Hướng dẫn kỹ thuật bao bì thực phẩm: Phần 2

Chia sẻ: Hoa La Hoa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:177

Thêm vào BST

Báo xấu

987
lượt xem 352
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 2 Kỹ thuật bao bì thực phẩm của Đống Thị Anh Đào gồm nội dung chương 5 đến chương 10 của Tài liệu, bao gồm: Bao bì giấy - bao bì vận chuyển hàng hóa, bao bì thủy tinh, bao bì kim loại, bao bì Plastic, bao bì ghép nhiều lớp, an toàn vệ sinh bao bì thực phẩm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hướng dẫn kỹ thuật bao bì thực phẩm: Phần 2

96 Chöông 5 BAO BÌ GIAÁY - BAO BÌ VAÄN CHUYEÅN HAØNG HOÙA (BAO BÌ ÑÔN VÒ GÔÛI ÑI) 5.1 GIÔÙI THIEÄU BAO BÌ VAÄN CHUYEÅN HAØNG HOÙA 5.1.1 Goã Töø coå xöa, ngöôøi ta ñaõ duøng goã laøm vaät lieäu ñeå ñoùng kieän vôùi soá löôïng haøng hoùa lôùn ñeå ñeå vaän chuyeån. Luùc ñoù, löôïng haøng hoùa ñöôïc vaän chuyeån thöông maïi coøn thaáp, goã ñöôïc tieâu duøng vôùi soá löôïng khoâng cao, chöa gaây thieät haïi cho röøng vaø chöa aûnh höôûng lôùn ñeán moâi tröôøng. Thöông maïi haøng hoùa caøng ngaøy caøng phaùt trieån, nhu caàu veà bao bì vaän chuyeån caøng taêng cao cuøng vôùi vieäc khai thaùc röøng vöôït möùc ñeå duøng cho raát nhieàu muïc ñích nhö xaây döïng... ñaõ khieán cho nhu caàu veà goã taêng cao neân khoâng theå coù ñuû goã ñeå ñaùp öùng nhu caàu, do ñoù baét ñaàu coù nhöõng vaät lieäu khaùc caïnh tranh vôùi goã. Ñaây laø ñieàu noåi baät ñaùng quan taâm cuûa giaáy bìa gôïn soùng vì tính nheï hôn goã raát nhieàu, giuùp cho chi phí vaän chuyeån giaûm thaáp. Tuy nhieân, hieän nay vaãn coøn moät soá ít tröôøng hôïp haøng hoùa vaãn ñöôïc ñoùng kieän baèng thuøng goã do tính chaát cô lyù cuûa goã cao. Nhöõng ñaëc tính cuûa thuøng baèng goã chöùa haøng hoùa chuyeân chôû phaân phoái tuøy thuoäc vaøo loaïi goã ñöôïc duøng. Ñaëc tính quan troïng yeâu caàu ñoái vôùi thuøng goã laø chòu ñöôïc taûi troïng vaø chòu va chaïm cô hoïc. Goã cuûa nhöõng caây tuøng, baùch hay goã thaân meàm thì coù tính chòu cuûa aùp löïc cao nhöng chòu taûi troïng thaáp hôn loaïi goã cöùng; so vôùi goã cöùng thì goã thaân meàm coù theå bò vôõ ra khi ñoùng ñinh. Vieäc khai thaùc goã ñeå saûn xuaát thuøng chöùa ñöïng haøng hoùa caøng luùc caøng toán chi phí quaù cao vaø caøng tieán saâu vaøo söï phaù hoaïi moâi tröôøng. Trung bình chæ coù 65% thaân caây ñöôïc taïo thaønh thuøng goã. Vôùi khuynh höôùng taêng söï höõu duïng cuûa vaät lieäu goã cho vieäc ñoùng thuøng chöùa haøng ñaõ hình thaønh coâng ngheä saûn xuaát goã gheùp vaø goã daùn. Goã daùn ñöôïc duøng nhieàu ñeå saûn xuaát caùc thuøng baèng goã hình troøn ñöïng chaát loûng maø ngaøy nay vaãn coøn duøng ñeå chöùa röôïu vang. Phöông phaùp gheùp noái nhöõng taám vaùn thaønh nhöõng thuøng chöùa ñöïng
97 ñöôïc cho thaáy ôû hình 5.1. Hình 5.1: Thuøng chöùa ñöïng ñöôïc caáu taïo bôûi goã gheùp 5.1.2 Bao bì vaän chuyeån baèng plastic Hieän nay bao bì vaän chuyeån hay bao bì ngoaøi baèng vaät lieäu HDPE nhö caùc keùt ñöôïc duøng ñeå chöùa ñöïng chai thuûy tinh, chöùa bia hoaëc nöôùc ngoït coù gas ñang raát phoå bieán vaø tieän lôïi coù khoái löôïng nhoû hôn goã raát nhieàu vaø tính taùi söû duïng cao.
98 Hình 5.2: Keùt baèng HDPE chöùa chai nöôùc ngoït hoaëc chai bia ñeå vaän chuyeån phaân phoái Nguyeân lieäu HDPE cheá taïo keùt ñöôïc phoái troän HDPE pheá thaûi vôùi tyû leä cao khoaûng 80÷90% vaø HDPE môùi khoaûng 10÷20% treân toång nguyeân lieäu söû duïng; vôùi ñieàu kieän laø nguyeân lieäu taùi sinh khoâng bò nhieãm baån laøm giaûm tính beàn cô cuûa bao bì. Beân caïnh ñoù tính chaát cô hoïc cuûa keùt caøng thaáp khi ñöôïc saûn xuaát töø nhöïa taùi sinh nhieàu laàn, seõ choùng laõo hoùa, deã vôõ hôn theo thôøi gian söû duïng, khoâng theå caûi thieän baèng caùc phuï gia oån ñònh. Caàn chuù yù raèng keùt coù theå bò nöùt vôõ treân beà maët do söï oxy hoùa, söï nhanh choùng laõo hoùa vaät lieäu bôûi söï tieáp caän tia cöïc tím. Tuøy thuoäc vaøo thôøi gian phôi döôùi aùnh naéng maët trôøi coù theå aûnh höôûng ñaùng keå ñeán tính beàn cô hoïc cuûa keùt. Thôøi gian söû duïng keùt baèng HDPE coù theå laø 10 naêm hoaëc 15 naêm, hoaëc coù theå hôn tuøy theo ñieàu kieän aùp duïng. 5.2 CAÁU TAÏO BAO BÌ GIAÁY - ÖÙNG DUÏNG 5.2.1 Ñaëc tính Ngaøy nay giaáy chieám hôn phaân nöûa trong toång soá nguyeân lieäu ñeå laøm bao bì. Nhôø tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät, giaáy caùc loaïi ñöôïc saûn xuaát ñaïi traø vôùi giaù thaønh thaáp. Giaáy ñöôïc söû duïng phoå bieán bôûi moät soá tính chaát ñaëc tröng nhö: - Tính beàn cô hoïc (tuy khoâng cao nhö caùc loaïi vaät lieäu khaùc) - Nheï. - Deã huûy, khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. - Taùi sinh deã daøng. Beân caïnh ñoù giaáy coù nhöõng khuyeát ñieåm nhö: - Deã raùch, thaám nöôùc, thaám khí, tính deã xeù raùch caøng cao khi haøm aåm caøng cao. - Ñoä aåm cho pheùp ñaûm baûo tính beàn cuûa giaáy laø 6-7%. - Quy caùch ñöôïc quy ñònh bôûi troïng löôïng treân moät ñôn vò dieän tích giaáy: g/m2. Ñeå taêng ñoä beàn cô cho giaáy, ngöôøi ta thöôøng gheùp nhieàu lôùp giaáy laïi vôùi nhau. Caùc loaïi giaáy coù chaát löôïng khaùc nhau laø do söï keát hôïp vôùi nhöõng loaïi nguyeân lieäu khaùc nhau. Giaáy laø vaät lieäu bao bì laâu ñôøi khoâng gaây haïi moâi tröôøng, ñaõ ñöôïc xöû lí ñeå coù theå taêng cöôøng tính khaùng hôi aåm, choáng oxy hoùa,
99 khaùng vi khuaån, choáng dính, khoù chaùy, choáng thaám nöôùc, beà maët coù ñoä tröôït cao, ñoä boùng cao, choáng thaám chaát beùo. Giaáy hieän nay coù theå coù haøng loaït caùc tính chaát quang hoïc vaø ñoä xoáp mong muoán, vaø baèng caùch söû duïng caùc lôùp traùng keùp treân moät maët; coù theå taùi taïo hình aûnh chính xaùc khi in oáng ñoàng. Ngoaøi ra, ñoä beàn cô hoïc ñaõ khieán cho giaáy coù khaû naêng chaïy treân maùy caêng daõn theo chieàu doïc cuûa giaáy maø khoâng bò ñöùt hay xeù raùch. Giaáy coù theå laøm töø nguyeân lieäu rôm raï, goã vuïn, voû caây, boät goã, giaáy thaûi, goã thaân meàm, goã thaân cöùng. Caáu taïo cuûa nguyeân lieäu goã: Chaát löôïng thaønh phaåm ñöôïc quyeát ñònh bôûi nguyeân lieäu cellulose ban ñaàu hôn laø caùc hoùa chaát phuï gia, ñoù chính laø chieàu daøi cuûa cellulose. Söï khaùc nhau giöõa goã tyû troïng cao vaø tyû troïng thaáp aûnh höôûng lôùn ñeán caáu taïo cuûa giaáy. Thaønh phaàn chính cuûa caùc teá baøo goã Cellulose: Cellulose laø moät polyme goàm 8000-10000 goác glucose. Tính chaát cuûa sôïi cellulose phuï thuoäc ñoä daøi maïch polyme, möùc ñoä thaúng, söï saép xeáp song song bôûi caùc maïch polyme. Noù khoâng bò hoøa tan bôûi kieàm, clorin, do ñoù giaáy taåy traéng chæ coù theå loaïi ñöôïc löôïng lignin maø khoâng toån thaát cellulose, nhöng gaây giaûm ñaëc tính beàn chaéc cuûa sôïi cellulose. Hemicellulose: phaân töû löôïng thaáp goàm 100-200 goác monomer cuûa xylose, mannose arabinose, galactose vaø axit uronic. Hemicellulose tan trong dung dòch kieàm, coù khaû naêng bò thuûy phaân vaø coù theå lieân keát vôùi caùc hoùa chaát phuï gia. Lignin: laø polyme nhieät deûo, coù nhaùnh, nhaân thôm alkyl, coù kích thöôùc cuõng nhö khoái löôïng phaân töû khoâng oån ñònh, goàm caùc monomer laø phenyl propane tan trong kieàm vaø dung dòch nöôùc clor cho daãn xuaát maøu naâu ñen vaø trôû neân meàm deûo ôû 160oC pH 4. Goã thaân meàm: loaïi goã naøy goàm 40-50% cellulose, 15-25% hemicellulose, 26-30% lignin. Thaân goã meàm coù sôïi cellulose daøi gaáp 2,5 laàn so vôùi thaân goã cöùng. Thaân goã cöùng duøng ñeå saûn xuaát vaùn, taám phaúng mòn hôn nhöng keùm beàn cô hoïc hôn so vôùi goã meàm. Nhö vaäy phaûi caét goã sao cho khoâng phaù vôõ sôïi cellulose ñeå laøm giaáy ñöôïc toát, beân caïnh ñoù lignin phaûi ñöôïc loaïi boû ñi ñeå coù theå thu ñöôïc sôïi cellulose vaø giuùp chuùng saép xeáp song songkhi laøm giaáy. Sôïi cellulose coù theå bò gaõy naùt tuøy caùc coâng ñoaïn cheá bieán giaáy. Trong quaù trình cheá taïo giaáy, caùc sôïi cellulose ñöôïc saép xeáp laïi vò trí baèng aùp suaát raát lôùn eùp leân beà maët ñeå taïo daïng taám, coù theå duøng phuï gia nhö casein vaø protein ñaäu naønh hoaëc tinh boät ñeå taïo lôùp aùo beân ngoaøi taám giaáy.
100 - Chaát maøu voâ cô thöôøng chieám 70-90% chaát khoâ cuûa lôùp aùo giaáy ñeå taïo beà maët khaùc bieät cho giaáy beân trong, giuùp lôùp aùo naâng cao tính phaúng, deã in aán, chaát löôïng in cao, taïo nhöõng tính chaát ñaëc bieät theo yeâu caàu, caùc chaát traùng ñeå aùo giaáy ñöôïc duøng nhö kaolin, CaCO3, ñöôïc duøng keát hôïp vôùi caùc khoaùng chaát khaùc ñeå taïo neân ñoä boùng beà maët giaáy. Nhôø tieán boä kyõ thuaät maø vaät lieäu giaáy ñöôïc xöû lyù ñeå taêng cöôøng tính khaùng hôi aåm, khoù chaùy, ngaên ñöôïc nöôùc, ñoä tröôït cao, ñoä boùng cao vaø coù caùc lôùp traùng choáng thaám daàu. Giaáy hieän nay coù theå coù haøng loaït caùc tính chaát quang hoïc vaø ñoä xoáp mong muoán vaø baèng caùch söû duïng caùc lôùp traùng thích hôïp, coù khaû naêng in aán cao (nhö giaáy cuûa caùc taïp chí ñaét tieàn), ngoaøi ra ñoä beàn cô hoïc cao vaø khaû naêng chòu löïc keùo (theo chieàu doïc) khi chaïy treân maùy khieán giaáy khoâng bò ñöùt hoaëc raùch. Baûng 5.1: Phaân loaïi nguoàn nguyeân lieäu laøm giaáy (theo söï phaân loaïi cuûa Coäng hoøa Lieân bang Ñöùc) Loaïi Nguoàn nguyeân lieäu I Cellulose töø sôïi cotton pheá thaûi II Cotton pheá thaûi coäng vôùi 50% cellulose töø goã hoaëc rôm raï III Cellulose töø rôm raï, baõ mía (khoâng coù cellulose töø goã) IV Cellulose töø goã ≤ 50% V Cellulose töø goã > 50% Loaïi Nguoàn nguyeân lieäu traùng beà maët giaáy ñeå choáng thaám Caùc loaïi vaät lieäu khaùc nhau ñöôïc duøng ñeå naâng cao chaát löôïng giaáy cuõng ñöôïc ñeà caäp döôùi ñaây Daàu hoûa ñöôïc saûn xuaát töø daàu moû thoâ hoaëc töø than naâu. Daàu naøy coù ñoä thaám 1 cao vaø ñieåm noùng chaûy naèm giöõa 52-56oC. Noù ñöôïc thaám vaøo giaáy baèng caùch ngaâm giaáy vaøo daàu daïng loûng, hoaëc phun noù leân beà maët giaáy. (H.5.3) Saùp hay parafin raén laø nguyeân lieäu coù nguoàn goác töø coâng ngheä tinh loïc 2 daàu hoûa ñöôïc ñun ñeán ñieåm noùng chaûy treân 80oC vaø thaåm thaáu vaøo giaáy hoaëc phun leân giaáy (H.5.3). Maøng polyethylen hay polypropylen phuû leân beà maët giaáy hoaëc thaåm thaáu daïng nhöïa loûng. Loaïi giaáy ñöôïc naâng cao tính choáng thaám baèng nhöïa thöôøng ñöôïc duøng trong saûn xuaát giaáy bìa gôïn soùng vaø giaáy bìa cöùng ñeå laøm nhöõng bao bì vaän chuyeån. 3 Nhöõng vaät lieäu plastic khaùc nhö laø polyvinyl chloride, polyvinyl acetat, polyvynyl acrylate, cellulose, ete, latex, thöôøng ñöôïc duøng ñeå laøm caùc bao bì ñeïp maét. Nhöõng vaät lieäu naøy thöôøng ñöôïc phuû leân maët giaáy vaø ñöôïc eùp nhieät (H.5.4). Giaáy ñöôïc xöû lyù nhö vaäy goïi laø giaáy traùng beà maët, coù tính khoâng thaám nöôùc hay aåm. 4 Laù nhoâm cuõng thöôøng ñöôïc duøng cuøng vôùi giaáy. Ví duï nhö giaáy caûi tieán ñöôïc
101 laøm thaønh ba lôùp: lôùp thöù nhaát thöôøng laø giaáy; lôùp giöõa laø AI vaø lôùp thöù ba laø lôùp polyethylene. Cuoái cuøng saûn phaåm laø moät vaät lieäu beàn chaéc coù theå choáng thaám hôi nöôùc vaø hôi gas vaø raát thích hôïp cho bao bì thöïc phaåm. Loaïi nguyeân lieäu V laø loaïi chaát löôïng cao vì löôïng sôïi cellulose töø goã coù ñaëc tính beàn cô cao, vaø thöôøng söû duïng sôïi cellulose môùi töø goã thöôøng töø goã thaân meàm. Sôïi cellulose töø vaûi sôïi pheá thaûi hay töø giaáy pheá thaûi, ñöôïc xöû lyù, taùi sinh nhieàu laàn seõ bò ngaén maïch, ñoä beàn cô keùm. 5.2.2 Caùc loaïi giaáy bao goùi: thaønh phaàn vaø tính chaát öùng duïng Giaáy duøng ñeå bao goùi ñöôïc chia thaønh caùc nhoùm theo thaønh phaàn phoái lieäu: Giaáy laøm bao bì thöïc phaåm thöôøng laø daïng bao bì hôû vì giaáy coù tính thaám khí hôi raát cao. Chæ tröôøng hôïp giaáy ñöôïc traùng phuû caùc maøng plastic hoaëc maøng plastic vôùi Al laù choáng thaám khí hôi raát cao ôû maët trong laãn maët ngoaøi nhaèm ngaên caûn hoaøn toaøn taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng ngoaøi leân thöïc phaåm ñöôïc chöùa ñöïng vaø taùc ñoäng gaây hö hoûng bao bì. Do ñoù löôïng giaáy söû duïng trong ngaønh thöïc phaåm raát lôùn, trong ñoù loaïi giaáy bì cöùng, giaáy kraft laøm carton gôïn soùng chieám löôïng cao nhaát, coøn löôïng giaáy goùi thöïc phaåm chæ ôû löôïng thaáp ñoái vôùi caùc quoác gia phaùt trieån cuõng nhö ñang phaùt trieån. Chæ rieâng Nhaät Baûn söû duïng moät löôïng lôùn giaáy thöôøng laø giaáy töø nguyeân lieäu rôm raï, ñay, coái vöøa ñeå goùi baùnh truyeàn thoáng töø nguõ coác, vöøa ñeå trang trí; hoï ñaõ duøng giaáy phaân boá nhö sau: - Giaáy bìa cöùng laøm hoäp (bao bì ngoaøi) ñeå ñöïng baùnh - Tuùi, gioû xaùch quaø baèng giaáy bìa cöùng. Taát caû ñeàu ñöôïc in aán trang trí ñeïp. Giaáy ñöôïc söû duïng nhieàu nhö theá nhöng seõ ñöôïc taùi sinh deã daøng khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, vöøa taän duïng nguoàn cellulose cuûa ñaát nöôùc (ñay, coái, rôm raï, boät goã, goã vuïn töø ngaønh xaây döïng daân duïng), giaûm ñi moät löôïng khaù lôùn plastic laøm caùc loaïi bao bì trong cuõng nhö bao bì ngoaøi cho loaïi baùnh baûo quaûn ngaén ngaøy. Döôùi ñaây laø kyù hieäu loaïi nguyeân lieäu giaáy ñeå bao goùi: AP1 100% hoãn hôïp caùc loaïi giaáy pheá lieäu AP2 30% cuûa AP1 + ; 70% giaáy pheá lieäu chaát löôïng cao hôn AP3 25% sôïi cellulose loaïi 2 vaø 75% giaáy pheá lieäu chaát löôïng cao, hoaëc 100% giaáy pheá lieäu chaát löôïng cao AP4 30% sôïi cellulose thuaàn khieát vaø 70% giaáy vuïn chaát löôïng cao hôn hoaëc 100% giaáy pheá lieäu chaát löôïng cao nhaát
102 ZP1 100% sôïi cellulose töø maét goã (vaø coù theå ñeán 30% giaáy pheá lieäu) ZP2 100% sôïi cellulose loaïi 2 taåy baèng sulphite (vaø coù theå phoái ñeán 30% giaáy pheá lieäu chaát löôïng cao hôn) ZP3 100% cellulose loaïi 2 taåy baèng sulphite coù theå phoái ñeán 30% goã hoaëc 30% giaáy pheá lieäu chaát löôïng cao hôn) ZP4 65% cellulose thuaàn khieát ñaõ döôïc taåy traéng baèng sulphite vaø ñöôïc phoái troän vôùi 35% goã ZP5 100% sôïi cellulose thuaàn khieát NaP1: 100% sôïi cellulose thuaàn khieát ñaõ sulphite hoùa NaP2: 50% löôïng NaP1 phoái troän vôùi 50% giaáy kraft pheá lieäu Ghi chuù: - Giaáy pheá thaûi chaát löôïng cao: giaáy vaên phoøng, giaáy taäp hoïc sinh ñaõ söû duïng. - Sôïi cellulose loaïi 2: cellulose töø goã vuïn hoaëc cellulose coøn laãn haøm löôïng khaù lôùn cuûa hemicellulose hoaëc lignin. - Giaáy pheá lieäu chaát löôïng cao nhaát: giaáy pheá thaûi töø quy trình saûn xuaát giaáy chaát löôïng cao, caét rìa, caét theo kích thöôùc... chöa in aán hay nhieãm baån. - Sôïi cellulose thuaàn khieát laø cellulose khoâng laãn hemicellulose hay lignin. Giaáy ñöôïc cuoän ñi qua beå saùp hoaëc parafin raén ñaõ ñöôïc naáu chaûy. Giaáy sau khi ñöôïc thaám saùp hoaëc parafin ñöôïc cho qua beå nöôùc laøm nguoäi vaø ñöôïc saáy khoâ, cuoän laïi. Hình 5.3: Coâng ngheä traùng saùp leân giaáy Haït plastic ñöôïc gia nhieät chaûy loûng vaø ñöôïc qua maùy ñuøn thoåi thaønh maøng vaø gheùp leân beà maët giaáy. Giaáy kraft laøm bao bì: laø loaïi giaáy coù maøu hôi naâu, laøm töø sôïi cellulose ñöôïc
103 xöû lyù vôùi muoái natrium sulfat (sulfat hoùa) vaø khoâng taåy traéng baèng phöông phaùp sulphite. Giaáy kraft duøng ñeå laøm caùc loaïi bao to ñeå ñöïng nguõ coác hay ximaêng... thöôøng naëng töø 70-75g/m2; Giaáy kraft moûng nhaát laø 6-7g/m2; giaáy kraft ñeå cheá taïo bìa gôïn soùng laøm thuøng chöùa, bao bì ñôn vò gôûi ñi, coù khoái löôïng 85÷180g/m2. Giaáy kraft coù theå taåy ñöôïc, nhöng khi bò taåy ñoä dai cuûa noù seõ giaûm ñi. Hôn 60% saûn löôïng giaáy kraft duøng ñeå laøm giaáy bìa cöùng, giaáy bìa gôïn soùng (hoaëc carton gôïn soùng). Hình 5.4: Coâng ngheä phuû (traùng) plastic leân beà maët giaáy 5.3 GIAÁY BÌA GÔÏN SOÙNG - CAÁU TAÏO BAO BÌ VAÄN CHUYEÅN Vôùi tieán boä kyõ thuaät hieän nay, bao bì carton gôïn soùng coù theå coù haàu heát caùc tính chaát cô hoïc caàn thieát nhö: chòu söï ñeø neùn, va chaïm, aùp löïc trong caùc ñieàu kieän moâi tröôøng coù ñoä aåm cao, do taïo neân caùc lôùp soùng, taêng cöôøng soá caùc lôùp giaáy bìa thaønh 3,5 hoaëc 7 lôùp. Ngoaøi ra coù theå taêng cöôøng ñoä beàn cô hoïc cuûa caùc thuøng chöùa baèng caùch gia cöôøng caùc goùc, caùc beà maët ñaït ñoä ma saùt thích hôïp, ñeå khoâng tröôït leân nhau giuùp oån ñònh thuøng treân pallet. Ñeå taêng cöôøng tính caùch nhieät cho thuøng coù theå ñöa polyurethan xoáp vaøo caùc raõnh soùng. Ñeå baûo veä an toaøn cho caùc kho haøng, cuõng coù theå xöû lyù thích hôïp ñeå haï thaáp tính boác chaùy cuûa thuøng xuoáng 60%. Hieän nay bao bì carton dôïn soùng ñöùng ñaàu trong caùc loaïi bao bì khoâng gaây haïi moâi tröôøng, vôùi tyû leä 75% soá löôïng nguyeân lieäu cheá taïo laø loaïi giaáy kraft taùi sinh (coù theå ñaït ñeán 100% nhöng chæ nhaèm muïc ñích thu nhaët laïi). Tyû leä naøy ñöôïc chaáp nhaän bôûi qui ñònh cuûa EEC. Vì vaäy moät bao bì rieâng leû ñöôïc saûn xuaát seõ chöùa 75% sôïi giaáy taùi sinh vaø 25% sôïi giaáy nguyeân chaát. Khi tính ñeán chaát löôïng thu ñöôïc thì ta thaáy ñaây laø moät tieán boä kyõ thuaät lôùn ñoàng thôøi hieäu quaû kinh teá lôùn. 5.3.1 Caáu taïo cuûa bìa giaáy gôïn soùng - Bao bì vaän chuyeån
104 Giaáy bìa gôïn soùng thöïc hieän chöùc naêng ñaëc bieät quan troïng ñoù laø vaät lieäu taïo neân bao bì ngoaøi hình khoái chöõ nhaät ñeå chöùa ñöïng moät löôïng lôùn ñôn vò baùn leû, giuùp thuaän tieän trong phaân phoái vaän chuyeån, löu kho vaø kieåm tra quaûn lyù. Quaù trình caûi tieán caùc nguyeân lieäu taïo neân, giaáy bìa gôïn soùng laø moät trong nhöõng böôùc tieán lôùn nhaát cuûa theá kyû 20 (giaáy bìa gôïn soùng ñöôïc phaùt minh trong theá kyû 19 vaø ñöôïc söû duïng phoå bieán, cheá taïo baèng cô giôùi vaøo ñaàu theá kyû 20). Noù ñöôïc saûn xuaát treân maùy coù toác ñoä 50÷200m/phuùt, khoå roäng hôn 2m vaø coù theå ñöôïc gheùp 3, 5 hoaëc 7 lôùp. Nhöõng ñaëc tính veà cöôøng löïc cuûa noù tuøy thuoäc vaøo loaïi giaáy ñöôïc duøng, bieân ñoä gôïn soùng vaø chaát löôïng cuûa keo. Caùc dôïn soùng coù hình voøng cung nhaèm muïc ñích taêng khaû naêng chòu löïc leân cao nhaát (nhö caùc giaøn ñôõ voøm, khung hình voøng cung trong kyõ thuaät xaây döïng daân duïng cuõng nhö caàu ñöôøng). Hình 5.5 moâ taû quy caùch cuûa caùc loaïi gôïn soùng laøm taêng cöôøng ñoä chòu aùp löïc vaø taûi troïng ñoái vôùi giaáy bìa gôïn soùng laøm bao bì vaän chuyeån haøng hoùa (thuøng chöùa). Hình 5.5: Caùc loaïi gôïn soùng A, B, C, D Hình 5.6: Caùc loaïi giaáy bìa gôïn soùng 5 lôùp, 7 lôùp keát hôïp caùc loaïi soùng khaùc nhau Caùc loaïi giaáy gôïn soùng - tính chaát
105 Tuøy thuoäc vaøo loaïi haøng vaø caùch thöùc xeáp haøng maø coù nhöõng yeâu caàu cöôøng löïc khaùc nhau. Hình 5.7 moâ taû söï va chaïm vaø phöông chòu löïc cuûa bìa gôïn soùng. Hình 5.7: Loaïi löïc taùc ñoäng vaø phöông chòu löïc cuûa giaáy bìa gôïn soùng a) Phöông chòu aùp löïc va chaïm cuûa giaáy gôïn soùng b) Phöông chòu taûi troïng cuûa giaáy gôïn soùng. Loaïi gôïn soùng A, coù böôùc soùng daøi vaø chieàu cao soùng cao coù ñaëc tính chòu löïc va chaïm toát nhaát. Giaáy bìa gôïn soùng loaïi A seõ ñöôïc duøng ñeå ñoùng goùi caùc loaïi haøng hoùa coù theå bò aûnh höôûng bôûi va chaïm cô hoïc. Loaïi gôïn soùng B, coù böôùc soùng ngaén vaø chieàu cao soùng thaáp cuõng coù khaû naêng chòu ñöôïc va chaïm cô hoïc nhöng ñaëc bieät coù khaû naêng chòu taûi troïng naëng so vôùi loaïi gôïn soùng A, do ñoù giaáy bìa gôïn soùng kieåu B chuû yeáu ñöôïc duøng ñeå ñoùng goùi caùc haøng hoùa coù taûi troïng cao nhö ñoà hoäp. Loaïi gôïn soùng C, keát hôïp nhöõng ñaëc tính cuûa loaïi A vaø loaïi B neân coù tính naêng chòu ñöôïc taûi troïng vaø va chaïm. Loaïi gôïn soùng D, coù böôùc soùng ngaén chieàu cao soùng raát thaáp neân khaû naêng chòu taûi troïng cuõng nhö va chaïm ñeàu raát keùm vì theá chæ ñöôïc duøng laøm bao bì thöông maïi bao goùi caùc loaïi haøng hoùa coù troïng löôïng nhoû vaø ít chòu taùc ñoäng cô hoïc. Döïa vaøo nhöõng ñaëc tính cuûa loaïi gôïn soùng ñeå xaùc ñònh phöông caùch taïo thuøng chöùa hình khoái chöõ nhaät baèng giaáy bìa gôïn soùng, coù khaû naêng chòu löïc
106 taùc ñoäng vaø chòu taûi trong toát nhaát. Caáu truùc trieån khai cuûa bao bì ngoaøi baèng bìa gôïn soùng nhö hình 5.8a, khi laép thaønh thuøng chöùa phaûi coù caáu taïo gôïn soùng nhö hình 5.8b: beà maët xung quanh coù ñöôøng noái ñænh cuûa gôïn soùng thaúng ñöùng vôùi maët ñaùy, maët ñaùy vaø naép coù phöông cuûa ñöôøng noái ñænh soùng song song nhau vaø song song vôùi moät maët phaúng ñaùy. Hình 5.8: Phöông phaùp taïo hình cuûa bao bì giaáy gôïn soùng a) Hình trieån khai cuûa thuøng giaáy bìa gôïn soùng (thuøng carton) b) Caáu truùc hoäp cô baûn (phöông cuûa gôïn soùng bieåu thò baèng muõi teân) 5.3.2 Caùch saép xeáp hoäp lon thöïc phaåm vaøo bao bì ngoaøi
107 Khi thieát keá thuøng carton, phaûi quan taâm ñeán khaû naêng söû duïng, söï tieát kieäm vaät lieäu bìa gôïn soùng vaø khaû naêng chöùa nhieàu nhaát cuûa thuøng, ñaëc bieät chuù yù khi bao goùi ngoaøi caùc saûn phaåm baùn leû daïng chai thuûy tinh thaân truïc, hoaëc lon kim loaïi. Tröôøng hôïp cuûa nhöõng ñôn vò baùn leû ñöôïc bao goùi daïng khoái chöõ nhaät thì bao bì ngoaøi cuõng coù daïng khoái chöõ nhaät seõ ñöôïc xaùc ñònh kích thöôùc moät caùch deã daøng. Nhöõng hoäp kim loaïi daïng truï troøn vaø chai loï coù theå xeáp theo caùch xeáp vuoâng hoaëc xeáp cheùo nhö hình 5.9a,b. Caùch xeáp vuoâng goùc: Taâm caùc hình troøn ñaùy lon naèm ôû ñænh cuûa hình vuoâng caïnh baèng ñöôøng kính lon (d). Caùch xeáp cheùo: Taâm caùc hình troøn ñaùy lon laø ñænh cuûa tam giaùc ñeàu coù caïnh baèng ñöôøng kính lon. Hình 5.9: Caùc caùch xeáp hoäp troøn vaøo thuøng bìa gôïn soùng Caùch saép xeáp thích hôïp nhaát (vuoâng goùc hay cheùo) coù theå ñöôïc tính toaùn töông öùng vôùi kích thöôùc hoäp, caùc thoâng soá saép xeáp lon nhö sau: l - chieàu daøi ñaùy thuøng carton b - chieàu roäng ñaùy thuøng; d - ñöôøng kính hoäp h - chieàu cao hoäp (neáu hoäp ñöôïc xeáp trong chæ moät taàng, h cuõng laø chieàu cao cuûa thuøng carton) m - soá lon xeáp theo chieàu roäng n - soá lon xeáp theo chieàu daøi hoäp N - toång soá hoäp xeáp trong moät taàng = m × n P - dieän tích toaøn boä beà maët giaáy bìa carton V - theå tích cuûa thuøng chöùa Kích thöôùc thuøng, soá lon saép xeáp, ñöôøng kính cuûa lon coù quan heä nhö sau:
108 - Theo caùch xeáp vuoâng: l = nd; b = md - Theo caùch xeáp cheùo 3 l = nd; b = [1 + ( m − 1)]d 2 Töø ñoù coù heä soá f bieåu dieãn moái quan heä giöõa caùc thoâng soá theo caùc phöông phaùp xeáp vuoâng hoaëc cheùo: Nd2 f = lb Vôùi kieåu xeáp thuøng vuoâng goùc thì f = 1, kieåu xeáp cheùo f ≤ 1,155. Öu ñieåm cuûa vieäc xeáp hoäp theo caùch cheùo ñöôïc nhaän thaáy trong tröôøng hôïp (i) n>4 (ii) m = 2 vaø n > 8 4 < m < 14 vaø n > 5 m > 16 vaø n > 4 Khi gaáp hoäp carton, ta caàn phaûi chuù yù sao cho naép phaûi ñöôïc xeáp song song vôùi chieàu daøi cuûa thuøng carton. Beân caïnh ñoù, vieäc saûn xuaát thuøng bìa gôïn soùng laøm bao bì ñôn vò gôûi ñi raát quan taâm ñeán tính kinh teá laø tieát kieäm Hình 5.10 ñöôïc giaáy, coù nghóa laø ñaït ñöôïc yeâu caàu thuøng chöùa lôïi veà theå tích chöùa vaø giaûm toán hao bìa giaáy nguyeân lieäu. Hình 5.10 laø caùc kích thöôùc chieàu daøi, chieàu roäng, chieàu cao cuûa moät thuøng carton. Tyû leä l: b: h = 2: 1: 2, laø tyû leä giöõa chieàu daøi, roäng vaø cao ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu theå tích thuøng (lôùn nhaát) toát nhaát vôùi dieän tích beà maët hoäp toái thieåu. Neáu tyû leä naøy thay ñoåi thaønh 2: 2: 1, seõ phaûi söû duïng theâm 33% nguyeân lieäu. Coøn neáu tyû leä laø 1: 1: 1 thì phaûi söû duïng theâm 12% nguyeân lieäu so vôùi nguyeân lieäu duøng cho tröôøng hôïp tyû leä 2: 1: 2. Thöïc teá ñeå haï trong taâm thuøng, baûo ñaûm an toaøn thöôøng khoâng theo tyû leä 2: 1: 2. 5.4 QUY CAÙCH CUÛA BAO BÌ VAÄN CHUYEÅN
109 5.4.1 Quy ñònh veà kích thöôùc thuøng khoái chöõ nhaät vaø khoái löôïng haøng ñöôïc chöùa ñuïng Baûng 5.2: Kích thöôùc beân trong cuûa thuøng carton vaø khoái löôïng toái ña cho pheùp ñoùng trong moät thuøng Kyù hieäu Kích thöôùc (mm) Khoái löôïng toái ña ñöôïc pheùp ñoùng thuøng Daøi Roäng cao trong thuøng (kg) 8 512 307 198 30 10 458 305 253 30 12 512 409 150 26 13A 412 309 210 25 13B 508 410 133 21 14 391 234 285 19 Thoâng thöôøng, ngöôøi ta duøng thuøng carton ñeå ñoùng bao bì vaän chuyeån haøng hoùa. Caùc thuøng haøng hoùa ñöôïc xeáp thaønh kieän hay khoái chöõ nhaät treân caùc pallet goã ñeå traùnh khoâng ñeå tröïc tieáp treân neàn kho. Hình 5.11: Moät trong caùc caùch saép xeáp thuøng haøng hoùa (caùc ñôn vò gôûi ñi) treân moät pallet ñeå löu kho 5.4.2 Ghi nhaõn bao bì ngoaøi Bao bì giaáy bìa gôïn soùng (bao bì giaáy carton) cuõng ñöôïc ghi nhaõn nhöng yeâu caàu ñôn giaûn so vôùi tröôøng hôïp ghi nhaõn cho haøng hoùa ñôn vò baùn leû,
110 thoâng thöôøng coù theå ghi: - Thöông hieäu. - Teân saûn phaåm (coù theå ghi moät soá chi tieát veà ñaëc tính vaät phaåm). - Ñòa chæ nhaø saûn xuaát, nôi ñoùng bao bì - quoác gia saûn xuaát. - Haïn söû duïng. - Soá löôïng hay troïng löôïng. - Maõ soá maõ vaïch. - Caùc kyù hieäu, daáu hieäu phaân haïng thöïc phaåm (neáu coù) nhö daáu hieäu haøng Vieät Nam chaát löôïng cao. 5.4.3 Kyù hieäu baèng hình veõ cho bao bì vaän chuyeån haøng hoùa (bao bì ñôn vò göûi ñi) ñöôïc quy ñònh theo TCVN6405: 1998 vaø ISO780: 1997 Ñeå coù ñöôïc bao bì tieän lôïi trong vaän chuyeån vaø ñaûm baûo chaát löôïng haøng hoùa beân trong ta caàn quan taâm ñeán qui ñònh chung nhö moät ngoân ngöõ rieâng daønh cho lónh vöïc naøy. Tieâu chuaån TCVN6405: 1998 vaø ISO780: 1997qui ñònh caùc kyù hieäu quy öôùc ghi treân bao bì vaän chuyeån ñeå höôùng daãn vieäc boác xeáp vaø baûo quaûn haøng hoùa trong quaù trình vaän chuyeån. 1- Quy caùch kyù hieäu - yù nghóa Caùc kyù hieäu ñöôïc in tröïc tieáp treân bao bì ñôn vò gôûi ñi khoâng baét buoäc ñoùng khung ñaäm cho caùc kyù hieäu. a) Maøu saéc cuûa kyù hieäu Maøu saéc duøng cho kyù hieäu phaûi laø maøu ñen. Neáu maøu cuûa bao bì laøm cho maøu ñen cuûa kyù hieäu khoâng roõ thì neân choïn maøu saéc töông phaûn, thích hôïp laøm neàn, toát nhaát laø maøu cuûa giaáy traft cheá taïo thuøng. Phaûi traùnh caùc maøu coù theå nhaèm laãn vôùi nhaõn haøng hoùa thuoäc loaïi nguy hieåm. Traùnh duøng maøu ñoû, da cam hoaëc vaøng, tröø khi coù caùc yeâu caàu ñaëc bieät. b) Kích thöôùc cuûa kyù hieäu Caùc chieàu cao thoâng thöôøng cuûa kyù hieäu laø 100mm, 150mm hoaëc 200mm. Tuy nhieân, tuøy theo kích thöôùc vaø hình daïng cuûa bao bì coù theå söû duïng caùc kyù hieäu lôùn hôn hoaëc nhoû hôn. c) Soá, vò trí vaø höôùng cuûa kyù hieäu
111 Soá cuûa kyù hieäu söû duïng cho moãi loaïi bao bì phuï thuoäc vaøo kích thöôùc hình daùng vaø haøng hoùa chöùa ñöïng beân trong. Ñoái vôùi caùc kyù hieäu soá 1,3,7,11, vaø 16 (xem baûng 5.3) phaûi theo caùc nguyeân taéc sau: Kyù hieäu soá 1- "Deã vôõ", phaûi ñeå ôû goùc beân traùi cuûa taát caû boán maët xung quanh bao bì (xem ví duï trong soá 1 baûng 5.3). Kyù hieäu soá 3- "Höôùng leân treân", cuõng ñeå ôû vò trí gioáng nhö kyù hieäu 1 Kyù hieäu soá 7- "Troïng taâm", khi coù theå, kyù hieäu naøy caàn phaûi ñeå taát caû 6 maët hoaëc ít nhaát phaûi ñeå treân 4 maët lieân quan ñeán vò trí thöïc cuûa troïng taâm Kyù hieäu soá 11- "Vò trí keïp" - Chæ nhöõng bao bì coù caùc kyù hieäu naøy môùi ñöôïc vaän chuyeån baèng keïp. - Kyù hieäu phaûi ñeå ôû hai maët ñoái dieän cuûa bao bì trong taàm nhìn cuûa ngöôøi vaän haønh thieát bò khi boác xeáp haøng hoùa. - Kyù hieäu khoâng ñöôïc ñaët ôû maët bao bì seõ keïp. Kyù hieäu 16- "Quaøng daây”, ôû ñaây phaûi ñaët ít nhaát ôû hai maët ñoái dieän cuûa bao bì. - Khi bao bì vaän chuyeån ñöôïc xeáp thaønh ñoáng, kyù hieäu ñöôïc ñeå sau cho coù theå nhìn thaáy ñöôïc. - Caàn phaûi ñaëc bieät chuù yù duøng chính xaùc kyù hieäu traùnh vieäc aùp duïng sai. Kyù hieäu soá 7 vaø soá 16 phaûi ñöôïc ñeå theo ñuùng höôùng vaø vò trí töông öùng cuûa noù. - Trong kyù hieäu 14 "Giôùi haïn soá löôïng xeáp choàng leân", n laø soá löôïng toái ña bao bì ñöôïc xeáp choàng leân nhau. 2- Hình aûnh kyù hieäu cuï theå Höôùng daãn phaûi ñöôïc ghi roõ treân bao bì vaän chuyeån baèng caùch söû duïng caùc kyù hieäu töông öùng ñöa ra trong baûng 5.3. Baûng 5.3: YÙ nghóa, höôùng daãn vaø löu yù khi söû duïng caùc kyù hieäu cho bao bì ngoaøi Soá Höôùng kyù Kyù hieäu YÙ nghóa Tham khaûo/löu yù - ví duï daãn hieäu
112 Soá Höôùng kyù Kyù hieäu YÙ nghóa Tham khaûo/löu yù - ví duï daãn hieäu Caùc vaät ñöïng trong bao bì vaän chuyeån deã 1 Deã vôõ vôõ phaûi boác xeáp caån thaän Khoâng Khoâng duøng moùc ñeå 2 duøng boác xeáp vaø vaän moùc tay chuyeån haøng hoùa Höôùng Chæ ra höôùng ñuùng cuûa 3 leân treân bao bì vaän chuyeån Traùnh Bao bì vaän chuyeån 4 aùnh naéng khoâng ñöôïc ñeå döôùi maët trôøi aùnh naéng maët trôøi Vaät ñöïng trong bao bì Traùnh coù theå bò hö hoûng hoaëc 5 nguoàn khoâng theå duøng ñöôïc phoùng xaï do bò nhieãm phoùng xaï Bao bì vaän chuyeån Traùnh 6 khoâng ñöôïc ñeå döôùi möa möa Chæ ra troïng taâm cuûa Troïng bao bì vaän chuyeån 7 taâm ñöôïc boác xeáp nhö moät ñôn vò leû Khoâng Bao bì vaän chuyeån 8 ñöôïc laên khoâng ñöôïc laên Khoâng Khoâng duøng xe keùo duøng xe tay ñaët vaøo maët naøy 9 keùo tay khi boác xeáp bao bì vaän ñaët ôû ñaây chuyeån Khoâng Khoâng ñöôïc vaän 10 duøng xe chuyeån bao bì baèng xe naâng naâng
113 Soá Höôùng kyù Kyù hieäu YÙ nghóa Tham khaûo/löu yù - ví duï daãn hieäu Keïp vaøo caùc maët ñöôïc 11 Vò trí keïp ñaùnh daáu ñeå boác xeáp bao bì vaän chuyeån Bao bì vaän chuyeån boác Daáu hieäu xeáp baèng keïp treân maët 12 khoâng coù daáu hieäu khoâng ñöôïc keïp ñöôïc keïp Giôùi haïn khoái Chæ ra khoái löôïng toái löôïng ña ñöôïc pheùp xeáp 13 ñöôïc choàng leân bao bì vaän pheùp chuyeån choàng leân Soá löôïng Chæ ra soá löôïng toái ña toái ña bao bì vaän chuyeån 14 ñöôïc xeáp ñöôïc pheùp xeáp choàng choàng leân nhau "n" laø soá leân löôïng bao bì giôùi haïn Khoâng Khoâng ñöôïc pheùp xeáp ñöôïc xeáp 15 choàng vaø chaát taûi leân choàng bao bì vaän chuyeån leân Daây quaøng phaûi ñaët Quaøng vaøo vò trí coù kyù hieäu 16 daây ôû ñeå caåu bao bì vaän ñaây chuyeån Chæ ra giôùi haïn nhieät Giôùi haïn 17 ñoä ñeå baûo quaûn vaø boác nhieät ñoä xeáp bao bì vaän chuyeån Caâu hoûi 1 Phaùt bieåu naøo döôùi ñaây sai: a) Thuøng giaáy carton nheï, dai, choáng va ñaäp toát. b) Giaáy carton coù traùng phuû lôùp plastic coù tính caùch aåm vaø ngaên caûn khí keùm.
114 c) Caùc loaïi carton gôïn soùng chòu ñöôïc va ñaäp vaø chòu neùn vaø coù nhieàu coâng duïng. d) Khi mua giaáy ñeå cheá taïo bìa giaáy carton ta caàn quan taâm ñeán ñoä daøy, ñoä cöùng cuûa giaáy. 2 Bao bì ñôn vò gôûi ñi chöùa soá löôïng 24 hoäp, SP chöùa trong moãi hoäp: 10SP/hoäp; khoái löôïng 100g/SP. Soá löôïng ñöôïc ghi treân bao bì ñôn vò göûi ñi nhö sau: a) 100g × 10 × 24 b) 100g × 240 goùi c) 24 × 10SP × 100g/SP d) 10 hoäp × 100g × 24. 3 Ñeå deã daøng phaân phoái vaän chuyeån bao bì thöôøng coù daïng: a) Khoái chöõ nhaät vaø khoái vuoâng. b) Khoái truï vaø khoái vuoâng. c) Daïng goùi. d) Khoái chöõ nhaät. 4 Ñeå taïo neân loaïi giaáy bìa gôïn soùng coù tính chòu taûi troïng cao nhaát ngöôøi ta thöôøng gheùp giöõa caùc loaïi giaáy gôïn soùng sau: a) A gheùp vôùi B b) B gheùp vôùi B c) B gheùp vôùi C d) A gheùp vôùi E. 5 Caùch xeáp cheùo caùc hoäp truï troøn vaøo hoäp carton laø caùch xeáp sao cho: a) Taâm caùc ñaùy troøn, naèm treân ñænh cuûa moät tam giaùc. b) Ñöôøng noái taâm cuûa caùc ñaùy troøn cuûa hoäp hình truï chính laø caùc caïnh cuûa moät tam giaùc ñeàu. c) Dieän tích beà maët bò boû troáng nhieàu hôn so vôùi phöông phaùp xeáp vuoâng. d) Caùc phaùt bieåu treân ñeàu khoâng ñuùng. Taøi Lieäu Tham Khaûo 1. United Nations Industrial Development Organization Food industry studies No.5, Packaging and Packaging materials, New York, 1969. 2. Hanlon J. F., Paper and paper board, Handbook of Package Engineering, 2nd Edition, McGraw, Hill Inc, New York, 1984. 3. Schenk,R.U.,Bjorksten and L. yeager. Composition and consequences of aluminium in water,beverages and other ingestibles. In Environmental Chemistry and toxicology of Aluminium , T.E. Lewis(Ed.), Lewis
115 publisher,Inc.,Chelsea Michigan,1989,chap.14. 33. 4. Wade, P.Biscuit, cookies and crackers, vol.1, The Principles of the craft, Elservier Applied science Publishers Ltd.,Essex, England 1988, chap.4. Chöông 6 BAO BÌ THUÛY TINH 6.1 ÑAËC TÍNH CHUNG CUÛA THUÛY TINH 6.1.1 Ñaëc tính chung Bao bì thuûy tinh ñöïng thöïc phaåm goàm nhöõng chai, loï baèng thuûy tinh silicat. Tröôùc ñaây, thuûy tinh laø töø goïi chung cho nhöõng oxyt voâ cô daïng thuûy tinh hay chính laø daïng caáu truùc voâ ñònh hình. Vaät chaát voâ cô thöôøng toàn taïi döôùi caùc daïng: Daïng khí, goàm taäp hôïp caùc phaàn töû nhö O2, N2, CO2, H2, Cl2, F2, SO2..., hoaëc khí ion hoùa plasma, hoaëc daïng hôi nhö hôi H2O. Daïng loûng nhö Br2, Hg... Caùc daïng khí, hôi hoaëc loûng ñeàu mang tính linh ñoäng vaø coù hình daïng cuûa vaät chöùa chuùng. - Daïng raén tinh theå, nhö caùc daïng muoái keát tinh, coù caùc haït tinh theå rôøi raïc, kích thöôùc tuøy vaøo ñieàu kieän keát tinh. - Daïng raén voâ ñònh hình, coøn goïi laø daïng thuûy tinh coù theå gaëp ôû daïng haït, daïng maøng, gel, hoaëc ñoùng raén thaønh khoái. Traïng thaùi thuûy tinh thöôøng laø traïng thaùi ñaëc tröng cuûa caùc hôïp chaát voâ cô, ñöôïc xem laø traïng thaùi trung gian cuûa daïng keát tinh vaø daïng loûng coù ñaëc tính: trong suoát, cöùng doøn ôû nhieät ñoä thöôøng. - Khi ñöôïc gia nhieät thì thuûy tinh meàm daàn vaø trôû neân linh ñoäng, chaûy thaønh gioït hay thaønh doøng, ñoä nhôùt caøng giaûm thaáp khi nhieät ñoä caøng taêng; vaø ñoä nhôùt seõ taêng daàn ñeán cöïc ñaïi vaø maát caû tính linh ñoäng khi