Giáo trình Mô đun chăm sóc lúa - Mã số MĐ 03: Nghề trồng lúa năng suất cao - Phần 2

102<br /> Bài 06: PHÒNG TRỪ BỆNH HẠI LÚA<br /> Bệnh hại lúa là những rối loạn về sinh trưởng, phát triển hoặc có những bất<br /> thường về cấu trúc của cây lúa, gây hại cho toàn bộ hoặc bất cứ phần nào của<br /> cây lúa dẫn đến giảm giá trị về kinh tế. Khi con người tác động các biện pháp<br /> khoa học kỹ thuật để ngừa cho bệnh trên cây lúa không xảy ra hoặc chữa trị cho<br /> cây lúa hết bệnh được gọi là phòng trừ bệnh hại cho cây lúa. Cây lúa thường có<br /> bệnh hại chính nào và phòng trừ làm sao cho có hiệu quả, chúng ta cùng tìm<br /> hiểu trong nội dung bài ”Phòng trừ bệnh hại lúa” sau đây:<br /> Mục tiêu: Sau khi học xong bài này học viên có khả năng:<br /> - Xác định được một số bệnh hại chính trên lúa.<br /> - Nhận dạng được các triệu chứng của một số bệnh gây hại chính như bệnh<br /> đạo ôn, bệnh vàng lùn và lùn xoắn lá...<br /> - Áp dụng những biện pháp phù hợp để phòng trừ bệnh cho lúa đảm bảo an<br /> toàn cho người trồng lúa, an toàn cho người sử dụng sản phẩm, đảm bảo môi<br /> trường sinh thái và đảm bảo nền nông nghiệp bền vững.<br /> A. Nội dung<br /> 6.1. Phòng trừ bệnh đạo ôn hại lúa: Bệnh đạo ôn hay còn gọi là bệnh<br /> cháy lá gây hại trên lúa. Bệnh đạo ôn đã ngày càng phát triển và phá hại nghiêm<br /> trọng ở tất cả mọi giai đoạn của cây lúa như: Giai đoạn mạ, đẻ nhánh, trỗ, chín<br /> và gây hại ở tất cả các bộ phận của cây lúa như lá, bẹ lá, lóng thân, cổ bông và<br /> hạt. Trong điều kiện khí hậu thích hợp và trồng nhiều giống lúa bị nhiễm bệnh<br /> đạo ôn sẽ gây thiệt hại nặng đến năng suất lúa.<br /> 6.1.1. Xác định triệu chứng và tác hại<br /> a. Triệu chứng:<br /> - Bệnh trên cây mạ: Vết bệnh lúc đầu có hình bầu dục sau đó tạo thành hình<br /> thoi có màu hồng hoặc nâu vàng (hình 3.180 a), khi bệnh phát triển nặng các vết<br /> bệnh liên kết lại với nhau tạo thành từng đám lớn (hình 3.180 b) có màu nâu vàng<br /> và làm cây mạ khô héo đến chết.<br /> <br /> Hinh 1.180a. Vết bệnh trên cây mạ Hình 1.180b. Vết bệnh liên kết thành đám lớn<br /> Hình 3.180. Bệnh đạo ôn trên mạ<br /> <br /> 103<br /> <br /> - Bệnh trên lá lúa:<br /> + Vết bệnh lúc đầu là<br /> những chấm kim rất nhỏ<br /> (hình 3.181 a)<br /> <br /> Hình 3.181a. Vết bệnh trên lá lúa lúc đầu<br /> <br /> + Vết bệnh có màu<br /> xanh lục sau đó chuyển sang<br /> xanh xám nhạt (hình 3.181b)<br /> <br /> Hình 3.181b. Vết bệnh chuyển màu xám nhạt<br /> - Vết bệnh lan dần và<br /> có hình thoi rộng ở phần<br /> giữa, nhọn ở 2 đầu có màu<br /> xám tro, xung quanh nâu<br /> đậm (hình 3.181 c),<br /> <br /> Hình 3.181c. Vết bệnh lan dần có hình thoi<br /> <br /> + Vết bệnh ở nơi tiếp<br /> giáp giữa phần lá khoẻ và bị<br /> bệnh có màu nâu nhạt (hình<br /> 3.181 d).<br /> <br /> Hình 3.181d. Nơi giáp phần lá khỏe và bệnh<br /> <br /> 104<br /> <br /> + Kích thước vết bệnh<br /> biến thiên từ nhỏ như vết<br /> kim đến 5 tới 7 cm (hình<br /> 3.181 e)<br /> <br /> Hình 3.181e. Vết bệnh lan rộng từ 5-7 cm<br /> <br /> + Khi bệnh nặng các<br /> vết bệnh nối liền nhau tạo<br /> thành vết lớn trên lá (hình<br /> 3.181 g).<br /> <br /> Hình 3.181g. Các vết bệnh nối liền nhau tạo<br /> thành vết lớn<br /> <br /> + Các vết bệnh nối liền<br /> nhau làm cho lá bị khô cháy<br /> (hình 3.181 f),<br /> <br /> Hình 3.181f. Vết bệnh lan dần có hình thoi<br /> Sự phát triển của bệnh tùy thuộc vào mức độ phản ứng của cây. Trên các<br /> giống lúa chống chịu bệnh, vết bệnh là những chấm rất nhỏ và không có hình<br /> dạng đặc trưng, những giống có tính chống chịu trung bình vết bệnh thường có<br /> hình tròn hoặc bầu dục nhỏ và xung quanh vết vệnh có viền màu nâu, trên các<br /> giống mẫn cảm các vết bệnh to và rõ.<br /> <br /> 105<br /> - Vết bệnh trên thân và cổ<br /> bông lúa (hình 3.182):<br /> + Bắt đầu vết bệnh là một<br /> chấm nhỏ màu đen về sau lớn dần<br /> bao quanh thân, làm cho chỗ thân bị<br /> bệnh thắt lại.<br /> <br /> Hình 3.182. Vết bệnh trên thân và cổ bông lúa<br /> <br /> + Bệnh xuất hiện sớm trên cổ<br /> bông thì làm bông lép, bạc lá, nếu<br /> muộn thì khi bông vào chắc sẽ làm<br /> gẫy cổ bông (hình 3.183).<br /> <br /> Hình 3.183. Bông lúa bệnh bị lép<br /> <br /> - Bệnh trên gié bông:<br /> Vết bệnh không có hình dạng<br /> nhất định, có màu nâu xám hay nâu<br /> đen (hình 3.184).<br /> <br /> Hình 3.184. Vết bệnh trên gié bông<br /> - Bệnh trên vỏ hạt lúa:<br /> Vết bệnh không có hình dạng<br /> nhất định, có màu nâu xám hay nâu<br /> đen (hình 3.185), nấm ký sinh bên<br /> ngoài vỏ trấu vì vậy bệnh có thể lan<br /> truyền từ vụ này sang vụ khác qua<br /> hạt.<br /> Hình 3.185. Vết bệnh trên vỏ hạt lúa<br /> <br /> 106<br /> b. Tác hại của bệnh đạo ôn hại lúa:<br /> - Điều kiện tồn tại của nguồn bệnh: Nguồn bệnh tồn tại ở trong rơm rạ,<br /> trong hạt bị bệnh trên các cây ký chủ mọc quanh ruộng như cỏ lồng vực, cỏ đuôi<br /> phụng, cỏ chỉ, lúa ma, lúa chét... Sự phát sinh và phát triển của bệnh phụ thuộc<br /> rất nhiều vào yếu tố ngoại cảnh và mức độ nhiễm bệnh của giống.<br /> - Tác hại: Trên đất ngập nước thường xuyên; Đất khô hạn; Ruộng có lớp<br /> sét nông; Bón phân không cân đối; Nhiệt độ từ 20-280C; Ẩm độ không khí 8085%; Trời âm u; Trồng giống nhiễm bệnh là điều kiện rất thích hợp cho bệnh<br /> đạo ôn phát triển, gây hại mạnh, thậm chí có thể gây thành dịch (hình 3.186).<br /> <br /> Hình 3.186. Giống nhiễm và bón nhiều phân đạm (bệnh đạo ôn thành dịch)<br /> 6.1.2. Tiến hành phòng và trừ bệnh đạo ôn hại lúa<br /> a. Tiến hành phòng bệnh đạo ôn hại lúa<br /> - Dọn sạch tàn dư rơm rạ nhiễm bệnh của vụ trước, tiêu diệt lúa chét, cỏ<br /> dại mọc ven bờ là nơi lưu giữ và lây lan mầm bệnh.<br /> - Không dùng hạt giống ở những ruộng bị nhiễm bệnh. Sử dụng lúa giống<br /> "kháng bệnh" hoặc "kháng vừa".<br /> - Xử lý nấm bệnh trên vỏ hạt bằng<br /> cách:<br /> + Trộn 2g Dithane M-45 (hình 3.187)<br /> với 1kg hạt giống đã ngâm no nước rồi ủ 24<br /> giờ trước khi đem đi gieo.<br /> + Hoặc xử lý hạt giống trước khi<br /> ngâm ủ bằng cách ngâm hạt giống trong<br /> nước có nhiệt độ 54oC trong 10 phút.<br /> <br /> Hình 3.187. Thuốc Dithane M-45<br /> <br />