Giáo trình Dâu tằm - ong mật part 8

Chia sẻ: Afsjkja Sahfhgk | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

77
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mật ong có nhiều chất ngọt hơn đường kính và có các tính chất hóa học hấp dẫn cho việc làm bánh.[2] Mật ong có hương riêng biệt nên nhiều người thích ăn mật ong hơn đường và các chất ngọt khác. Phần lớn các vi sinh vật không sống trong mật ong vì mật ong có hoạt tính nước thấp of 0,6[3].

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Dâu tằm - ong mật part 8

• Phương pháp ki m tra bên trong ñàn ong. + Ki m tra ñi m: Là ki m tra m t s ñàn ong ñi n hình, nh ng ñàn ong này cũng ch ki m tra m t vài c u. Ki m tra ñi m không ñ nh kỳ, vì ñó là cách ki m tra nhanh t ñi m suy ra di n r ng ñ n m khái quát tình hình ñàn ong trong tr i. Ki m tra ñi m cũng thư ng ñư c áp d ng ñ n m m t v n ñ nào ñó c a ñàn ong như tình hình ñ m t, kh năng xây bánh t . Kh năng nuôi chúa, kh năng chia ñàn và tình hình b nh. Ki m tra ñi m thư ng ch ghi chép nh n xét chung. + Ki m tra toàn b : Là ki m tra t t c các c u và t t c các ñàn ong. Trong tr i nuôi ong nghiên c u ho c các trung tâm gi ng, c n ki m tra ñ nh kì có th là m i tháng m t l n. Còn nuôi s n xu t thì ki m tra toàn b trư c m i v như ñ u xuân ñ x lí trư c v m t, cu i v m t hè ñ chu n b qua hè... ki m tra toàn b c n ghi chép t t c các s li u v th ñàn, s c u con, tình hình th c ăn, chúa ñ , sâu b nh... + Các bư c ti n hành ki m tra ñàn ong: - Chu n b d ng c , s sách ghi chép, bình phun khói ñ phòng ong d , dao s a c u, ch i d n v sinh, d ng c x lí b nh - mùa nhân ñàn c n chu n b thùng ong, l ng chúa và c u ñã g n t ng chân. - Thao tác khi ki m tra: Khi ki m tra toàn b nên có hai ngư i, m t ngư i ki m tra, m t ngư i ghi chép, giúp vi c. Khi ki m tra ñ ng v phía ván ngăn, m n p thùng nh nhàng, n p có ong ph i ñ ng a trư c c a thùng cho ong bò vào thùng. Sau ñó l y v t ch ng rét ra (n u có), dùng ngón tay tách ván ngăn ra kho ng 2 - 3 cm, l y c u th nh t ra ki m tra, khi ki m tra ph i n m ch c tai c u, khi c n dùng panh, dao x lí c u thì tì m t góc c u xu ng m t xà các c u khác. C u ki m tra không ñư c nh c ra kh i m t thùng và luôn luôn gi ñ nghiêng kho ng 30 - 35o so v i m t thùng và cách m t thùng kho ng v a t m nhìn c a ngư i ki m tra. C n ki m tra k lư ng tr ng, u trùng, nh ng, lư ng m t, ph n. Sau khi ki m tra xong m t th nh t thì xoay sang m t th hai. Khi xoay cũng ph i gi c u ong vuông góc v i m t ñ t ñ ph n, m t và ong chúa không b rơi ra ngoài. Ki m tra xong c u th nh t thì ñ t sát ván ngăn. Sau ñó xem c u th 2, sau khi ki m tra xong c u th 2 thì ñ t cách c u th nh t m t kho ng cách v a b ng 1 cm. C làm như th ñ n c u cu i cùng, sau ñó d n v sinh dư i ñáy thùng (dùng ch i quét r i th i cho rác rư i bay ra ngoài c a). Khi ki m tra s lư ng ñàn ong l n c n làm nhanh nhưng không b sót, mu n v y c n thao tác nhanh. Khi n ñ nh tr l i dùng các k ngón tay k p ñ y 3 - 4 c u m t lúc vào sát vách thùng. Khi ki m tra b ong ñ t ph i r a s ch tay r i m i ki m tra ti p. N u g p ñàn b nh ph i ki m tra sau cùng, n u ñã chót ki m tra thì ph i r a tay b ng xà phòng, lau khô r i m i ki m tra ñàn khác. • X lí ong khi ki m tra. - Khi ki m tra th y ong ch y t t xu ng ph i xem k tình hình b nh. - Ph i ghi chép k nh ng ñàn c n cho ăn , xây t ng chân. - Khi ki m tra c n lo i b nh ng c u x u, ñi u ch nh ong n u c n, c t b l t ong ñ c, g t b ph n l t cũ và m c. - ð o c u theo th i v , nói chung c u u trùng c n ñ t vào gi a. C u tr ng thì ñ t vào nơi ong chúa ho t ñ ng (mùa ñông gi a ñàn, mùa hè sát ván ngăn ho c g n c u sát thành thùng). C u m t và ph n ñ t ngoài cùng. - V m t n i r ng kho ng cách các c u khi ki m tra và qua hè qua ñông thì ngư c l i. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..124
N u ong chúa bay khi ki m tra thì c n ng ng ki m tra, rũ nh m t c u ong lên trên thùng ñ ong chúa theo ong th vào t . G p ñàn ong quá d có th dùng khói nh ñ phun nhưng nói chung ki m tra nh nhàng không làm ch t ong thì ong ít d , nh ng ñàn d ki m tra sau cùng. c. Cho ong xây bánh t m i. • M c ñích. Xây t là b n năng c a loài ong. Khi xây t ong c n t n nhi u năng lư ng ñ ti t sáp và làm m m sáp cho nên không ph i lúc nào ong cũng xây ñư c bánh t . Bánh t là nguyên li u s n xu t ra sáp ong ñ s n xu t t ng chân và t t ng chân l i cho ong xây bánh t m i . Bánh t m i kích thích ong chúa ñ làm cho ñàn ong phát tri n nhanh. Bánh t cũ d b ñen làm ñ i màu m t khi thu ho ch. Sau m i l n l t xác, phân c a u trùng và áo kén c a nh ng ñ l i ,cho nên sau m t th i gian thì các l t nh l i. Vì v y dùng bánh t cũ ,cơ th ong th s nh d n. Bánh t cũ cũng là nơi ti m n c a các nha bào gây b nh. vì v y ph i thay bánh t cũ ít nh t m i năm m t l n. Trong t nhiên ong cũng t thay bánh t b ng cách c n b nh ng bánh t cũ, và b sâu ăn sáp. Khi b sâu phá n ng và bánh t quá cũ thì ong b c bay ñ tìm nơi xây bánh t m i. Nuôi ong c truy n thì bánh t ñư c thay th sau m i l n c t m t. Ngày nay nh có ti n b v khoa h c k thu t nuôi ong cho nên vi c s d ng t ng chân cho ong xây t ng ñư c ph bi n trong các vùng nuôi ong. T ng chân nhân t o là m t t sáp ong nguyên ch t có in rõ ñáy l t ong b ng ñúng kích thư c l t ong t nhiên, vì v y ñàn ong xây t ng nhanh. T ng chân ñư c g n trong khung c u nh có 3 hàng dây thép nên bánh t không b v khi quay m t. Nh có kích thư c ñ ng ñ u ñàn ong không xây l ong ñ c trên m t c u. Tuy v y khi xây d ng c u c n chú ý m i loài ong có c t ng chân thích h p. Vi c cho ong xây t ng, thay bánh t k p th i là m t trong nh ng bi n pháp kĩ thu t quan tr ng c a ngh nuôi ong. • Nh ng bi n pháp cho ong xây bánh t m i. + S a bánh t cũ. Bánh t cũ chưa ñ n m c c n lo i nhưng qua m t th i gian ong gi m sút th ñàn như qua ñông, qua hè, cho nên rìa bánh t ong không ñ u t i, sáp giòn thì ñ u v m t c n c t g t ñ ong n i r ng. Các b nh t có nhi u l ong ñ c, bánh t l i lõm, bánh t b sâu ñ c thì c n c t l t ong ñ c, dùng panh b t sâu và n n l i cho ngay ng n ñ ñàn ong t cơi n i, làm như v y ngư i nuôi ong có th t o ñư c nhi u c u ong tiêu chu n (bánh t ph kín m t c u). + Cho ong xây bánh t m i khi không có t ng chân. Nuôi ong trong ñõ có thanh ngang và nuôi ong trong thùng c i ti n khi không có t ng chân có th cho ong xây t ng b ng cách: Khi th y ñàn ong ñông ñ u ra ngoài bánh t thành t ng chu i, bên ngoài ngu n hoa phong phú thì ñưa khung c u hoăc thanh ngang vào gi a ñàn ong ñ chúng xây lư i mèo.V i khung c u thì trư c khi ñưa vào ph i căng s n dây thép. Nên dùng sáp ñ m t v t nh ch y dư i xà ho c thanh ngang t o ñi u ki n thu n l i và h p d n ong xây bánh t . nh ng ñàn ong chưa ñông nhưng mu n xây bánh t thì c n rút b t c u, cho ong ăn. Cũng có th t n d ng sáp lư i mèo khi ñ t kho ng cách các c u r ng, ghép vào khung c u như khi sang thùng. Ong ñã xây bánh t t nhiên r i thì ki m tra n n cho bánh t vào gi a g n ch t v i dây thép. + ði u ki n ñ ong xây t ng t t:. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..125
ðàn ong ph i ñông quân, nhi u ong non và th c ăn. Trong ñàn có nhi u c u nh ng, u trùng, chúa ñ kho , liên t c. V th i ti t: nhi t ñ i t 25 - 30oC, m ñ 80 – 85 % . Trong t nhiên có ngu n hoa phong phú nh t là ngu n ph n h ăc ñ u v hoa khi ngu n m t ph n chưa nhi u, nhưng m t s ñàn m nh có th xây t ng ñư c. Khi ki m tra c u ong th y ong s a t ng, cơi l t 2 mép dư i c u ho c xây lư i mèo thì ñưa c u g n t ng chân vào cho ong xây. + Bi n pháp k thu t. Tuỳ theo ñi u ki n c th cơ s nuôi ong ngư i ta có th áp d ng các bi n pháp chính sau ñây: - Xây t ng ñ i trà: Trong mùa m t ph n d i dào, ñàn ong có chúa m i, có s c u 3 - 4 c u (ong n i), 5 c u (ong ngo i) ong bám ñ y trên m t c u, có nhi u nh ng, có th cho ong xây t ng hàng lo t, ñưa vào m i ñàn t 1- 2 c u t ng chân cho ong xây. Cho ăn thêm vào bu i t i ñ kích thích ong xây. - S d ng ñàn ch công xây t ng: ñ i v i ñàn m nh chúa ñ kho , có th vi n thêm c u nh ng già liên t c ñ tăng lư ng ong non ti t sáp, cho ong xây liên t c nhi u c u ñ cung c p cho các ñàn khác ho c l y c u d tr . Khi ong ñã ti p thu và xây 2 m t vách t còn th p, rút c u t ng chân ra ñưa ñàn khác xây ti p, ñưa ti p c u t ng chân m i vào ñàn ch công. Tuỳ th ñàn ong có th ñ t vào vài c u xây ñ ng th i. - S d ng ong chia ñàn t nhiên ñ xây t ng: Nh ng ñàn ong chia t nhiên, sau khi n ñ nh, có 2 - 3 c u có th ñ t t ng chân cho xây ñ t n d ng “năng lư ng chia ñàn” ho c b i dư ng thành ñàn ch công xây t ng. Sau khi g n t ng chân vào khung c u ñem ñ t nó vào gi a 2 c u có u trùng m n p và c u ñang vít n p nh ng là nơi t p trung nhi u ong non trong tu i ti t sáp và không nh hư ng ñ n s ñ tr ng c a chúa. Mùa l nh ñ t c u t ng chân vào phía trong cho m, mùa hè ñ t ra phía ngoài cách ván ngăn 1- 2 c u cho mát. V i ong n i khi ñưa c u t ng chân vào c n b thư c k p gi a 2 c u ra, ñ t ng chân sát vào 2 c u. Sau 24 - 48 gi ki m tra th y ong ñã xây thì n i r ng kho ng cách gi a c u t ng chân và c u bên c nh ñ ong xây cao vách l t . + Chú ý. Khi ki m tra th y ong không xây, c n b c u t ng chân ra ho c ñưa vào sát ván ngăn ñ tránh ong c n nát ho c t o thành vách ngăn, ngăn c n ong chúa qua l i ñ tr ng và ong th làm vi c. - Khi ñi u ki n ngo i c nh b t thu n (quá l nh ho c quá nóng) không nên ñưa t ng chân vào. V i ñàn quá m nh hay xây l ong ñ c c n ch n t ng chân nguyên v n, không b m c ñ ong xây nhi u l t ong th . - C n b sung th c ăn ñ y ñ cho ñàn xây t ng ch công. N u ñang v m t mà tr i ma ong không ñi làm ñư c ho c sau v m t mà có ngu n ph n d i dào có th cho ñàn m nh ăn no, ñ ong xây bánh t (thư ng xây 1 bánh t c n 0,5 kg ñư ng). d. Ong chia ñàn t nhiên, bi n pháp ñ phòng và x lí. • Hi n tư ng ong chia ñàn t nhiên. T t c các loài ong m t ñ u có nh ng th i kì phát tri n tr ng, u trùng và nh ng ñ n m c t i ña, ñ có s ong trư ng thành r t ñông, d n ñ n tình tr ng ñàn ong khó qu n lý s t o chúa và chu n b chia ñàn. Mũ chúa ñ chu n b chia ñàn thư ng ñư c xây mép dư i c a c u ong, nơi ong th t t p ñông và ong chúa không t i ñư c. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..126
Hình 1.8- Mũ chúa do ñàn ong xây t nhiên. S lư ng mũ chúa xây nhi u hay ít ph thu c vào gi ng ong. Trong m i gi ng thì ph thu c vào m t ñ ong tính theo dung tích. Sau khi vư t quá m t ñ bình thư ng, ong b t ñ u t o mũ chúa và tăng lên theo t l thu n v i m t ñ ong, t t nhiên cũng ch tăng có gi i h n. Thư- ng thì ong Apis cerana khi chia ñàn t o t 8 –10 mũ chúa có trư ng h p t o hơn ch c mũ chúa. Sau khi xây mũ chúa thì ong chúa ñ tr ng vào ñó, ñôi khi ong th tha tr ng t l t ong th khác t i mũ chúa (Winston 1987). u trùng ong chúa ñư c ong th nuôi dư ng chu ñáo, khi ki m tra thư ng th y m t l p ong th ph d y quanh mũ chúa. u trùng sáng xanh và n i trên l p s a chúa. Mũ chúa thon dài, sáp vàng ñ p d y ñ mũ chúa. Vì v y ong chúa t o ra trong v chia ñàn thư ng r t t t. Trư c khi chia ñàn vài ngày, ong th làm vi c u o i do lư ng u trùng ñã gi m, công vi c nuôi ong chúa cũng gi m b t ñ ong chúa nh l i có th bay ra kh i t khi chia ñàn. Do nhu c u th c ăn gi m, ong ít ra ñ ng làm vi c, lư ng ong non tăng lên ñàn ong càng ch t ch i, ñông ñúc. Ong th hút m t ñ chu n b chia ñàn. Ngày chia ñàn x y ra s m ho c mu n là tuỳ thu c vào th i ti t và tu i c a u trùng trong mũ ong chúa. Tu i u trùng cũng tuỳ thu c vào gi ng ong, ph n l n các ch ng ong A.mellifera chia ñàn vào lúc mũ chúa ñã vít n p (kho ng 8 ngày k t khi ñ tr ng). Ong A.cerana mi n B c nư c ta chia ñàn vào lúc mũ chúa vít n p vài ngày, nhưng n u g p tr i x u thì có th mũ chúa s p n th m chí chúa n , ong m i chia ñàn.Tr ng h p b kìm hãm do b v t mũ chúa nhi u l n và ñàn ong quá ñông ñúc thì có khi mũ chúa chưa vít n p, có lúc m i có tr ng, ong ñã chia ñàn. Trong ngày ong thư ng chia ñàn vào bu i sáng 9 – 12 gi , r t ít g p ong chia ñàn vào bu i chi u. Ong thư ng chia ñàn vào nh ng ngày tr i quang, mây t nh, nhi t ñ trên 20oC, gió nh . N u g p th i ti t x u kéo dài, lư ng m t gi m nhi u, mũ chúa b hu thì ong ng ng chia ñàn. Trư c khi chia ñàn ong hút no m t, m t b ph n ong th t o ra âm thanh huyên náo. Chúng v a ch y v a phát ra tín hi u báo cho c ñàn vi c ra ñi. S ong phát tín hi u tăng lên. ðàn ong càng ngày càng náo ñ ng và m t b ph n ong ăn no m t ùn ùn kéo ra kh i t . Chúng bay lên cao vài mét và lư n quanh c a t . Sau ñó ong chúa ra kh i t và bay ñi cùng b ph n ong chia ñàn. Ong chia ñàn thư ng t l i cành cây, hiên nhà có lúc c ñáy thùng ong khác, ñó là ch d ng chân. Nơi d ng chân thư ng g n ñàn ong quanh tr i ch trong vòng vài ch c mét và ñ u không cao, nhưng n u không có nơi ñ u g n và th p thì chúng bu c ph i bay cao và xa hơn. Khi ong ñang t l i như cái mũ cát treo thì ong chúa bò ra m t ngoài chùm ong. Nh ch t chúa, t t c ñàn ong t l i m t cách yên l ng ta thư ng g i là “chúa ki m quân”. Sau ñó ong trinh sát ñi tìm ch m i. Khi tr v chúng cũng nh y múa trên m t chùm ong báo cho c ñàn bi t tín hi u v tình hình, kho ng cách và hư ng ñ n nơi Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..127
m i và ñàn ong bay kh i nơi d ng chân. Như v y, khác v i b c bay, ong chia ñàn thư ng nơi d ng chân lâu hơn có khi t i 2 - 3 ngày, vì chưa tìm ñư c nơi m i. B ph n ong bay ñi thư ng chi m quá n a lư ng ong trư ng thành trong ñàn và g m các l a tu i khác nhau. Ong chia ñàn ñ n nơi m i thư ng r t tích c c xây bánh t . Lư ng m t mang theo m t m t dùng làm năng lư ng ti t sáp xây t ng, m t khác có th ñ vào bánh t m i d tr . t cũ ngay sau khi chia ñàn, b ph n ong l i ti p t c làm vi c. Khác v i ong b c bay, trong lúc chia ñàn m t b ph n ăn no m t ùn ùn bay ra thì l i có nhi u ong th mang m t, ph n v t . Sau khi quá n a s ong bay ñi ñàn ong còn l i thưa, mũ chúa d phát hi n. Ong chúa n ñ u tiên tìm các mũ chúa còn l i dùng hàm trên c n vào sư n mũ chúa r i châm ch t nh ng ong chúa, nhưng n u ong còn mu n chia ñàn thì ong th b o v không cho ong chúa phá mũ chúa còn l i và x y ra hi n tư ng chia ñàn l n th 2. Khi chia ñàn l n th 2, chúa tơ ra kh i t cùng v i n a s ong còn l i và vài trăm con ong ñ c có khi 2 - 3 con ong chúa cùng n m t lúc và cùng chia ñàn và nh ng ñàn chia ra l i cũng t vào m t ch . M t chùm ong có 2 - 3 ong chúa. ðàn ong dã sinh có tính chia ñàn m nh còn có th chia ñàn l n th 3 - 4. Sau khi chia nhi u l n, ñàn ong quá nh , ñàn ong còn l i cũng nh bé không thu ñư c s n ph m. • Nh ng nhân t thúc ñ y ong chia ñàn. Chia ñàn t nhiên là b n năng c a ñàn ong nh m b o v và phát tri n nòi gi ng nhưng không có l i cho ngư i nuôi ong, trư c h t là tr ng i cho vi c nuôi ong k và nâng cao hi u su t công tác c a ngư i nuôi ong. ðàn ong có chúa già s chia ñàn m nh hơn ñàn chúa tr vì ong chúa ti t ra pheromon ngăn c n ñàn ong t o ong chúa m i. Khi ong chúa già lư ng pheromon gi m ho c th ñàn ong l n, pheromon không ñ kh năng ki m soát ñư c ñàn ong và ñàn ong s t o chúa chia ñàn. - Trong ñàn có nhi u u trùng và nh ng vít n p, m t và ph n nhi u choán h t m t bánh t . Ong chúa không có ch ñ tr ng vì không có l t tr ng, ong th nhàn r i ít lao ñ ng nên m t ñ ong trong t càng tr nên ñông ñúc. - Kho ng cách gi a các c u sít nhau làm cho không gian gi a 2 m t c u h p, thùng ong quá nh không có kh năng m r ng không gian trong t ong ñ u làm cho m t ñ ong tăng,thúc ñ y ong chia ñàn. - ð t ong ngoài tr i, che n ng kém, thùng ong không ñ ñ thông thoáng, thi u nư c cho ong l y ñ h nhi t ñ trong t , ñàn ong nóng b c cũng chia ñàn s m. • Các bi n pháp ñ phòng và x lí ong chia ñàn t nhiên. Các bi n pháp ñ phòng: - Căn c vào các nguyên nhân thúc ñ y ong chia ñàn ñ ch ñ ng phòng tránh. Trư c h t ngư i nuôi ong c n ch n ñàn ong có tính t ñàn l n, ít chia ñàn t nhiên ñ làm gi ng. Chú ý thay chúa m i năm 2 l n, ñi u ch nh kho ng cách các c u ong theo th i v . Sau v ñông ñ u v xuân c n n i r ng kho ng cách c u ñ m r ng không gian trong t , b ch ng rét k p th i, ñưa thêm c u không và t ng chân vào nh ng ñàn ong chúa không còn ch ñ . thùng k thì ñ o c u, ñưa thêm c u tr ng vào khu v c ong chúa ñ tr ng. Tăng cư ng che mát cho ñàn ong. Ki m tra k p th i, c t b l t ong ñ c và nh ng ong ñ c nh ng ñàn không dùng làm gi ng. V t h t các mũ chúa (ch c n ñ l i nh ng mũ chúa c n s d ng), rút ñ i nh ng c u nh ng cho ñàn y u... Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..128
- Sau khi th c hi n các bi n pháp trên mà ñàn ong v n mu n chia ñàn thì quay m t s m ñ có nhi u l t tr ng, gi m m t ñ ong và ong s tích c c thu m t gi m lư ng ong nhàn r i. Quay m t là bi n pháp có hi u qu nh t trong vi c làm gi m kh năng chia ñàn t nhiên c a ñàn ong. Ngoài ra nh ng ñàn ong c tình chia ñàn do ong nhi u, thùng ong ch t, chúa già thì nên ch ñ ng chia ñàn và thay chúa, không ñ tình tr ng ong chia ñàn ra, l i b t vào nhi u l n, gây t n th t cho ñàn ong l i t n công lao ñ ng. • Bi n pháp x lí ñàn ong ñã chia ñàn t nhiên. - ñàn g c c n ki m tra ch ñ l i m t mũ chúa ñ p s p n ho c ñã n , n u có 2- 3 ong chúa ñã n mà ong chưa k p chia ti p thì cũng ch nên ch n ñ l i m t con. - Khi ong chia ñàn, ñ i cho chúng t h n r i dùng nón b t ho c dùng c u m t g t ong bò vào c u. ðàn ong chia ñàn, sau khi b t l i có th n ñ nh ngay b ng cho 2 - 3 c u l y t ñàn g c ra. C u có c ong non và m t, ph n nh ng ñ t vào thùng ong, mang thùng ñ n ñ t vào b t c v trí nào (vì sau khi chia chúng không v t cũ), r i úp nón lên trên xà c u rũ ong vào thùng, ñu i ong ñ u lên c u. Trong trư ng h p không có thùng ong, ph i th ong tr l i t cũ thì nên c t h t mũ chúa và b ong chúa ñã n , dùng khói th i nh r i m i rũ ong vào b i vì khi ong bay ra ñã có th i gian lâu, làm khác mùi chút ít khi chúng ngoài tr i. - ðàn ong b t tr l i làm ñàn m i nên cho xây t ng ngay vì ong r t tích c c xây bánh t m i khi r i t cũ. e. Ong b c bay bi n pháp ñ phòng và x lí. • Hi n tư ng và tác h i do b c bay. B c bay là s b t ra ñi c a toàn b ñàn ong. Ong b c bay cũng là m t b n tính ñã ñư c hình thành trong quá trình ho t ñ ng c a ñàn ong ñ b o t n nòi gi ng khi g p ñi u ki n b t l i. Trư c khi b c bay, ong chúa ng ng ñ 10 - 15 ngày, nh ng n h t d n. Ong chúa ng ng ñ , b ng nh l i bay ñi d dàng. M t khác ong chúa ng ng ñ t o cho ñàn ong không có con, không m t th c ăn nuôi u trùng. Tr c khi b c bay vài ngày, ñàn ong ñi làm r t kém m c d u bên ngoài v n có ngu n hoa, có trư ng h p ong c n phá nh ng lôi ra ngoài l t . M thùng ki m tra th y ong ăn no m t và ñ u thành chùm dư i c u, thành thùng ho c ván ngăn. Ong thư ng b c bay vào nh ng ngày t nh ráo kho ng 8 - 16 gi ch y u là 8 - 11 gi , tuỳ theo th i ti t trong ngày. ðàn ong khi b c bay cũng phát tín hi u r t huyên náo (mà ngư i ta ví m m như ong v t ). Ong th ăn no m t chui ra kh i t . Chúng bay vòng vèo vài phút .Sau ñó ñàn ong ùn ùn kéo ra b t c ch nào b h ng trong thùng ong. Chúng bay qua l i nh ng nh t. Sau khi ong ñã ñư c quá n a thì ong chúa bay ra, ong cu n lên cao d n. Khi ong th ñã ra h t chúng bay c m l i và bay cao d n như nh ng ñám mây. Trong trư ng h p ong chúa b c t cánh ho c b nh t, ong th có th công ra trư c c a, sau ñó ong th v n c bay. N u không có ong chúa bay theo, chúng quay tr l i, có trư ng h p ñàn ong b c ong chúa ra ñi không tr l i. ðó là trư ng h p ong chúa quá kém, ho c ong bay ra nh p v i ñàn ong b c bay khác. Có ong chúa b rơi trư c c a thùng b ki n tha, gà m làm ong chúa ch t, ñàn ong b tàn l i d n. Trư c khi b c bay, ñàn ong thư ng có m t b ph n ong trinh sát ñi tìm nơi m i cho nên khác v i chia ñàn, khi b c bay ong ít khi d ng chân mà bay th ng, nh t là ong mi n núi. Trong nh ng trư ng h p ong b c bay m t cánh ñ t nhiên như b kích ñ ng, b i m i di chuy n b v c u ong Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..129
ho c b b nh n ng, b ki n v ng,sâu sáp phá n ng ho c chúa tơ ñi giao ph i ong b c bay theo. N u ñàn ong ñang bay b mưa gió ñ t ng t thì ong thư ng ñ u d ng chân các cành cây, hiên nhà. ði m d ng chân này thư ng cao và th i gian không lâu. ðàn ong ñã b c bay trong t thư ng không ñ l i gì ngoài bánh t cũ, v t tích b nh và d ch h i. Ngư i ta cũng g p nh ng trư ng h p ngo i l ñó là nh ng trư ng h p ong ñ t ng t b c bay ho c ngư i nuôi ong vi n c u nh ng nhưng ong c n phá ñ b c bay ti p thì trong t v n còn ph n m t th m chí có c nh ng. Ong b c bay gây t n th t r t l n: nư c ta trư c 1960 ñàn ong n i ch y u nuôi trong ñõ và mìên núi ngư i ta nuôi ong theo cách “t sinh t di t”, hàng năm ong b c bay 80 - 90 %. Sau ñó nh áp d ng ti n b kĩ thu t, chuy n ong nuôi trong thùng, áp d ng phương pháp qu n lí m i, t l ong b c bay gi m xu ng còn 40 - 50%, ñ n nay còn kho ng 10%. • Nguyên nhân ong b c bay. + Do ñàn ong b thi u th c ăn, khi ngu n m t ph n khan hi m. ðàn ong ch n ñ nh khi mà trong t có ñ th c ăn d tr , có các th h con n i ti p nhau ra ñ i. Khi thi u ăn ong th gi m kh u ph n th c ăn nuôi chúa, ong chúa ng ng ñ . Trong ñàn không có m t, ph n, u trùng. ðó là ñi u ki n ñ ñàn ong không b ràng bu c, luy n ti c t , d b c bay. Vì v y khi ngu n hoa ñã c n, n u ngư i nuôi ong c tình khai thác nh ng gi t m t ít i còn l i và c t c c u con làm cho ong không k p xây bánh t m i ñ m t, Sau khi thu m t, r t ít ñàn ong còn l i t . Ong cũng b c bay sau th i kì mưa kéo dài, ong không l y ñư c m t, ngư i nuôi ong không cho ăn k p th i ñ b sung ngu n th c ăn b thi u. Tình tr ng trên thư ng x y ra sau v m t hè và v m t ñông. + Do ñàn ong b b nh và các ñ ch h i khác qu y nhi u. Trong t nhiên, ong b b nh thư ng b c bay ñ l i m m b nh nơi cũ. Khi bay, ong bay cao v i v n t c nhanh và làm kí sinh trên ong trư ng thành b rơi r ng. ðó là ph n ng ch ng b nh c a ñàn ong. Nuôi ong trong thùng, khi ong b m c b nh, u trùng ch t nhi u, ong không d n v sinh n i, môi trư ng b ô nhi m, hôi th i, ong d b b c bay. Ong b c bay do b nh là nguyên nhân ch y u các tr i ong hi n nay. Ngoài ra nh ng ñàn ong y u d b các ñ ch h i t n công như sâu ăn sáp phá h i ho c ki n, ong r ng uy hi p và b các loài ong m t khác cư p m t thì cũng d b t b c bay. + Ong b c bay do nh ng sai sót v k thu t qu n lí ñàn ong. ðây là nguyên nhân hoàn toàn do ch quan c a ngư i nuôi ong. Ngoài vi c thu m t quá m c và không cho ăn ñ th c ăn, còn m c các sai sót sau: - ð t ong không ñúng cách làm cho ong b n ng nóng, ho c b l nh th m chí có trư ng h p b nóng ch y sáp, v c u ho c u trùng ch t l nh. ð t ong g n l i ñi l i, g n nơi có ch n ñ ng l n, g n chu ng trâu bò ñi l i làm ñ thùng ong. Ho c ñ t ñàn ong quá d y, ñàn m nh chèn ép ñàn y u làm cho ñàn ong m t n ñ nh ph i b c bay, thay ñ i ch . - Di chuy n ong b xô l ch c u, v bánh t không x lí k p th i. Ki m tra qu y ñ o ong quá nhi u, nh t là mùa khan hi m th c ăn. L y nhi u c u con ñ vi n cho ñàn khác ho c khi ki m tra, thu m t ñ c u con phơi n ng ch t u trùng, ho c dùng khói quá nhi u hay ñ t ong c nh b p. Khi sang thùng thao tác không t t b d p v bánh t ch t u trùng, sang thùng lúc khan hi m ngu n hoa... - Không chú ý thay ong chúa, ñ bánh t ñen, chia ñàn ong quá m ng, t o nhi u chúa trong th i kì hanh khô. - ð thùng ong quá b n, n t n m ư t và nh t là thay thùng có mùi l gây ch n ñ ng ñàn ong. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..130
+ Ong b c bay do t p quán thay ñ i nơi cư trú. mi n B c nư c ta, ong thư ng có t p tính di chuy n ch . Khi tr i b t ñ u hanh khô ong các hang ñá, h c cây vùng cao giá rét b c bay chuy n v vùng th p m áp hơn. ðàn ong nuôi cũng ch u nh hư ng c a t p tính ñó. Nh ng ñàn ong nuôi trong thùng m ng, ch ng rét không t t và nh t là ñàn chúa tơ không có u trùng thì r t d b c bay. ð c bi t là vùng có nhi u ngư i hánh ong, ñàn ong trong thùng qu n lí không t t có th b c bay v ñõ. • Các bi n pháp ñ phòng và x lí ong b c bay nư c ta ong thư ng b c bay sau v m t (t tháng 7 - 8) và sau v m t ñông, ch phía B c. + D ñoán ong b c bay. Tr trư ng h p ong b c bay do b ch n ñ ng, b b nh ho c b ñ ch h i (ki n, ong r ng) t n công còn khi b c bay ong có s chu n b trư c. Ong chúa gi m ñ , ong th s ăn tr ng ch cho nh ng n h t là ñàn ong b c bay. Do không ph i nuôi u trùng nên ñàn ong ít ñi làm, ñ c bi t là ít ñi l y ph n. Thông thư ng ong ñi l y ph n tích c c nh t vào kho ng 8h - 11h. ð d ñoán ong b c bay ta có th ki m tra nh ng ñàn ít ñi làm b ng vi c tính ch s bi u hi n c a ñàn ong CPI. Khi ch s CPI < 2 là ñàn ong có nguy cơ b c bay. Theo Punchihewa (1994) ch s ñàn ong ñư c tính theo công th c sau: S ong ñi l y ph n s ong ñi l y ph n CPI = x 100 x S ong bay v t th i gian quan sát (giây) VD: vào lúc ong ñi l y ph n nhi u nh t trong ngày, trong 60 giây có 12 ong bay v t , trong ñó có 3 ong mang ph n. 3 3 CPI = x x 100 = 1,25 12 60 + Bi n pháp ngăn ng a ong b c bay: - Nuôi ñàn ong m nh, gi cho ñàn ong có ñ th c ăn, chúa tr vì chúa tr và t t s không ng ng ñ trong lúc th i ti t kh c nghi t và ngu n hoa khan hi m. Trong th i kì ong n ñ nh, c n ñi u ch nh th ñàn ong ñ ng ñ u. - K t thúc quay m t ñúng lúc, sau khi quay m t vòng cu i n u thi u m t ph i cho ong ăn b sung. - ð phòng và x lý k p th i b nh ong, lo i b các c u b b nh n ng không làm d p nát u trùng b nh và nhi m mùi trong ñàn, th c hi n ñ y ñ quy trình phòng ch ng b nh và các ñ ch h i khác nh t là sâu phá t và ong r ng. - ð t ong ñúng cách trong ñó chú ý ñ ong yên tĩnh, không b ch n ñ ng, không va qu t ñ v , không b nhi u ong chèn ép và c nh tranh nhau. - Không ki m tra, khu y ñ ng ñàn ong quá nhi u nh t là lúc ngu n hoa khan hi m, ch ng nóng và ch ng rét ñ y ñ . Khi ki m tra không ñ c u con b n ng v mùa hè, l nh v mùa ñông...Trong v ñông ph i chia ñàn s m và k t thúc s m không ñ quá nhi u chúa tơ, trong khi không có ñàn m nh h Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..131
tr . Khi ki m tra th y hi n tư ng ong mu n bay thì ph i x lý ngay như cho ăn, vi n c u m i có m t, nh ng và u trùng tu i l n, b t sâu ăn sáp và lo i b t c u. Khi rút c u ñi vi n cho ñàn ong b c bay không nên l y quá hai c u m t lúc trong m t ñàn vì như v y ñàn ñó l i b b c bay. + X lý ñàn ong b c bay: Khi phát hi n ñàn ong s p b c bay thì nên vít kín t t c các khe h trong thùng, ñ y n p th t kín (n u không kín thì dùng ñ t trát ho c gi y lót cho kín ñ ong không chui ra ñư c) vít c a ra vào, ñ ng th i m c a s ñ ong kh i ch t ng t. N u có m t vài ñàn ong b c bay có th dùng nón b t ong trùm kín m t thùng r i m to c a cho ong nhanh chóng chui ra kh i t , vào h t nón b t ong. Nâng nón lên cao kh i m t thùng ong, chú ý không ñ x ng ong chúa. Sau khi ong trong thùng ñã ra h t, thì trùm v i màn bu c vào cành cây g n ñó cho ong t lên nón r i vén màn ñu i ong ngoài vào h t trong màn và t l i trong lòng nón. N u phát hi n ch m khi ong ñã ra nhi u (quá m t n a) thì có th ong chúa ñã bay ra ho c ong b t ñ u bay xa d n thư ng dùng ñ t, ném ñón ñ u ho c dùng nư c té. Khi ong ñã t xu ng ch nào ñó, thì ñ i cho ong t thành chùm r i m i dùng nón b t tr l i. Sau ñó ñem treo vào ch mát, kho ng 6 - 7 gi t i m i n ñ nh ong tr l i vì n u n ñ nh ong s m chúng có th b c bay ti p. Thùng có ong ñã bay c n ñ y kín ho c mang vào trong nhà ñ ch ng ong cư p m t. ðàn có chúa non b c bay, do ñàn b c bay khác kích ñ ng c n ki m tra, n u có nhi u u trùng mà ñàn không b nh thì g i c u sang ñàn khác nh chúng m và nuôi dư ng. Trư c khi n ñ nh ong c n ki m tra x lý các c u, rút b các c u b nh, úp nón lên m t c u, rũ ong vào thùng. ð n t i, l y c u nh ng t ñàn khác vi n cho ñàn b c bay s m n ñ nh. Khi ong bay, vít c a gi l i thì ph i ñ ñàn ong ch mát, dùng nư c té m nh vào c a s cho ong mát và dãn ra, ñ n chi u t i ki m tra ñưa ong vào c u, Vi n c u nh ng và cho ăn ñ ong n ñ nh tr l i. Sáng hôm sau c n quan sát t t c các ñàn ong ñã b c bay ho c ñ nh b c bay ñã x lý, n u th y chúng ñi làm mang ph n v là d u hi u t t. Ngoài các bi n pháp trên, có th c t b t ñ u 2 cánh ong chúa ñ khi không có ñi u ki n ki m tra thư ng xuyên. f . Ong ăn cư p m t và bi n pháp phòng ch ng • Hi n tư ng và tác h i. Ong là loài côn trùng có kh u giác r t nh y, khi ngu n th c ăn b khan hi m, c ng v i vi c qu n lý ñàn ong sơ xu t d gây hi n tư ng ong cư p m t. Bi u hi n ñ u tiên là có m t s ong th bay vo ve xung quanh thùng ong ho c ñõ ong ñ tìm ñư ng chui vào. c a t , ong th tăng cư ng c nh gi i, lư ng ong b o v tăng lên g p b i. Ong ñánh nhau ch t rơi xuóng c a thùng và có khi kéo dài thành dây. Nhi u ong th ñi vào t b ng ñói, ñi ra b ng l i no. Lúc ñ u ñàn ong còn có kh năng ch ng ñ , sau ñó ñàn ong ki t s c, ong ăn cư p ra vào t do và cư p ñ n gi t m t cu i cùng. Khi b cư p nghiêm tr ng, ñàn b cư p thư ng b c bay tìm ch n yên tĩnh ñ sinh s ng. ðàn ong ñi cư p thư ng là nh ng ñàn m nh, khi ñã ñi ăn cư p thì t o thành ph n x . Chúng quen v i cách s ng ñó và cư p h t ñàn này sang ñàn khác, có khi nh ng ñàn ñi cư p l i cư p l n nhau. Khi trong tr i ong có nhi u ñàn ñi cư p và b cư p thì gây xáo ñ ng, ñánh nhau h n lo n gây ph n ng b c bay dây truy n và do ñánh nhau ch t nhi u, s lư ng ong gi m r t nhanh. Ong không ra ngoài làm vi c mà luôn luôn nhà b o v t , gây t n th t r t l n. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..132
Trong nh ng năm g n ñây vi c nuôi xen k gi a 2 loài ong A.mellifera và A. cerana ñã gây hi n tư ng ăn cư p gi a 2 loài ong này. Khi ngu n hoa khan hi m c ong ngo i và ong n i có th ăn cư p l n nhau, v i ong A.cerana trong v m t n u g p th i ti t x u có th l n vào ñàn ong A.mellifera ñ cư p. Còn ong A.mellifera ch cư p khi ngu n hoa ñã c n, nhưng cư p dai d ng, t. Ong A.cerana không ch ng ñ n i gây t n th t l n. • Nguyên nhân gây tình tr ng ong cư p m t. Nói chung ong cư p m t là do chúng phát hi n ra m t ong ho c xirô ñư ng trong lúc bên ngoài thi u ngu n hoa. Phát hi n ñó h p d n, thúc ñ y tính ăn cư p và chúng tìm ñ n b t c nơi nào có m t ñ l y. Nh ng nguyên nhân chính gây tr m cư p là: - Cu i v m t, ong ñã vào thùng quay mà không ch m d t quay m t. Ong không ñi l y m t hoa mà vào thùng quay m t, cư p l i m t trên thùng và các d ng c quay m t, ho c m t ong sau khi quay xong chưa chuy n ñi to mùi xung quanh tr i, làm cho ong phát hi n và tìm vào ñàn ong khác ñ cư p m t. - Cho ong ăn ban ngày, nư c ñư ng, m t vương vãi ra xung quanh ñàn ong. Lư ng m t trong các ñàn ong không ñ u. M t s ñàn y u, ong thưa quân l i ñ y m t trong khi ñó ñàn ong m nh l i ít m t. ðàn b cư p cũng thư ng là nh ng ñàn có ong th ñ tr ng, nhièu m t và ong thưa, ong già b o v t kém. - C u ong lo i ra, chưa rút h t m t ho c sáp c t vít n p, sau v m t ñ không kín ñáo ong chui vào l y m t, ho c ñư ng, m t ong d tr trong tr i ñ ong l y t do t ñó gây tính tr m cư p c a ñàn ong. - Ngoài ra còn do ñ t ong quá d y, th ñàn không ñ ng ñ u. Trong ñàn ong, lư ng ong ñi u ch nh không k p th i: ong ít, c u nhi u, không b o v ñư c bánh t . Thùng ong và ñõ ong b n t n ñ c a t ong quá r ng làm cho mùi m t ong bay ra ngoài, ho c cho ong ăn c c b m t s ñàn, ki m tra quá lâu và m thùng ong ñ lâu không ñ y, trong lúc khan hi m th c ăn. - Trong trư ng h p di chuy n, ong b v bánh t , m t vương vãi ra thùng, ñàn ong không ñ th c ăn thì khi ñ n nơi m i d b cư p m t... - Do nuôi 2 gi ng ong cùng m t ñ a ñi m ong ngo i s ñi cư p m t c a ong n i. • Bi n pháp phòng tránh và x lí ong ăn cư p m t. + Bi n pháp phòng tránh: - Cu i v m t ph i k t thúc quay m t s m ñ ong có ñ m t d tr , ki m tra xem ñàn nào thi u m t cho ăn ti p ngay cu i v hoa. ð t quay m t cu i v và g p ngày th i ti t x u c n ñ l i m t cho ong. M t ong trên máy quay và các d ng c và m t ong vương vãi ph i r a th t s ch. M t ong ñ l i trong tr i c n ñóng kín n p, b o qu n trong phòng kín. - Cho ong ăn vào ban ñêm và cho ăn ñ u kh p v i lư ng th c ăn khác nhau khi bên ngoài ít hoa. N u ong không ăn h t sáng s m hôm sau ph i rút máng ra và t i cho ăn tr l i không ñ xirô ñư ng ñ vương vãi. - C u lo i ra, c u d tr c n cho vào thùng kín. Sáp lo i c n n u k p th i. - ði u ch nh th ñàn ong ñ ng ñ u vào cu i v hoa, luôn luôn ñ ong ñ u kín c u. ð t ong thưa và cân ñ i v i ngu n hoa. ð c bi t chú ý ñ t ong A.cerana cách tr i ñ t ong A.mellifera ít nh t là 4km – 5km khi bên ngoài c n hoa. Mùa hoa khan hi m c n vít b t c a ong ra vào, trát kín các khe h c a Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..133
thùng và ñõ, c a s cũng luôn luôn ñóng kín, h n ch ki m tra ong, ph i ki m tra nhanh và ñ y kín thùng, ngay sau khi ki m tra xong. + Bi n pháp x lí khi ong b cư p m t: - Tìm ñàn ong ñi cư p m t b ng cách r c m t ít b t ph n tr ng trư c c a ñàn ong b cư p, n u c a t ñàn khác cũng có b t ph n thì ñó là ñàn ñi cư p, ho c quan sát ñư ng bay c a ong ăn cư p cũng có th phát hi n ra ñàn ong ñi ăn cư p. - Bi n pháp có hi u l c nh t là chuy n toàn b ñàn ong ñ n nơi khác cách ñó ít nh t là 2 km. N u b ong A.mellifera cư p thì nhanh chóng chuy n ch y toàn b ñàn ong ñi nơi khác v i kho ng cách xa hơn vì ong cư p m t ñã có ph n x cư p m t thì ch b ng cách chuy n ñi m i làm m t tính ăn cư p c a chúng lúc này. ð n t i nên cho ñàn ong ñã chuy n ăn no. - Khi phát hi n ñàn ong m i b cư p có th v y d u ho , phun khói ho c phun nư c ñ xua ong ăn cư p. ñàn b cư p cũng có th ñóng c a t , m c a s chuy n thùng ong vào ch mát r i ñ t vào ñ y m t thùng r ng có m t s c u không (còn d tr m t ít m t, ong cư p ñ n l y h t s m t ñó chúng coi như ñã h t). T i cho c tr i ong ăn, ñ c bi t ñàn ñi cư p cho ăn th t no, thì cũng có th kh c ph c t i ch tình tr ng ong cư p m t. g. Ong th ñ tr ng và bi n pháp x lí. • Hi n tư ng và tác h i. M t ñàn ong m t chúa ñư c gi i thi u mũ chúa ho c ong chúa sau vài ngày th y ñàn ong l y nhi u ph n là ong chúa ñã ñ nhưng cũng có trư ng h p ong th ñã ñ . Ki m tra ñàn ong có ong th ñ tr ng th y ong th có màu ñen bóng, ong r t d luôn s n sàng ñ t ngư i. Ong th già và nh con, trên bánh t có nhi u mũ chúa c p t o nhưng không có u trùng. L t ong th có tr ng nhưng tr ng nh và có 2 - 3 tr ng, ho c có nhi u tr ng trong m t l . Tr ng ñ không ngay ng n và không theo qui lu t ñ vòng xo n c như ong chúa ñ . Do b ng ong th ng n nên có khi tr ng ñ bám c lên thành l t Trong trư ng h p ñàn ong thi u l t và ong chúa non m i ñ ,th nh tho ng cũng b t g p trư ng h p có 2 - 3 tr ng trong m t l t nhưng tr ng m p và ñ xu ng ñáy l t . Do ñó ph i căn c c 3 y u t : ñ nhi u tr ng, tr ng nh và ñ lên thành l t ñ phân bi t. Ong th ñ tr ng không th tinh nên n ra toàn ong ñ c. Ong th ch ch n và nuôi m t u trùng còn tr ng và u trùng khác b ong th g p b . Nh ng ong ñ c do ong th ñ cũng vít n p l i lên, l ch kh p m t bánh t . Ong ñ c do ong th ñ khi vũ hoá, cơ th r t nh bé, do ñư c ñ trong l t dành cho ong th . Lư ng ong th ñ tr ng trong m t ñàn tăng d n và có khi r t l n. Khi ñ tr ng chúng cũng ñư c nh ng con ong th khác nuôi dư ng cho ăn như là ong chúa ñ . ðàn ong có ong th ñ tr ng, s lư ng ong th gi m ñi nhanh. Ong th già c i ít ñi làm và r t khó ti p thu ong chúa khác. Khi gi i thi u ong chúa vào ñàn, ong th v n ti p t c ñ cho ñ n khi ong chúa ñ l n át ong th ñ và l t tr ng không còn. Ong th non ra ñ i và ong cũ ch t d n thì ong th m i ng ng ñ và ñàn ong phát tri n bình thư ng tr l i. Tác h i do ong th ñ trư c h t là làm th ñàn ong gi m sút, bánh t ñen, l t nh ph n l n ph i lo i b , làm cho ñàn ong suy y u d m c b nh. N u duy trì lâu tình tr ng ong th ñ thì kho ng m t vài tháng sau ñàn ong b tiêu di t. Nguyên nhân ong th ñ tr ng: Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..134
Ong th là ong cái. Trong ñi u ki n ñàn ong có ong chúa, do pheromon c a ong chúa kh ng ch làm bu ng tr ng c a ong th kém phát tri n. Khi m t chúa, ñàn ong không b pheromon c a ong chúa kh ng ch . ðàn ong không có u trùng, ong th nhàn r i chúng s m m s a chúa cho nhau làm cho bu ng tr ng ong th phát tri n. Khi ong th ñ tr ng, cũng s n sinh ra pheromon kích thích ong th khác ñ tr ng nên lư ng ong th ñ ñã tăng lên v i s lư ng l n. Sau khi m t chúa ong th ñ s m hay mu n tuỳ thu c vào tu i ong th trong ñàn. Trong trư ng h p ong th già, thì ñ tr ng r t s m ví d khi s n xu t s a chúa, ong th già mà không ñư c b sung thì ngay khi còn nuôi mũ chúa ong th ñã ñ . Ong th ñ s m hay ñ mu n còn do gi ng ong. Ong A.cerana có bu ng tr ng l n hơn nhi u so v i ong A.mellifera (,Sakagami và Akasira 1958) nên ong th A.cerana ñ s m hơn ong A.mellifera. Bình thư ng sau khi m t chúa n u ch có u trùng l n thì sau 7 - 10 ngày ong th s ñ tr ng. Ong th già và ngu n hoa khan hi m thì có th ñ s m hơn, có trư ng h p ch vài ngày, ñã xu t hi n ong th ñ tr ng. • ð phòng và x lí ong th ñ tr ng. + ð phòng ong th ñ tr ng: - Luôn luôn gi ñàn ong có chúa, c n nâng cao ch t lư ng ong chúa. Khi chúa ñ kém ho c d t t c n thay chúa k p th i. - Khi phát hi n m t ong chúa thì l p t c gi i thi u ong chúa m i. N u trong tr i ong không có chúa thì tìm m t c u có u trùng nh (1 tu i) ñàn khác ñ i vào cho ong xây mũ chúa và ch n mũ chúa t t ñ l i . N u ong chúa t o thành kém thì c n thay trong v hoa t i. - Không khai thác s a chúa lâu trong m t ñàn. ðàn ong giao ph i m t chúa c n gi i thi u ong chúa khác ho c nh p ñàn s m. + X lý ong th ñ tr ng: - Gi i thi u ngay ong chúa m i vì lúc ñ u ong th còn non và còn có nh ng ñàn ong còn m nh . Nên gi i thi u ong chúa ñã ñ vì ñàn ong c n có ong chúa t t ñ có lư ng pheromon kh ng ch ong th ñ , s m có u trùng, nh ng ñ n ñ nh ñàn ong và thay th k p lư ng ong già ch t.Trư c khi gi i thi u ong chúa có th lo i b t c u. C u b ong th ñ tr ng n u ch có tr ng ong th thì rút ra phơi n ng nh r i ñ i cho ñàn khác ñ chúng lo i b giúp. C u có u trùng do ong th ñ , c n rũ ong, b c u vào thùng quay m t, quay m nh ñ lo i b u trùng. C u nh ng già thì dùng dao c t vít n p t , d nh ng ra, g p b nh ng con còn l i r i m i tr l i cho ñàn ong. Sau ñó vi n cho nó 1- 2 c u nh ng vít n p và cho ăn no ñ m t l p ñ y các l tr ng. Ong d n ñ n ñâu, ong chúa gi i thi u vào ñ ñ n ñó s ch m d t s m ñư c tình tr ng ong th ñ ; Nói chung khi ñã có ong th ñ thì ñàn ong r t khó gi i thi u ong chúa nên ph i gi i thi u b ng cách dùng l ng nh t chúa. ðàn ong ñã b ong th ñ lâu và ong th già thì nên nh p ñàn , ngay c khi có ñàn ong m nh có th h tr ñư c thì nh p ñàn ong th ñ tr ng và chia ñàn khác v n có l i hơn. Nên nh p ñàn ong th ñ phân tán cho 2 - 3 ñàn khác và sau khi nh p cũng ñư c x lí tr ng u trùng và nh ng ong ñ c như trên. h. Nh p ong. • Nh ng trư ng h p nh p ong, nguyên t c nh p ong. Nh p ong bao g m nh p c ñàn ong và nh p c u ong. Nh p ñàn ong là mang toàn b ñàn ong này (bao g m c c u bánh t và ong trư ng thành) ñ n sát nh p v i ñàn ong khác và nó tr thành Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..135
thành viên trong th th ng nh t c a ñàn ong khác. ðàn mang ñi nh p g i là ñàn b nh p (A). Nó b xoá tên ngay sau khi nh p ñàn, còn ñàn kia là ñàn ñư c nh p (B) nó bao g m 1 ho c m t s ñàn. Nh p c u ong là mang m t vài c u ong (có ong th và ong ñ c, không có ong chúa) tách ra t m t ñàn này ong mang ñ n sát nh p v i ñàn ong khác, và nó tr thành thành viên chính th c c a ñàn ong ñó. ðàn (A) bao g m nh ng ñàn ong b m t chúa trong khi x lí ong, ong chúa ñi giao ph i, chúa b d t t như què chân, xư c cánh và ong chúa quá gìa không còn kh năng ñ tr ng. ðàn ong quá y u không th vư t ñông và qua hè. ðàn ong t m tách ra ñ thay chúa và v n chuy n, nh p ong ñ lên k , nh p ñ ñi u ch nh th ñàn... Nh p ñàn ong ph i ñ m b o nguyên t c nh p ñàn không chúa ho c b ph n không có chúa vào ñàn có chúa, nh p ñàn y u vào ñàn m nh. Tuy r ng nh p ñàn ong là gi m ñi m t s ñàn nhưng lư ng ong trong tr i v n gi nguyên. ðàn ong m nh lên có th thay ñ i ñư c ch t lư ng và ñ u v hoa có th tăng thêm ñàn m t cách thu n l i. N u trong v m t thì vi c nh p ong còn có ý nghĩa tăng cư ng kh năng khai thác c a ñàn ong và tăng năng su t m t. • Các phương pháp nh p ñàn ong. Pheromon do ong chúa ti t ra làm cho m i ñàn ong có mùi ñ c trưng. Ong th phân bi t mùi c a ñàn mình và ñàn khác ñ b o v ñàn không cho b t c ong th nào ñàn khác ñ n. Tính t v c a ñàn ong tăng khi th c ăn khan hi m và v i nh ng ñàn ong th già. Vì v y nh p ong là ph i xoá ñi “ranh gi i mùi” c a 2 ñàn ong A- B làm cho chúng ñ ng mùi, vô hi u hoá kh năng phân bi t ñó là bí quy t thành công trong phương pháp nh p ong. Trư c khi nh p ñàn c n ki m tra l i ñàn ong A, v t các mũ chúa t nhiên ho c b t ong chúa trư c vài ba gi ñ pheromon c a chúa cũ h t nh hư ng ñ n ñàn ong. Khi nh p c u thì c n tách các c u và ong mang ñi nh p trư c, ñưa ra ngoài ván ngăn, cách 3 - 4 cm. Sau ñó tìm k ong chúa b ph n còn l i, ñưa vào sát thành thùng ñ chúng không bò sang b ph n mang ñi nh p. + Phương pháp nh p gián ti p. Là phương pháp áp d ng ph bi n và ñư c dùng trong t t c các th i v , v i lo i hình th i ti t khác nhau và là cách nh p ñơn gi n, an toàn. - Nh p ngoài ván ngăn: Kho ng 4 - 6 gi chi u t i ñàn A d ch các c u ong ra kh i thành thùng 2 - 3 cm ñ ong r i thành thùng ñ u c lên c u. N u ong nhi u, c u ít thì mư n m t c u m t ñưa vào ñ ong ñ ch bám. N u ñàn (A) l n ho c có ong th ñ c n nh p vào m t s ñàn (B) thì cũng tách ra t ng nhóm cách nhau kho ng 2 - 3 cm. Khi tr i s m t i t 8 h - 8 h 30 n u nh p c ñàn thì ñưa ñàn A ñ n c nh ñàn B chuy n c u và ván ngăn ñàn A ñ t nh nhàng ngoài ván ngăn c a ñàn B, cách ván ngăn kho ng 1cm ñ ñàn ong yên tĩnh. ð n kho ng 8 - 9 h sáng hôm sau rút ván ngăn n ñ nh 2 ph n làm m t. - Nh p ong b ng gi y báo: Dùng que ch c th ng t gi y báo (ch c ki u châm kim) kho ng 1cm2/ l , ph t gi y này lên trên c u c a ñàn B. ð n t i mang ong ñàn A t i ñ t c nh c u c a ñàn B , ngoài ván ngăn và ñ ong t c n gi y báo làm quen v i nhau, chi u hôm sau có th n ñ nh. Nh p b ng gi y báo còn s d ng khi nh p ong A.mellifera thùng k , ngư i ta ñ t t gi y lên mi ng thùng ñàn (B) r i ch ng ñàn (A) lên trên. Chúng s quen hơi d n khi gi y báo b c n. Cũng Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..136
có th thay gi y báo b ng lư i ngăn côn trùng ñ t trên mi ng thùng ñ ngăn cách 2 ñàn cho chúng quen hơi d n. + Phương pháp nh p ñàn tr c ti p Phương pháp nh p ong tr c ti p ñư c áp d ng trong lúc ngu n hoa phong phú, ong th non nhi u, ñàn ong ít c nh giác và áp d ng ch y u ñ nh p thêm c u trong v m t ho c b sung ong non cho ñàn nuôi chúa b ng cách ñưa b ph n ong ñàn (A) ñ t c nh ñàn (B), phun khói và rút ván ngăn ñ cho 2 b ph n ong nh p vào nhau. Chú ý: Khi nh p ong xong, trong t t c các phương pháp ñ u ph i ki m tra ong chúa xem có b vây không . Khi quan sát th y ong th ñánh nhau trong thùng, ong n ào thì ph i phun khói ñ can thi p. Nh p ong b sung thì n u ñ t i ch ong s bay v ñàn cũ, cho nên sau khi nh p ph i chuy n ñi nơi khác ho c l y ong nơi khác v nh p. N u không, ph i nh p c u có nhi u ong non và nh ng già. Ong ñi làm vi c bay v t cũ thì ñàn ñư c nh p v n còn lư ng ong non và nh ng s p vũ hoá. k.. Cho ong ăn thêm và u ng nư c. • M c ñích Ong s ng nh ngu n th c ăn t nhiên là m t và ph n l y t các cây ngu n m t. M t ong là ngu n cung c p hyñratcacbon nuôi ong. Ong c n m t ngay t khi nuôi u trùng. Khi ong trư ng thành, m t cung c p năng lư ng cho m i ho t ñ ng c a chúng. Trư c khi bay ñi làm vi c ong c n ăn m t ñ có năng lư ng. Khi th ph n, m t còn giúp cho ong dính các h t ph n hoa ñ gom vào gi ph n. Khi xây t ng ong cũng c n nhi u m t ñ có năng lư ng ti t sáp làm m m sáp và xây t ng. Ngoài ra m t d tr còn giúp cho ñàn ong qua ñông, b o v bánh t , ch ng d ch h i nh t là lo i ký sinh và sâu ăn sáp. Thi u m t, m i ho t ñ ng c a ong b ng ng tr . Mùa ñông thi u m t có th ong b ch t ñói c ñàn. Ph n hoa cung c p protein, các vitamin và các khoáng ch t cho ñàn ong. Ph n hoa là th c ăn c a u trùng tu i l n. Ong trư ng thành 5 - 10 ngày tu i c n r t nhi u ph n hoa ñ phát tri n các tuy n. Ong non thi u ph n hoa tu i th gi m. Cây ngu n m t cung c p m t và ph n theo th i v , có lúc ngu n m t ph n dư th a và có lúc l i thi u nghiêm tr ng. ðàn ong cũng ñã có b n năng l y m t d tr nhưng lư ng d tr cũng ch có h n. Nuôi ong là ph i ñ m b o ngu n th c ăn trong ñàn ong.Khi thi u m t ph n ph i cho ong ăn thêm ñ duy trì s phát tri n c a ñàn ong ñ m b o ch t lư ng gi ng ong ñ phát tri n s n xu t. • Th c ăn thay th và cách cho ăn. Th c ăn thay m t ch y u là ñư ng kính tr ng, m t ong d tr , nư c mía tươi, nư c qu . Không cho ăn ñư ng phèn và m t mía vì khi s n xu t ngư i ta hoà nư c vôi và ñư ng ñen d làm h ng bánh t , ong d m c b nh a ch y do tiêu hoá kém. + Cách cho ăn: Hi n nay ngư i ta cho ăn ch y u b ng máng ñ t dư i ho c trên c u. Máng cho ong ăn ph i ñ t thăng b ng, nên th m t s lá ho c que c i khô ñ ong kh i ch t ñu i. Khi không có máng có th dùng ñĩa m ng, ñ t ngoài ván ngăn cho ong ăn. - Cho ăn b sung: nh m b sung lư ng m t thi u lúc ít ho c không có hoa mà không nh m m c ñích phát tri n ñàn ong, ch y u là qua hè và qua ñông (tháng 7 - 8, tháng 12 - 2 phía B c và tháng 7 - 9 các t nh phía Nam). Khi cho ong ăn b sung c n pha ñư ng ñ c theo t l 1,5 – 2 ñư ng + 1 nư c Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..137
tính theo tr ng lư ng. Cho ăn 1 - 2 t i li n và m i t i cho ăn 0,5 – 0,7 kg ñư ng cho m t ñàn ong 5 - 6 c u. Có th cho ăn 2 - 3 l n m t t i n u máng cho ăn nh . Cho ăn ñ n khi có m t vít n p và c n ñi u ch nh lư ng nư c ñư ng các ñàn ñ có m t d tr ñ u nhau, nh m phòng tránh ñ ch h i và ong ăn cư p, không kích thích chúa ñ trong khi bên ngoài khan hi m ph n. - Cho ăn kích thích: là cách cho ăn khi bên ngoài có ngu n hoa duy trì nh m thúc ñ y ong chúa ñ , kích thích ong th xây t ng, t o ong ñ c, nuôi ong chúa... Cách cho ăn kích thích là pha nư c ñư ng loãng hơn:1 ñư ng + 1 nư c (ho c n ng ñ 40 – 50%) (không nên pha loãng hơn ñ ong t n năng lư ng làm ñ c tr l i). Cho ăn nhi u t i, có th cho ăn 2 - 3 t i ngh 2 - 3 t i r i l i cho ăn 2 - 3 t i n a, m i t i 0,2 – 0,3 kg ñư ng cho ñàn 4 - 5 c u. Cho ăn kích thích s thúc ñ y ong chúa ñ và ong ñi làm vi c thư ng th c hi n s m, trư c v m t chính nên không nh hư ng ñ n ch t lư ng m t. Khi cho ăn c n chú ý: - Rút c u, nh p ñàn ong quá y u và b b nh sau v m t ñ ti t ki m th c ăn. - Cho ăn ban ñêm ñ n sáng ki m tra, ñàn nào không ăn h t ph i rút máng ñem c t nư c ñư ng. Nư c ñư ng còn l i ph i l c s ch ñun sôi l i r i m i cho ăn ti p. - Cho ăn theo nguyên t c: ñàn m nh, thi u m t cho ăn nhi u. ðàn y u, thi u ít m t cho ăn ít ñ ñ m b o ong ăn h t th c ăn. - V ñông nên cho ăn s m và nh ng ngày rét ñ m không nên cho ong ăn. - ðàn b nh ph i dùng máng riêng và cho ăn sau cùng. - Th c ăn vương vãi và máng cho ăn ph i r a s ch ñ phòng ong cư p m t. Th c ăn thay ph n hoa. ð i v i ong A.cerana các th c ăn thay ph n hoa t nhiên như b t ñ tương kh béo, s a b t, lòng ñ tr ng gà, men bia cho ong ăn hi n nay chưa có k t qu rõ. Vì v y ngư i ta thư ng dùng ph n hoa t nhiên khai thác t ñàn ong A.mellifera ñ cho ăn. Nh ng ngư i nuôi ong A.mellifera thư ng dùng ph n tươi tr n v i ñư ng ñ d tr cho ong ăn khi thi u ph n ñó là lo i ph n t t. Khi mua ph n khô cho ong ăn thì ph i ch n lo i ph n hoa không b m c, có mùi thơm ñ c trưng và th i gian d tr chưa quá 6 tháng. Ph n ñư c nghi n nh , rây r i pha trong xirô ñư ng ho c m t (kho ng 0,3 - 0,4 lit xirô + 30 g ph n) khu y ñ u ñ vào máng cho ong ăn. Có th pha ph n hoa d ng hơi nhão r i ñ lên m t c u. N u tr i ong riêng bi t có th ñ t máng ph n khô cho ong l y như ngu n hoa t nhiên. Khi cho ăn ph n hoa c n cho ăn liên t c cách 4 - 5 ngày cho ăn m t l n cho ñ n khi có ph n hoa t nhiên, vì n u cho ăn 1 - 3 l n ong chúa s ñ m nh. ð n khi có u trùng, thi u ph n, ong l i b không nuôi ho c ăn u trùng ñ l y protein nuôi ong chúa và nuôi u trùng khác. Cho ong ăn th hi n cách nuôi ong tiên ti n nh m duy trì th ñàn ong ñ n v m t, song mu n ti t ki m th c ăn t t nh t v n là chuy n ñàn ong theo hoa. Th c ăn t nhiên v n thích h p hơn, ñàn ong duy trì và phát tri n t t hơn so v i cho ong ăn b ng th c ăn nhân t o nh t là ph n hoa. • Cho ong u ng nư c. Nư c r t c n cho ñàn ong, ñ pha loãng m t nuôi u trùng, làm mát t khi tr i oi b c. Thi u nư c ho c ngu n nư c xa ong t n r t nhi u lao ñ ng ñ l y nư c. Ngư i ta th y r ng trong nh ng ngày nóng b c ong ñi l y nư c tăng lên r t nhi u. Khi thi u nư c ong còn l y c ngu n nư c b n, nư- c trên xác ñ ng v t th c v t ch t làm ô nhi m môi trư ng trong t . Vì v y khi thi u nư c c n cho ong u ng nư c. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..138
- Tr i ong c ñ nh nên xây b c n góc tr i (kho ng 3 - 4 m2) r i ñ nư c s ch săm s p cho ong l y vào các ngày n ng nóng, hanh ... - Dùng máng nư c th phao ñ t ngoài tr i cho ong l y nư c. - Khi di chuy n có th cho c u không nhúng nư c r i ñ t vào gi a ñàn ong lúc tr i n ng. Nói chung trong các v m t thì thư ng lư ng nư c b c hơi trong m t ñ cung c p cho ong nên không c n cho ong u ng nư c. Có th ñi u ch nh n ng ñ ñư ng cho ong ăn khi g p m ñ không khí th p cũng là cách cung c p thêm nư c cho ong. m. Di chuy n ñàn ong. Di chuy n ñàn ong là r i ñàn ong t nơi này ñ n nơi khác cách xa ít nh t 3 km ñ ong không v ch cũ. • M c ñích di chuy n ñàn ong. nư c ta tuy cây ngu n m t nuôi ong r t phong phú, nhưng cây ngu n m t chính nh t là cây ngu n m t ñ c s n như nhãn, v i, chôm chôm... thì ch có m t s nơi. M t khác nhi u vùng nuôi ong, cây ngu n m t h tr và ngu n ph n chưa khép kín quanh năm. Nh ng v thi u hoa không th duy trì ñư c ñàn ong t i ch v i s lư ng ñàn ong l n , ho c không th cung c p ñ th c ăn ph i nuôi nhân t o. Ngoài ra trong tr i ong có s c như có d ch b nh, phun thu c sâu , cũng c n di chuy n ñàn ong ñi nơi khác. Như v y di chuy n ñàn ong nh m m c ñích: - Tranh th ưu th v ngu n hoa và th i ti t vùng ong ñ n ñ phát tri n ñàn ong. - Tăng thêm s n lư ng m t nh t là lo i m t quý hi m, và tiêu th m t ong t i nơi khai thác m t. - Tránh nh ng bi n c x y ra trong tr i ong: phòng b nh, x lí ong cư p m t. - Di chuy n ñ thu n l i cho chia ñàn, giao ph i và cách li ong chúa. Nuôi ong di chuy n là phương th c nuôi ong tiên ti n. • các nư c có ngh nuôi ong phát tri n, di chuy n ñàn ong là phương th c nuôi ong ch y u, ph bi n và có hi u qu . Trung Qu c là nơi nuôi ong A.cerana có s lư ng l n và s m c i ti n ph- ương pháp chăn nuôi. Sau khi chuy n sang thùng có c u di ñ ng, nhi u ngư i nuôi ong ñã di chuy n ñàn ong xa t i vài nghìn cây s (Vương c ng Hoà 1960). nư c ta t khi ñưa ong vào nuôi trong thùng có c u di ñ ng, thì vi c di chuy n ñàn ong ñư c ti n hành s m. nư c ta hi n nay t n t i 3 hình th c: - Nuôi c ñ nh hoàn toàn v i ngư i nuôi ít ñàn ong ch y u mi n núi và vùng có hoa quanh năm như hoa d a B n Tre , ch chuy n ong khi ñàn ong b nhi m thu c tr sâu. - Chuy n ong g n ñi thu m t ho c qua hè, qua ñông sau ñó l i tr v ñ t ong t i tr i. Cách nuôi ong này r t ph bi n các t nh ñ ng b ng, trung du B c b . Nó phù h p v i qui mô nuôi ong nh và v a, phương ti n v n chuy n thô sơ, hi u qu cao. - Nuôi ong di chuy n thư ng xuyên áp d ng các tr i nuôi ong l n ho c các nhóm nuôi ong chuyên nghi p h p tác v i nhau ñ chung phương ti n v n chuy n ong. Khi chuy n ong ph i có tính toán các chuy n ñi và s d ng h p lí các phương ti n ñ có hi u qu kinh t cao. Tr i qua quá trình nuôi ong các tr i ong thu c doanh nghi p nhà nư c ñã rút ñư c kinh nghi m ñi các v hoa và hình thành chu trình di chuy n g i là “bư c ñi hoa” quy t ñ nh vi c thành b i c a ngư i nuôi ong trong năm. Nó Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..139
không ph i thư ng xuyên c ñ nh cho m i năm mà ph i thay ñ i m t cách r t linh ho t tuỳ theo di n bi n th i ti t và ngu n hoa trong năm ñó. • Nh ng vi c c n làm khi v n chuy n ñàn ong. - Chu n b : Trư c h t tìm nơi chuy n ong ñ n, nơi này n u ñã thư ng xuyên mang ong ñ n cũng ph i thăm l i ngu n hoa và chu n b nơi ñ t ong, xem xét ñàn ong ñã có ñó nh t là tình hình b nh, tình hình phun thu c tr sâu, không chuy n ong ñ n vùng có t p quán s d ng thu c b o v th c v t. Chu n b d ng c nuôi ong nh t là d ng c thu m t, t ng chân..., d ng c sinh ho t cho ngư i. - ðóng gói ñàn ong: ñàn ong không dùng thư c thì chu n b các nêm g ñ chèn 2 ñ u c u. Kích thư c nêm d y 1cm, r ng 1,5 cm dài 3 cm ñóng ñinh ño n gi a 1m và 2 cm. Trư c khi ñóng gói ph i ki m tra, quay b t m t nh ng ñàn ong quá nhi u m t ñ tránh c u b v và ong b ng t. Các c u ong ng n h t, ph i gia c thêm như ñóng ñinh ho c g , s a ho c thay các thùng ong b n t n , làm b ng g x u có th b v d c ñư ng. ðóng gói trư c m t ngày trư c khi di chuy n ñ ong g n sáp ch t gi a nêm ho c thư c v i xà c u. ðàn ong ñông ho c v n chuy n ñư ng dài ph i cho khung c u vào gi a. Thùng nh , ong ñông thì chia làm 2 thùng ñánh d u ñ n nơi m i nh p l i. * Có nhi u cách ñóng gói ong: Cách ñóng gói nhanh chóng và an toàn hi n nay là dùng m t cái thư c tre dài ñúng b ng thư c ong, 2 ñ u thư c bu c dây thép. thành thùng phía ñ t c u ong, ñóng 2 cái ñinh 2 cm hai ñ u. Khi ñóng gói tỳ 2 ñ u thư c tre xu ng dư i, 2 thư c g i ñ u c u, ñ y ván ngăn r i qu n dây thép vào ñinh bu c c ñ nh, làm như v y c u ñư c gi ch t và có dây thép nên không b n y lên trên. Trư c khi ñóng gói thì c n b máng, thư c và v t ch ng rét ra ngoài. Khung c u và ván ngăn chèn ch t v i c u ong. Th i gian di chuy n: Vào bu i t i khi ong ñã v h t t và m s ñ thông gió. Các phương ti n v n chuy n ong: n u ñi g n và ít ong thì nên dùng xe ñ p, xe máy, thuy n ho c gánh b (không nên dùng các xe do gia súc kéo). ði xa thì dùng ô tô, tàu ho , tàu thu . Các phương ti n ch ong không ch các ch t ñ c hoá h c trư c ñó. Nơi x p ong ph i thông thoáng. X p ong trên các phương ti n nên x p d c, c u ong song song v i thành xe. C a s quay ra phía trư c ñ gió th i vào c a s . ðàn ong m nh và nh ng thùng kém thông thoáng thì ñ t lên trên và ñ t ra ngoài. Khi x p dùng thùng nh , chân c c thùng chèn các thùng ong cho th t ch t. Nói chung khi b c x p và ñ t ong trên phương ti n ph i gi c u vuông góc v i m t ñ t. Không ñư c ñ b t c vi c gì chèn kín c a s thùng ong trên xe. - Qu n lí ñàn ong trên ñư ng v n chuy n. Trên ñư ng ñi ong c n tránh các gà, xe ch y càng êm thì càng an toàn. N u ph i chuy n ong trên ñư ng kho ng 4 - 5 ngày thì ban ngày nên d ng gi a ñư ng và b c ong chuy n xu ng 1 l n, m c a cho ong bài ti t, l y nư c và ngư i nuôi ong x lí các s c ñ n t i m i ñi ti p. Khi t i nơi c n chuy n ong ngay vào ñ a ñi m, ñ t r i ong ra ñ ong ñư c mát. N u có th ñ t ong ngay vào v trí trong ñêm ñó càng t t. Khi ñ t ong xong thì m c a, c n chú ý m xen k , không m c a các ñàn ñ t li n nhau cùng m t lúc. Nh ng thùng ong nghi b s p c u m t ch y ra thì nên ki m tra s p x p l i bánh t . Sau khi ñ t ong, c n kê thùng cho b ng ph ng, t i hôm sau cho ăn ñ ong nhanh n ñ nh. Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..140
n. Qu n lý ong tr−íc v m t. + Xác ñ nh th i kì chu n b l c lư ng ong l y m t. ð thu ñư c nhi u m t, ngư i nuôi ong c n xác ñ nh ñúng th i gian có ngu n m t, ph n và th i gian chu n b l c lư ng ong, sao cho bư c vào v m t có nhi u ong tr , kh e m i l y ñư c nhi u m t. N u bư c vào v m t, ñàn ñông quân, song toàn ong già (30- 40 ngày tu i) s l y ñư c ít m t r i ch t ho c ñàn nhi u ong non m i n mà v m t chính ng n s không k p thu ho ch ho c thu ho ch ñư c ít m t ñã h t v . ð xác ñ nh ñúng th i kì chu n b l c lư ng ñàn ong khai thác, ngư i ta d a vào ñ c ñi m sinh h c c a ong. Thư ng vào v m t chính tu i th trung bình c a ong th t 35 - 40 ngày. L c lư ng ong thu ho ch g m các con ong làm vi c ñư c t 5 ngày tr nên. Sau khi vũ hoá, ong làm vi c trong t , sau 4 ngày m i ra ngoài. Như v y bư c vào v m t, ong già nh t cũng ph i dư i 30 ngày tu i và trư c khi k t thúc v m t, ong non nh t ph i t 9 ngày tu i tr nên m i ñư c tính vào l c lư ng thu ho ch m t. N u tính t giai ño n tr ng ñ n khi vũ hóa là 21 ngày n a thì l c lư ng thu ho ch g m nh ng con ong ñư c ñ trong kho ng th i gian k t trư c khi b t ñ u v m t 51 ngày ñ n trư c khi k t thúc v m t 30 ngày. Nh ng con ong ñ trư c ho c sau th i kì này s ch t trư c v m t ho c h t m t không k p ñi làm. Kho ng th i gian trên ñư c g i là th i gian chu n b l c lư ng ong thu ho ch. Vô mËt Thêi kú chuÈn bÞ lùc l−îng 1/4 11/3 28/1 18/2 ng y 20/3 10/4 1 2 3 4 Trư ng ð i h c nông nghi p Hà N i --- Giáo trình Dâu t m – Ong m t ………………..141