Giải quyết tranh chấp hợp đồng thương mại dịch vụ bằng trọng tài thương mại tại Việt Nam

Journal of Science – 2015, Vol. 6 (2), 70 – 76<br /> <br /> Part B: Political Sciences, Economics and Law<br /> <br /> GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP HỢP ĐỒNG THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ BẰNG TRỌNG TÀI<br /> THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM<br /> Hà Công Anh Bảo1<br /> 1<br /> <br /> ThS. Trường Đại học Ngoại thương Hà Nội<br /> <br /> Thông tin chung:<br /> Ngày nhận bài: 03/14<br /> Ngày nhận kết quả bình duyệt:<br /> 27/08/14<br /> Ngày chấp nhận đăng: 06/15<br /> Title:<br /> Solving commercial service<br /> contract disputes by<br /> Commercial Arbitration in<br /> Vietnam<br /> Từ khóa:<br /> Trọng tài thương mại, giải<br /> quyết tranh chấp, hợp đồng<br /> thương mại dịch vụ<br /> Keywords:<br /> Commercial arbitration,<br /> dispute solution, commercial<br /> service contract<br /> <br /> ABSTRACT<br /> Becoming a member of the WTO has brought a great deal of benefits to<br /> Vietnamese companies as well as the development of commercial service.<br /> However, going along with such advantages, there are some remarkable<br /> drawbacks caused by the integration of the commercial service. Despite the<br /> profitable contracts, the service providing companies have to face many disputes<br /> derived from such contracts. In order to solve such disputes, some methods such<br /> as Negotiation, Mediation, Arbitration or Litigation can be applied to solve<br /> disputes. Each method has their own advantages and disadvantages, from which<br /> each party can have a choice. In the scope of this article, the author refers to the<br /> reality of resolving commercial service contract dispute by Commercial<br /> Arbitration from 2 aspects: in laws and in reality of Vietnam companies<br /> nowadays.<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Việt Nam trở thành thành viên của WTO đã mang lại nhiều thuận lợi cho các<br /> doanh nghiệp Việt Nam, đồng thời ngành thương mại dịch vụ cũng càng ngày<br /> phát triển. Tuy nhiên, cùng với những kết quả đó là những khó khăn và hậu quả<br /> của quá trình hội nhập của ngành thương mại dịch vụ. Đối với các doanh nghiệp<br /> tham gia cung cấp dịch vụ, ngoài những hợp đồng mang lại doanh thu, lợi nhuận<br /> cao thì họ cũng phải đối mặt với những tranh chấp phát sinh từ hợp đồng thương<br /> mại dịch vụ. Để giải quyết được những tranh chấp này thì tại Việt Nam các bên<br /> có thể sử dụng các phương thức giải quyết tranh chấp được pháp luật thừa nhận<br /> là: Thương lượng, Hòa giải, Tòa án hoặc Trọng tài. Mỗi phương thức đều có ưu<br /> và nhược điểm của nó để cho các bên có sự lựa chọn. Trong phạm vi bài viết này<br /> tác giả đề cập tới thực trạng việc giải quyết tranh chấp hợp đồng thương mại<br /> dịch vụ thông qua Trọng tài thương mại dựa trên hai khía cạnh là luật pháp và<br /> thực tiễn giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài đang được các doanh nghiệp Việt<br /> Nam sử dụng hiện nay.<br /> <br /> luật nhằm xác lập, thay đổi và chấm dứt quyền và<br /> nghĩa vụ đối với nhau trong việc mua bán, cung<br /> cấp, trao đổi dịch vụ nhằm mục đích sinh lợi” (Hà<br /> Công Anh Bảo, 2014).<br /> <br /> 1. HỢP ĐỒNG THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ VÀ<br /> TRANH CHẤP VỀ HỢP ĐỒNG THƯƠNG<br /> MẠI DỊCH VỤ<br /> Cho đến nay chưa có một khái niệm thống nhất<br /> nào về hợp đồng thương mại dịch vụ (TMDV).<br /> Dựa trên đối tượng hợp đồng là dịch vụ và tính<br /> chất thương mại của loại hợp đồng này tác giả đã<br /> đưa ra khái niệm về hợp đồng TMDV là “sự thỏa<br /> thuận giữa các bên, căn cứ vào qui định của pháp<br /> <br /> Tranh chấp về hợp đồng TMDV cũng chưa có<br /> khái niệm thống nhất, từ việc nghiên cứu khái<br /> niệm về tranh chấp, về hoạt động thương mại<br /> được qui định trong luật thương mại (3.1 Luật<br /> Thương mại, 2005) và khái niệm về hợp đồng<br /> 70<br /> <br /> Journal of Science – 2015, Vol. 6 (2), 70 – 76<br /> <br /> Part B: Political Sciences, Economics and Law<br /> <br /> TMDV ở trên thì có thể đưa ra khái niệm về tranh<br /> chấp hợp đồng TMDV như sau: “là những mâu<br /> thuẫn, những bất đồng, những xung đột về quyền<br /> và lợi ích của các bên ký kết hợp đồng TMDV<br /> liên quan đến cả quá trình từ khi ký kết cho đến<br /> khi thực hiện hợp đồng TMDV”.<br /> <br /> cuộc. Xét xử bằng Trọng tài sẽ làm giảm mức độ<br /> xung đột căng thẳng của những bất đồng trên cơ<br /> sở những câu hỏi gợi mở, trong một không gian<br /> kín đáo nhẹ nhàng. Đó là những yếu tố tạo điều<br /> kiện để các bên duy trì được quan hệ đối tác, quan<br /> hệ thiện chí đối với nhau. Và đặc biệt, sự tự<br /> nguyện thi hành quyết định Trọng tài của một bên<br /> sẽ làm cho bên kia có sự tin tưởng tốt hơn trong<br /> quan hệ đối tác trong tương lai; (6) Với các tranh<br /> chấp về hợp đồng TMDV có yếu tố quốc tế,<br /> Trọng tài là phương thức giải quyết tranh chấp<br /> được các doanh nghiệp nước ngoài ưa chuộng hơn<br /> so với Tòa án, một mặt vì Trọng tài là tổ chức phi<br /> chính phủ, mặt khác vì việc cưỡng chế thi hành<br /> phán quyết của Trọng tài nước ngoài đã trở nên dễ<br /> dàng hơn nhờ có Công ước New York 1958 về<br /> thừa nhận và thi hành phán quyết Trọng tài nước<br /> ngoài, và Việt Nam đã gia nhập công ước này vào<br /> năm 1995. Bên cạnh đó, đối với hợp đồng TMDV<br /> là loại hợp đồng có đối tượng là dịch vụ, thường<br /> là vô hình và tính chất phức tạp cao nên các bên<br /> có thể lựa chọn được những Trọng tài viên có<br /> kinh nghiệm và kiến thức về lĩnh vực tranh chấp<br /> xảy ra, điều này là không thể đối với tòa án, các<br /> bên không có quyền lựa chọn thẩm phán.<br /> <br /> 2. GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP VỀ HỢP<br /> ĐỒNG THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ BẰNG<br /> TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI<br /> Giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại<br /> là phương thức giải quyết tranh chấp theo đó, vụ<br /> việc tranh chấp sẽ do Trọng tài – cơ quan phi<br /> chính phủ - đứng ra giải quyết theo thủ tục tố tụng<br /> do pháp luật về Trọng tài thương mại qui định.<br /> Với ý nghĩa là một phương thức giải quyết tranh<br /> chấp mang tính tài phán, so với Tòa án, việc giải<br /> quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại có<br /> những ưu điểm như: (1) Phán quyết của Trọng tài<br /> là chung thẩm đối với bên đương sự: tức là phán<br /> quyết Trọng tài có giá trị cuối cùng và Trọng tài<br /> chỉ xét xử một lần duy nhất và các bên không có<br /> quyền kháng cáo hoặc kháng nghị; (2) Quá trình<br /> giải quyết tranh chấp không công khai: Hầu hết<br /> pháp luật về Trọng tài của các nước đều thừa nhận<br /> nguyên tắc Trọng tài xử kín (in camera) nếu các<br /> bên không quy định khác. Đây là ưu điểm đối với<br /> những doanh nghiệp không muốn các chi tiết<br /> trong vụ tranh chấp của mình bị đem ra công khai,<br /> tiết lộ trước công chúng; (3) Giải quyết tranh chấp<br /> bằng Trọng tài có tính linh hoạt, mềm dẻo, năng<br /> động và dễ thích ứng hơn so với tòa án: Tòa án,<br /> khi xét xử phải tuân thủ một cách đầy đủ và<br /> nghiêm khắc (cứng nhắc) các quy định có tính<br /> quy trình, thủ tục, trình tự… được quy định trước<br /> đó. Điều này không phải là hoàn toàn phù hợp với<br /> hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp; (4) Tiết<br /> kiệm thời gian: Tính liên tục, tốc độ của các hoạt<br /> động kinh tế và kinh doanh, đặc biệt hoạt động<br /> kinh doanh quốc tế đòi hỏi các bên không thể lãng<br /> phí thời gian, điều mà các tòa án sẽ rất khó đáp<br /> ứng được do luôn phải giải quyết nhiều tranh chấp<br /> cùng một lúc gây ra khả năng ách tắc hồ sơ; (5)<br /> Trọng tài là phương thức giải quyết tranh chấp<br /> thân thiện giúp cho các bên duy trì được quan hệ<br /> đối tác: việc xét xử tranh chấp bằng Trọng tài có<br /> tính bí mật sẽ tránh cho các bên nguy cơ làm tổn<br /> thương đến mối quan hệ hợp tác. Trong khi đó,<br /> xét xử công khai tại Tòa án thường dễ làm cho các<br /> bên rơi vào tình thế đối địch nhau với kết cục là<br /> một bên được thừa nhận như là người chiến thắng,<br /> còn bên kia thấy mình thật sự như một kẻ thua<br /> <br /> 3. THỰC TRẠNG QUI ĐỊNH PHÁP LÝ VỀ<br /> GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BẰNG TRỌNG<br /> TÀI THƯƠNG MẠI<br /> - Khung pháp luật về Trọng tài ngày càng được<br /> hoàn thiện: Năm 2003 Pháp lệnh Trọng tài<br /> Thương mại ra đời đã tạo cơ sở pháp lý phù hợp<br /> cho việc giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài<br /> Thương mại trong đó có giải quyết tranh chấp về<br /> hợp đồng TMDV. Luật Trọng tài Thương mại<br /> Việt Nam năm 2010 ra đời đã thay thế Pháp lệnh<br /> Trọng tài Thương mại 2003 trên cơ sở kế thừa<br /> những chế định tiến bộ, phù hợp với những quy<br /> định mới, hoàn chỉnh hơn nhằm tạo dựng cơ sở<br /> pháp lý đầy đủ cho việc thực hiện chủ trương của<br /> Nhà nước khuyến khích các bên sử dụng Trọng tài<br /> trong giải quyết các tranh chấp thương mại nói<br /> chung và tranh chấp về hợp đồng TMDV nói<br /> riêng.<br /> - Chính phủ đã ban hành Nghị định số<br /> 63/2011/NĐ-CP qui định chi tiết và hướng dẫn thi<br /> hành một số điều của Luật Trọng tài Thương mại<br /> nhằm hoàn thiện pháp luật về Trọng tài Thương<br /> mại: Phạm vi điều chỉnh của Nghị định chủ yếu<br /> quy định về các trình tự, thủ tục hành chính liên<br /> quan đến tổ chức Trọng tài, không hướng dẫn về<br /> tố tụng Trọng tài vì vấn đề này đã được thảo luận<br /> 71<br /> <br /> Journal of Science – 2015, Vol. 6 (2), 70 – 76<br /> <br /> Part B: Political Sciences, Economics and Law<br /> <br /> rất kỹ khi soạn thảo Luật Trọng tài Thương mại<br /> và cũng đã được quy định trong Luật Trọng tài<br /> Thương mại năm 2010.<br /> <br /> những cách hiểu khác nhau, đặc biệt là các quy<br /> định về việc phân định thẩm quyền của Trọng tài<br /> và Tòa án, quy định về thỏa thuận Trọng tài, hủy<br /> phán quyết Trọng tài... Do đó, để đảm bảo tính<br /> khả thi cũng như hiệu quả thi hành của Luật<br /> Trọng tài Thương mại 2010 thì năm 2012 Hội<br /> đồng Thẩm phán đã tiến hành soạn thảo Nghị<br /> quyết hướng dẫn theo đó dự thảo tập trung vào 6<br /> nhóm vấn đề: Phân biệt thẩm quyền Trọng tài<br /> Thương mại và thẩm quyền của Tòa án đối với<br /> Trọng tài; Thỏa thuận Trọng tài vô hiệu và thỏa<br /> thuận Trọng tài không thể thực hiện được; Thành<br /> lập hội đồng Trọng tài vụ việc, thay đổi Trọng tài<br /> viên.<br /> <br /> - Luật Thi hành án dân sự 2008 là cơ sở để cho<br /> các doanh nghiệp đặt niềm tin vào Trọng tài<br /> Thương mại: về nguyên tắc thì sẽ có sự bình đẳng,<br /> không có sự phân biệt hoặc ưu tiên nào trong việc<br /> thi hành án, quyết định của Tòa án hoặc quyết<br /> định của Trọng tài hay quyết định của Hội đồng<br /> xử lý vụ việc cạnh tranh. Luật Thi hành án dân sự<br /> cũng qui định hai cơ chế thi hành án, đó là chủ<br /> động thi hành án và thi hành án theo đơn yêu cầu.<br /> Đối với quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp<br /> tạm thời của Trọng tài được thi hành theo thủ tục<br /> chủ động thi hành án, tức là Thủ trưởng cơ quan<br /> thi hành án chủ động ra quyết định thi hành án và<br /> tổ chức việc thi hành loại việc này sau khi nhận<br /> được quyết định do Trọng tài chuyển giao. Đối<br /> với phán quyết của Trọng tài về xử lý vụ việc<br /> Trọng tài thì đây là việc thi hành án theo đơn yêu<br /> cầu. Điều này cho thấy pháp luật về thi hành án<br /> dân sự đã đưa ra các hướng dẫn cụ thể cho từng<br /> loại phán quyết của Trọng tài.<br /> <br /> 4. TÌNH HÌNH GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP<br /> VỀ HỢP ĐỒNG THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ<br /> BẰNG TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI<br /> Tại Việt Nam hiện có 7 Trung tâm Trọng tài<br /> Thương mại (gồm Trung tâm Trọng tài Thương<br /> mại Á Châu, VIAC, Trọng tài Thương mại TP.<br /> HCM, Trọng tài Thương mại Cần Thơ, Trọng tài<br /> Thương mại Quốc tế Thái Bình Dương; Trọng tài<br /> Thương mại Tài chính Ngân hàng Việt Nam và<br /> Trọng tài Thương mại Tài chính) trong đó VIAC<br /> là Trung tâm Trọng tài có nhiều kinh nghiệm và<br /> uy tín trong giải quyết tranh chấp về hợp đồng<br /> TMDV, còn các Trung tâm Trọng tài khác hoạt<br /> động chưa hiệu quả và không có nhiều vụ việc<br /> liên quan đến hợp đồng TMDV. Vì vậy, trong<br /> phần này tác giả sẽ phân tích tình hình giải quyết<br /> tranh chấp hợp đồng TMDV tại VIAC để làm<br /> khái quát bức tranh về giải quyết tranh chấp hợp<br /> đồng TMDV tại các Trung tâm Trọng tài thương<br /> mại ở Việt Nam.<br /> <br /> - Các Trung tâm Trọng tài Thương mại đã xây<br /> dựng Quy tắc tố tụng riêng của mình nhằm hướng<br /> dẫn các bên tranh chấp về thủ tục, tố tụng Trọng<br /> tài: Để tạo thuận lợi cho việc giải quyết tranh chấp<br /> tại Trọng tài thì tất cả các Trung tâm Trọng tài<br /> Thương mại tại Việt Nam đã có quy tắc tố tụng<br /> riêng của mình, được soạn theo hướng đơn giản<br /> nhằm giảm thiểu tối đa các thủ tục hành chính.<br /> - Việt Nam đã gia nhập Công ước New York năm<br /> 1958 về Công nhận và thi hành phán quyết Trọng<br /> tài nước ngoài nhằm tạo điều kiện để phán quyết<br /> của Trọng tài Thương mại Việt Nam được thi<br /> hành thuận lợi ở nước ngoài: Công ước này áp<br /> dụng đối với việc công nhận và thi hành các quyết<br /> định Trọng tài được ban hành tại lãnh thổ của một<br /> Quốc gia khác với Quốc gia nơi có yêu cầu công<br /> nhận và thi hành quyết định Trọng tài đó, xuất<br /> phát từ các tranh chấp giữa các thể nhân hay pháp<br /> nhân. Công ước còn được áp dụng cho những<br /> quyết định trong nước tại Quốc gia nơi việc công<br /> nhận và thi hành chúng được yêu cầu (Điều 3,<br /> Công ước New York, 1958).<br /> <br /> Nhìn từ Biểu đồ 1 dưới đây cho thấy tranh chấp<br /> về mua bán hàng hóa chiếm 70%, tranh chấp về<br /> dịch vụ chiếm 3%, về xây dựng chiếm 5%, về đại<br /> lý chiếm 1%, về đầu tư chiếm 4%, về gia công<br /> chiếm 5%, về tài chính ngân hàng chiếm 3% đây<br /> là loại hình tranh chấp mới được xuất hiện tại<br /> VIAC. Tuy nhiên, đây là cách phân loại của<br /> VIAC. Còn theo quan điểm của tác giả, xây dựng,<br /> đầu tư (mặc dù đầu tư có nhiều hình thức như hợp<br /> tác kinh doanh, BOT, BTO, BT nhưng một phần<br /> nào đó phản ánh được tính dịch vụ trong hoạt<br /> đồng đầu tư), đại lý và tài chính ngân hàng cũng<br /> là hoạt động dịch vụ, do đó có thể thấy tranh chấp<br /> về hoạt động TMDV do VIAC giải quyết tranh<br /> chấp từ năm 1993 đến năm 2012 là 21%. Trong<br /> năm 2013, số lượng vụ tranh chấp về hợp đồng<br /> TMDV tại VIAC cũng có xu hướng tăng lên về<br /> <br /> - Chuẩn bị ban hành Nghị quyết của Hội đồng<br /> Thẩm phán TAND Tối cao hướng dẫn thi hành<br /> một số quy định của Luật Trọng tài Thương mại<br /> 2010: Các quy định của Luật Trọng tài Thương<br /> mại 2010 mặc dù đã được xây dựng đầy đủ và<br /> toàn diện nhưng một số quy định của Luật còn có<br /> 72<br /> <br /> Journal of Science – 2015, Vol. 6 (2), 70 – 76<br /> <br /> Part B: Political Sciences, Economics and Law<br /> <br /> dịch vụ (13 vụ), xây dựng (9 vụ), thuê (10 vụ),<br /> hợp tác kinh doanh (4 vụ), tài chính (1 vụ), bảo<br /> hiểm (2 vụ) chiếm 36/99 tổng số vụ tranh chấp<br /> trong năm 2013 (VIAC, báo cáo năm 2013).<br /> <br /> trong xây dựng (ví dụ như dịch vụ giám sát công<br /> trình xây dựng, dịch vụ nghiệm thu, đánh giá các<br /> hạng mục xây dựng…), trong đào tạo vận hành<br /> thiết bị từ hợp đồng chuyển giao công nghệ, trong<br /> lĩnh vực tín dụng, tài chính ngân hàng v.v… Số<br /> liệu thống kê của VIAC cho thấy, từ năm 2005<br /> đến năm 2013, trong tổng số các vụ tranh chấp do<br /> VIAC thụ lý có: mua bán hàng hóa (495 vụ), gia<br /> công (37 vụ), phân phối (8 vụ), thuê mua (6 vụ),<br /> hợp tác kinh doanh (15 vụ), dịch vụ (22 vụ), xây<br /> dựng (37 vụ), đại lý (15 vụ), hợp tác đầu tư (30<br /> vụ), tài chính ngân hàng (22 vụ) và các tranh chấp<br /> trong lĩnh vực khác (81 vụ) và như vậy, rõ ràng<br /> tranh chấp về hợp đồng TMDV ngày càng gia<br /> tăng về số lượng và phức tạp về tình tiết vụ việc.<br /> <br /> Biểu đồ 1. Các loại hình tranh chấp được giải quyết tại<br /> VIAC từ 1993-2013<br /> <br /> Số vụ kiện có tính chất phức tạp ngày càng nhiều,<br /> một số vụ phải trưng cầu giám định, kéo dài thời<br /> gian. Tuy nhiên, nhờ sự mẫn cán nghiên cứu của<br /> các hội đồng Trọng tài, nhờ trình độ chuyên sâu<br /> về chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng giải quyết<br /> bằng Trọng tài của các Trọng tài viên ngày càng<br /> tốt hơn nên phần lớn số vụ đều được giải quyết<br /> đạt chất lượng cao trong một thời gian ngắn, tiết<br /> kiệm được thời gian, tiền bạc cho các bên tranh<br /> chấp. Tính trung bình, thời gian giải quyết một vụ<br /> kiện là 6 tháng, trong đó nhiều vụ được giải quyết<br /> trong vòng 3 tháng.<br /> <br /> Nguồn: Tác giả tổng hợp từ số liệu của VIAC<br /> <br /> Xét xử là hoạt động trọng tâm của VIAC. Theo<br /> thống kê, số lượng vụ kiện giải quyết tại VIAC<br /> ngày càng tăng theo các năm. Nếu như trước năm<br /> 2002, số lượng vụ kiện tại VIAC chỉ khoảng trên<br /> dưới 10 vụ/năm, thì trong giai đoạn 2002 – 2013,<br /> con số này đã tăng lên khoảng 37 vụ/năm. Riêng<br /> năm 2013, số lượng vụ kiện tăng cao nhất, đạt 99<br /> vụ, tiếp đó là năm 2011 đạt 83 vụ và 2012 đạt 64<br /> vụ (Biểu đồ 2). Tuy nhiên trong đó thì chủ yếu là<br /> giải quyết tranh chấp về hợp đồng mua bán chiếm<br /> đa số (67%), trong khi đó các vụ giải quyết tranh<br /> chấp về Hợp đồng TMDV chỉ chiếm 21%. Điều<br /> đó cho thấy, việc giải quyết tranh chấp về lĩnh vực<br /> dịch vụ vẫn còn hạn chế.<br /> <br /> Trong hoạt động Trọng tài, giới chuyên môn<br /> thường coi Trọng nguyên tắc “một kết quả hòa<br /> giải tồi còn hơn một phán quyết tốt”. Bởi vậy, một<br /> trong những yếu tố thể hiện hiệu quả của hoạt<br /> động giải quyết tranh chấp tại Trung tâm là số vụ<br /> các bên đạt được hòa giải hoặc nguyên đơn rút<br /> đơn kiện chiếm tỷ lệ cao (30%) (Vũ Ánh Dương,<br /> 2012)<br /> <br /> Biểu đồ 2. Số vụ tranh chấp tại VIAC<br /> Đơn vị: số vụ<br /> <br /> 5. NHỮNG KHÓ KHĂN VÀ BẤT CẬP NHƯ<br /> SAU<br /> - Các doanh nghiệp Việt Nam vẫn ít chọn Trọng<br /> tài để giải quyết tranh chấp về hợp đồng TMDV<br /> trong nước: nhất là hợp đồng có giá trị lớn hầu<br /> như không lựa chọn Trọng tài tại Việt Nam để<br /> giải quyết. Trong khi đó các tranh chấp ở Việt<br /> Nam hiện nay vẫn chủ yếu được giải quyết thông<br /> qua hệ thống tòa án hoặc Trọng tài nước ngoài.<br /> Theo thống kê của Trung tâm trọng tài quốc tế<br /> Singapore (SIAC) thì hàng năm đều có từ 3-5 vụ<br /> việc mà một bên là phía Việt Nam được giải quyết<br /> tại SIAC vì vậy sẽ không ngạc nhiên khi tại<br /> website của SIAC quy tắc tố tụng của tổ chức này<br /> ngoài tiếng Anh, tiếng Nhật, tiếng Trung còn thấy<br /> cả định dạng của tiếng Việt.<br /> <br /> Nguồn: Báo cáo VIAC, 2014<br /> <br /> Nếu như trước đây, nội dung của các vụ tranh<br /> chấp thường tập trung vào lĩnh vực mua bán hàng<br /> hóa, thanh toán, vận tải, bảo hiểm thì nay đã xuất<br /> hiện các loại tranh chấp mới hoặc trước đây ít gặp<br /> như: Tranh chấp giữa các bên trong hợp đồng liên<br /> doanh hoặc hợp đồng hợp tác kinh doanh, về<br /> quyền và nghĩa vụ giữa các bên trong đầu tư,<br /> 73<br /> <br /> Journal of Science – 2015, Vol. 6 (2), 70 – 76<br /> <br /> Part B: Political Sciences, Economics and Law<br /> <br /> do đó không đúng qui trình giải quyết tranh chấp,<br /> mặc dù thông báo này nêu rõ thời gian và địa<br /> điểm tổ chức phiên họp, được gửi hợp lệ đến các<br /> bên tranh chấp. Một số phán quyết khác bị hủy<br /> với những lý do không hợp lý. Chẳng hạn, theo<br /> quy định tại Điều 81 Luật Trọng tài Thương mại<br /> 2010, đối với các thoả thuận Trọng tài ký trước<br /> ngày luật có hiệu lực thì áp dụng pháp luật tại thời<br /> điểm ký thoả thuận Trọng tài. Tuân thủ quy định<br /> này, các Hội đồng Trọng tài đã áp dụng Pháp lệnh<br /> TTTM 2003 đối với các vụ kiện có thoả thuận<br /> Trọng tài ký trước ngày Luật Trọng tài có hiệu<br /> lực. Tuy nhiên, Toà đã tuyên hủy các phán quyết<br /> này với lý do Hội đồng Trọng tài không áp dụng<br /> các quy định của Luật Trọng tài Thương mại 2010<br /> vì phán quyết Trọng tài được tuyên tại thời điểm<br /> Luật Trọng tài Thương mại 2010 đã có hiệu lực.<br /> Cũng liên quan tới việc áp dụng luật, Hội đồng<br /> Trọng tài không triệu tập người có quyền lợi và<br /> nghĩa vụ liên quan vì quá trình tố tụng Trọng tài<br /> chỉ ràng buộc đối với các bên ký thoả thuận Trọng<br /> tài. Trong tố tụng Trọng tài không có khái niệm<br /> người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan như<br /> trong tố tụng Toà án. Vì vậy, Hội đồng Trọng tài<br /> không có thẩm quyền triệu tập người có quyền<br /> lợi, nghĩa vụ liên quan. Thế nhưng có những phán<br /> quyết bị hủy chỉ với lý do Hội đồng Trọng tài đã<br /> không triệu tập người có quyền lợi nghĩa vụ liên<br /> quan. VIAC cho biết thực tế số phán quyết bị hủy<br /> có thể nhiều hơn con số thống kê với một số phán<br /> quyết bị hủy mà VIAC cũng không biết Toà án<br /> không thông báo cho dù Luật Trọng tài Thương<br /> mại năm 2010 quy định việc gửi Quyết định hủy<br /> hoặc không hủy phán quyết Trọng tài phải được<br /> gửi cho các Trung tâm Trọng tài sau 05 ngày Tòa<br /> ra quyết định.<br /> <br /> - Vẫn còn tình trạng thỏa thuận của các bên trong<br /> hợp đồng TMDV về thỏa thuận Trọng tài bị Tòa<br /> án tuyên là vô hiệu: do sự không thống nhất giữa<br /> bản hợp đồng bằng tiếng Anh và tiếng Việt, các<br /> bên có những thỏa thuận Trọng tài không đúng<br /> theo qui định hoặc thỏa thuận Trọng tài và Tòa án<br /> theo nước đôi, điều này dẫn đến Trọng tài không<br /> có đủ thẩm quyền giải quyết. Ví dụ trong năm<br /> 2010, VIAC đã phải giải quyết một vụ tranh chấp<br /> liên quan đến hợp đồng TMDV, nguyên đơn là<br /> một công ty Nhật, bị đơn là phía Việt Nam trong<br /> đó thỏa thuận Trọng tài được quy định trong bản<br /> hợp đồng bằng tiếng Anh là chọn VIAC là cơ<br /> quan giải quyết tranh chấp, còn bản bằng tiếng<br /> Việt thì lựa chọn Tòa án Kinh tế của Việt Nam là<br /> cơ quan giải quyết tranh chấp. Điều đáng tiếc là<br /> trong hợp đồng này đều công nhận giá trị pháp lý<br /> của 2 bản tiếng Anh và tiếng Việt là ngang nhau.<br /> VIAC đã phải tiến hành phiên họp và cuối cùng ra<br /> phán quyết là VIAC không có thẩm quyền giải<br /> quyết tranh chấp vì giữa hai bên không thống nhất<br /> được với nhau về thẩm quyền của Trọng tài.<br /> - Nhiều phán quyết của Trọng tài vẫn bị Tòa án<br /> tuyên hủy do vi phạm tố tụng Trọng tài: mặc dù<br /> phán quyết của Trọng tài là chung thẩm nhưng<br /> trong một số trường hợp phán quyết này vẫn bị<br /> hủy bởi Tòa án nếu thỏa mãn những điều kiện<br /> được nêu ra ở điều 68 của Luật Trọng tài Thương<br /> mại 2010. Chính vì pháp luật trao quyền cho Tòa<br /> án trong việc hủy phán quyết Trọng tài cho nên<br /> dẫn đến niềm tin vào Trọng tài bị giảm sút. Thống<br /> kê sơ bộ của VIAC cho thấy từ năm 2006 đến<br /> 2011 chỉ có khoảng 3 phán quyết Trọng tài bị Toà<br /> án tuyên huỷ. Thế nhưng từ khi Luật Trọng tài<br /> Thương mại 2010 chính thức có hiệu lực từ<br /> 1/1/2011 thì tỷ lệ phán quyết Trọng tài bị hủy<br /> bỗng nhiên tăng vọt với 5 phán quyết Trọng tài bị<br /> tuyên hủy. Thậm chí, chỉ trong tháng 11 năm<br /> 2012, có tới 3 phán quyết Trọng tài bị huỷ, tỷ lệ<br /> phán quyết Trọng tài bị hủy trong vòng 1 năm đã<br /> bằng tổng số 8 năm về trước, gần đây nhất là<br /> tháng 3 năm 2013 một phán quyết của Trung tâm<br /> Trọng tài Thương mại quốc tế Cần Thơ cũng bị<br /> hủy. Trên thực tế có nhiều phán quyết của Trọng<br /> tài bị hủy chỉ dựa vào những cách hiểu khác nhau<br /> về thủ tục qui trình tố tụng giữa Tòa án và Trọng<br /> tài, khi Tòa án chủ yếu dựa vào các thủ tục trong<br /> Bộ luật Tố tụng Dân sự 2004 để áp dụng vào xem<br /> xét các quyết định của Trọng tài. Trong năm<br /> 2012, Tòa án đã ra quyết định hủy phán quyết<br /> Trọng tài chỉ vì đơn triệu tập lại được viết thành<br /> “thư mời” nên các bên có thể đến hoặc không đến<br /> <br /> - Bên thua kiện chưa tự nguyện tuân thủ thi hành<br /> phán quyết của Trọng tài Thương mại: phán quyết<br /> Trọng tài được thi hành dựa trên nguyên tắc tự<br /> thỏa thuận của các bên. Tuy nhiên, các doanh<br /> nghiệp Việt Nam hiện nay vẫn chưa xem Trọng<br /> việc giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài vì đây<br /> không phải cơ quan Nhà nước nên chưa có ý thực<br /> tự giác.<br /> Nguyên nhân của những bất cập:<br /> Thực tế có thể cho thấy rằng có quá ít tranh chấp<br /> thương mại được giải quyết tại Trọng tài. Lí giải<br /> cho việc doanh nghiệp không mặn mà với Trung<br /> tâm Trọng tài có một số nguyên nhân sau:<br /> - Chi phí giải quyết tranh chấp cao khi so với Tòa<br /> án: Hiện nay, pháp luật không quy định mức phí<br /> 74<br /> <br />