NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀÖÍI<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
GIAÃI PHAÁP THÛÅC HIÏÅN CHÑNH SAÁCH BAÃO HIÏÍM XAÄ HÖÅI, BAÃO HIÏÍM Y TÏË,<br />
BAÃO HIÏÍM THÊËT NGHIÏÅP ÚÃ VIÏÅT NAM HIÏÅN NAY<br />
TAÅ THÕ AÁNH NGUYÏÅT*<br />
Ngaây nhêån: 8/11/2018<br />
Ngaây phaãn biïån: 22/11/2018<br />
Ngaây duyïåt àùng: 24/12/2018<br />
<br />
Toá m tùæ t : Chñnh saách baão hiïím xaä höåi (BHXH), baão hiïím y tïë (BHYT), baão hiïím thêët nghiïåp (BHTN) àûúåc thûåc hiïån úã Viïåt<br />
Nam coân non treã so vúái caác nûúác, nhûng mang yá nghôa rêët quan troång àöëi vúái viïåc xêy dûång vaâ phaát triïín àêët nûúác. Thûåc hiïån töët chñnh<br />
saách BHXH, BHYT, BHTN laâ goáp phêìn thûåc hiïån töët chñnh saách an sinh xaä höå i úã Viïåt Nam hiïån nay.<br />
Tûâ khoá a : Baão hiïím xaä höå i, baão hiïím y tïë, chïë àöå, chinh saách an sinh xaä höåi.<br />
SOLUTIONS TO IMPLEMENT SOCIAL INSURANCE, HEALTH INSURANCE AND UNEMPLOYMENT INSURANCE POLICIES<br />
IN VIETNAM TODAY<br />
Abstract: Social insurance and health insurance policies implemented in Vietnam are young compared to those in other<br />
countries, but they have a critical meaning for the country’s construction and development. A good performance of social insurance,<br />
health, insurance and unemployment insurance policies makes a significant contribution to the implementation of social security<br />
policies in Vietnam today.<br />
Keywords: Social insurance, health insurance, regimes, policies, social security.<br />
1. Têìm quan troån g cuã a BHXH, BHTN, BHYT cho rùçng chó coá laâm viïåc trong khu vûåc nhaâ nûúác, laâ<br />
trong hïå thöëng an sinh xaä höåi cöng nhên viïn chûác nhaâ nûúác múái àûúåc goåi laâ coá<br />
Möå t laâ, ngûúâi lao àöång khi coá viïåc laâm vaâ khoãe viïåc laâm vaâ àûúåc hûúãng caác chñnh saách BHXH,<br />
maånh seä àoáng goáp möåt phêìn tiïìn lûúng, thu nhêåp BHTN, BHYT.<br />
àïí höî trúå baãn thên hoùåc ngûúâi khaác khi öëm àau, tai Ba laâ, thûåc hiïån chñnh saách BHXH, BHTN, BHYT<br />
naån, luác sinh con vaâ chùm soác con caái, khi khöng nhùçm öín àõnh cuöåc söëng ngûúâi lao àöång, trúå giuáp<br />
laâm viïåc, luác tuöíi giaâ àïí duy trò vaâ öín àõnh cuöåc söëng ngûúâi lao àöång khi gùåp ruãi ro. Ngûúâi lao àöång tham<br />
cuãa baãn thên vaâ gia àònh. Cho nïn, hoaåt àöång BHXH, gia BHXH, BHTN, BHYT khi öëm àau seä àûúåc khaám<br />
BHTN, BHYT möåt mùåt àoâi hoãi tñnh traách nhiïåm cao chûäa bïånh vaâ àûúåc quyä BHYT chi traã chi phñ vaâ àûúåc<br />
cuãa tûâng ngûúâi lao àöång àöëi vúái baãn thên mònh, vúái trúå cêëp öëm àau, àûúåc nghó chùm con khi con öëm; khi<br />
gia àònh vaâ cöå ng àöìng, xaä höåi theo phûúng chêm thai saãn àûúåc nghó khaám thai, àûúåc nghó sinh àeã vaâ<br />
“mònh vò moåi ngûúâi, moåi ngûúâi vò mònh” thöng qua nuöi con, àûúåc nhêån trúå cêëp khi sinh con vaâ trúå cêëp<br />
quyïìn vaâ nghôa vuå, mùåt khaác noá thïí hiïån sûå gùæn kïët thai saãn; khi bõ tai naån lao àöång hoùåc bïånh nghïì<br />
traách nhiïåm giûäa caác thaânh viïn trong xaä höåi, taåo nghiïåp seä nhêån àûúåc phêìn trúå cêëp do giaãm khaã nùng<br />
thaânh möåt khöëi àoaân kïët thöëng nhêët vïì quyïìn lúåi lao àöång do tai naån, bïånh nghïì nghiïåp gêy ra; àûúåc<br />
trong möåt thïí chïë chñnh trõ - xaä höåi bïìn vûäng. Thöng nghó dûúäng sûác vaâ phuåc höìi sûác khoãe sau khi öëm<br />
qua àoá, ngûúâi sûã duång lao àöång cuäng coá traách nhiïåm àau, sinh àeã hay àiïìu trõ thûúng têåt; àûúåc hûúãng trúå<br />
àoáng goáp BHXH, BHTN, BHYT cho ngûúâi lao àöång, cêëp thêët nghiïåp vaâ àûúåc giúái thiïåu viïåc laâm hoùåc<br />
goáp phêìn traách nhiïåm baão vïå nguúâi lao àöång khi gùåp àûúåc hoåc nghïì àïí coá cú höåi tòm kiïëm viïåc laâm múái.<br />
phaãi ruãi ro. Vúái têm lyá cuãa moåi ngûúâi, luön tin tûúãng vaâo caác chïë<br />
Hai laâ, thûåc hiïån chñnh saách BHXH, BHTN, BHYT àöå, chñnh saách cuãa Àaãng, Nhaâ nûúác, vò vêåy khi laâm<br />
àaãm baão sûå bònh àùèng vïì võ trñ xaä höåi cuãa ngûúâi lao viïåc àûúåc tham gia BHXH, BHTN, BHYT vaâ nhêët laâ<br />
àöång trong caác thaânh phêìn kinh tïë khaác nhau, thuác<br />
àêíy saãn xuêët phaát triïín. Xoáa boã nhêån thûác trûúác àêy * Trûúâng Àaåi hoå c Cöng àoaân<br />
<br />
<br />
Taåp chñ Nghiïn cûáu khoa hoåc cöng àoaân 33<br />
Söë 14 thaáng 12/2018<br />
NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀÖÍI<br />
<br />
<br />
sau naây seä àûúåc hûúãng lûúng hûu àaä taåo sûå phêën höåi, baão hiïím y tïë, baão hiïím thêët nghiïåp úã Viïåt Nam<br />
khúãi, têm lyá öín àõnh, an têm laâm viïåc. Thûåc tïë nhiïìu hiïån nay, cêìn têåp trung vaâo caác giaãi phaáp sau:<br />
doanh nghiïåp, khi tuyïín duång lao àöång, thò tiïu thûác - Tiïëp tuåc àêíy maånh cöng taác phaát triïín àöëi tûúång<br />
àûúåc tham gia BHXH, BHTN, BHYT cuäng laâ möåt tham gia BHXH, àêíy nhanh tiïën àöå BHYT toaân dên.<br />
quyïìn lúåi quan troång àïí thu huát àûúåc nhiïìu lao àöång. Nêng cao hiïåu quaã cöng taác quaãn lyá thu, thu núå BHXH,<br />
Böën laâ, BHXH, BHTN, BHYT laâ möåt cöng cuå BHTN, BHYT, àaãm baão thu àuáng, thu àuã vaâ chöëng<br />
àùæc lûåc cuãa Nhaâ nûúác, goáp phêìn vaâo viïåc phên phöëi thêët thu, núå àoång tiïìn àoáng BHXH, BHTN, BHYT.<br />
laåi thu nhêåp möåt caách cöng bùçng, húåp lyá giûäa caác Thûåc hiïån quy chïë phöëi húåp giûäa BHXH tónh vúái caác<br />
têì ng lúáp dên cû, àöìng thúâi giaãm chi cho ngên saách àún võ liïn quan trong cöng taá c xûã lyá vaâ thu höìi núå<br />
Nhaâ nûúác, baão àaãm an sinh xaä höåi bïìn vûäng. BHXH, BHTN, BHYT.<br />
Nùm laâ, quyïìn lúåi cuãa caác chïë àöå BHXH, BHTN, - Tùng cûúâng cöng taác quaãn lyá chi traã vaâ quaãn lyá<br />
BHYT khöng ngûâng àûúåc àiïìu chónh cho phuâ húåp ngûúâi hûúãng caác chïë àöå BHXH, BHTN, BHYT. Töí<br />
vúái àiïìu kiïån vaâ mûác söëng chung toaân xaä höåi taåi tûâng chûác thûåc hiïån töët chïë àöå, chñnh saách BHXH, BHTN,<br />
thúâi àiïím, àaãm baão cuöåc söëng cuãa ngûúâi tham gia BHYT. Nêng cao hiïåu quaã cöng taác tuyïn truyïìn,<br />
BHXH, BHTN, BHYT vaâ àùåc biïåt laâ ngûúâi hûúãng phöí biïën chñnh saách phaáp luêåt vïì BHXH, BHTN,<br />
lûúng hûu sau caã cuöåc àúâi lao àöång cûåc nhoåc. BHYT àïën caác cêëp, caác ngaânh vaâ toaân thïí nhên dên,<br />
2. Möåt söë àõnh hûúáng cú baãn thûåc hiïån chñnh qua àoá taåo sûå thöëng nhêët giûäa nhêån thûác vaâ haânh<br />
saách BHXH, BHTN, BHYT trong hïå thöëng an sinh<br />
àöång trong viïåc thûåc hiïån nghiïm chñnh saách, phaáp<br />
xaä höåi úã Viïåt Nam<br />
luêåt vïì BHXH, BHTN, BHYT. ÛÁng duång cöng nghïå<br />
Àïí thûåc hiïån töët chñnh saách BHXH, BHTN, BHYT<br />
thöng tin hiïån àaåi vaâ caãi caách thuã tuåc haânh chñnh,<br />
trong hïå thöëng an sinh xaä höåi úã Viïåt Nam cêìn tiïëp<br />
àêíy maånh aáp duång phûúng thûác giao dõch àiïån tûã<br />
tuåc thûåc hiïån theo àõnh hûúáng cú baãn sau:<br />
trong viïåc thûåc hiïån thu àoáng, giaãi quyïët vaâ chi traã<br />
Möå t laâ, BHXH, BHTN, BHYT laâ ba chñnh saách<br />
caác chïë àöå BHXH, BHTN, BHYT. <br />
xaä höåi quan troång, laâ truå cöåt chñnh cuãa hïå thöëng an<br />
- Tiïëp tuåc thûåc hiïån caãi caách thuã tuåc haânh chñnh,<br />
sinh xaä höåi, goáp phêìn thûåc hiïån tiïën böå vaâ cöng bùçng<br />
àêíy maånh ûáng duång cöng nghïå thöng tin trong caác<br />
xaä höåi, baão àaãm öín àõnh chñnh trõ - xaä höåi vaâ phaát<br />
hoaåt àöång nghiïåp vuå; ûáng duång coá hiïåu quaã caác phêìn<br />
triïín kinh tïë - xaä höåi.<br />
mïìm nghiïåp vuå cuãa Ngaânh.<br />
Hai laâ, múã röång vaâ hoaân thiïån chïë àöå, chñnh saách<br />
baão hiïím xaä höåi, baão hiïím y tïë coá bûúác ài, löå trònh - Tùng cûúâng cöng taác thanh tra, kiïím tra, hêåu<br />
phuâ húåp vúái phaát triïín kinh tïë - xaä höåi cuãa àêët nûúác. kiïím trong viïåc thûåc hiïån caác chñnh saách BHXH,<br />
Phaát triïín hïå thöëng baão hiïím xaä höåi, baão hiïím y tïë BHTN, BHYT àïí phaát hiïån, ngùn chùån kõp thúâi àöëi<br />
àöìng böå vúái phaát triïín caác dõch vuå xaä höåi, àaáp ûáng vúái caác trûúâng húåp vi phaåm phaáp luêåt vïì BHXH,<br />
ngaây caâng töët hún nhu cêìu cuãa nhên dên; taåo àiïìu BHTN, BHYT; kiïím tra viïåc chêëp haânh caác quy àõnh<br />
kiïån thuêån lúåi cho moåi ngûúâi tham gia vaâ thuå hûúãng cuãa phaáp luêåt vaâ cuãa BHXH Viïåt Nam trong viïåc<br />
caác chïë àöå baão hiïím xaä höåi, baão hiïím y tïë. thûåc hiïån chûác traách, nhiïåm vuå àûúåc giao cuãa cöng<br />
Ba laâ, thûåc hiïån chñnh saách BHXH, BHTN, BHYT chûác, viïn chûác.<br />
phaãi theo nguyïn tùæc coá àoáng, coá hûúãng, quyïìn lúåi - Nêng cao hiïåu quaã cöng taác thöng tin, tuyïn<br />
tûúng ûáng vúái nghôa vuå, coá sûå chia seã giûäa caác thaânh truyïìn: Chuá troång àa daång hoáa caác hònh thûác tuyïn<br />
viïn, baão àaãm cöng bùçng vaâ bïìn vûäng cuãa hïå thöëng truyïìn phuâ húåp vúái àùåc àiïím, tñnh chêët àùåc thuâ cuãa<br />
an sinh xaä höåi. tûâng nhoám àöëi tûúång, vuâng miïìn, nhêët laâ nhoám àöëi<br />
Böën laâ, thûåc hiïån töë t chñnh saách BHXH, BHTN, tûúång laâ nöng dên, lao àöång khu vûåc phi chñnh thûác;<br />
BHYT laâ traách nhiïåm cuãa caác cêëp uyã àaãng, chñnh chuá troång phaát huy vai troâ cuãa nhûäng töí chûác, caá<br />
quyïìn, àoaân thïí, töí chûác xaä höåi, doanh nghiïåp vaâ nhên coá uy tñn trong cöång àöìng dên cû àïí vêån àöång,<br />
cuãa möîi ngûúâi dên. thu huát ngûúâi dên tham gia BHXH tûå nguyïån, tùng<br />
3. Möåt söë giaãi phaáp thûåc hiïån chñnh saách baão cûúâng tin, baâi, àõnh hûúáng dû luêån, taåo thuêån lúåi<br />
hiïím xaä höåi, baão hiïím y tïë, baão hiïím thêët nghiïåp cho viïåc töí chûác thûåc hiïån àûúåc hiïåu quaã, nhanh<br />
úã Viïåt Nam hiïån nay choáng àûa Nghõ quyïët múái cuãa Àaãng ài vaâo àúâi söëng<br />
Àïí thûåc hiïån töët hiïån chñnh saách baão hiïím xaä (Xem tiïëp trang 32)<br />
<br />
34 Taåp chñ Nghiïn cûáu khoa hoåc cöng àoaân<br />
Söë 14 thaáng 12/2018<br />
NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀÖÍI<br />
<br />
<br />
Ba laâ: Vïì phûúng thûác giaá o duåc àaåo àûác, phaã i nhoã vïì nguöìn nhên lûåc chêët lûúång cao àïí àaáp ûáng<br />
lêëy ngûúâi hoå c laâ trung têm. Nïëu giaáo duåc àaåo àûác nhu cêìu phaát triïín cuãa thúâi àaåi. Tuy nhiïn, trûúác<br />
truyïìn thöëng chó thöng qua saách vúã, lïn lúáp laâ hònh nhûäng thay àöíi cuãa àúâi söëng kinh tïë - xaä höåi, cuãa,<br />
thûá c chuã yïëu thò rêët dïî laâm cho têm tû, tònh caãm thang giaá trõ àaåo àûác cuãa con ngûúâi Viïåt Nam cuäng<br />
cuãa àöëi tûúång giaáo duåc bõ ngûúåc hûúáng, tûâ àoá khoá coá nhiïìu biïën àöíi. Thïë hïå sinh viïn Viïåt Nam hiïån<br />
coá thïí àaå t àûúåc hiïåu quaã. Nïn gùæn giaá o duåc àaåo nay laâ nguöìn nhên lûåc chêët lûúång cao cuãa àêët nûúác<br />
àûác vaâo viïåc quaã n lyá, phuå c vuå vaâ sinh hoaåt cuãa trong nhûäng thêåp kyã àêìu cuãa thïë kyã XXI.Cuâng vúái<br />
ngûúâi hoåc àùåc biïåt chuá yá àïën tñnh chuã àöång vaâ tñnh coi troång giaáo duåc chuyïn mön, nghiïåp vuå, viïåc quan<br />
tûå giaác thò seä thu àûúåc hiïåu quaã giaáo duåc lúán hún. têm giaáo duåc àaåo àûác múái cho sinh viïn - àaåo àûác xaä<br />
Àïí viïåc giaáo duåc àaåo àûác coá hiïåu quaã, cêìn töí chûác höåi chuã nghôa laâ àïí thûåc hiïån àuáng muåc tiïu giaáo<br />
töët caác phong traâo haânh àöång maâ tiïu biïíu laâ phong duåc àaä àûúåc Hiïën phaáp quy àõnh. <br />
traâo: “Thanh niïn lêåp nghiïåp vaâ tuöíi treã giûä nûúác”,<br />
“Thanh niïn tònh nguyïån”, “Chiïë n dõch muâa heâ Taâi liïåu tham khaão<br />
xanh”... Quaá trònh giaá o duåc àaåo àûác cho sinh viïn 1. Àaãng Cöång saãn Viïåt Nam (2011), Vùn kiïån Àaåi höåi àaåi biïíu toaân<br />
quöëc lêìn thûá XI, Nxb. Chñnh trõ quöëc gia, Haâ Nöåi.<br />
àaä coá nhiïìu àöíi múái vïì nöåi dung, phûúng phaáp, 2. Àaãng Cöå ng saãn Viïåt Nam (2013), Vùn kiïån Höåi nghõ lêìn thûá taám<br />
chûúng trònh cuãa möåt söë mön hoåc, hònh thûác daåy Ban Chêëp haânh Trung ûúng khoáa XI, Vùn phoâng Trung ûúng<br />
vaâ hoåc cuäng tûâng bûúá c àûúå c caãi tiïën, hònh thûác Àaãng.<br />
àaâo taåo cuäng ngaây caâng àa daång. Tuy nhiïn, Vùn 3. Lï Quyá Àûác - Hoaâng Chñ Baão (2007), Vùn hoaá àaåo àûác nûúác<br />
kiïån Àaåi höåi XI Àaãng Cöång saãn Viïåt Nam cuäng chó ta hiïån nay vêën àïì vaâ giaãi phaáp, Nxb Vùn hoaá - Thöng tin & Viïån<br />
roä: “Chûúng trònh, nöåi dung, phûúng phaáp daåy vaâ vùn hoaá, Haâ Nöåi.<br />
4. Diïåp Minh Giang (2011), Xêy dûång àaåo àûác cuãa thanh niïn<br />
hoåc laåc hêåu, àöíi múái chêåm... Quaãn lyá nhaâ nûúá c vïì<br />
Viïåt Nam trong nïìn kinh tïë thõ trûúâng àõnh hûúáng xaä höåi chuã<br />
giaáo duåc coân bêët cêåp, xu hûúáng thûúng maåi hoáa vaâ nghôa, Luêån aán tiïën syä triïët hoåc, Àaåi hoåc Khoa hoåc xaä höåi vaâ<br />
sa suát àaåo àûác trong giaáo duåc khùæc phuåc coân chêåm, nhên vùn TP. Höì Chñ Minh.<br />
hiïå u quaã thêëp, àang trúã thaânh nöîi bûác xuác cuãa xaä 5. Nguyïîn Duy Quyá (chuã nhiïåm ) (2004), Baá o caáo töíng húåp kïët<br />
höåi” [1, tr.167-168]. quaã nghiïn cûáu àïì taâi: “Àaåo àûác xaä höåi úã nûúác ta hiïån nay -<br />
Àïí khùæc phuåc sûå suy thoaái vïì àaåo àûác trong möåt vêën àïì vaâ giaãi phaáp, Viïån Khoa hoåc xaä höåi Viïåt Nam, Haâ Nöåi.<br />
böå phêån sinh viïn, cêìn quan têm àaáp ûáng nhûäng<br />
nhu cêìu chñnh àaáng cuãa ngûúâi hoåc vïì vêåt chêët, tinh<br />
thêìn; giao nhiïåm vuå phuâ húåp vúái súã trûúâng, nùng GIAÃI PHAÁP THÛÅC HIÏÅN CHÑNH SAÁCH...<br />
khiïëu, àùåc àiïím têm, sinh lyá seä taå o àiïìu kiïån töë t àïí (Tiïëp theo trang 34)<br />
thanh niïn reân luyïån àaåo àûác, löëi söëng. Xaä höåi cêìn<br />
nhòn nhêån vêën àïì àaåo àûác hoåc sinh, sinh viïn trong xaä höåi; chuã àöång cung cêëp thöng tin, söë liïåu, kïët quaã<br />
nhaâ trûúâng hiïån nay vúái möåt tinh thêìn traách nhiïåm thûåc hiïån chñnh saách BHXH, BHYT, àùåc biïåt laâ tònh<br />
vaâ nghiïm tuác. Cêìn phaãi àöíi múái hoaân toaân caách traång tröën àoáng, núå àoång BHXH, BHYT cuãa caác àún<br />
thûác maâ lêu nay chuáng ta àaä duâng àïí giaáo duåc àaåo võ, doanh nghiïåp taåi àõa phûúng, kõp thúâi baáo caáo<br />
àûác hoåc sinh, sinh viïn. Baãn thên giaáo duåc àaä mang cêëp uãy, chñnh quyïìn àïí coá biïån phaáp chó àaåo thûåc<br />
tñnh xaä höåi hoáa, nhaâ nûúác cêìn taåo àiïìu kiïån àïí toaân hiïån; kõp thúâi àêëu tranh, phaãn baác caác quan àiïím sai<br />
dên tham gia vaâo cöng taác giaáo duåc sinh viïn. Àiïìu traái, lïåch laåc laâm töín haåi àïën chuã trûúng cuãa Àaãng,<br />
quan troång laâ cêìn coá möåt möi trûúâng xaä höåi laânh uy tñn, hònh aãnh cuãa Ngaânh vò sûå phaát triïín bïìn vûäng<br />
maånh, moåi ngûúâi söëng tuên thuã phaáp luêåt vaâ tön cuãa chñnh saách vaâ baão àaãm an sinh xaä höåi. <br />
troång nhûäng giaá trõ àaåo àûác xaä höåi. Möåt möi trûúâng<br />
xaä höåi töët seä taác àöång vaâo nhêån thûác cuãa sinh viïn Taâi liïåu tham khaão<br />
vaâ sinh viïn cuäng phaãi tuên thuã nhûäng nguyïn tùæc 1. Nghõ quyïët söë 21-NQ/TW cuãa Böå Chñnh trõ vïì tùng cûúâng sûå<br />
ûáng xûã àaä àûúåc hoåc trong nhaâ trûúâng maâ caã xaä höåi laänh àaåo cuãa Àaãng àöëi vúái cöng taá c Baão hiïím xaä höåi (BHXH),<br />
àang aáp duång. baão hiïím y tïë (BHYT) giai àoaån 2012 - 2020.<br />
Kinh tïë thõ trûúâng taåo àiïìu kiïån cho caác caá nhên 2. Nguyïîn Huy Ban (1996), Hoaân thiïån phaáp luêåt baão hiïím<br />
xaä höåi úã Viïåt Nam - Lyá luêån vaâ thûåc tiïîn.<br />
phaát huy khaã nùng vaâ thïë maånh cuãa mònh, trong àoá<br />
3. Baã o hiïím xaä höåi thaânh phöë Haâ Nöåi (2016), Baáo caá o töíng kïët<br />
coá lûåc lûúång sinh viïn laâ lúáp ngûúâi coá trònh àöå, coá tri cöng taác nùm 2016 vaâ phûúng hûúáng nhiïåm vuå nùm 2017.<br />
thûác, àêìy nhiïåt huyïët, nhaåy beán trong viïåc tiïëp thu 4. Vuå Baã o hiïím xaä höåi (2010), Cú súã lyá luêå n vaâ thûåc tiïîn<br />
caái múái. Song cuäng àùåt ra nhûäng thaách thûác khöng hoaân thiïån chïë àöå BHXH bùæt buöåc giai àoaån àïën 2020.<br />
<br />
32 Taåp chñ Nghiïn cûáu khoa hoåc cöng àoaân<br />
Söë 14 thaáng 12/2018<br />