K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br />
<br />
GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH BIỂN ĐẢO Ở XÃ ĐẢO<br />
MINH CHÂU HUYỆN VÂN ĐỒN, TỈNH QUẢNG NINH<br />
TRONG TÌNH HÌNH BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU<br />
Ths. Bùi Cẩm Phượng<br />
Bộ môn Du lịch, Trường Đại học Thăng Long<br />
Tóm tắt: Trong những năm gần đây, Việt Nam cũng như các nước khác trên thế giới<br />
đều chịu tác động của biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Vì vậy, tăng cường bảo vệ những<br />
nguồn tài nguyên tự nhiên và môi trường liên quan đến du lịch biển đảo là rất cần thiết. Xã<br />
đảo Minh Châu, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh là một nơi có rất nhiều tiềm năng đối với<br />
phát triển du lịch rừng, biển. Tuy nhiên, trong tình hình biến đổi khí hậu như hiện nay, xã đảo<br />
cũng ít nhiều chịu ảnh hưởng. Bài viết này tập trung nghiên cứu sự biến đổi của khí hậu trên<br />
xã đảo Minh Châu, đặc biệt là sự biến đổi khí hậu trên đã tác động như thế nào đến cuộc<br />
sống hàng ngày của người dân và sự phát triển của du lịch nơi đây. Dựa vào hiện trạng và<br />
tiềm năng của xã đảo Minh Châu, chúng tôi đưa ra một vài giải pháp phát triển du lịch ở xã<br />
đảo trong điều kiện biến đổi khí hậu hiện nay.<br />
Từ khóa: biến đổi khí hậu, nước biển dâng, du lịch.<br />
Đặt vấn đề<br />
Quảng Ninh là mảnh đất được thiên nhiên ban tặng nhiều danh lam thắng cảnh<br />
nổi tiếng như hệ thống hang động kart, bãi biển với “cát trắng, dương xanh”, và đặc biệt<br />
là hệ thống biển đảo với những hòn đảo lớn nhỏ là một tiềm năng lớn để phát triển du<br />
lịch đem lại nguồn lợi lớn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Xã<br />
đảo Minh Châu thuộc huyện đảo Vân Đồn là nơi rất có tiềm năng trong việc phát triển<br />
du lịch.<br />
Đúng như tên gọi của nó “Minh Châu” chính là một viên ngọc quý giữa đại<br />
dương bao la, xã đảo Minh Châu với gần 40km2 nhưng lại có một hệ sinh thái đặc biệt<br />
là rừng và biển. Xã đảo nằm trong vườn quốc gia Bái Tử Long nên thiên nhiên nơi đây<br />
được con người gìn giữ và bảo tồn. Điều này là một thuận lợi cho Minh Châu trong phát<br />
triển du lịch. Tuy nhiên, theo các nhà khoa học: Thế kỉ vừa qua, nhiệt độ trung bình của<br />
trái đất đã tăng thêm 0,60c do việc tích lũy các chất cácbon điôxít (CO2), mêtan (CH4)<br />
và các khí thải gây hiệu ứng nhà kính khác trong không khí như (N2O, HFCs, PFCs,<br />
SF6) – sản phẩm sinh ra từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch trong các nhà máy, phương tiện<br />
giao thông và các nguồn khác. Những hiện tượng trên đều do biến đổi khí hậu gây ra.<br />
Biến đổi khí hậu được gọi là toàn cầu vì nó diễn ra ở khắp mọi nơi trêm thế giới. Đặc<br />
biệt, Việt Nam đứng thứ 5 trong danh sách các nước bị ảnh hưởng bởi khí hậu toàn cầu.<br />
Vị trí địa lí của Việt Nam khiến Việt Nam rất dễ bị ảnh hưởng trước những biến đổi khí<br />
hậu khi mực nước biển tăng lên, diện tích đất canh tác sẽ bị thu hẹp lại .Vì vậy, việc bảo<br />
vệ tài nguyên và môi trường du lịch ở Việt Nam nói chung và xã đảo Minh Châu nói<br />
riêng là hết sức cần thiết. Nó không chỉ bảo đảm cho chúng ta việc sử dụng lâu dài cho<br />
mục đích tham quan thưởng ngoạn mà nó còn giúp chúng ta có thể lưu giữ những nét<br />
đẹp của tự nhiên cũng như những công trình do bàn tay con người tạo ra. Để bảo vệ và<br />
khai thác tốt hơn du lịch biển đảo ở Minh Châu cần có một số giải pháp để phát triển du<br />
lịch trong sự biến đổi khí hậu là điều hết sức cần thiết hiện nay.<br />
Trư ng Đ i h c Thăng Long<br />
<br />
341<br />
<br />
K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br />
<br />
1. Biến đổi khí hậu và ảnh hưởng của nó tới hoạt động du lịch biển đảo<br />
1.1. Khái niệm biến đổi khí hậu<br />
Theo công ước chung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu: “Biến đổi khí hậu là<br />
những biến đổi trong môi trường vật lí hoặc sinh học gây ra những ảnh hưởng có hại đáng kể<br />
đến thành phần, khả năng phục hồi hoặc sinh sản của các hệ sinh thái tự nhiên hoặc đến hoạt<br />
động của các hệ thống kinh tế - xã hội hoặc đến sức khỏe và phúc lợi của con người”.<br />
Các biểu hiện của biến đổi khí hậu bao gồm: Sự nóng lên của khí quyển và trái đất nói<br />
chung; Sự thay đổi thành phần và chất lượng khí quyển có hại cho môi trường sống của con<br />
người và các sinh vật trên trái đất; Sự dâng cao mực nước biển do băng tan, dẫn tới sự ngập<br />
úng ở các vùng đất thấp, các đảo nhỏ trên biển; Sự di chuyển của các đới khí hậu tồn tại hàng<br />
nghìn năm trên các vùng đất khác nhau của trái đất dẫn tới nguy cơ đe dọa sự sống của các<br />
loài sinh vật, các hệ sinh thái và hoạt động của con người; Sự thay đổi cường độ hoạt động<br />
của quá trình hoàn lưu khí quyển, chu trình tuần hoàn nước trong tự nhiên và các chu trình<br />
sinh địa hóa khác; Sự thay đổi năng suất sinh học của các hệ sinh thái, chất lượng và thành<br />
phần của thủy quyển, sinh quyển, các địa quyển.<br />
1.2. Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới hoạt động du lịch<br />
Như chúng ta đã biết, Việt Nam là một trong 5 nước chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của<br />
biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Chính vì vậy, du lịch là một trong những ngành chịu ảnh<br />
hưởng nặng nề nhất của biển đổi khí hậu dẫn đến nước biển dâng cao. Biến đổi khí hậu tác<br />
động trực tiếp tới phát triển du lịch ở 3 hình thức đó là tác động đến tài nguyên du lịch, hoạt<br />
động du lịch đặc biệt là hoạt động lữ hành bị ảnh hưởng, đình trệ thậm chí bị hủy do điều kiện<br />
thời tiết xấu liên tiếp, bão lụt, lũ quét do biến đổi khí hậu gây ra, biến đổi khí hậu cũng tác<br />
động đến cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật của du lịch.<br />
Ở Việt Nam đặc điểm phân bố tài nguyên du lịch và hệ thống cơ sở hạ tầng, cơ sở vật<br />
chất kĩ thuật du lịch chủ yếu ở vùng ven biển, trên các đảo – nơi chịu ảnh hưởng trực tiếp của<br />
biến đổi khí hậu.<br />
Xã đảo Minh Châu trong vài năm trở lại đây cũng chịu ảnh hưởng từ biến đổi khí hậu,<br />
đó là thiếu nước ngọt trong sản xuất và trong sinh hoạt, cường độ các cơn bão mạnh hơn, số<br />
lượng cơn bão tăng lên, hạn hán ngày càng nhiều và kéo dài, nhiệt độ trung bình mùa đông<br />
giảm xuống, nhiệt độ trung bình mùa hè tăng lên. Đặc biệt, trong tháng 7 vừa qua cơn mưa<br />
lớn trong lịch sử đã làm ảnh hưởng lớn đến hoạt động du lịch của xã đảo. Mặc dù những biến<br />
đổi khí hậu ở đây chưa lớn, nhưng với xu hướng phát triển của nó đang tác động tới các hoạt<br />
động du lịch ở xã Minh Châu.<br />
2. Tiềm năng du lịch của xã đảo minh châu<br />
2.1. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên du lịch của xã đảo Minh Châu<br />
Vân Đồn là một huyện miền núi hải đảo nằm ở phía Đông Bắc của tỉnh Quảng Ninh.<br />
Vân Đồn tập hợp bởi 600 hòn đảo trong vịnh Bái Tử Long, bao gồm hai bộ phận: bộ phận<br />
chính là đảo lớn Cái Bầu với diện tích đất tự nhiên là 300km2; bộ phận còn lại là các đảo nhỏ<br />
hơn, thuộc quần đảo Vân Hải, có diện tích đất tự nhiên là 250km2 với 5 xã đảo, trong đó có<br />
Minh Châu. Diện tích của xã Minh Châu chỉ khoảng gần 40km2, phía đông giáp đảo Cô Tô,<br />
phía đông bắc giáp xã Vạn Yên, phía nam giáp xã Quan Lạn.<br />
Trư ng Đ i h c Thăng Long<br />
<br />
342<br />
<br />
K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br />
<br />
Xã đảo Minh Châu đang trở thành sự lựa chọn của nhiều khách du lịch ưa khám phá<br />
và yêu cảnh thiên nhiên hoang sơ. Minh Châu hấp dẫn du khách bởi vẻ đẹp hoang sơ, trong<br />
lành và hệ sinh thái biển rất đa dạng.<br />
Ở Minh Châu có bãi cát dài trắng mịn. Nước biển ở Minh Châu xanh ngăn ngắt một<br />
màu với những con sóng mạnh mẽ, dồn dập xô bờ. Đứng trên bãi cát phóng tầm mắt ra xa sẽ<br />
thấy được cảnh mênh mông, hùng vĩ của biển cả, thấy những đảo đá lô nhô như những chú<br />
rồng con đang ngụp nước. Chính vì vậy, không phải vô cớ, bãi biển Minh Châu được đánh giá<br />
là một bãi biển đẹp, mặc dù bãi chỉ dài khoảng hơn 2km. Ở xã Minh Châu có bốn bãi tắm thì<br />
mỗi bãi có môt vẻ đẹp riêng. Bãi Minh châu dài khoảng 1,5km, bãi rất thoải và cát rât mịn rât<br />
thích hơp cho mọi người có thể chơi thể thao và tắm biển, sóng vừa phải nên rất phù hơp cho<br />
trẻ em và phụ nữ cũng như cho những người muốn tập bơi ngoài biển. Tại bãi biển Minh<br />
Châu cũng đã có những dịch vụ cơ bản phục vụ khách tắm biển tuy nhiên do làm tự phát nên<br />
còn rất nhiều hạn chế. Bãi Côn Trụi nằm bên phía trái bãi Minh Châu cát rất trắng, sóng to và<br />
là nơi rùa đẻ thích hơp cho những người thích khám phá và trải nghiệm. Bãi Nhánh Rìa nhỏ<br />
khuất sau mũi Đầu Cào ở phía tay phải bãi Minh Châu, rất yên tĩnh, cát và đá ở đây rất đẹp<br />
thích hơp với những buổỉ tối lãng mạng cùng người yêu. Bãi Bể Thính dài nhất khoảng 3 km<br />
khá giống bãi Sơn Hào, ở cuối bãi có nhà nghỉ Robinson nên bãi này mọi người thường gọi<br />
tên là bãi Robinson.<br />
Gần bãi biển Minh Châu là rừng trâm nguyên sinh - "thần mộc" giữ làng của bà con xã<br />
đảo. Không biết từ bao giờ, rừng trâm đã gắn bó và trở thành biểu tượng linh thiêng, gắn liền<br />
với đời sống thường ngày và tâm linh của người dân Minh Châu. Rừng có diện tích 2 ha, trải<br />
dài theo hình vòng cung, ôm lấy cồn cát cạnh bãi biển. Nhìn những cây trâm, người ta có thể<br />
liên tưởng đến những người ngư dân nhỏ bé nhưng rắn rỏi, quật cường giữa biển khơi. Bên<br />
trên, những tán cây sát vào nhau như những mái đầu đang chụm lại. Bên dưới, những rễ trâm<br />
trồi lên khỏi mặt đất, đan lấy nhau như những bàn tay đang nắm chặt. Những cây trâm quấn<br />
quýt vào nhau, tạo thành bức tường xanh chắn cát di chuyển, chắn gió và che chở xóm làng<br />
trước bão tố. Với người dân Minh Châu, cây trâm là "thần hộ mệnh" của mình. Bởi ngoài việc<br />
phòng hộ, bảo vệ làng xóm khỏi bão, gió thì cây trâm còn gắn với đời sống sinh hoạt của<br />
người dân trên đảo. Gỗ trâm để làm nhà, đóng đồ gia dụng, quả trâm từng là "lương thực" cứu<br />
đói cho bà con trong những ngày giáp hạt...<br />
Đến Minh Châu, nếu may mắn du khách còn được tận mắt nhìn thấy những con rùa<br />
biển tìm về đây để đẻ trứng. Rùa mẹ chọn những đêm con nước cường, bò lên bãi cát, đào hố<br />
rồi đẻ trứng, chôn lấp trứng cẩn thận rồi lại về với biển.<br />
Do xã đảo Minh Châu nằm trong khu vực vườn Quốc gia Bái Tử Long nên xã sở hữu<br />
một hệ động thực vật trên rừng, dưới biển phong phú và đa dạng. Về thực vật, có nhiều loại<br />
gỗ quý như: gỗ mần lái, lim, táu, mun, ngoài ra xã còn có khoảng 2ha rừng trâm và rừng cây<br />
bạch đàn, rừng thông. Về động vật, trên cạn có nhiều chim thú quý như khỉ lông vàng, vẹt đầu<br />
bạc, đại bàng đất, công trĩ, hươu sao…; dưới nước có: tôm he, cá mực, sá sùng, cua, ghẹ, ngọc<br />
trai, bào ngư…<br />
Mang đặc trưng của khí hậu miền Bắc, nhiệt đới - gió mùa, mùa hạ nóng, ẩm, mưa<br />
nhiều, hướng gió thịnh hành là đông nam. Mùa đông lạnh, khô hanh, ít mưa, gió đông bắc.<br />
Lượng bức xạ trung bình hàng năm 115,4 kcal/ cm2. Nhiệt độ không khí trung bình hàng năm<br />
trên 210c. Độ ẩm không khí trung bình năm là 84%. Lượng mưa hàng năm lên tới 1.700 2.400 mm, số ngày mưa hàng năm từ 90-170 ngày. Mưa tập trung nhiều vào mùa hạ (hơn<br />
Trư ng Đ i h c Thăng Long<br />
<br />
343<br />
<br />
K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br />
<br />
85%) nhất là các tháng 7 và 8. Mùa đông chỉ mưa khoảng 150 đến 400 mm. Với điều kiện khí<br />
hậu này, du lịch Minh Châu thuận lợi vào các tháng mùa hè. Tuy nhiên, Minh Châu là xã đảo<br />
nên vào những ngày mưa bão tàu, thuyền chở du khách và hàng hóa từ đất liền không ra được<br />
đảo.<br />
Với điều kiện tự nhiên và tài nguyên du lịch như vậy, Minh Châu có nhiều thuận lợi<br />
cho việc phát triển du lịch, liên kết với các xã đảo và huyện đảo xung quanh tạo thành tuyến<br />
du lịch biển đảo hấp dẫn. Từ Minh Châu du khách có thể đến xã đảo Quan Lạn bằng đường<br />
bộ, đến xã Vạn Yên và huyện đảo Cô Tô bằng thuyền gỗ hoặc tàu cao tốc.<br />
2.2. Điều kiện kinh tế-xã hội phục vụ phát triển du lịch<br />
Dân cư trong xã còn khá thưa, toàn xã có 6 thôn nhưng chỉ có 4 thôn có dân ở là các<br />
thôn Quang Trung, Tiền Hải, Nam Hải, Ninh Hải. Tổng số dân trong xã là hơn 1000 người,<br />
gồm 238 hộ; tổng số lao động khoảng 500 người, trong đó lao động ngư nghiệp 400 người,<br />
nông lâm nghiệp 50 người, lao động khác 50 người. Dân tộc Kinh là chủ yếu, chiếm 99% dân<br />
số.<br />
Hệ thống chính trị, văn hóa, xã hội<br />
Toàn xã có 59 đảng viên ở 4 chi bộ thôn. Bộ máy hành chính xã có 23 người<br />
trong đó 7 người có trình độ đại học còn lại là trung cấp lý luận, trung cấp chuyên môn. Công<br />
tác an ninh, quốc phòng: 1982 được công nhận đơn vị anh hùng lực lượng vũ trang, tệ nạn xã<br />
hội không có, an ninh tốt.<br />
Cơ sở y tế của xã có 6 giường bệnh, 2 bác sĩ và 2 y tá. Có trường mầm non, tiểu học,<br />
trung học cơ sở với khoảng 200 học sinh, đội ngũ giáo viên là 27 người. Học sinh tốt nghiệp<br />
THPT phần lớn đi học nghề, cao đẳng nghề.<br />
Nông – lâm – ngư nghiệp là ngành kinh tế mũi nhọn của xã.<br />
Nông nghiệp: Minh Châu có 29 ha đất canh tác nông nghiệp, phần lớn diện tích chỉ<br />
cấy được 1 vụ và làm 2 vụ màu; bình quân đầu người có 226 m2 đất canh tác. Tổng sản lượng<br />
lương thực 85,5 tấn/năm, bình quân đầu người có 96 kg lương thực trong 1 năm. Song diện<br />
tích đất bị bỏ hoang chủ yếu là do thu nhập từ việc làm nông nghiệp thấp nên người dân tập<br />
trung vào đánh bắt và nuôi trồng thủy hải sản.<br />
Ví dụ: để thu hoạch được 1tạ thóc phải mất 4 đến 5 tháng trong khi đó cũng thời gian<br />
ấy mà bắt sá sùng, sứa thì thu được 100 triệu 1 hộ.<br />
Chăn nuôi: gia súc có trâu, bò, dê số lượng ít chỉ có vài chục con. Gia cầm chủ yếu<br />
nuôi tự túc trong các gia đình. Chăn nuôi đại gia súc và gia cầm kém phát triển.<br />
Lâm nghiệp: Cả xã nằm trong khu bảo tồn vườn quốc gia Bái Tử Long. Có 27 hộ dân<br />
được cấp đất trồng rừng tuy nhiên vấn đề này cũng gặp phải khó khăn trong việc xử lý giống<br />
cây trồng sau khi thu hoạch để vừa đem lại nguồn lợi kinh tế cao, lại phù hợp với chất đất để<br />
không làm nghèo chất dinh dưỡng trong đất.<br />
Ở Xã có rừng Trâm hiện đang được bảo tồn, rừng có tác dụng chắn gió, cát. Nhưng<br />
đồng thời cũng là thuận lợi trong phát triển du lịch.<br />
Ngư nghiệp: Đây chính là thế mạnh của xã. Vì là xã đảo nên người dân chủ yếu làm<br />
ngư nghiệp.<br />
Trư ng Đ i h c Thăng Long<br />
<br />
344<br />
<br />
K y u công trình khoa h c 2015 - Ph n II<br />
<br />
Diện tích nuôi trồng thủy sản lớn. Ở bãi chính có gần 1000 ha diện tích, bãi nhỏ 30<br />
ha.<br />
Đánh bắt xa bờ theo con nước, mỗi lần đi biển khoảng 20 ngày.<br />
Phụ nữ đào sá sùng cho thu nhập rất cao. 1kg sá sùng tươi là hơn 1 triệu đồng.<br />
Dịch vụ<br />
Xã Minh Châu được bao bọc bởi biển, biển còn hoang sơ gắn với hệ sinh thái rừng,<br />
biển nên xã có bãi biển rất đẹp với cát trắng, dương xanh thích hợp cho phát triển du lịch biển.<br />
Năm 2010, xã đảo có trên 5000 lượt khách du lịch đến nhưng do cơ sở lưu trú không<br />
đáp ứng được nên du khách chỉ tham quan ngắm cảnh, tắm biển rồi về trong ngày.<br />
Du lịch trong mấy năm gần đây đã được chú trọng phát triển. Hệ thống nhà hàng, nhà<br />
nghỉ được xây dựng.<br />
Với điều kiện kinh tế - xã hội như vậy là điều kiện thuận lợi cho Minh Châu trong phát<br />
triển du lịch, những sản phẩm từ nông nghiệp, ngư nghiệp để phục vụ khách du lịch. Ngành<br />
dịch vụ phát triển phục vụ cho nhu cầu ngày càng cao của khách. Tuy nhiên, trình độ của<br />
người dân cũng là hạn chế trong phát triển du lịch ở đây.<br />
3. Thực trạng hoạt động du lịch ở xã đảo minh châu<br />
Trong những năm gần đây, cùng với sự gia tăng lượng khách đến Quảng Ninh, khách<br />
du lịch đến Minh Châu cũng ngày càng nhiều. Tuy nhiên, cơ sở lưu trú chưa tốt, nên khách<br />
đến Minh Châu thường đi về trong ngày, ít người nghỉ qua đêm tại xã. Năm 2011 xã đã đón<br />
được trên 1 vạn lượt khách đến tham quan, đến năm 2014 đã đón được 26.300 lượt khách.<br />
Tuy số lượt khách du lịch tăng trưởng khá, nhưng lượng khách lưu trú không lớn và<br />
mức độ chi tiêu không cao. Doanh thu du lịch chủ yếu từ các dịch vụ vận chuyển, ăn uống và<br />
phí vào bãi tắm.<br />
Nguồn nhân lực tham gia vào hoạt động du lịch chủ yếu là người địa phương, trong đó<br />
lao động có trình độ đại học hoặc chuyên môn về du lịch còn ít. Phần lớn là người từ nơi khác<br />
đến xây dựng nhà nghỉ, khách sạn và kinh doanh du lịch ở Minh Châu.<br />
Cơ sở vật chất giữ vai trò rất quan trọng trong quá trình phát triển du lịch, bao gồm hệ<br />
thống các cơ sở lưu trú, ăn uống, các cơ sở vui chơi giải trí, các cơ sở dịch vụ khác…Trong<br />
những năm gần đây cùng với sự gia tăng của du khách và nhu cầu của hệ thống các nhà nghỉ,<br />
nhà hàng phát triển phần nào đáp ứng được nhu cầu của du khách. Nhưng các nhà hàng, nhà<br />
nghỉ, ki ốt…phát triển tự phát không có quy hoạch dẫn đến tình trạng khó quản lý.<br />
Tuy nhiên, cũng phải thấy rằng cơ sở vật chất kỹ thuật đã được nâng cao rõ rệt, xã có<br />
một khu nghỉ dưỡng du lịch sinh thái chất lượng cao, gồm 45 phòng nghỉ và 2 nhà hàng nằm<br />
trong khuôn viên khách sạn cùng hệ thống dịch vụ vui chơi giải trí tại bãi biển, toàn xã có 16<br />
khách sạn, nhà nghỉ khoảng 300 phòng phục vụ khách du lịch. Nhìn chung hệ thống các cơ sở<br />
dịch vụ, nhà hàng ăn uống tương đối nhiều nhưng quy mô vẫn còn nhỏ.<br />
Giao thông vận tải: có đường biển đông hải đảo, đường liên thôn có 85 % bê tông hóa<br />
đến các khu dân cư trong đó nhà nước hỗ trợ 70% vốn, người dân đóng góp 30 %. Toàn xã có<br />
4 cây cầu. Ngày 24- 5- 2011 động thổ xây dựng đường dài 14,9km vơi kinh phí 290 tỉ đồng<br />
đã hoàn thành năm 2012.<br />
Trư ng Đ i h c Thăng Long<br />
<br />
345<br />
<br />