Giáo trình Dâu tằm - ong mật part 10

Chia sẻ: Afsjkja Sahfhgk | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

88
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việc nghiên cứu các phấn hoa và các bào tử trong mật thô (melissopalynology) có thể xác định các nguồn phấn làm mật[5]. Bởi vì ong mật mang một điện tích tĩnh điện và có thể hút các vật khác, kỹ thuật tương tự như các kỹ thuật của melissopalynology có thể sử dụng trong việc nghiên cứu các chất phóng xạ của môi trường khu vực, hoặc bụi, hay ô nhiễm

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Dâu tằm - ong mật part 10

s¹ch ®−îc c¸c Êu trïng bÖnh. X¸c chÕt cã m u tr¾ng bÖch sau ng¶ m u v ng råi n©u ®Ëm. X¸c chÕt thèi r÷a, tôt xuèng ®¸y lç tæ. Sau khi bÞ kh« ®i th nh v¶y cã thÓ lÊy ®i dÔ d ng. Êu trïng chÕt cã mïi chua nh− dÊm. Khi cã Bacillus alvei còng g©y bÖnh thèi Êu trïng chÕt ë tuæi lín (4 - 5 ng y tuæi) ®«i khi Êu trïng b¾t ®Çu vÝt n¾p v cã mïi thÞt thèi. - B¸nh tæ: khi bÞ bÖnh nhÑ ë khu vùc nhéng vÝt n¾p nhiÒu, cã lç chç v i lç tæ kh«ng vÝt n¾p m cã Êu trïng tuæi nhá hoÆc trøng, do ong thî dän x¸c chÕt v chóa ® ®Î l¹i v o lç tæ ®ã. Khi ® n ong bÞ bÖnh nÆng, Ýt cã hoÆc kh«ng cã nhéng vÝt n¾p. hoÆc H×nh 1. 9- Êu trïng ong bÞ bÖnh thèi Êu trïng ch©u ¢u kh«ng cã nhéng vÝt n¾p. Khi nhÊc cÇu kiÓm tra thÊy ong x o x¹c, ch¹y tôt cÇu kiÓm tra thÊy ong x o x¹c, ch¹y tôt xuèng v¸ch thïng hoÆc phÝa d−íi b¸nh tæ. Ong thî gi , ®en bãng do Êu trïng bÞ chÕt, nªn kh«ng cã líp ong non kÕ tiÕp. BÖnh lan truyÒn tõ ® n n y sang ® n kh¸c do ong ¨n c−íp nhÇm tæ, lÊy mËt, phÊn cïng chç víi ® n bÖnh hoÆc do di chuyÓn ong tõ vïng n y sang vïng kh¸c. c. BiÖn ph¸p phßng trõ: Khi ph¸t hiÖn thÊy ® n ong bÞ bÖnh cã thÓ sö dông mét trong hai ph−¬ng ph¸p: - Cho ¨n thuèc kh¸ng sinh cïng víi xir« ®−êng. - Phun thuèc kh¸ng sinh lªn b¸nh tæ hoÆc ong thî cña ® n bÞ bÖnh. • Ph−¬ng ph¸p cho ¨n. Cho ¨n thuèc kh¸ng sinh cïng víi xir« ®−êng (theo tû lÖ 1 ®−êng : 1 n−íc) 3 tèi liÒn, mçi tèi 100 ml/ cÇu, cã thÓ sö dông 1 trong nh÷ng lo¹i thuèc sau: - Erythromyxin 0,4 - 0,5 g pha trong 1 lÝt xir« ®−êng. - Kanamixin 04 - 0,5 g pha trong 1 lÝt xir« ®−êng. - Streptomyxin 0,4 - 0,5 g pha trong 1 lÝt xir« ®−êng. - Chloramphenicol 0,4- 0,5 g pha trong 1 lÝt xir« ®−êng. - Ampixilin 0,.5 g pha trong 1 lit xi r« ®−êng C¸c lo¹i thuèc trªn ho víi n−íc s«i ®Ó nguéi, sau ®ã ®æ v o xir« ®−êng, khuÊy cho tan ®Òu. Cho ong ¨n 3 tèi liÒn. Sau 1 tuÇn kiÓm tra nÕu ch−a khái th× cho ¨n tiÕp. Tr−íc khi ¨n cÇn lo¹i bít cÇu bÞ bÖnh nÆng, cÇu th−a qu©n ®Ó ong ¨n hÕt ®−êng. CÇn kÕt hîp cho ¨n thuèc víi viÖc thay chóa ®Î ® n bÖnh b»ng mò chóa t¹o tõ ® n kh«ng bÖnh ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ. • Ph−¬ng ph¸p phun thuèc lªn b¸nh tæ. V o vô mËt hoÆc víi ® n ong yÕu (ong kh«ng ¨n xir« ®−êng + thuèc) cã thÓ sö dông biÖn ph¸p phun thuèc kh¸ng sinh lªn b¸nh tæ ong v c¬ thÓ ong tr−ëng th nh víi liÒu l−îng thuèc gÊp ®«i Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..160
khi cho ¨n (1g/ lÝt xiro). Dïng b×nh phun cã h¹t nhá, ®Òu phun nhÑ nh ng lªn m×nh ong v b¸nh tæ th nh mét líp bôi. C¸ch mét ng y phun mét lÇn. Sau khi phun 2 - 3 lÇn l cã thÓ gi¶m hoÆc khái bÖnh. ¦u ®iÓm: tèn Ýt thuèc, kh«ng ®Ó l¹i d− l−îng trong mËt nh−ng hiÖu qu¶ kh«ng bÒn b»ng c¸ch cho ¨n, chØ cã t¸c dông râ rÖt víi c¸c ® n ®«ng qu©n. 9.2. BÖnh Êu trïng tói (Sacbrood) Bªnh n y do virus g©y nªn. BÖnh cã ë kh¾p n¬i nu«i ong, song kh«ng g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ víi ong A.mellifera (Borchert 1966, Poltrep 1972). §èi víi ong A.cerana, bÖnh g©y th nh dÞch lÇn ®Çu tiªn ë Trung Quèc 1972 v g©y h¹i nÆng (Huang Shuang Xiu 1989). ë Th¸i Lan, bÖnh xuÊt hiÖn v o n¨m 1976 (Areekul 1982). N¨m 1981 Bailey ® ph©n lËp ®−îc chñng virus g©y bÖnh trªn ong A.cerana ë Th¸i Lan cã c¸c ®Æc tÝnh kh¸c víi chñng virus sacbrood g©y bÖnh trªn ong A.mellifera v «ng ®Æt tªn l virus Thai sacbrood. N¨m 1974, dÞch bÖnh sacbrood ® bïng næ ë n−íc ta do nhËp ong cao s¶n cña Trung quèc. N¨m 1989 nhê sù gióp ®ì cña chuyªn gia H Lan Vincent Mulder v Brenda V. Ball (tr¹m thùc nghiÖm Roshamsted cña Anh) ® x¸c ®Þnh sù cã mÆt cña virus Thai sacbrood trªn c¸c ® n ong bÖnh ë ViÖt Nam. a. T¸c nh©n g©y bÖnh. N¨m 1917 White (MÜ) ® x¸c nhËn t¸c nh©n g©y bÖnh Êu trïng tói ë ong A.mellifera l mét lo¹i virus, «ng ®Æt tªn l Morator aetatulae Holmes. N¨m 1981, Bailey x¸c ®Þnh virus míi g©y bÖnh cho ong A. cerana l Thai Sacbrood. Kh¶ n¨ng l©y nhiÔm cña virus g©y bÖnh Êu trïng tói rÊt lín. Theo Bailey (1981) 1 mg virus trong dÞch Êu trïng chÕt bÖnh cã thÓ l©y bÖnh cho to n bé Êu trïng ong thî cña 1000 ® n khoÎ. Søc chèng chÞu cña virus kh«ng cao, nã mÊt kh¶ n¨ng g©y bÖnh ë nhiÖt ®é 59oC trong 10 phót. ë nhiÖt ®é phßng virus cã thÓ tån t¹i 3 tuÇn. Trong ® n ong bÖnh l©y truyÒn qua ong nu«i d−ìng. BÖnh truyÒn tõ ® n n y sang ® n kh¸c qua ong ¨n c−íp mËt, nhÇm tæ, lÊy chung nguån thøc ¨n, ®Æc biÖt l chung nguån phÊn (Bailey 1981) do nhËp ong ® n bÖnh v o ® n khoÎ v sö dông chung dông cô nu«i. b. TriÖu chøng bÖnh. B¸nh tæ bÞ bÖnh, n¾p vÝt tæ lâm xuèng, bÞ ong thî c¾n thñng, cã Êu trïng nhän ®Çu nh« lªn miÖng lç tæ. PhÇn lín Êu trïng chÕt ë giai ®o¹n míi vÝt n¾p hoÆc tiÒn nhéng. Khi bÖnh nÆng c¶ Êu trïng lín tuæi chuÈn bÞ vÝt n¾p còng bÞ chÕt. M u s¾c cña Êu trïng bÖnh tõ tr¾ng ng chuyÓn sang tr¾ng bÖch, m ng ng¨n ®èt kh«ng râ. Khi g¾p Êu trïng khái lç tæ, phÝa ®u«i Êu trïng cã tói dÞch trong suèt hoÆc v ng nh¹t. Th©n Êu H×nh 2. 9 - Êu trïng ong bÞ bÖnh thèi Êu trïng tói. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..161
trïng chuyÓn sang m u v ng nh¹t råi n©u nh¹t hay x¸m n©u. Khi míi chÕt Êu trïng kh«ng cã mïi, khi kh« hanh th nh v¶y cøng, dÔ lÊy ra khái tæ. § n bÖnh nÆng cã tíi 90% Êu trïng tuæi lín chÕt, ® n ong sÏ bá tæ bèc bay. c. Phßng trÞ bÖnh. HiÖn nay ch−a cã lo¹i thuèc n o cã hiÖu qu¶ ®«Ý víi bÖnh thèi Êu trïng tói. C¸c lo¹i thuèc kh¸ng sinh cho ¨n hoÆc phun chØ cã t¸c dông chèng c¸c lo¹i vi khuÈn thø ph¸t, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng dän vÖ sinh cña ong thî l m gi¶m bít bÖnh. § n nhÑ cã thÓ khái bÖnh. Mét sè t¸c gi¶ nh− Smirnova F.E. Timopheer V.E. , V.M. Giaptrenco (1972) ® sö dông thuèc tÝm (KMn O4) 0,1% trong 1 lÝt n−íc ®−êng ®Ó cho ¨n mçi cÇu 100 ml hoÆc phun v o b¸nh tæ nh−ng t¸c dông còng chØ nh− c¸c kh¸ng sinh kh¸c. Mét sè n−íc nh− Trung quèc, Ên §é ® th nh c«ng b−íc ®Çu trong viÖc chän gièng chèng bÖnh víi Êu trïng tói (Gong 1983, Verma L.R 1989). Cã thÓ ®iÒu trÞ bÖnh Êu trïng tói b»ng c¸ch thay chóa ®Î ® n bÖnh b»ng chóa t¬ hoÆc mò chóa, nhèt chóa ®Î ® n bÖnh trong lång d©y thÐp nhá 7 - 8 ng y. Lo¹i bá cÇu bÖnh cò, ®Ó ong phñ kÝn c¸c cÇu ong cßn l¹i. Cho ong ¨n 3 - 4 tèi, ®Õn vÝt n¾p hoÆc chuyÓn ong ®Õn n¬i cã nguån mËt míi dåi d o. ViÖc thay chóa ®Î b»ng chóa t¬, mò chóa hoÆc nhèt chóa 7 - 8 ng y ® t¹o ra mét kho¶ng thêi gian trong ® n ong kh«ng cã Êu trïng nhá tuæi, nhÊt l Êu trïng 2 ng y tuæi l giai ®o¹n mÉn c¶m nhÊt víi virus g©y bÖnh Êu trïng tói (Bailey 1981). Ong thî ®−îc ¨n thªm, t¨ng c−êng dän vÖ sinh, g¾p bá Êu trïng bÖnh. C¸c v¶y kh« nÕu cßn l¹i còng kh«ng cßn kh¶ n¨ng l©y bÖnh n÷a. C¸c lç tæ ®−îc dän vÖ sinh v ®æ ®Çy mËt hoa hoÆc n−íc ®−êng v o, 7- 8 ng y chóa míi ®Î l¹i, ® n ong sÏ gi¶m bÖnh. 9.3. BÖnh Øa ch¶y (Nosema). BÖnh do mét lo i nguyªn sinh ®éng vËt cã tªn l Nosema apis g©y ra. BÖnh th−êng xuÊt hiÖn v o vô ®«ng xu©n sau nh÷ng ng y m−a rÐt kÐo d i, ong kh«ng bay ra ngo i ®−îc. TriÖu chøng: Cã nhiÒu ong bß lÕt ë d−íi ®Êt tr−íc cöa thïng ong. bông ong tr−íng, ph©n m u v ng sÉm hoÆc m u ®en. § n ong yÕu ®i do tuæi thä gi¶m, ong nu«i Êu trïng kÐm, ® n bÖnh thu rÊt Ýt mËt. §Ó chuÈn ®o¸n chÝnh x¸c ph¶i nghiÒn n¸t bông c¸c con ong nghi l bÞ bÖnh, lÊy dÞch soi kÝnh hiÓn vi nÕu thÊy b o tö h×nh ovan mÐp d y cã m u xanh nh¹t (do cã tÝnh ph¶n quang) l b o tö Nosema apis. Khi ong ®i b i tiÕt, ph©n cã b o tö r¬i v o c©y cá, ao hå, r nh n−íc. Ong khoÎ ®i lÊy n−íc hoÆc mËt, phÊn hoa ¨n v o bÞ nhiÔm bÖnh v l©y lan ra c¶ tæ. §iÒu trÞ: Thay chóa bÖnh b»ng chóa míi. Cho ® n ong ¨n thuèc Fumagilin ho trong n−íc ®−êng víi liÒu l−îng 250 mg thuèc trong 1 lÝt xir« ®−êng cho 10 cÇu ong ¨n liªn tôc trong 10 ng y. CÇn cho ¨n tr−íc vô mËt 3 tuÇn, kÕt hîp thay thïng rò bít cÇu bÖnh, ñ Êm cho ® n ong. cã thÓ cho ¨n penixilin 1000000 ®¬n vÞ/ lÝt n−íc ®−êng thay cho Fumagilin. 9.4. Ngé ®éc hãa häc. §Ó phßng trõ s©u bÖnh h¹i c©y trång, con ng−êi ® sö dông mét l−îng thuèc ho¸ häc khæng lå 210000 tÊn/ n¨m (FAO 1981). Nhê ®ã n¨ng suÊt mïa m ng t¨ng ®¸ng kÓ, nh−ng ®ång thêi nã còng cã Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..162
t¸c h¹i rÊt lín l l m chÕt nhiÒu lo¹i c«n trïng cã Ých, trong ®ã cã ong mËt. Ngo i ra viÖc sö dông c¸c lo¹i thuèc trõ cá cßn tiªu diÖt c¸c lo¹i cá l nguån cung cÊp mËt, phÊn cho ong, l m gi¶m n¨ng suÊt nghÒ nu«i ong. ë n−íc ta hiÖn nay ®ang sö dông v kh¶o nghiÖm 351 lo¹i thuèc trõ chuét, cá d¹i, nhÖn, thuèc trõ s©u bÖnh v tuyÕn trïng (TrÇn Quang Hïng 1991). L−îng thuèc ho¸ häc trªn kh«ng ph¶i lóc n o còng ®−îc sö dông mét c¸ch hîp lÝ ® g©y tæn h¹i lín cho nghÒ nu«i ong, ®Æc biÖt l ë c¸c tØnh ®ång b»ng v o vô hoa v¶i thiÒu, nh n. a. Nguyªn nh©n. - Do ng−êi sö dông kh«ng th«ng b¸o tr−íc cho ng−êi nu«i ong thêi gian, ®Þa ®iÓm, lo¹i thuèc sö dông. - Phun thuèc trõ s©u v o ban ng y v v o thêi k× c©y trång në hoa. - Sö dông c¸c lo¹i thuèc trõ c«n trïng nh− ruåi, muçi ngay c¹nh thïng ong, ë c¸c r nh n−íc, c©y cá ong ®Õn lÊy mËt, phÊn. - Do ng−êi nu«i ong kh«ng biÕt vÒ t¸c h¹i cña c¸c lo¹i thuèc v kh«ng ¸p dông ®óng c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa. b. TriÖu chøng ngé ®éc v t¸c h¹i. • TriÖu chøng. Khi thÊy ong chÕt ®ét ngét víi sè l−îng lín tr−íc cöa tæ, trong thïng ong v ë khu vùc ®Æt ong. § n c ng m¹nh ong chÕt c ng nhiÒu (do sè l−îng ong ®i l m nhiÒu). Mét sè ong bß lÕt d−íi ®Êt, mét sè võa bß nh¶y võa xoay trßn, nhiÒu con cßn mang c¶ giá phÊn. §a sè con chÕt cã vßi hót duçi d i. • T¸c h¹i. Tuú theo viÖc sö dông c¸c lo¹i thuèc kh¸c nhau th× møc ®é h¹i víi ong kh¸c nhau. Nh×n chung thuèc trõ s©u cã ®é ®éc cao h¬n thuèc trõ nÊm v cá. Tuú theo møc ®é ®éc cña thuèc, ng−êi ta chia ra l m 4 lo¹i: Nhãm 1: ®éc tÝnh cao. Nhãm 2: ®éc tÝnh trung b×nh. Nhãm 3: Ýt ®éc. Nhãm 4: kh«ng ®éc. Khi ong lÊy mËt cã phun thuèc s©u cã ®éc tÝnh cao, ong sÏ chÕt ngay hoÆc chÕt trªn ®−êng vÒ tæ. Trong tr−êng hîp n y sè qu©n ®i l m gi¶m m¹nh nh−ng ong v Êu trïng ë tæ kh«ng bÞ ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña chÊt ®éc. NÕu ong lÊy mËt cã phun thuèc s©u t¸c ®éng chËm (hoÆc phÊn bÞ nhiÔm ®éc) khi bay vÒ tæ nã truyÒn cho c¸c con kh¸c v huy ®éng thªm ong lÊy mËt ®Õn lÊy th× sÏ g©y chÕt h ng lo¹t ong ë c¸c løa tuæi. Ong b¸m trªn cÇu th−a thít, Êu trïng, nhéng chÕt ®Òu do ¨n mËt cã chÊt ®éc v thiÕu ong nu«i d−ìng l m c¶ ® n thiÖt h¹i. Tr−êng hîp phÊn bÞ nhiÔm ®éc th× ong non chÕt trong thêi gian d i. c. phßng trÞ ngé ®éc ho¸ häc Ng−êi nu«i ong ph¶i ®iÒu tra kÜ t×nh h×nh sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt ë ®Þa ®iÓm m×nh chuÈn bÞ chuyÓn ong ®Õn, tr¸nh nh÷ng vïng, nh÷ng lo¹i c©y trång th−êng xuyªn sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..163
- Chñ ®éng gÆp gì b n b¹c víi ng−êi trång trät sö dông biÖn ph¸p phßng trõ tæng hîp ®Ó b¶o vÖ ong mËt v c¸c c«n trïng thô phÊn kh¸c. NÕu ph¶i sö dông thuèc ho¸ häc th× chän lo¹i Ýt ®éc nhÊt, phun v o thêi ®iÓm c©y kh«ng në hoa v o lóc chiÒu tèi. - Khi ®−îc b¸o ng y phun thuèc, thuèc cã ®éc tÝnh cao th× tèt nhÊt l chuyÓn ong ®i khu vùc míi, c¸ch ®Þa ®iÓm cò 5 km. NÕu thuèc Ýt ®éc h¬n cã thÓ c¸ch li ong t¹i chç 2 –3 ng y. Níi réng kho¶ng c¸ch c¸c cÇu, ®ãng cöa tæ, më cöa sæ, bÞt c¸c khe hë, ®Æt ong v o chç tèi, thØnh tho¶ng déi n−íc m¸t. Tr−êng hîp ong bÞ ngé ®éc còng cÇn ®ãng cöa tæ xö lÝ nh− trªn. • Xö lÝ ® n ong bÞ ngé ®éc: Sau khi chuyÓn ong ®Õn vïng kh¸c, cÇn rò bít c¸c b¸nh tæ cã mËt hoa míi, c¸c cÇu phÊn. Cho ong ¨n n−íc ®−êng lo ng trong 3- 4 ng y, nhËp c¸c ® n th−a qu©n chÕt chóa l¹i. C¸c ® n bÞ ngé ®éc nÆng ®Òu ph¶i thay chóa. Møc ®é chÕt do thuèc trõ s©u (víi ong A.mellifera). (Theo FAO.Bulletin 1988). Sè l−îng ong chÕt 1 ng y t¹i cöa tæ Møc ®é ngé ®éc 100 chÕt b×nh th−êng 200- 400 chÕt Ýt 500- 1000 trung b×nh > 1000 nÆng d. Ngé ®éc do thùc vËt cã mËt, phÊn ®éc. - Ngé ®éc mËt hoa chÌ (tr ): Tõ th¸ng 9- 11 nh÷ng ® n ong ®Æt ë vïng hoa chÌ v o nh÷ng ng y n¾ng hanh kh« thÊy nhiÒu Êu trïng 4 - 5 ng y tuæi ong bÞ chÕt. Nguyªn nh©n l do hoa chÌ tiÕt nhiÒu mËt, phÊn. Trong mËt v phÊn hoa cã h m l−îng tanin cao l m chÕt Êu trïng. Ong ngo¹i A.mellifera bÞ ngé ®éc nhiÒu h¬n ong A.cerana. - Ngé ®éc hoa lim (Erythophloeum fordii): C©y lim në v o cuèi th¸ng 4 ®Çu th¸ng 5 l c©y cho mËt, phÊn. §Æt ong ë vïng cã nhiÒu lim v o vô hoa në ong cã hiÖn t−îng ngé ®éc mËt. Mét sè ong ®i l m vÒ run rÈy, chÕt tr−íc cöa tæ. - Mét sè c©y kh¸c còng g©y ngé ®éc cho ong nh−: Thuèc l¸, bå hßn, tróc ® o, c ®éc d−îc, ®Ëu v¸n d¹i... NÕu ong bÞ ngé ®éc mËt th× thÊy nhiÒu ong mÊt kh¶ n¨ng bay bÞ liÖt c¸nh, liÖt ch©n. NÕu ong bÞ ngé ®éc phÊn: bông tr−íng to, ruét ®Çy phÊn hoa, chÕt ®Çy cöa tæ, Êu trïng bÞ kh« v chÕt. Phßng trÞ: NÕu ong thî kh«ng chÕt nhiÒu cã thÓ cho ¨n xir« ®−êng cã tû lÖ 1: 1 hoÆc 2:1. NÕu ong chÕt nhiÒu, cÇn nhËp c¸c ® n yÕu l¹i víi nhau, chuyÓn ong ®Õn vïng kh¸c. NÕu ngé ®éc phÊn cÇn ®Æt g¹t phÊn tr−íc cöa tæ, cho ¨n xir« pha n−íc chanh (1 qu¶/ lÝt). 9. 5. C¸c kÝ sinh h¹i ong. a. Ve ký sinh Varroa jacobsoni (chÝ lín). Thuéc hä Varroidae, cã nguån gèc tõ ong ch©u ¸- A.cerana, nh−ng g©y t¸c h¹i rÊt Ýt cho lo i ong n y. Ve chØ kÝ sinh trªn nhéng ong ®ùc, rÊt Ýt khi thÊy kÝ sinh trªn nhéng ong thî. Do vßng ®êi ong thî ng¾n, Êu trïng ong thî chØ n»m trong lç tæ vÝt n¾p 10 ng y. MÆt kh¸c ong thî cã tËp tÝnh tù dän vÖ sinh v vÖ sinh cho nhau, c¾n v tiªu diÖt ve (Peng 1987). Khi nhéng ong ®ùc bÞ ve kÝ sinh nhiÒu th× ® n ong A. cerana bá tæ bèc bay ®Ó l¹i c¸c Êu trïng cã kÝ sinh, nªn nguån bÖnh cßn rÊt Ýt. Khi nhËp Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..164
ong ch©u ¢u A.mellifera v o ch©u ¸, lo¹i ve n y chuyÓn sang kÝ chñ míi v g©y h¹i rÊt lín.Trõ ch©u óc cßn tÊt c¶ c¸c ch©u lôc nu«i ong A.mellifera ®Òu bÞ nhiÔm kÝ sinh Varroa. H×nh 3. 9- Ký sinh Varroa trªn nhéng ong A.mellifera b. Ve kÝ sinh Tropilaelaps clareae (chÝ nhá) Lo i ve n y cã nguån gèc tõ ong kho¸i Apis dorsata. Sau ®ã chuyÓn sang kÝ sinh trªn ong A.mellifera, g©y thiÖt h¹i lín h¬n c¶ Varroa. Kh¸c víi Varroa (kÝ sinh trªn c¶ Êu trïng v ong tr−ëng th nh), ve Tropilaelaps chØ kÝ sinh trªn Êu trïng. ë n−íc ta ch−a thÊy ve Tropilaelaps g©y h¹i cho c¸c ® n ong néi A.cerana. c. ChÈn ®o¸n v phßng trÞ • ChÈn ®o¸n. KiÓm tra ® n ong, nÕu bÞ ve kÝ sinh th−êng cã hiÖn t−îng ong gÇn vò ho¸ bÞ g¾p bá ra ngo i thïng hoÆc ong tr−ëng th nh cã kÝch th−íc nhá, c¸nh xo¨n, bÞ c¾n côt. Êu trïng bÞ h¹i kh«ng vÝt n¾p hoÆc n¾p vÝt h¬i v ng. G¾p Êu trïng ra khái tæ cã thÓ nh×n thÊy kÝ sinh trong lç tæ. • Phßng trÞ kÝ sinh. - Phßng bÖnh: Kh«ng mua b¸n ong cã ve kÝ sinh. Khi ph¸t hiÖn ® n ong cã ve kÝ sinh cÇn c¸ch li Ýt nhÊt 15 km. NÕu kÝ sinh xuÊt hiÖn lÇn ®Çu trªn l nh thæ, cÇn huû ® n ong bÞ kÝ sinh. - Cã thÓ tiªu diÖt kÝ sinh b»ng c¸c biÖn ph¸p: - BiÖn ph¸p ho¸ häc: Sö dông folbex, phenothiazine, Amitraz ®Ó x«ng h¬i ® n ong v o buæi tèi. X«ng 3 ®ît, mçi ®ît 3 tèi liÒn c¸ch nhau 8 - 10 ng y. §¸y thïng ong ®Æt giÊy b«i Vaz¬lin. KÝ sinh bÞ say thuèc sÏ r¬i xuèng, dÝnh v o giÊy. Sau khi x«ng thuèc bá giÊy b¸o ra ®èt, vÖ sinh thïng ong, cho ong ¨n ®Çy ®ñ. Sau 3 ®ît xö lÝ, tiÕn h nh thay chóa v mang ong ®i c¸ch ly. - BiÖn ph¸p vËt lÝ: Nhèt chóa l¹i, rò ong tr−ëng th nh v o lång l−íi, ®Æt v o thïng xö lÝ ë nhiÖt ®é 46 - 48oC trong vßng 12 - 15 phót, ve kÝ sinh b¸m trªn ong sÏ r¬i xuèng. §−a lång ra, ®æ ong v o thïng míi, h«m sau th¶ chóa ra, cho ong ¨n ®Çy ®ñ v ®em c¸ch li. - BiÖn ph¸p bÉy ve b»ng Êu trïng ong ®ùc: §èi víi kÝ sinh Varroa cã thÓ dïng cÇu Êu trïng ong ®ùc ®−a v o ® n ong bÞ kÝ sinh ®Ó ve tËp trung v o cÇu n y. Khi Êu trïng ong ®ùc vÝt n¾p, ®−a ra ngo i huû bá. Sau 3 lÇn l m nh− vËy cã thÓ l m gi¶m ®¸ng kÓ sè l−îng kÝ sinh Varoa trong ® n ong. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..165
Theo Wokey (1984), kÝ sinh Tropilaelaps kh«ng thÓ kÝ sinh trªn ong tr−ëng th nh, kh«ng cã kh¶ n¨ng nhÞn ®ãi qu¸ 2 ng y. B»ng c¸ch nhèt chóa, t¹o cho ® n ong kh«ng cã Êu trïng trong mét thêi gian cã thÓ tiªu diÖt ®−îc kÝ sinh Tropilaelaps. 9.6. C¸c c«n trïng v ®éng vËt h¹i ong. a. S©u ¨n s¸p (s©u ph¸ b¸nh tæ) S©u ¨n s¸p cã 2 lo¹i : S©u ¨n s¸p lo¹i lín Galleria mellonella S©u ¨n s¸p lo¹i nhá Achroia grisella. S©u ph¸t sinh tù nhiªn hoÆc do con ng−êi ®−a v o. Chóng xuÊt hiÖn ë hÇu hÕt c¸c vïng nu«i ong trªn thÕ giíi. Tr−ëng th nh cña s©u ¨n s¸p l mét lo¹i ng i thuéc hä ng i ®ªm (Noctuidae) cã m u x¸m tro. ë tr−ëng th nh lo¹i lín con c¸i d i 20 mm, con ®ùc d i 15 mm, s¶i c¸nh d i 30 - 35 mm, t−¬ng tù nh− vËy ë lo¹i nhá l 10 mm, 13 mm v 23 mm. Sau khi vò ho¸ v i ng y, chóng giao phèi v o ban ®ªm råi chui v o thïng ong qua cöa tæ hoÆc c¸c khe hë ®Ó ®Î trøng. Nã ®Î trøng v o c¸c khe hë hÑp trong thïng hoÆc v o c¸c b¸nh tæ. Mçi lÇn ®Î 50 - 100 trøng. Trøng ®−îc dÝnh chÆt víi nhau v dÝnh v o khe thïng hoÆc b¸nh tæ nhê líp keo dÝnh ®Ó ong thî kh«ng dän ®i ®−îc. Mét con c¸i ®Î kho¶ng 500 trøng. Êu trïng míi në ® cã thÓ ch¹y rÊt nhanh, ph©n t¸n ®i kh¾p c¶ tæ. S©u non ¨n c¸c mÈu s¸p, t¹o th nh c¸c ®−êng hÇm b»ng t¬ ë v¸ch gi÷a c¸c b¸nh tæ, cã ®−êng hÇm d i tíi 15cm. Khi ®Éy søc, s©u non th−êng t×m khe hë hoÆc chç lâm cña thïng ®Ó kÐo kÐn ho¸ nhéng. ë c¶ 2 lo i s©u ¨n s¸p, nÕu nhiÖt ®é m«i tr−êng cao th× c¸c giai ®o¹n vßng ®êi ng¾n. Chóng cã thÓ ho n th nh vßng ®êi trong 4 tuÇn tuÇn hoÆc kÐo H×nh 4. 9- CÇu ong bÞ s©u ¨n s¸p ph¸ h¹i. d i 6 th¸ng. N−íc ta ë vïng nhiÖt ®íi nªn vßng ®êi cu¶ s©u l 4- 5 tuÇn. S©u non th−êng thÝch c¸c b¸nh tæ m u tèi v× cã chøa phÊn hoa. V o mïa thiÕu thøc ¨n, b¸nh tæ kh«ng nu«i Êu trïng sÏ cò nhanh v s©u hay x©m nhËp. • T¸c h¹i: Khi ® o c¸c ®−êng hÇm, s©u ¨n s¸p ph¸ c¸c lç tæ ®ùng phÊn, mËt v c¶ c¸c lç tæ cã Êu trïng v nhéng, l m cho Êu trïng bÞ chÕt. Trªn b¸nh tæ th−êng thÊy cã hiÖn t−îng nhéng ® ®en m¾t bÞ ong thî c¾n líp s¸p vÝt n¾p ra gäi l hiÖn t−îng nhéng trÇn do bÞ s©u ¨n s¸p ®ôc lç tæ nhéng l m nhéng chÕt. Dïng pince g¾p con nhéng lªn thÊy cã mét sè h¹t nhá m u ®en dÝnh v o cuèi bông nhéngv c¸c Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..166
®−êng hÇm. §Êy l ph©n cña s©u ¨n s¸p. Do s©u ® o c¸c ®−êng hÇm l m chÕt Êu trïng v nhéng, ® n ong mÊt æn ®Þnh dÔ d ng bá tæ bèc bay. ë miÒn B¾c ViÖt Nam v o ®Çu vô hÌ thu th¸ng 7 - 8 v vô ®«ng xu©n th¸ng 1 - 2 th−êng bÞ s©u ¨n s¸p ph¸ h¹i. Nh÷ng cÇu bÞ s©u ¨n s¸p ph¸ h¹i th−êng chØ thu ®−îc rÊt Ýt s¸p. • Phßng trõ. - Gi÷ cho ® n ong lu«n m¹nh, qu©n phñ ®Çy c¸c cÇu, ®ñ thøc ¨n ®Ó chóa ®Î th−êng xuyªn. V o vô thiÕu thøc ¨n, cÇn m¹nh d¹n lo¹i bá c¸c cÇu cò. - Th−êng xuyªn vÖ sinh ®¸y thïng s¹ch sÏ, quÐt s¹ch s¸p vôn, s¸p l−ìi mÌo, v n¾p vÝt v c¹o kÜ c¸c khe thïng ®Ó diÖt trøng s©u. - Thu hÑp cöa tæ, bÞt kÝn c¸c khe hë cña thïng ong. - C¸c cÇu b¸nh tæ, s¸p vôn lo¹i ra cÇn nÊu s¸p ngay kh«ng ®Ó lu− c÷u trong tr¹i. TÇng ch©n ch−a dïng, s¸p míi nÊu ph¶i gãi kÝn b»ng nilon hoÆc giÊy polyethylen. - Tr−êng hîp muèn l−u tr÷ b¸nh tæ ®Ó dïng cho vô sau cã thÓ x«ng h¬i b»ng c¸ch ®èt bét l−u huúnh, ethylen oxit, paradiclobenzen 50g/ 1m3 kh«ng gian chøa cÇu. Thïng ®ùng ph¶i kÝn. Sau 15- 30 ng y x«ng l¹i cÇu mét lÇn cho ®Õn khi ®−a cÇu ra sö dông (Burges 1978). - Theo Cantwell v Shich (1981) cã thÓ dïng vi khuÈn Baccillus thuringensis ®Ó khèng chÕ Galleria, hoÆc sö dông m¸y kÝch ©m cña ng i ®ùc, dÉn dô ng i c¸i ®Õn ®Ó tiªu diÖt (Spangler 1984). b. KiÕn. • T¸c h¹i Còng nh− nhiÒu n−íc nhiÖt ®íi kh¸c, n−íc ta cã rÊt nhiÒu lo i kiÕn. Chóng th−êng xuyªn g©y h¹i cho ong. Víi sè l−îng ®«ng, chóng tÊn c«ng å ¹t v o tæ, ¨n c¶ ong sèng, ong chÕt, nhéng, Êu trïng v c¶ mËt ong. Khi cã Ýt kiÕn tÊn c«ng, chóng l m cho ong trë nªn d÷ h¬n, g©y khã kh¨n cho viÖc ch¨m sãc ong. Khi bÞ kiÕn tÊn c«ng nhiÒu l m cho c¸c ® n ong néi A.cerana v mét sè ® n ong ngo¹i A.mellifera yÕu bá tæ bèc bay. §«i khi kiÕn cßn tranh n−íc ®−êng m ng−êi nu«i ong cho ong ¨n v o lóc thiÕu hoa v c¾n chÕt nhiÒu ong thî. C¸c lo i kiÕn g©y h¹i nhiÒu nhÊt l kiÕn vèng (Oecophylla smaradina), kiÕn löa (Solemy spp), kiÕn ®en (Monomorium indicum). • BiÖn ph¸p phßng chèng: - Dän s¹ch cá v c©y bôi nhá trong tr¹i ong. Buéc dÎ tÈm dÇu m¸y th¶i v o c¸c ch©n cäc. NÕu gÆp trêi m−a ph¶i b«i l¹i. Tr−êng hîp trong tr¹i ong cã nhiÒu tæ kiÕn th× ph¶i t×m tæ kiÕn ®Ó tiªu diÖt. Cã thÓ phun Chlordane hoÆc Diazinol d−íi d¹ng bét hoÆc bét Èm v o lóc ong kh«ng ®i l m, v ph¶i c¸ch thïng Ýt nhÊt 20 – 30 cm ®Ó ®¶m b¶o an to n cho ong (Dejong 1978) - NÕu nu«i ong cè ®Þnh v sè l−îng ® n Ýt, cã thÓ ®Æt c¸c ch©n cña gi¸ kª thïng ong lªn c¸c b¸t n−íc cã nhá dÇu ho¶ hoÆc dÇu m¸y sÏ ng¨n kiÕn rÊt hiÖu qu¶. c. Ong bß vÏ Vespa. • T¸c h¹i C¸c lo i ong bß vÏ th−êng sèng th nh x héi hoÆc ®¬n ®éc l mét trong nh÷ng kÎ thï nguy hiÓm cña ong mËt. ë Israen ong bß vÏ (Vespa orientalis) giÕt chÕt 3000 ® n ong A.mellifera trong n¨m (Crane E. 1989). Ong bß vÏ tÊn c«ng v s¨n lïng ong thî ®i l m trªn hoa v ë cöa tæ. Chóng dïng h m cøng c¾n chÕt ong mËt v tha vÒ tæ. ë c¸c ® n yÕu, ong bß vÏ cã thÓ tÊn c«ng v o trong ® n tha c¶ Êu Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..167
trïng, ong tr−ëng th nh v mËt ong ®Ó nu«i Êu trïng cña chóng. Khi bÞ tÊn c«ng m¹nh, ong néi sÏ bèc bay, mét sè ® n ong ngo¹i yÕu sÏ bÞ tiªu diÖt. Nh×n chung, ong néi cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ tèt h¬n. Khi ong bß vÏ tÊn c«ng, v i chôc ®Õn v i tr¨m ong thî sÏ b¸m lÊy v v©y quanh con ong bß vÏ th nh mét côc trßn. NhiÖt ®é trong côc ong sÏ t¨ng tíi 46o Cv con ong vß bÏ sÏ bÞ chÕt nãng trong vßng 20 phót (Ono v céng sù 1987). C¸c tr¹i ong ®Æt ë vïng ®åi nói hoÆc gÇn rõng th−êng bÞ ph¸ ho¹i nÆng h¬n ë vïng ®ång b»ng. ë n−íc ta, ong bß vÏ th−êng ph¸ h¹i m¹nh v o mïa hÌ thu tõ th¸ng 7- 10. • BiÖn ph¸p phßng trõ: - BiÖn ph¸p thñ c«ng: Dïng chæi ®Ëp chÕt ong bß vÏ ë tr−íc cöa tæ hoÆc xung quanh thïng ong. T×m c¸c thïng ong bß vÏ trªn c¸c c©y ë xung quanh tr¹i ong ®Ó ®èt hoÆc phun thuèc tiªu diÖt. - Dïng bÉy b¶ b»ng n−íc hoa qu¶ ®Æt trong thïng kh«ng, cã hom ë cöa tæ ®Ó ong bß vÏ v o nh−ng kh«ng ra ®−îc. Dïng b¶ ®éc b»ng thøc ¨n ®¹m rÎ tiÒn tÈm thuèc s©u ®Ó ong bß vÏ mang thøc ¨n cã chÊt ®éc vÒ tæ. L m cho ong chóa v Êu trïng bÞ chÕt. C¸c lo¹i thuèc s©u t¸c ®éng chËm, kh«ng m u, kh«ng mïi vÞ nh Fluroacet amid (0,2% bét), Acepphate (0,2%) th−êng ®−îc dïng. CÇn lu− ý c¸c thuèc trªn rÊt ®éc víi ng−êi v gia sóc. V o vô ®«ng xu©n, trong tæ ong bß vÏ chØ cã mét m×nh ong chóa sèng sãt. T×m tæ v diÖt ong chóa lóc n y rÊt dÔ v cã hiÖu qu¶. Mét ong chóa ®Çu xu©n b»ng c¶ ® n ong bß vÏ mïa thu. d. Chuån chuån. • T¸c h¹i Chuån chuån l c«n trïng ¨n thÞt, chóng th−êng b¾t ong khi ®ang bay. Chóng b¾t c¶ ong thî, ong ®ùc v ong chóa. Chóng g©y t¸c h¹i râ nhÊt khi ng−êi nu«i ong chØ cã mét v i ® n ong ®Æt biÖt lËp. Chuån chuån th−êng xuÊt hiÖn v o th¸ng 5 – 8 ë c¸c tØnh phÝa B¾c v v o mïa m−a ë c¸c tØnh phÝa Nam. Chóng l m gi¶m sè l−îng ong thî ®i l m, ®Æc biÖt l gi¶m tû lÖ ong chóa giao phèi th nh c«ng. Trong ®iÒu kiÖn b×nh th−êng, tû lÖ chóa giao phèi th nh c«ng kho¶ng 70 - 80%, nh−ng khi cã chuån chuån, tû lÖ n y gi¶m xuèng cßn 10 - 20%. Cã 2 lo¹i g©y h¹i nÆng nhÊt l chuån chuån cèng (lo¹i to) m u ®en v ng v chuån chuån ng« (lo¹i nhá, ®en). • Phßng trõ: - Dïng thuèc, que tiªu diÖt chuån chuån nhá. Dïng nhùa mÝt g¾n v o que nhá ®Ó dÝnh chuån chuån khi chóng ®Ëu trªn cäc. - Kh«ng nªn t¹o chóa v thay chóa v o mïa nhiÒu chuån chuån. e. Ng i ®Çu l©u. • T¸c h¹i Ng i ®Çu l©u Acherontia atropos thuéc hä ng i trêi (Sphingidae). C¬ thÓ ng i d i 50mm, s¶i c¸nh d i 120 - 140 mm. Nã th−êng bay ®Õn tæ ong v t×m c¸ch chui v o tæ tõ lóc chËp tèi ®Õn 9 – 10 h ®ªm, qua c¸c khe hë hoÆc cöa ra v o më réng ®Ó hót mËt, Mçi lÇn hót tõ 5 - 10 g mËt ong. T¸c h¹i chñ yÕu cña nã l ph¸t ra ©m thanh v vÉy c¸nh l m ® n ong mÊt æn ®Þnh, d÷ tîn h¬n. Ng i ®Çu l©u th−êng bÞ ong thî ®èt chÕt bªn trong tæ. • Phßng trõ: BÞt c¸c khe hë thïng, thu hÑp cöa tæ chØ ®ñ cho ong chui ra chui v o. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..168
f. Ruåi kÝ sinh Senotainia sp Ruåi kÝ sinh thuéc nhãm ruåi ¨n thÞt hä Sarcophagidae th−êng xuÊt hiÖn v o th¸ng 7 - 8 ë c¸c tØnh vïng ®åi nói nh− Méc Ch©u (S¬n La) Ruåi kÝ sinh cã kÝch th−íc gÇn b»ng ruåi nh , cã m u, tro xanh l¸ c©y v cã säc tr¾ng trªn ®Çu. Nh÷ng ng y trêi n¾ng, ruåi c¸i th−êng ®Ëu trªn n¾p thïng ong, bay ®uæi theo ong thî, ®Î 1 trøng lªn phÇn gi÷a ®Çu v ngùc ong. Sau khi në, dßi chui v o c¬ ngùc v hót m¸u. Sau 2 - 4 ng y ong bÞ chÕt, dßi chui ra xuèng ®Êt ho¸ nhéng råi th nh ruåi tr−ëng th nh sau 7 - 12 ng y. Mét con ruåi cã thÓ ®Î nhiÒu trøng, diÖt nhiÒu ong ®i l m, l m thÕ ® n ong gi¶m sót. • TriÖu chøng: GÇn thïng ong cã mét sè con ong võa bß võa nh¶y, bông tr−íng to, khªu ra thÊy cã dßi. C¶ ong A.cerana v A.mellifera ®Òu bÞ h¹i. • Phßng trõ: Xö lÝ n¾p thïng ong b»ng dÞch n−íc tinh bét 1% chøa 0,5% Chlorofooc, ®èt bá nh÷ng con ong bÞ chÕt. g. Mét sè dÞch h¹i kh¸c. • Chim ¨n ong. + T¸c h¹i Cã mét sè lo¹i chim ¨n ong nh− chim xanh, chim Ðn, chim chÌo bÎo th−êng b¾t ong khi ong bay ®i l m, ®«i khi ®Õn b¾t ong gÇn cöa tæ. C¸c tr¹i ong bÞ thiÖt h¹i nÆng khi ®Æt gÇn khu vùc chim l m tæ. §«i khi trªn ®−êng di c−, chóng ph¸t hiÖn ra tr¹i ong v dõng l¹i v i ng y b¾t ong l m thøc ¨n. Khi chØ cã v i con th× t¸c h¹i kh«ng ®¸ng kÓ v× chim cßn b¾t c¶ c«n trïng cã h¹i kh¸c. Khi cã nhiÒu chim th× t¸c h¹i rÊt râ. Sè l−îng ong ®i l m gi¶m rÊt nhiÒu. Tû lÖ chóa giao phèi th nh c«ng rÊt thÊp. + Phßng trõ: Ngo i ong ra chim cßn ¨n nhiÒu s©u h¹i kh¸c nªn ng−êi ta kh«ng coi chóng l lo i cã h¹i. CÇn thËn träng khi sö dông c¸c biÖn ph¸p tiªu diÖt chóng b»ng sóng h¬i hay l−íi, bÉy. Khi chim qu¸ nhiÒu th× biÖn ph¸p tèt nhÊt l di chuyÓn ong ®Õn ®Þa ®iÓm míi c¸ch xa vïng ®ã. • Cãc nh¸i: + T¸c h¹i Mét sè lo i l−ìng thª nh− cãc, nh¸i, chÉu chuéc còng g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ cho ong trong nh÷ng mïa vô nhÊt ®Þnh. V o mïa m−a r o, cãc nh¸i th−êng xuÊt hiÖn tr−íc cöa tæ ong. chóng ¨n ong ®Ëu tr−íc cöa tæ, nhÊt l v o nh÷ng ®ªm trêi nãng, ong bß ra ngo i nhiÒu ®Ëu d−íi ®¸y thïng. Mét ®ªm 1 con cãc cã thÓ ¨n tíi 100 con ong l m gi¶m sè l−îng ong ®i l m râ rÖt. Chóng th−êng ¨n ong v o ban ®ªm v s¸ng sím nªn nhiÒu khi ng−êi nu«i ong kh«ng ph¸t hiÖn ®−îc. Cã thÓ quan s¸t thÊy vá x¸c ong chÕt th nh côc m u ®en do cãc b i tiÕt tr−íc cöa tæ. + BiÖn ph¸p phßng trõ. Kª thïng cao c¸ch mÆt ®Êt 40 cm ®Ó cãc kh«ng b¾t ®−îc ong. Ban ®ªm nhÊt l nh÷ng ®ªm m−a r o, soi ®Ìn ®¸nh cãc ®em ch«n. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..169
• Mét sè kÎ thï h¹i ong kh¸c. ë nhiÒu n¬i, ng−êi nu«i ong cßn gÆp mét sè kÎ thï h¹i ong kh¸c nh−: th»n l»n, th¹ch sïng, nhÖn, mèi...Th»n l»n th−êng n»m trªn cöa tæ ®Ó b¾t ong ®i l m. Th¹ch sïng chui v o trong tæ ong b¾t ong thî ®i l m vÒ, ®«i khi b¾t c¶ ong chóa g©y thiÖt h¹i cho ® n ong. NhÖn th−êng ch¨ng t¬ tr−íc cöa tæ, ong ®i l m m¾c v o, sÏ bÞ nhÖn ¨n thÞt. + Phßng trõ: CÇn bÞt kÝn c¸c khe hë cña thïng, më cöa tæ hÑp ®ñ ®Ó cho ong ra v o. Dän s¹ch cá tr−íc thïng ong, tiªu diÖt nhÖn. NÕu bÞ mèi tÊn c«ng cÇn ®æi vÞ trÝ thïng, tiªu diÖt hÕt mèi ë trong thïng ong. C©u hái «n tËp ch−¬ng 9. 1.C¸c lo¹i bÖnh thèi Êu trïng ong v biÖn ph¸p phßng chèng. 2.BÖnh Nosema, ngé ®éc thuèc b¶o vÖ thùc vËt, mËt phÊn hoa ®éc v biÖn ph¸p phßng chèng. 3. Ve ký sinh, s©u ¨n s¸p h¹i ong v biÖn ph¸p phßng chèng. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..170
Ph l c: Danh m c các cây ngu n m t chính Vi t Nam S Tên Vi t Nam Tên khoa h c Mt Ph n Th i gian Vùng th n hoa tr ng 2 t 6 7 3 4 5 1 1 Actigon Antigonum leptopus Hook ++ - T5- 10 2 B c hà d i Esoltzia cypriani Pavol ++ + T10- 12 Hà Giang B ch ñàn chanh 3 Eucalyptus citriodora Hook ++ ++ T12 B ch ñàn ñ 4 Eucaluptus robusta Smith ++ ++ T8- 9 B ch ñàn li u 5 Eucalyptus exsert muell +++ ++ T5- 6 B ch ñàn tr ng 6 Eucalyptus camadulensis D ++ ++ T4 Bí ñ 7 Cucurbita pero L + ++ T2- 5 8 Bí xanh Benincasa cerifera Savi + ++ T2- 4 Bư i 9 Citrusgrandis Oshek + ++ T2- 3 10 Cà Solanum melongena L + + T3- 4 11 Cà phê chè Coffea arabica L ++ ++ T11- 3 12 Cà phê mít coffea excelsa Achev ++ ++ T9- 10 13 Cà phê v i Coffea robusta Lindens ++ ++ T11- 2 14 C ib Brassca sp ++ ++ T11- 12 15 C ic Raphnus sativus + + T10- 11 16 Cam Citrus sinensis + ++ T2- 3 ð ngNai 17 Cao su Hevea brasiliensis Muell +++ + T2- 5 18 Cây chân chim Schefflera octorphylla +++ + T11- 12 _ 19 Chanh Citrus limonia Osbek + ++ T1-2 B-T-N 20 Chè Thea sinensis Seem + ++ T9- 12 B-N 21 Chôm chôm Nephelium lappaceum L +++ + T3- 5 N c năm 22 C cúc áo Bidens pilosa + + B- T 23 C lào Eupatorium odoratium L ++ + T12- 1 B-T-N 24 C lá tre Panicum montanum Roxb - ++ T11- 12 25 C t khí Tephrosia. candida Dc + ++ T10- 11 B 26 C phèn Protium serratum Enyl +++ + T3- 4 B 27 Cúc d i Dendranthema indicum + ++ T11- 12 28 Dâu da xoan Clausena excakata Burn - ++ T5- 8 Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..171
Dưa chu t + ++ 29 Cucumis sativus L T3, 10 Dưa gang + + 30 Cucumis melo L T3- 4 B-T-N Dưa h u ++ ++ 31 Citrullus lanatus Mats T4- 5 32 Da Ananas comosus Merr T4, 10 c năm ++ + 33 Da Cocus nucifera L ðay cách ++ + 34 Hibiscus canabinus Var T4- 7 B-N ð tương 35 Soya hispida Moeneh ++ + T6-7 B-T-N ++ 36 Go Bombax ceiba ++ T2-3 B–T-N + 37 doi(m n) Eugeaianbos ++ T12- 3 T4-6 Hư ng dương d i Tithonia diversifolia Gray ++ 38 + T10- 11 (cúc quì) ích m u 39 Leonurus heterophyllus S + ++ T6- 10 Keo d u 40 Vites pubenscens - ++ T6- 9 Keo lai tư ng 41 Acasia mangium ++ + T4- 10 Khoai lang 42 Inpomoea batatas Lam ++ + T12- 1 Ki u m ch 43 Fagopyrum sagittatum M ++ ++ T4- 5 Lúa 44 Oryzasativa L - ++ Mơ 45 Prunus mume Setr + + T12 Mùi 46 Corianarum sativum L + ++ T12- 1 Ngành ng nh 47 Cratoxylon prunifolium D ++ + T3- 4 Ngô 48 Zea mays L - ++ T4- 12 Nhãn 49 Euphoria longan steud +++ B–T-N + T3- 4 T4,6,10 N i + 50 Psidium guajava L ++ T5 Ràng ràng tonkinensis + 51 Ormosia ++ T5-6 Rau d n gai Gagnep + 52 ++ T3- 6 Sau sau Amaran tus gangeticus L + 53 ++ T12 Sen Lipuidambas odientalis.M - 54 ++ T5-8 Sòi ñ t Nelumbo nucifera Gaetem +++ 55 + T4- 5 Sú Sapium discolor Muell ++ 56 + T4- 5 Súng Carapa obovata ++ 57 + T3-6 Xoan ñào Nymphaca nouchưali Burm + 58 ++ T4- 5 Xoài Aradiracta indica Tussf + 59 + T12- 3 Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..172
60 Táo ta Manghifera indica L +++ + T9- 10 Zyziphus mauritiana Lam 61 T ch Zyziphus jujuba Lam + ++ T10 62 Tràm Tectora grandis L +++ ++ T1- 4, T6-8 63 Trám tr ng Melaleuca leucadendron ++ + T4 64 Tr u Canarium copaliferum R + + T4, 8 65 Trinh n cao Aleurites montana Loun - ++ T10, 11 66 Trinh n lùn Mimosa pudica L - + T7, 9 67 V i chua Mimosa invisa L ++ + T2 68 V i nh Litchi.sp +++ + T2- 3 69 V i thi u Litchi.sp +++ + T3- 4 70 Vt Litchi chinensis Sonn +++ ++ T6- 7 71 Vi Bruguiera gymnorhiza + ++ T5 72 V i r ng Eugenia opeculata ++ ++ T4- 5 73 V ng Eugenia jambolana Roxb ++ + T5- 8 Sesamum indicum L Ghi chú: +: ít B: mi n B c ++: trung bình T: mi n Trung +++: nhi u N: mi n Nam Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..173
Tµi liÖu tham kh¶o 1/. T i liÖu tham kh¶o phÇn d©u- t»m 1. TS. §ç ThÞ Ch©m, H V¨n Phóc. C©y d©u. Nxb N«ng nghiÖp 1996. 2. TS. §ç ThÞ Ch©m, H V¨n Phóc.Kü thuËt nu«i t»m. Nxb N«ng nghiÖp 1996. 3. TS. NguyÔn V¨n Long. Gièng v s¶n xuÊt trøng gièng t»m d©u. Nxb N«ng nghiÖp 1996. 4. Liªn hiÖp c¸c xÝ nghiÖp D©u-T»m-T¬, Kü thuËt trång d©u nu«i t»m, 1989. 5. ThS. NguyÔn Huy TrÝ. BÖnh ký sinh h¹i t»m.Nxb Gi¸o dôc & § o t¹o 1997. 2/. T i liÖu tham kh¶o phÇn ong 1. Phïng H÷u ChÝnh – Mét sè bÖnh h¹i Êu trïng ong néi Apis cerana NXB N«ng nghiÖp 1990. 2. Phïng H÷u ChÝnh – Vò V¨n LuyÖn – Kü thuËt nu«i ong néi ®Þa Apis cerana ë ViÖt nam. 3. Borchert.A. BÖnh v kÝ sinh trïng ong mËt (TrÞnh V¨n ThÞnh dÞch) NXB N«ng nghiÖp. 1980 4. A.X Nuidin – V.P.Vinogarop. C¬ së nu«i ong. 1982. PhÝ V¨n Ba dÞch. 5. Eva Crane. Con ong v nghÒ nu«i ong – c¬ së khoa häc, thùc tiÔn v nguån t i nguyªn thÕ giíi. NXB N«ng nghiÖp 1990. (TrÇn C«ng T¸ dÞch). 6. G.N Kotova – N.L Burenin Sæ tay nu«i ong (NguyÔn PhÈm H¹nh dÞch) NXB N«ng nghiÖp 1985. 7. R. Chauvin. Sinh häc ong mËt. 1968 (Hå Sü PhÊn dÞch). Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..174
Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..175