intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

GIÁO TRÌNH: TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG - HOÀNG ĐỨC LÂM -4

Chia sẻ: Muay Thai | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST
Báo xấu
176
lượt xem 45
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ghi nhớ có ý nghĩa: Đây là loại ghi nhớ dựa vào sự hiểu biết nội dung tài liệu, hiểu biết mối quan hệ bản chất, lôgic của tài liệu. Kết qủa của loại ghi nhớ này bền vững, dễ dàng nhanh chóng hơn ghi nhớ máy móc. Trong thực tế cả hai kiểu ghi nhớ này có mối quan hệ với nhau. Sự xâm nhập của ghi nhớ có ý nghĩa làm cho ghi nhớ máy móc nhanh hơn, số lần lặp đi lặp lại ít đi. Ngược lại ghi nhớ máy móc làm tăng độ chính xác và...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: GIÁO TRÌNH: TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG - HOÀNG ĐỨC LÂM -4

  1. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 34 - Simpo * Ghi nhôù coù yù nghóa: Ñaây laø loaïi ghi nhôù döïa vaøo söï hieåu bieát noäi dung taøi lieäu, hieåu bieát moái quan heä baûn chaát, loâgic cuûa taøi lieäu. Keát quûa cuûa loaïi ghi nhôù naøy beàn vöõng, deã daøng nhanh choùng hôn ghi nhôù maùy moùc. Trong thöïc teá caû hai kieåu ghi nhôù naøy coù moái quan heä vôùi nhau. Söï xaâm nhaäp cuûa ghi nhôù coù yù nghóa laøm cho ghi nhôù maùy moùc nhanh hôn, soá laàn laëp ñi laëp laïi ít ñi. Ngöôïc laïi ghi nhôù maùy moùc laøm taêng ñoä chính xaùc vaø söùc thuyeát phuïc cuûa taøi lieäu ghi nhôù coù chuû ñònh. Toùm laïi: Caû hai loaïi ghi nhôù coù chuû ñònh vaø khoâng coù chuû ñònh coù moái quan heä laãn nhau vaø boå sung cho nhau trong quùa trình nhaän thöùc. Tuy vaäy, ñoái vôùi chuùng ta ghi nhôù coù chuû ñònh (loaïi ghi nhôù coù yù nghóa) chieám vai troø chuû ñaïo trong quùa trình hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa con ngöôøi. b. Ghi nhôù baèng maét, baèng tai, vaän ñoäng, hoãn hôïp + Maét: Ñaây laø kieåu ghi nhôù phoå bieán nhaát lieân quan chaët cheõ vôùi trí nhôù hình aûnh. Ñoái vôùi kieåu ghi nhôù baèng maét phaûi thaáy cho ñöôïc hình daùng, kích thöôùc, maøu saéc… cuûa vaät theå hoaëc cöû chæ cuûa ngöôøi mình ñang tieáp xuùc. Nhöõng lôøi nghe ñöôïc phaûi ghi leân giaáy, nhöõng ñieàu quan troïng phaûi ñöôïc ñaùnh daáu. Khi ñoïc khoâng ñoïc thaønh tieáng maø ñoïc baèng maét. Kieåu ghi nhôù naøy chieám khoaûng treân 80% caùc kích thích maø con ngöôøi tieáp nhaän ñöôïc. + Tai: Kieåu ghi nhôù naøy ít phoå bieán hôn, thöôøng thieân veà kieåu ghi nhôù tröøu töôïng, logich . Muoán thöïc hieän ñöôïc kieåu ghi nhôù naøy caàn phaûi coù nhöõng ñieàu kieän sau ñaây: - Nge nhieàu aâm löôïng lôùn cuûa ngöôøi khaùc. - Xem taøi lieäu phaûi ñoïc to. - Laøm vieäc trong im laëng ,traùnh oàn aøo. - Noùi vaø bieän luaän phaûi to. + Vaän ñoäng: Loaïi ghi nhôù naøy khaù phoå bieán, bôûi vì coù söï keát hôïp cuûa hai loaïi ghi nhôù ôû treân (maét vaø tai). Noäi dung ghi nhôù cuûa loaïi trí nhôù naøy laø caùc hình aûnh vaän ñoäng cô cuûa caùc ñoäng taùc. Trí nhôù vaän ñoäng raát coù yù nghóa khi nhôù caùc baøi taäp theå chaát cuõng nhö quùa trình lao ñoäng lieân quan ñeán vaän ñoäng. + Hoãn hôïp: Loaïi ghi nhôù naøy ñeàu coù ôû taát caû moïi ngöôøi. Ñoù laø coù söï keát hôïp cuûa ba loaïi ghi nhôù nhö ñaõ neâu ôû treân. Kieåu ghi nhôù naøy coù keát quûa cao nhaát. c. Ghi nhôù ngaén haïn vaø ghi nhôù daøi hạn + Ngaén haïn: Laø loaïi ghi nhôù taïm thôøi, ghi nhôù tröôùc maét, ít phoå bieán. Ví duï: Xem baûng danh baï ñieän thoaïi, goïi ñieän xong vaø coù theå queân luoân… + Daøi haïn: Laø loaïi ghi nhôù coù ñöôïc giöõa hai laàn ghi nhôù, giöõa hai laàn hoaït ñoäng ñoù coù moät khoaûng thôøi gian yeân tónh toái thieåu ñeå caùc daáu veát treân voõ naõo ñöôïc ñònh hình. Neáu khoâng coù thôøi gian ñoù thì con ngöôøi deã bò laûng queân. Ghi nhôù daøi haïn coù khi giöõ ñöôïc suoát ñôøi. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  2. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 35 - Simpo 4. Söï queân (xem theâm: Nhöõng bí aån trong taâm lyù con ngöôøi cuûa Ñöùc Uy, nxb Ñaø naüng 1988, tr. 211). a. Söï queân Laø bieåu hieän cuûa söï khoâng nhaän laïi hoaëc khoâng nhôù laïi, hoaëc nhôù laïi nhöng sai laàm. Nguyeân nhaân daãn ñeán söï queân: Caùc ñöôøng lieân heä thaàn kinh taïm thôøi bò öùc cheá , ít ñöôïc laëp laïi, ít ñöôïc cuûng coá hoaëc khoâng ñöôïc oân taäp ñaày ñuû neân treân voõ naõo xaûy ra öùc cheá taét daàn vaø laøm cho con ngöôøi deã bò laõng queân. Thoâng thöôøng ngöôøi ta hay queân ñi nhöõng caùi khoâng lieân quan ñeán höùng thuù, nhu caàu, hoaït ñoäng … cuûa baûn thaân. Nhöng trong thöïc teá con ngöôøi coù khi queân ñi nhöõng ñieàu heát söùc quan troïng ñoái vôùi hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa con ngöôøi. Söï queân cuõng dieãn ra theo quy luaät: Caùi chi tieát queân tröôùc, yù chính queân sau: Ñöôøng lieân heä thaøn kinh taïm thôøi treân voõ naõo bò öùc cheá taét daàn tröôùc heát ñoái vôùi nhöõng ñöôøng lieân heä tònh vi nhaát, nhöõng chi tieát phuø hôïp vôùi caù nhaân ñöôïc giöõ laïi. Sau ñoù seõ queân nhöõng yù lôùn hôn. Nhöng trong thöïc teá queân laø moät hieän töôïng taâm lyù höõu ích. Bôûi vì neáu khoâng queân thì kho trí nhôù cuûa con ngöôøi daàn daàn seõ”ñaày” aép leân vaø chuùng ta khoâng coù choã ñeå chöùa nhöõng thoâng tin caàn thieát khaùc . Toùm laïi: Chuùng ta caàn queân ñi nhöõng gì khoâng ñaùng nhôù vaø cuõng caàn nhôù nhöõng gì khoâng neân queân. Khi ñoù trí oùc con ngöôøi môùi raûnh rang ñeå nhôù nhöõng gì caàn nhôù. b. Caùch choáng queân trong hoaït ñoäng hoïc taäp Nhieàu khi coù nhöõng ñieàu muoán queân ñi nhöng khoâng queân ñöôïc, nhöng cuûng coù nhöõng ñieàu quan troïng laïi bò queân. Do ñoù trong hoaït ñoäng nhaän thöùc caàn phaûi: - Tieán haønh oân taäp ngay sau khi ghi nhôù taøi lieäu. - Nhôù theo ñieåm töïa, khi nhôù caàn laøm ñeà cöông. - Khoâng neân cuûng coá, oân taäp hai taøi lieäu gioáng nhau vì raát deã gaây ra öùc cheá giao thoa, deã nhaàm laãn giöõa yù noï sang yù kia. - Caàn vaän duïng nhieàu giaùc quan ñeå tham gia vaøo oân taäp. OÂn taäp phaân taùn toát hôn oân taäp taâïp trung. Tuy nhieân oân taäp phaân taùn khoâng phuû nhaän oân taäp taäp - trung vì oân taäp taäp trung chæ coù keát quûa khi ta oân phaân taùn toát. - Keát hôïp oân taäp vaø nghæ ngôi. - OÂn taäp keát hôïp vôùi thöïc haønh, luyeän taäp. * Keát luaän: Ngöôøi ta coi trí nhôù nhö khaâu trung gian giöõa giai ñoaïn nhaän thöùc caûm tính vaø lyù tính. Vì bieåu töôïng cuûa trí nhôù coù söï xaâm nhaäp maïnh meõ cuûa söï khaùi quaùt hieän thöïc. Maët khaùc trí nhôù phaûn aùnh söï vaät, hieän töôïng giaùn tieáp baèng hình töôïng. Cô sôû sinh lyù cuûa trí nhôù laø hình thaønh ñöôøng daây lieân heä thaàn Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  3. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 36 - Simpo kinh taïm thôøi treân voõ naõo. Caàn naém vöõng nhöõng ñaëc ñieåm, nhöõng quy luaät vaø caùc loaïi trí nhôù ñeå reøn luyeän trí nhôù. Trí nhôù ñöôïc hình thaønh, cuûng coá vaø phaùt trieån thoâng qua hoaït ñoäng tích cöïc, ñoäc laäp cuûa con ngöôøi. V. TÖ DUY 1.Khaùi nieäm chung a.Ñònh nghóa Tö duy laø quaù trình phaûn aùnh trong yù thöùc con ngöôøi baûn chaát cuûa nhöõng söï vaät, nhöõng moái lieân heä vaø quan heä giöõa caùc söï vaät hay hieän töôïng cuûa hieän thöïc. b. Phaân tích ñònh nghóa Giai ñoaïn nhaän thöùc caûm tính chæ cho ta bieát ñöôïc hình daùng, cöû chæ, neùt maët… cuûa con ngöôøi. Ngay caû trí nhôù cuõng chæ cho ta bieát ñöôïc nhöõng thuoäc tính beà ngoaøi vaø moät vaøi thuoäc tính beân trong khoâng baûn chaát cuûa ngöôøi ñoù. Tö duy ñem laïi cho con ngöôøi moät söï hieåu bieát veà noäi taâm nhö ñaïo ñöùc, tình caûm, nguyeän voïng, tính caùch v.v… * Phaûn aùnh thuoäc tính baûn chaát Moïi thuoäc tính baûn chaát ñeàu naèm beân trong söï vaät, hieän töôïng nhöng vaät chaát beân trong laïi khoâng hoaøn toaøn laø nhöõng thuoäc tính baûn chaát. Caùi beân trong luoân luoân ñöôïc bieåu hieän ra beân ngoaøi trong söï thoáng nhaát giöõa baûn chaát vaø hieän töôïng, giöõa caùi cuï theå vaø caùi tröøu töôïng. Ñoù laø söï thoáng nhaát giöõa hai maët ñoái laäp. Tö duy ñi saâu tìm hieåu baûn chaát cuûa moïi söï vaät hieän töôïng, gaït boû nhöõng thuoäc tính beân ngoaøi khoâng baûn chaát cuûa chuùng. * Tö duy phaûn aùnh nhöõng moái lieân heä, quan heä cuûa haøng loaït söï vaät hieän töôïng. Giai ñoaïn nhaän thöùc caûm tính chæ phaûn aùnh nhöõng hình thöùc toàn taïi trong khoâmg gian vaø thôøi gian, nhöõng moái lieân heä beân ngoaøi, nhöõng traïng thaùi vaän ñoäng thì tö duy phaûn aùnh nhöõng moái quan heä coù tính chaát quy luaät. Thöïc chaát cuûa quùa trình tö duy laø vieäc xaùc laäp nhöõng moái lieân heä, quan heä coù tính chaát quy luaät. Khi con ngöôøi chöa xaùc laäp ñöôïc moái quan heä naøy thì coù theå noùi raèng tö duy chöa hoaøn thaønh ñaày ñuû chöùc naêng cuûa mình. * Tö duy phaûn aùnh nhöõng söï vaät, hieän töôïng hoaøn toaøn môùi. Caùi môùi ñoù coù theå laø caùi môùi ñoái vôùi chuû theå nhaän thöùc hoaëc caùi môùi ñoái vôùi nhaân loaïi. 2. Ñaëc ñieåm a. Tö duy phaûn aùnh giaùn tieáp Nhôø coù ngoân ngöõ, tö duy phaûn aùnh söï vaät hieän töôïng trong theá giôùi khaùch quan. Maët khaùc, tö duy con ngöôøi phaûn aùnh giaùn tieáp thoâng qua coâng cuï lao ñoäng. Coâng cuï lao ñoäng naøy do chính con ngöôøi saùng taïo neân ñeå caûi taïo töï nhieân vaø xaõ hoäi. Tö duy phaûn aùnh giaùn tieáp coøn thoâng qua moät daáu hieäu baûn chaát, moät quan heä baûn chaát cuûa söï vaät hieän töôïng. Töø moät vaøi daáu hieäu ñoù ta coù theå hieåu troïn veïn veà söï vaät vaø hieän töôïng. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  4. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 37 - Simpo b. Tö duy xuaát phaùt töø hoaøn caûnh coù vaán ñeà Ñaây laø ñaëc ñieåm cô baûn nhaát ñeå noùi raèng tö duy phaûn aùnh hieän thöï khaùch quan vaø coù nguoàn goác töø thöïc tieãn. Trong ñoù tình huoáng coù vaán ñeà laø yeáu toá chính kích thích tö duy hoaït ñoäng. Tình huoáng coù vaán ñeà laø nhöõng vaán ñeà khi chuû theå coù nhu caàu giaûi quyeát, nhaän thöùc roõ nhieäm vuï caàn giaûi quyeát ,coù voán tri thöùc, coù phöông phaùp tö duy töông öùng vôùi vaán ñeà caàn giaûi quyeát. c. Tính khaùi quaùt cuûa tö duy Söï khaùi quaùt laø quaù trình gaït boû moät soá nhöõng thuoäc tính rieâng leû beà ngoaøi khoâng baûn chaát maø chæ giöõ laïi caùi chung, caùi baûn chaát cho haøng loaït söï vaät hieän töôïng. Maët khaùc, khaùi quaùt coøn phaûn aùnh nhöõng moái quan heä coù tính quy luaät, nhöõng nguyeân lyù, nguyeân taéc chung nhaát cuûa söï vaät hieän töôïng. Trong quùa trình khaùi quaùt, tö duy luoân söû duïng ngoân ngöõ laøm phöông tieän phaûn aùnh vaø bieåu ñaït. d. Tö duy söû duïng ngoân ngöõ laøm phöông tieän bieåu ñaït Ngoân ngöõ coù vai troø to lôùn ñeå cho chuû theå tö duy yù thöùc, phaûn aùnh, nhaän thöùc ñöôïc tình huoàng coù vaán ñeà. Ngoân ngöõ coøn coù vai troø laøm cho tö duy tieán haønh thuaän lôïi treân cô sôû caùc thao taùc tö duy nhö phaân tích, toång hôïp, tröøu töôïng hoaù, khaùi quaùt hoùa v.v… Ngoân ngöõ coø giuùp tö duy vaät chaát hoùa, khaùi quaùt hoaù noäi dung tröøu töôïng cuûa khaùi nieäm. Saûn phaåm cuûa quaù trình tö duy laø khaùi nieäm, phaùn ñoaùn, suy lyù… ñöôïc bieåu ñaït baèng ngoân ngöõ. Giöõa ngoân ngöõ vaø tö duy coù moái quan heä maät thieát vôùi nhau. Tö duy vaø ngoân ngöõ thoáng nhaát vôùi nhau nhöng khoâng theå ñoàng nhaát vôùi nhau. e. Tö duy gaén lieàn vôùi nhaän thöùc caûm tính vaø laáy thöïc tieãn laøm tieâu chuaån cuûa chaân lyù. Tröôùc heát, caùc söï vaät hieän töôïng trong hieän thöïc khaùch quan taùc ñoäng qua giaùc quan vaø con ngöôøi. Con ngöôøi nhaän thöùc chuùng thoâng qua nhöõng thuoäc tính beân ngoaøi. Nhöõng thuoäc tính ñoù mang tính chaát caûm tính thöôøng noâng caïn, hôøi hôït, nhieàu khi maâu thuaån nhau. Vaø, trong thöïc teá khoâng theå giaûi quyeát saâu saéc nhöõng nhieäm vuï cuûa thöïc tieãn ñeà ra. Treân cô sôû ñoù, tö duy xuaát hieän-nhö laø moät quaù trình lyù tính-ñeå giaûi quyeát caùc khaâu tieáp theo cuûa thöïc tieãn. Noäi dung maø tö duy ñem laïi thöôøng laø giaùn tieáp, tröøu töôïng… nhöng, duø coù tröøu töôïng bao nhieâu chaêng nöõa thì tö duy vaãn ñöôïc xaây döïng treân nhöõng taøi lieäu caûm tính. Noäi dung cuûa caùc taøi lieäu caûm tính chính laø thaønh phaàn taát yeáu cuûa tö duy tröøu töôïng. * Vai troø cuûa thöïc tieãn Thöïc tieãn laø nguoàn goác cuûa nhaän thöùc ñoàng thôøi cuûng laø ñoäng löïc cuûa nhaän thöùc, laø tieâu chuaån ñeå kieåm nghieäm keát quûa cuûa tö duy. Tö duy laø moät quùa trình nhaän thöùc lyù tính vaø coù vai troø to lôùn trong hoaït ñoäng nhaän thöùc, ñôøi soáng xaõ hoäi … 3. Caùc thao taùc cuûa tö duy a. Phaân tích vaø toång hôïp - Phaân tích: Laø moät quùa trình hoaït ñoäng cuûa trí oùc, taùch ñoái töôïng ra thaønh nhöõng boä phaän, nhöõng daáu hieäu vaø nhöõng thuoäc tính, nhöõng lieân heä vaø quan heä giöõa chuùng theo moät höôùng nhaát ñònh nhaèm muïc ñích nghieân cöùu ñaày ñuû vaø saâu saéc hôn ñoái töôïng aáy. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  5. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 38 - Simpo Toång hôïp: Laø duøng trí oùc gaén boù taát caû caùc thuoäc tính, caùc moái quan heä, caùc boä phaän ñaõ ñöôïc chia ra thaønh moät theå thoáng nhaát. Coù hai loaïi toång hôïp: Thöù nhaát, toång coäng maùy moùc nhöõng boä phaän cuûa caùi toaøn theå. Thöù hai, xaùc ñònh vaø ñem laïi moät keát quûa môùi veà chaát, laøm cho chuùng ta coù ñöôïc moät hieåu bieát môùi veà hieän thöïc khaùch quan . Phaân tích vaø toång hôïp laø moät quùa trình thoáng nhaát, coù quan heä laãn nhau. Vaø, ñoù laø hai thao taùc cô baûn cuûa quùa trình tö duy, cuûng laø cô sôû cuûa caùc thao taùc tö duy dieãn ra sau noù. b. So saùnh Laø xaùc ñònh söï gioáng nhau, söï khaùc bieät giöõa caùc söï vaät, caùc thuoäc tính vaø quan heä giöõa chuùng trong hieän thöïc khaùch quan. So saùnh khoâng chæ tìm ra nhöõng thuoäc tính baûn chaát maø coøn phaùt hieän ra nhöõng thuoäc tính khoâng baûn chaát. c. Tröøu töôïng hoùa, khaùi quaùt hoaù - Tröøu töôïng hoùa: Laø duøng trí oùc gaït boû khoûi ñoái töôïng ta ñang nhaän thöùc nhöõng boä phaän, nhöõng thuoäc tính vaø quan heä khoâng caàn thieát veà moät phöông dieän naøo ñoù vaø chæ giöõ laïi moät soá yeáu toá caàn thieát ñeå tö duy. Tröøu töôïng hoùa chaân chính seõ ñi tôùi nhöõng thuoäc tính baûn chaát song cuõng coù luùc tröøu töôïng hoùa khoâng ñuùng baûn chaát. - Khaùi quaùt hoùa: Laø duøng trí oùc bao quaùt nhieàu ñoái töôïng khaùc loaïi treân cô sôû moät soá thuoäc tính, quan heä baûn chaát gioáng nhau sau khi ñaõ gaït ñi nhöõng thuoäc tính, quan heä khoâng baûn chaát. Tröøu töôïng hoaù vaø khaùi quaùt hoaù laø hai thao taùc tö duy ñaëc tröng cuûa con ngöôøi. Noù gaén lieàn vôùi ngoân ngöõ vì keát quûa cuûa khaùi quaùt hoùa laø khaùi nieäm vaø ñöôïc bieåu ñaït baèng ngoân ngöõ. Tröøu töôïng hoùa vaø khaùi quaùt hoùa boå sung cho nhau. 4. Caùc quy luaät vaø hình thöùc cô baûn cuûa tö duy a. Caùc quy luaät cuûa tö duy - Ñoàng nhaát : Caùi gì coù laø coù, kí hieäu “A:A” - Maâu thuaãn : Moät vaät khoâng theå vöøa khoâng coù cuøng moät luùc “A khoâng theå vöøa laø A vöøa laø khoâng A”. - Trieät tam : Moät vaät hoaëc laø coù hoaëc laø khoâng coù chöù khoâng coù tröôøng hôïp thöù ba. - Lyù do ñaày ñuû : Taát caû nhöõng gì toàn taïi ñeàu coù lyù do ñeå toàn taïi. Trong quy luaät lyù do ñaày ñuû, ngöôøi ta phaân ra quy luaät nhaân quûa vaø quy luaät höôùng ñích. b. Caùc hình thöùc cuûa tö duy: * Khaùi nieäm: Laø moät hình thöùc cuûa tö duy, phaûn aùnh thuoäc tính chung ,chuû yeáu, baûn chaát cuûa söï vaät ,hieän töôïng . Moät khaùi nieäm baát kyø ñeàu coù hai maët ñaëc tröng cuûa noù,ñoù laø noäi haøm vaø ngoaïi dieân cuaû khaùi nieäm. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  6. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 39 - Simpo Trong khaùi nieäm, ngöôøi ta phaân ra khaùi nieäm ñôn nhaát, khaùi nieäm chung v.v… * Phaùn ñoaùn: Laø moät hình thöùccuûa tö duy, noái lieàc caùc khaùi nieäm laïi vôùi nhau vaø khaúng ñònh raèng khaùi nieäm naøy laø khaùi nieäm kia hoaëc phuû ñònh raèng khaùi nieäm naøy khoâng phaûi laø khaùi nieäm kia. * Suy luaän (suy lyù): Laø moät hình thöùc cuûa tö duy, töø moät hay nhieàu phaùn ñoaùn ñaõ coù (tieàn ñeà), ta ruùt ra ñöôïc moät phaùn ñoaùn môùi (keát luaän). Suy luaän laø moät quùa trình nhaän thöùc hieän thöïc giaùn tieáp. Caàn löu yù: Coù khi phaùn ñoaùn ôû treân thì sai maø keát luaän laïi ñuùng hoaëc ngöôïc laïi, phaùn ñoaùn ôû treân thì ñuùng maø keát luaän laïi sai. Nhöõng suy luaän thoâng thöôøng: + Suy luaän dieãn dòch: Suy luaän dieãn dòch laø loái suy luaän ñi töø nguyeân lyù chung, phoå bieán ñeán tröôøng hôïp rieâng leû, caù bieät. Ví duï: Moïi kim loaïi ñeàu daãn ñieän Ñoàng laø kim loaïi Vaäy ñoàng daãn ñieän. Treân ñaây ngöôøi ta goïi laø dieãn dòch hình thöùc hay tam ñoaïn luaän. Tam ñoaïn luaän, theo Aristote, “laø moät loaïi suy luaän goàm coù ba meänh ñeà: trong ñoù coù hai meänh ñeà ñaët ra tröôùc, meänh ñeà thöù ba do chuùng maø ra moät caùch taát nhieân, meänh ñeà thöù ba naøy ñaõ ngaàm chöùa trong hai meänh ñeà treân”. + Suy luaän quy naïp: Ngöôïc laïi vôùi suy luaän dieãn dòch, suy luaän quy naïp laø suy luaän ñi töø nhöõng tröôøng hôïp rieâng leû ñeán keát luaän chung. Ví duï: Sinh vieân A cuûa tröôøng Ñaïi Hoïc Ñaø Laït bieát tieáng Phaùp. “ “ B “ “ “ ““ “ “ “ “ “ “ C “ “ “ ““ “ “ “ “ Keát luaän: Taát caû caùc sinh vieâ cuûa tröôøng Ñaïi Hoïc Ñaø laït bieát tieáng Phaùp. Ñoù laø suy luaän quy naïp. Nhöng, ñieàu maø chuùng ta khaùi quaùt ñöôïc chöa chaéc ñaõ coù giaù trò taát yeáu (nhö ví duï vöøa neâu treân). Caàn phaûi duøng dieãn dòch, ñem caùi keát luaän chung maø ta ñaõ khaùi quaùt ñöôïc lieân heä trôû laïi vôùi caùc tröôøng hôïp rieâng leû khaùc nöõa, thöû xem noù coù giaù trò hay khoâng. Trong quy naïp, ngöôøi ta phaân ra quy naïp hoaøn toaøn vaø quy naïp khoâng hoaøn toaøn… 5. Phaân loaïi vaø heä thoáng hoùa a.Phaân loại Laø vieäc xeáp caùc söï vaät hay hieän töôïng rieâng leû, caên cöù vaøo nhöõng daáu hieäu chung cuûa chuùng vaø caùc khaùi nieäm chung nhaèm phaân bieät nhöõng loaïi nhaát ñònh cuûa chuùng. Ví duï: Phaân loaïi caùc nguyeân toù hoùa hoïc nhö löu huyønh vaøo nhoùm aù kim keõm vaøo nhoùm kim loaïiv.v… Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  7. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 40 - Simpo b. Heä thoáng hoaù: Xeáp caùc vaät theå, hieän töôïng theo moät traät töï nhaát ñònh töông öùng vôùi nhöõng moái lieân heä laãn nhau toàn taïi giöõa caùc loaïi ñoù. Coøn heä thoáng laø moät theå thoáng nhaát, moät chænh theå bao goàm nhöõng boä phaän khaùc nhau keát hôïp vaø töông taùc vôùi nhau ñeå taïo neân nhöõng thuoäc tính môùi cuûa heä thoáng, maø caùc thaønh toá (boä phaän) khoâng coù, goïi laø ñaëc tính nhaát theå. Vaø, trong moät heä thoáng, caáu truùc laø maët baát bieán cuûa noù. Ví duï: Chöõ chæ coù nghóa nhaát ñònh trong moät caáu truùc nhaát ñònh cuûa heä thoáng. 6.Caùc loaïi tö duy vaø phaåm chaát cuûa noù a. Caùc loaïi tö duy + Tö duy tröïc quan-haønh ñoäng: Coù ôû ngöôøi vaø ñoäng vaät. + Tö duy tröïc quan-hình aûnh: Thoaùt ly vieäc söû duïng baèng tay maø duøng thò giaùc ñeå tri giaùc hình aûnh cuûa vaät theå vaø hình thaønh tö duy. + Tö duy tröøu töôïng: - Tö duy hình töôïng: Keát quûa cuûa loaïi tö duy naøy khoâng cho ta moät töø,moät khaùi nieäm maø cho ta moät hình töôïng. - Tö duy logic: Keát quaû cuûa noù laø khaùi nieäm. Loaïi tö duy naøy phoå bieán vaø phaùt trieån ôû nhöõng ngöôøi chuyeân nghieân cöùu khoa hoïc cô baûn. Tö duy tröøu töôïng baét ñaàu phaùt trieån töø löùa tuoåi hoïc sinh phoå thoâng trung hoïc cô sôû vaø daàn daàn phaùt trieån cao hôn ôû löùa tuoåi sau. b. Phaåm chaát cuûa tö duy Tö duy coù nhieàu phaåm chaát nhö phaïm vi cuûa tö duy, oùc pheâ phaùn, söï nhanh nhaïy, chieàu saâu cuûa tö duy,… Chuùng ta coù theå neâu ra ba phaåm chaát cô baûn sau ñaây: - Tö duy khaùi quaùt saâu saéc (Tính khaùi quaùt cuûa tö duy): Ngöôøi coù phaåm chaát trí tueä naøy bao quaùt ñöôïc moät phaïm vi roäng lôùn cuûa thöïc tieån. - Tö duy linh hoaït (Tính linh hoaïtcuûa tö duy): Bieát thay ñoåi keá hoaïch hoaëc giaûi phaùp ñaõ ñöôïc xaùc ñònh töø ñaàâu neáu nhö noù khoâng phuø hôïp, khoâng thoûa maõn ñeå giaûi quyeát nhieäm vuï. - Tö duy ñoäc laäp (Tính ñoäc laäp cuûa tö duy): Töï mình tìm ra lôøi giaûi cho vaán ñeà, töï mình bieán tri thöùc cuûa nhaân loaïi thaønh cuûa rieâng mình. Moät bieäu hieän cao hôn laø töï mình ñaët vaán ñeà, giaûi quyeát vaán ñeà vaø kieåm tra keát quûa cuûa noù. Nhö vaäy tö duy ñoäc laäp chính laø cô sôû cuûa naêng löïc laøm chuû baûn thaân. Phaåm chaát tö duy ñoäc laäp laø phaåm chaát cao nhaát cuûa tö duy. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  8. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 41 - Simpo VI. TÖÔÛNG TÖÔÏNG 1.Khaùi nieäm chung a. Töôûng tượng laø gì ? Töôûng töôïng laø söï hoaït ñoäng cuûa nhaän thöùc maø trong quaù trình nhaän thöùc aáy con ngöôøi taïo ra nhöõng bieåu töôïng, tình huoáng trong yù nghó, tö töôûng. Ñoàng thôøi, döïa vaøo nhöõng hình töôïng coøn giöõ laïi trong kyù öùc töø kinh nghieäm caûm giaùc tröôùc kia, coù ñoåi môùi, bieán ñoåi. Tö duy vaø töôûng töôïng gioáng nhau ôû choã ñeàu laø hoaït ñoäng saùng taïo, phaûn aùnh theá giôùi khaùch quan. Ñeàu höôùng tôùi caùi môùi. Nhöng, keát quaû cuûa quaù trình tö duy laø khaùi nieäm, coøn keát quaû cuûa quaù trình töôûng töôïng mang tính chaát laõng maïn. Bieåu töôïng cuûa töôûng töôïng laø hình aûnh hoaøn toaøn môùi, hoaøn toaøn saùng taïo. Ví duï: Hình aûnh con roàng. b. Töôûng tượng vaø tình huoáng coù vaán ñeà. Neáu nhö tình huoáng coù vaán ñeà töông ñoái roõ raøng, ñieàu kieän ñaõ cho saùng toû, baûn thaân ñaõ coù voán hieåu bieát caàn thieát veà con ñöôøng giaûi quyeát tình huoáng ñoù thì ngöôøi ta giaûi quyeát nhieäm vuï baèng nhöõng thao taùc tö duy. Coøn ñoái vôùi nhöõng tình huoáng coù vaán ñeà khoâng roõ raøng mang tính chaát khoâng oån ñònh, caùc ñieàu kieän ñeå giaûi quyeát chuùng khoâng ñuû, caù nhaân chæ coù moät ít thoâng tin gaàn ñuùng veà hoaøn caûnh coù vaán ñeà vaø khoù giaûi quyeát baèng coâng thöùc vaø ñònh luaät thì trong tröôøng hôïp naøy töôûng töôïng xuaát hieän. Do vaäy, töôûng töôïng coù moät giaù trò lôùn lao buø ñaép laïi cho nhöõng choã tö duy phaûn aùnh khoù khaên hoaëc khoâng phaûn aùnh ñöôïc. Tuy vaäy, töôûng töôïng boû qua nhieàu khaâu logich neân coù khi giaûi quyeát vaán ñeà thieáu chính xaùc vaø khoâng chaët cheõ. 2. Nhöõng caùch phaûn aùnh taùi taïo hieän thöïc trong quaù trình töôûng töôïng. * Taùch leõ töø moät hình töôïng nguyeân veïn cuûa ñoái töôïng ra moät phaàn töø hoaëc moät tính chaát naøo ñoù bieåu töôïng baèng tö duy trong trí töôûng töôïng cuûa mình phaàn töû hoaëc tính chaát ñoù taùch bieät khoûi ñoái töôïng maø chuùng phuï thuoäc tröôùc ñaây. Ví duï: Coâng cuï baèng ñaù, caùi gaäy v.v… * Thay ñoåi ñoä lôùn kích thöôùc cuûa vaät theå theo höôùng taêng hay giaûm ñoä lôùn so vôùi thöïc teá. Ví duï: Ngöôøi khoång loà, chuù beù tí hon * Keát hôïp, gaén vaøo töôûng töôïng cuûa mình nhöõng thaønh phaàn hoaëc nhöõng nguyeân toá bò taùch rôøi töø caùc ñoái töôïng khaùc nhau. Vaø, nhö vaäy taïo neân moät hình töôïng môùi, moät bieåu töôïng môùi chöa heà coù trong thöïc teá. Ví duï: Xphinxô cuûa ngöôøi Ai caäp… * Thieát keá moät vaät duïng gaén vôùi yù nghóa cuûa noù. Ví duï: Caây lao * Nhaán maïnh baèng tö duy moät tính chaát hoaëc moät toá chaát naøo ñoù cuûa ñoái töôïng, theâm cho tính chaát ñoù nhöõng yù nghóa ñaëc bieät vaø to lôùn voâ cuøng khi nhaän xeùt ñoái töôïng. Ví duï: Tính khoân ngoan cuûa con choàn Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  9. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 42 - Simpo * Chuyeån tính chaát naøy sang ñoái töôïng khaùc. Ví duï: Keû thuø nhaùt nhö con thoû. * Giaûm bôùt trong tö duy tính chaát hoaëc toá chaát naøo ñoù cuûa ñoái töôïng, döïng leân moät hình töôïng nghòch laïi vôùi hình töôïng kia, theâm cho noù nhöõng tính chaát traùi haún vôùi ban ñaàu. Ví duï: Nhöõng nhaân vaät trong truyeän coå tích. * Taïo ra moät hình töôïng môùi sau khi khaùi quaùt caùc neùt coù chung ôû nhieàu ñoái töôïng cuøng loaïi. Ví duï: Caùc nhaân vaät trong caùc taùc phaåm vaên hoïc. 3. Caùc loaïi töôûng töôïng Caên cöù vaøo ñaëc ñieåm vaø nguyeân nhaân phaùt sinh, ngöôøi ta phaân bieät töôûng töôïng khoâng coù yù thöùc vaø töôûng töôïng coù yù thöùc. a. Töôûng töôïng khoâng coù yù thöùc (töôûng töôûng thuï ñoäng): Ñoù laø loaïi töôûng töôïng ñôn giaûn nhaát, goàm coù söï phaùt sinh vaø phöùc hôïp hoaù caùc bieåu töôïng, caùc thaønh phaàn cuûa noù thaønh moät bieåu töôïng môùi, khoâng coù yù thöùc nhaát ñònh cuûa con ngöôøi, vieäc kieåm tra baèng yù thöùc nhöõng dieãn bieán cuûa bieåu töôïng ôû ngöôøi ñoù yeáu ñi. b. Töôûng töôïng coù yù thöùc (töôûng töôïng chuû ñoäng): Ñoù laø söï döïng leân coù ñònh tröôùc nhöõng hình töôïng tuyø theo nhieäm vuï ñöôïc ñaët ra cho moät hình thöùc hoaït ñoäng nhaát ñònh. Loaïi töôûng töôïng tích cöïc naøy ñöôïc phaùt trieån trong caùc troø chôi cuûa treû em nhö ñoùng vai phi coâng, baùc só, ngöôøi laùi xe… Söï phaùt trieån tieáp theo cuûa töôûng töôïng tích cöïc dieãn ra trong quaù trình lao ñoäng. Ngöôøi töôûng töôïng coá gaéng saùng taïo seõ coù nhöõng saùng kieán quyù baùu. Tuøy theo ñaëc tính cuûa bieåu töôïng ñöôïc töôûng töôïng, cuõng nhö theo nhieäm vuï ñöôïc ñaët ra, ñoái vôùi töôûng töôïng coù yù thöùc, ngöôøi ta coøn phaân bieät töôûng töôïng taùi taïo, töôûng töôïng saùng taïo vaø mô öôùc. 4. Vai troø cuûa trí nhôù vaø tö duy trong töôûng töôïng. a. Trí nhôù vaø töôûng töôïng: Trí nhôù vaø töôûng töôïng coù cuøng noäi dung phaûn aùnh laø hieän thöïc khaùch quan vaø hình thöùc phaûn aùnh laø nhöõng bieåu töôïng. Tuy vaäy, trí nhôù vaø töôûng töôïng khaùc nhau veà möùc ñoä vaø phöông thöùc phaûn aùnh. Noù ñöôïc bieåu hieän cuï theå ôû choã: - Trí nhôù phaûn aùnh caùi quaù khöù vaø ghi nhôù caùi hieän taïi coøn töôûng töôïng laø giai ñoaïn nhaän thöùc lyù tính, bieåu töôïng cuûa noù mang tính chaát laõng maïn. Do vaäy töôûng töôïng chuû yeáu höôùng vaøo vieäc phaûn aùnh nhöõng caùi trong töông lai. Bieåu töôïng cuûa trí nhôù laø caùi neàn cho töôûng töôïng. Töôûng töôïng khoâng giôùi haïn trong phaïm vi chaät heïp cuûa trí nhôù maø vöôït xa giôùi haïn ñoù ñeå saùng taïo. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  10. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 43 - Simpo b. Vai troø cuûa tö duy ñoái vôùi töôûng töôïng. - Tö duy xaùc ñònh muïc ñích cuûa töôûng töôïng… - Tö duy can thieäp laøm cho töôûng töôïng hôïp logich hôn vaø hôïp vôùi quy luaät thöïc tieãn. - Tö duy giuùp cho söï töôûng töôïng neùm bôùt söï bay boãng vieãn voâng vaø gaén vaøo thöïc teá hôn. - Hình aûnh do töôûng töôïng taïo neân laø söï saùt nhaäp, keát hôïp haøi hoøa caùi trieát lyù do tö duy xaây döïng vaø caùi noäi dung sinh ñoäng vaø phong phuù do töôûng töôïng ñem vaøo. Keát luaän chung: Töôûng töôïng thuoäc giai ñoaïn nhaän thöùc lyù tính vaø ñöôïc phaùt trieån treân cô sôû toaøn boä hoaït ñoäng nhaän thöùc töø caûm giaùc, tri giaùc ñeán tö duy. Töôûng töôïng gaén lieàn vôùi toaøn boä nhaân caùch, xu höôùng theá giôùi quan caù nhaân. Keát quaû cuûa töôûng töôïng laø nhöõng bieåu töôïng hoaøn toaøn môùi mang tính chaát saùng taïo roõ reät. Töôûng töôïng coù vai troø to lôùn trong hoaït ñoäng saùng taïo cuûa con ngöôøi. Caâu hoûi oân taäp. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  11. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 44 - Simpo CHÖÔNG II : CAÛM XUÙC VAØ YÙ CHÍ I. CAÛM XUÙC 1. Khaùi nieäm chung Caûm xuùc laø söï rung ñoäng veà phía baûn thaân con ngöôøi ñoái vôùi hieän thöïc cuõng nhö söï rung ñoäng cuûa traïng thaùi chuû quan naûy sinh trong quaù trình taùc ñoäng töông hoã vôùi moâi tröôøng xung quanh vaø trong quaù trình thoûa maõn caùc mình. Caûm xuùc cuõng nhö taát caû caùc quaù trình taâm lyù khaùc, xuaát hieän coù tính chaát phaûn xaï. Vì vaäy, noù laø söï phaûn aùnh cuûa theá giôùi hieän thöïc taùc ñoäng vaøo con ngöôøi. Söï xuaát hieän cuûa caûm xuùc ñöôïc xaùc ñònh bôûi söï taùc ñoäng cuûa caùc hieän töôïng khaùch quan leân caùc heä thoáng thaàn kinh. Söï rung ñoäng caûm xuùc laø söï phaûn aùnh chuû quan hieän thöùc khaùch quan. Khaùc vôùi caùc quaù trình trí tueä nhö caûm giaùc, tri giacù, bieåu töôïng, tö duy laø caùc quaù trình maø theá giôùi khaùch quan cuûa söï vaät hieän töôïng ñöôïc phaûn aùnh cuøng vôùi caùc tính chaát vaø quy luaät cuûa mình. Trong caûm xuùc chæ phaûn aùnh nhöõng maët hieän thöïc khaùch quan noåi baät leân nhö moät quaù trình thöïc teá taùc ñoäng laãn nhau giöõa con ngöôøi vôùi moâi tröôøng luùc caùc nhu caàu cuûa mình ñöôïc thoûa maõn. 2. Nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa söï rung ñoäng caûm xuùc Caûm xuùc nhö laø söï rung ñoäng veà moät maët nhaát ñònh cuûa con ngöôøi ñoái vôùi caùc hieän töôïng naøo ñoù cuûa hieän thöïc. Caûm xuùc coù ñaëc ñieåm laø mang tính chaát chuû quan. Caûm xuùc laø chuû quan theo yù nghóa laø noù luoân hay xaáu cuûa caù nhaân con ngöôøi ñoái vôùi hieän thöùc khaùch quan. Ñoàng thôøi, caûm xuùc cuõng bieåu hieän traïng thaùi beân trong cuûa con ngöôøi, do ngöôøi ñoù rung caûm khi taùc ñoäng töông hoã vôùi moâi tröôøng chung quanh. Ngay töø theá kyû XIX, nhaø taâm lyù hoïc Ñöùc xuaát saéc V. Vuntô (“Cô sôû taâm lyù hoïc”, 1873) ñaõ ñöa ra luaän ñieåm cho raèng caûm xuùc coù ba möùc ñoä cô baûn. Caùc ñaëc ñieåm ñoù laø: - Thoûa maõn hay khoâng thoûa maõn, moãi caûm xuùc ñeàu coù möùc ñoä thoûa maõn hay khoâng thoûa maõn cuûa rieâng mình. - Kích thích hay laøm dòu, theå hieän vôùi möùc ñoä khaùc nhau ôû baát kyø caûm xuùc naøo. - Caêng thaúng hay giaûi quyeát ñöôïc caêng thaúng. Thuyeát ba möùc cuûa V.Vuntô theå hieän nhaän thöùc maùy moùc veà caáu truùc phöùc taïp cuûa caùc rung ñoäng caûm xuùc vaø ñaõ ñöa ra söï ña daïng cuûa chuùng ñeán choã thay ñoåi theo soá löôïng caùc möùc ñoä bieåu hieän caùc toá chaát noùi treân. Nhöng, coáng hieán to lôùn cuûa oâng laø ôû choã, khi coá gaéng chöùng minh baèng thöïc nghieäm luaän ñieåm cuûa mình, oâng ñaõ chæ roõ khaû naêng nghieân cöùu moät caùch khaùch quan caùc bieåu hieän caûm xuùc thoâng qua caùc chæ soá sinh lyù hoïc nhö thay ñoåi nhòp tim, nhòp thôû vaø caùc phaûn öùng khaùc cuûa cô theå. Ngaøy nay, khi nghieân cöùu caûm xuùc, ngöôøi ta chuù ñeán caû ba daáu hieäu laø caùi coù yù nghóa thöïc tieån khi tính toaùnñeán aûnh höôûng cuûa caùc rung ñoäng caûm xuùc ñoái vôùi haønh vi vaø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. 1). Caùc rung ñoäng caûm xuùc theå hieän tieâu bieåu laø rung ñoäng caûm xuùc toát hoaëc xaáu, töùc laø mang saéc thaùi thoaûi maùi hoaëc khoâng thoaûi maùi. 2). Caùc caûm xuùc khaùc nhau ngoaøi vieäc mang saéc thaùi thoaûi maùi hay khoâng thoaûi maùi coøn theå hieän möùc ñoä kích thích hay laøm dòu. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2