Huyết khối tĩnh mạch sâu ở bệnh nhân gãy cổ xương đùi do té ngã

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> HUYẾT KHỐI TĨNH MẠCH SÂU Ở BỆNH NHÂN GÃY CỔ XƯƠNG ĐÙI<br /> DO TÉ NGÃ<br /> Cao Thanh Ngọc*, Trần Hữu Thế**, Nguyễn Văn Trí*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Hiện nay, người cao tuổi (NCT) đang gia tăng rất nhanh và cũng là vấn đề đáng quan tâm cho ngành<br /> y tế. Theo dự báo, tỉ lệ NCT của Việt Nam sẽ tăng đột biến vào năm 2010, đạt tỉ lệ 15,41% vào năm 2025<br /> và 28,45% vào năm 2050, chính thức trở thành quốc gia có dân số già vào năm 2014(3,4). Do các đặc điểm về<br /> sinh lý, NCT là đối tượng dễ bị mắc bệnh và có nhiều vấn đề sức khỏe hơn so với các lứa tuổi khác.<br /> Đối với người cao tuổi, té ngã là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến thương tích và tử vong do thương<br /> tích. Hậu quả quan trọng nhất của té ngã là gãy xương, trong đó gãy cổ xương đùi là rất nặng nề. Điều<br /> này rất dễ xảy ra do bệnh loãng xương chiếm tỷ lệ cao. Một khi bị gãy xương phải nằm viện điều trị, bệnh<br /> nhân có nguy cơ cao bị huyết khối tĩnh mạch sâu đưa đến các biến chứng có thể tử vong trong giai đoạn<br /> nằm viện. Các biến cố liên quan sau gãy cổ xương đùi cũng chiếm tỉ lệ cao, đặc biệt là tỉ lệ tử vong. Sau<br /> đây chúng tôi xin trình bày một số trường hợp lâm sàng liên quan ở 3 bệnh nhân gãy cổ xương đùi.<br /> Từ khóa: té ngã, huyết khối tĩnh mạch sâu<br /> <br /> SUMMARY<br /> DEEP VEIN THROMBOSIS IN FALL – RELATED HIP FRACTURE<br /> Cao Thanh Ngoc, Tran Huu The, Nguyen Van Tri<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 2 - 2012: 114 - 116<br /> The elderly people in Vietnam are increasing rapidly, which poses a concern to the health industry.<br /> Accordingly to a forecast, the percentage of elderly people will rise substantially in 2010, and will reach<br /> 15.41% by 2025 and 28.45% by 2050 and Vietnam will be categorized as a country of aging population in<br /> 2014. Due to physiological characteristics, elderly people are vulnerable to diseases and more health issues<br /> than people of other types. Among elderly people, falls are the most leading cause of injury and death due to<br /> injury. The most serious consequence of fall is fracture, especially hip fracture, which easily happens due to<br /> a high prevalence of osteoporosis. Once having fracture and hospitalization, they will face a high risk of<br /> deep vein thrombosis leading to death during the hospitalization period. The complications of hip<br /> fracture are high, especially the death rate. Followings are some clinical cases in relation to hip fracture.<br /> Key words: Fall, deep vein thrombosis<br /> <br /> BỆNH ÁN<br /> Bệnh nhân 1<br /> Nguyễn Thị H, nữ, sinh năm 1924, nhập<br /> viện 31/10/2011 vì đau khớp háng phải sau té.<br /> Bệnh nhân đi ngoài sân, trời mưa sân nhà trơn<br /> nên trợt chân té đập mông phải xuống đất.<br /> <br /> Tiền căn tăng huyết áp – rối loạn chuyển hóa<br /> lipid, đang dùng 4 loại thuốc bao gồm<br /> Concor, Amlor, Aspirin, Atorvastatin. Bệnh<br /> nhân được chẩn đoán gãy cổ xương đùi phải<br /> và điều trị mổ thay khớp háng bán phần sau<br /> nhập viện 1 tuần. Siêu âm Duplex 1 tuần và 2<br /> tuần sau phẫu thuật không phát hiện DVT.<br /> <br /> * Bộ Môn Lão Khoa, ĐHYD TP. HCM,<br /> <br /> **Bệnh viện Đa khoa Tiền Giang<br /> <br /> Tác giả liên lạc: BS. Cao Thanh Ngọc,<br /> <br /> ĐT: 0908484246,<br /> <br /> 114<br /> <br /> Email: caothanhngoc@gmail.com.<br /> <br /> Chuyên Đề Lão Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> Sau mổ 7 tuần, bệnh nhân vẫn nằm tại giường<br /> cần người nhà chăm sóc.<br /> <br /> Bệnh nhân 2<br /> Lê Thị T, nữ, sinh năm 1940, nhập viện<br /> 2/12/2011 vì đau mông trái sau té. Bệnh nhân<br /> đi từ trong nhà ra ngoài sân, bước chân xuống<br /> thềm và hụt chân té. Tiền căn tăng huyết áp,<br /> đau khớp đang dùng 5 loại thuốc bao gồm<br /> Amlor, Ednyt, Atorvastatin, Celebrex, Omez.<br /> Bệnh nhân được chẩn đoán gãy liên mấu<br /> chuyển xương đùi trái và mổ thay khớp háng<br /> bán phần ngày 9/12/2011. Siêu âm Duplex 1<br /> tuần sau mổ phát hiện DVT ở tĩnh mạch đùi –<br /> khoeo chân trái. Sau mổ 3 tuần, bệnh nhân<br /> vẫn nằm tại giường và viêm phổi phải nhâp<br /> viện điều trị.<br /> <br /> Bệnh nhân 3<br /> Nguyễn Thị A, nữ, sinh năm 1956, nhập<br /> viện 22/11/2011 vì đau vùng hông phải sau té.<br /> Bệnh nhân bước chân lên bậc thềm vào nhà<br /> thì chóng mặt và té đập mông phải xuống đất.<br /> Tiền căn tăng huyết áp, tai biến mạch não,<br /> Parkinson đang điều trị 6 loại thuốc bao gồm<br /> Micardis,<br /> Concor,<br /> Aspirin,<br /> Tanakan,<br /> Syndopar, Omez. Bệnh nhân được chẩn đoán<br /> gãy cổ xương đùi phải và điều trị thay chỏm<br /> ngày 7/12/2011. Siêu âm Duplex 1 tuần và 2<br /> tuần sau phẫu thuật không phát hiện DVT.<br /> Sau mổ 3 tuần bệnh nhân cần người hỗ trợ và<br /> đi lại nhẹ bằng nạng.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Nhiều thập kỷ qua, vấn đề té ngã và gãy<br /> cổ xương đùi đặc biệt được quan tâm. Các<br /> nghiên cứu tại nhiều nước trên thế giới cho<br /> thấy té ngã và gãy cổ xương đùi có liên quan<br /> chặt chẽ với nhau. Theo Ekezie jervas et al. 90%<br /> các trường hợp gãy cổ xương đùi ở người cao<br /> tuổi là do té ngã(6). Trong 3 trường hợp trên,<br /> 100% bệnh nhân gãy cổ xương đùi do té ngã.<br /> Các yếu tố nguy cơ té ngã ở các bệnh nhân<br /> này bao gồm yếu tố nguy cơ nội tại như bệnh<br /> mãn tính (tăng huyết áp, Parkinson, viêm<br /> khớp, tai biến mạch não) và yếu tố nguy cơ<br /> <br /> Chuyên Đề Lão Khoa<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ngoại sinh như dùng ≥ 4 loại thuốc, sàn nhà<br /> trơn, bậc thềm không an toàn. Đây là những<br /> yếu tố nguy cơ đã được biết trước tuy nhiên<br /> bệnh nhân không được hướng dẫn để phòng<br /> tránh đưa đến té ngã phải nhập viện điều trị<br /> và 2 trong 3 trường hợp bị mất vận động, trở<br /> thành gánh nặng cho gia đình, gây tốn nhiều<br /> chi phí cho chăm sóc sức khỏe.<br /> Khi điều trị, các phẫu thuật chỉnh hình có<br /> thể hoạt hóa dòng thác đông máu nên làm<br /> tăng đáng kể DVT(1,10). Theo J. Parmet et al. các<br /> ứ trệ tuần hoàn do bơm phồng garo kết hợp<br /> với tác dụng huyết học của xi măng xương<br /> làm cho những bệnh nhân phẫu thuật thay<br /> khớp có nguy cơ DVT cao hơn(8,9).<br /> Tác giả Geerts WH et al. cho thấy tần suất<br /> hiện mắc DVT không có triệu chứng trên bệnh<br /> nhân phẫu thuật khớp háng từ 40-60% và<br /> DVT có triệu chứng thì thấp hơn với khoảng<br /> 2-5%(5). Gần đây người ta nhận thấy rằng<br /> không có sự khác biệt về tần suất hiện mắc<br /> DVT ở bệnh nhân phương Tây và bệnh nhân<br /> Châu Á sau phẫu thuật chỉnh hình. Phân tích<br /> của Leizorovicz A et al. (nghiên cứu SMART)<br /> cho thấy tần suất xuất hiện DVT không triệu<br /> chứng trên bệnh nhân Châu Á phẫu thuật<br /> thay khớp háng lên đến hơn 60%(7).<br /> Trong 3 trường hợp phẫu thuật thay khớp<br /> háng được khảo sát, có 1 bệnh nhân bị DVT<br /> sau phẫu thuật chiếm tỉ lệ 33% và không có<br /> bệnh nhân nào được dự phòng DVT trước<br /> phẫu thuật. Các kết quả của nghiên cứu<br /> ENDORSE cũng cho thấy tần suất DVT ở<br /> nhiều nước đều cao nhưng việc điều trị<br /> phòng ngừa DVT ở các nước Á Châu vẫn còn<br /> chưa được quan tâm(2).<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Qua 3 bệnh án lâm sàng trên, chúng tôi<br /> nhận thấy vấn đề té ngã đưa đến gãy cổ<br /> xương đùi ở người cao tuổi chưa được quan<br /> tâm đúng mực và vẫn có tỉ lệ cao bệnh nhân<br /> bị DVT sau phẫu thuật thay khớp háng.<br /> Trong khi đó, ở Việt Nam hiện chưa có nghiên<br /> cứu nào về vấn đề té ngã ở bệnh nhân gãy cổ<br /> <br /> 115<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 2 * 2012<br /> <br /> xương đùi và nghiên cứu đánh giá tỉ lệ hiện<br /> mắc DVT trên bệnh nhân phẫu thuật thay<br /> khớp háng. Vì vậy nghiên cứu vấn đề té ngã ở<br /> bệnh nhân gãy cổ xương đùi và nghiên cứu<br /> tần suất hiện mắc DVT trên đối tượng này là<br /> cần thiết nhằm đưa ra chiến lược phòng<br /> chống té ngã hiệu quả trong cộng đồng để<br /> giảm thiểu nguy cơ gãy cổ xương đùi và<br /> hướng đến việc phòng ngừa thường quy DVT<br /> cho những bệnh nhân này khi điều trị phẫu<br /> thuật.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 116<br /> <br /> Clarke MT., Green JS., Harper WM., Gregg PJ.<br /> (1998),”Cement as a risk factor for deep-vein thrombosis.<br /> COMPARISON OF CEMENTED TKR, UNCEMENTED<br /> TKR AND CEMENTED THR”, The Journal Of Bone and Bone<br /> Surgery, pp. 611 – 613<br /> Cohen AT., et al. (2008), “Venous thromboembolism risk<br /> and prophylaxis in the acute hospital care setting<br /> (ENDORSE study): a multinational cross-sectional study”,<br /> The Lancet, (371), pp. 387–94<br /> Đàm Viết Cương, Trần Thị Mai Anh và cộng sự (2006).<br /> "Đánh giá tình hình chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi ở<br /> Việt Nam". Viện chiến lược và chính sách Y tế. Hà Nội, tr. 1-2.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> 8.<br /> <br /> 9.<br /> <br /> 10.<br /> <br /> Dương Huy Lương, Trần Thị Mai Oanh, Đàm Viết Cương,<br /> Dương Anh Tuấn (2005). "Một số kết quả nghiên cứu về<br /> triển khai chính sách CSSK cho người cao tuổi ở Việt Nam".<br /> Tạp chí chính sách Y tế. Nhà xuất bản Hà Nội. Hà Nội, tr. 1-6.<br /> Geerts WH. et al. (2008), “Prevention of venous<br /> thromboembolism; American college of Chest physicians.<br /> Evidence-Based Clinical Practice Guidelines (8th Edition)”,<br /> Chest (133), pp. 3815–4535<br /> Jervas Ekezie, Onwukamuche CK., Anyanwu GE.,<br /> Ugochukwu AI. (2011), “Incidence of Fall Related Hip<br /> Fractures among the Elderly Persons in Owerri, Nigeria”,<br /> Asian Journal of Medical Sciences 3(3), p. 110-114.<br /> Leizorovicz A. et al. (2005), “Epidemiology of venous<br /> thromboembolism in Asian patients undergoing major<br /> orthopaedic surgery without thromboprophylaxis. The<br /> SMART study”, J Thromb Haemost 3 (1), pp. 28-34.<br /> Parmet JL., Horrow JC., Pharo G., Collins L., Berman<br /> AT.and Rosenberg H. (1995), “The incidence of venous<br /> emboli during extramedullary guided total knee<br /> arthroplasty”, Anesth Analg , (81), pp. 757-62<br /> Ware JA., Kang J., DeCenzo MT., et al. (1991), “Platelet<br /> activation<br /> by<br /> synthetic<br /> hydrophobic<br /> polymer,<br /> polymethylmethacrylate”, Blood , (78), pp. 1713-21<br /> Zaw HM., Osborne IC., Pettit PN., Cohen AT. (2002), “Risk<br /> Factors for Venous Thromboembolism in Orthopedic<br /> Surgery”, IMAJ, (4), pp. 1040 – 1042.<br /> <br /> Chuyên Đề Lão Khoa<br /> <br />