua yêu nước do tỉnh và huyện phát động. Trong đó nhiệm vụ trọng tâm là triển khai thực hiện Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất, phấn đấu xây dựng bước đầu cơ sở vật chất và kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội, thực hiện một bước công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa, tiếp tục đưa miền Bắc tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên chủ nghĩa xã hội. Chi bộ chỉ đạo chặt chẽ và phát động rộng khắp tới đông đảo nhân dân các dân tộc trong xã và các tổ chức đoàn thể quần chúng nhằm đẩy mạnh tăng gia sản xuất, phát triển kinh tế, tăng năng suất cây trồng, vật nuôi, nâng cao thu nhập cho nhân dân và chi viện cho chiến trường miền Nam, động viên con em sẵn sàng lên đường bảo vệ Tổ quốc, giữ vững an ninh chính trị, duy trì tốt phong trào xóa mù chữ, thi đua dạy tốt - học tốt... Các phong trào thi đua được mọi người, mọi nhà tích cực hưởng ứng. Tuy nhiên trong quá trình triển khai thực hiện đã gặp những khó khăn nhất định, đặc biệt là nhận thức của một bộ phận nhân dân còn hạn chế, người dân đã quen với lối canh tác truyền thống, nguồn phân bón trong sản xuất nông nghiệp rất thiếu thốn, trong khi tập quán thả rông trong chăn nuôi vẫn chưa được khắc phục triệt để vừa gây ảnh hưởng đến chất lượng đàn gia súc, gia cầm, vừa không tận dụng được nguồn phân bón, các loại giống cây trồng đều là giống cũ thời gian sinh trưởng dài ngày, năng suất thấp, 20