Kết quả bước đầu phẫu thuật tạo hình tổn khuyết sọ mặt và xương hàm dưới có mất lồi cầu bằng vật liệu y sinh C‐PEEK

Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> <br /> KẾT QUẢ BƯỚC ĐẦU PHẪU THUẬT TẠO HÌNH  <br /> TỔN KHUYẾT SỌ MẶT VÀ XƯƠNG HÀM DƯỚI CÓ MẤT LỒI CẦU  <br /> BẰNG VẬT LIỆU Y SINH C‐PEEK <br /> Bùi Công Khê*, Lưu Xuân Quyết**, Ngô Duy Thìn*** <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Đặt vấn đề : Hiện nay các bệnh nhân bị lấy bỏ, cắt đoạn xương hàm dưới và lồi cầu do các bệnh về u men, u <br /> nang, ung thư, di chứng mất xương hàm, lồi cầu do chấn thương, chiến tranh rất nhiều. Sau khi cắt đoạn và lấy <br /> bỏ, bệnh nhân bị ảnh hưởng về chức năng thẩm mỹ rất lớn. Để khắc phục sự thiếu khuyết này cho bệnh nhân, <br /> Trung tâm Vật liệu mới – Liên hiệp các Hội KHKT Hà Nội đã nghiên cứu thiết kế, chế tạo lồi cầu và thân xương <br /> hàm dưới bằng vật liệu y sinh C‐PEEK. Bài báo này nhằm giới thiệu và đánh giá kết quả lầm sàng về sản phẩm <br /> lồi cầu và thân xương hàm dưới chế tạo bằng C‐PEEK trên bệnh nhân, một ca vá sọ mặt tại vùng hốc mắt bằng <br /> mảnh vá sọ PEEK đạt kết quả tốt.  <br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Đối tượng: Các bệnh nhân đã phẫu thuật lấy bỏ lồi cầu một hoặc <br /> hai bên và xương hàm dưới một bên tại bệnh viện 103. Phương pháp nghiên cứu: Chúng tôi nghiên cứu về đặc <br /> điểm lâm sàng X quang; Xây dựng quy trình kỹ thuật phẫu thuật; Đánh giá kết quả điều trị. <br /> Kết quả: 32 bệnh nhân được thay thế lồi cầu thân xương hàm dưới bằng C‐PEEK, hòa nhập cuộc sống tốt, <br /> không phải đeo máy giữ hàm, thẩm mỹ đạt tiêu chuẩn, chức năng ăn nhai đảm bảo. Kết quả tốt 70%; khá 20%; <br /> kém 4%. <br /> Kết luận : Lồi cầu và thân xương hàm dưới bằng vật liệu y sinh C – PEEK có thể đáp ứng yêu cầu phẫu <br /> thuật tạo hình hàm mặt trên bệnh nhân, phù hợp với điều kiện của Việt Nam. <br /> Từ khóa: C‐PEEK, lồi cầu, thân xương hàm dưới. <br /> <br /> ABSTRACT <br /> INITIAL EVALUATIONS OF CRANIOFACIAL  <br /> AND MANDIBULAE PLASTIC SURGERY BY BIOMEDICAL IMPLANTS C‐PEEK <br /> Bui Cong Khe, Luu Xuan Quyet, Ngo Duy Thin <br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 6‐ 2014: 96 – 99 <br /> Introduction: Nowaday, there are many patients with missing condylar proc and body of jaw. Center for <br /> New Materials has studied design, manufacture of condylar proc and body of jaw were made of carbon materials <br /> synthesized C‐PEEK. This paper aim to present our experience and assess clinical results for condylar proc and <br /> body of jaw products in patients: a study case of craniofacial plastic surgery at eye socket by C‐PEEK implant <br /> with good result. <br /> Study objects and methods: Patients with missing condylar proc and body of jaw at 103 hospital. Study <br /> characteristics of X‐ray clinical; building process surgery techniques; assess clinical results.  <br /> Results:  32  patients  were  replaced  mandibular  body  by  C‐PEEK,  integrate  better  life,  chewing  function <br /> guaranteed and improved of life. Asscess clinical results : Excellent : 76%, Good : 20% and Not good : 4%. <br /> Conclusion : Condylar proc and body of jaw were made of carbon materials synthesized C‐PEEK can meet <br /> requirements of maxillo plastic surgery in patients, in accordance with the conditions of Vietnam. <br /> Keywords: C‐PEEK, condylar proc, mandibular body <br /> * Trung tâm Vật liệu mới, ** Viện Quân Y 103, *** Đại học Y Hà Nội <br /> Tác giả liên lạc: TS.Bùi Công Khê ; ĐT : 0912370966 ; Email : buicongkhe@gmail.com <br /> <br /> 96<br /> <br /> Chuyên Đề Phẫu Thuật Thần Kinh  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Hiện nay  các  bệnh  nhân  bị  lấy  bỏ,  cắt đoạn <br /> xương  hàm  dưới  và  lồi  cầu  do  các  bệnh  về  u <br /> men, u nang, ung thư, di chứng mất xương hàm, <br /> lồi  cầu  do  chấn  thương,  chiến  tranh  rất  nhiều. <br /> Sau  khi  cắt  đoạn  và  lấy  bỏ,  bệnh  nhân  bị  ảnh <br /> hưởng về chức năng thẩm mỹ rất lớn(2). <br /> Để khắc phục sự thiếu khuyết này cho bệnh <br /> nhân có các phương pháp thay thế: <br /> <br /> Nhưng  đến  nay  chưa  có  cơ  sở  nào  nghiên <br /> cứu chế tạo, ứng dụng vật liệu này điều trị thay <br /> thế  vào  vị  trí  lồi  cầu  và  xương  hàm  dưới  trên <br /> bệnh nhân. <br /> Năm  2012,  Trung  tâm  Vật  liệu  mới  –  Liên <br /> hiệp các Hội KHKT Hà Nội được Bộ trưởng Bộ <br /> Y  tế  phê  duyệt  đề  tài  KHCN  cấp  Bộ  Y  tế  2012: <br /> “Nghiên  cứu  thiết  kế,  chế  tạo  lồi  cầu  và  thân <br /> xương hàm dưới bằng vật liệu y sinh C‐PEEK”. <br /> <br /> Sử dụng lồi cầu, xương hàm dưới bằng titan <br /> của  nước  ngoài  sản  xuất  nhưng  giá  thành  quá <br /> cao với người Việt Nam. Sau khi phẫu thật chủ <br /> yếu đạt về chức năng, không đạt được về thẩm <br /> mỹ. Do chất liệu titan đắt nên chỉ sản xuất dưới <br /> dạng nẹp và lồi cầu.  <br /> <br /> Trong  bài  báo  này  chúng  tôi  xin  điểm  lại <br /> những  kết  quả  đạt  được  trong  phẫu  thuật  lâm <br /> sàng  trên  bệnh  nhân  thay  thế  lồi  cầu  và  thân <br /> xương hàm dưới bằng vật liệu y sinh C‐PEEK. <br /> <br /> Ghép xương từ thân bằng xương mác nối vi <br /> phẫu là phẫu thuật lớn, chỉ thực hiện ở tuyến có <br /> vi  phẫu(4).  Phẫu  thuật  này  phức  tạp  khó  thực <br /> hiện phổ cập trên cả nước và phải tiến hành lấy <br /> xương mác nên chân bệnh nhân yếu đi. <br /> <br /> Các bệnh nhân đã phẫu thuật lấy bỏ lồi cầu <br /> một  hoặc  hai  bên  và  xương  hàm  dưới  một  bên <br /> tại khoa B8‐ Bệnh viện 103. <br /> <br /> Vật liệu C – PEEK và PEEK đã được sử dụng <br /> như làm các nẹp kết hợp xương và tấm vá hộp <br /> sọ. Ở Việt Nam hàng ngàn ca phẫu thuật trong <br /> 10 năm qua chưa phát hiện có sự cố nào(3,5). <br /> <br /> +Xây dựng quy trình kỹ thuật phẫu thuật;  <br /> <br /> Các sản phẩm trên do Trung tâm Công nghệ <br /> Vật liệu – Viện Ứng dụng Công nghệ ‐ Bộ Khoa <br /> học Công nghệ đã chế tạo sản xuất, đã được Bộ <br /> Y tế cấp giấy phép lưu hành số 20/2009/BYT‐TB‐<br /> CT. Từ năm 2009 đến nay đã cung cấp cho nhiều <br /> bệnh viện trong cả nước(6). <br /> Các  loại  sản  phẩm  từ  vật  liệu  này  đã  được <br /> khảo nghiệm của quốc tế cũng như của bộ môn <br /> Mô – phôi trường đại học Y khoa Hà Nội về tính <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Đối tượng <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> +Đánh giá kết quả điều trị. <br /> <br /> KẾT QUẢ <br /> Đánh giá theo tiêu chí kết quả gần và kết quả <br /> xa (gần: sau 7‐10 ngày; xa: sau 3 tháng). Dựa trên <br /> khám lâm sàng: Đánh giá về giải phẫu thẩm mỹ <br /> và  chức  năng  ăn  nhai.  Chia  làm  3  mức  độ:  tốt‐ <br /> khá‐ kém. <br /> <br /> Tiêu chí đánh giá kết quả gần: <br /> Kết quả<br /> điều trị<br /> Tốt<br /> <br /> tương hợp mô có kết luân các tính ưu việt sau(1): <br /> Tương  thích  sinh  học  và  bên  sinh  học  lâu <br /> dài; <br /> Mô đun đàn hồi tương thích với mô đun của <br /> xương người; <br /> Vật liệu không nhiễm từ; <br /> Bền va đập, bền uốn, bền mài mòn cao; <br /> Dễ  gia  công,  tạo  dáng  thay  đổi  kích  thước <br /> theo trường hợp cá thể bệnh nhân. <br /> <br /> Bệnh Lý Sọ Não <br /> <br /> Khá<br /> <br /> Kém<br /> <br /> Giải phẫu thẩm mỹ<br /> <br /> Chức năng<br /> <br /> Mặt cân đối, xương không<br /> di lệch biến dạng.<br /> Vết mổ liền tốt.<br /> Mặt còn sưng nề, xương<br /> cân đối hoặc di lệch biến<br /> dạng ít.<br /> Vết mổ còn nề<br /> Mất cân đối, xương còn di<br /> lệch biến dạng.<br /> Vết mổ sưng, có dịch, biểu<br /> hiện đào thải mảnh ghép<br /> <br /> Khớp cắn đúng, há<br /> miệng tốt .<br /> Khớp cắn đúng há<br /> miệng hạn chế<br /> <br /> Khớp cắn sai cần<br /> chỉnh, há miệng hạn<br /> chế nhiều<br /> <br /> Có  32  bệnh  nhân  với  3  nữ,  29  nam  nằm <br /> trong  nhóm  nghiên  cứu.  Các  bệnh  nhân  này <br /> được khám lâm sàng, chụp X quang CT, dựng <br /> <br /> 97<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> hình 3D. Theo dõi sau phẫu thuật 10 ngày: Tốt: <br /> 80%  bệnh  nhân;  khá  20%  bệnh  nhân;  kém  0% <br /> bệnh nhân. <br /> <br /> Ca điển hình thay thế lồi cầu <br /> <br /> Theo dõi sau phẫu thuật 3 tháng kể từ khi ra <br /> viện:  Tốt:  76%  bệnh  nhân;  khá  20%  bệnh  nhân; <br /> kém 4% bệnh nhân. Ngoài ra có 1 ca vá khuyết <br /> hổng  sọ  mặt  vùng  trên  hốc  mắt  phải  đạt  hiệu <br /> quả thẩm mỹ tốt, một ca vá sọ mặt tại vùng hốc <br /> mắt bằng mảnh vá sọ PEEK đạt kết quả tốt. <br /> <br /> Ca  điển  hình  thay  thế  thân  xương  hàm <br /> dưới <br /> Bệnh  nhân:  Nguyễn  Thị  Hà,  27  tuổi,  quê <br /> Hiệp Hòa – Bắc Giang. <br /> Số Bệnh án/ số lưu trú: 278/304 nhập viện từ <br /> 09/05/2012 , ra viện 28/05/2012. <br /> Khuyết  xương  hàm  dưới  bên  phải,  sau  khi <br /> cắt đoạn xương hàm dưới, bên mặt phải bị lõm <br /> phần má do mất xương. <br /> <br /> Bệnh nhân: Nguyễn Thị Thanh, 32 tuổi; quê <br /> quán Hương Sơn – Hòa Bình <br /> Số Bệnh án / số lưu trú : 668/695 nằm viện từ <br /> 28/11/2012 đến 13/12/2012 <br /> Bị  dính  khớp  hàm  2  bên  thái  dương  đã  25 <br /> năm. <br /> <br /> Ca điển hình vá khuyết hổng sọ mặt, vùng <br /> trên hốc mắt phải <br /> Bệnh  nhân  Trần  Quang  Đức  –  22  tuổi,  quê <br /> Phùng Xá‐ Mỹ Đức – Hà Nội  <br /> Mã số Bệnh nhân 130304650 mổ 12/03/2013. <br /> <br /> 98<br /> <br /> Chuyên Đề Phẫu Thuật Thần Kinh  <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> Bệnh nhân hòa nhập với cộng đồng. <br /> Giá thành hạ, dễ sử dụng có thể áp dụng tại <br /> các cơ sở phẫu thuật răng hàm mặt. <br /> <br /> KẾT LUẬN <br /> Qua  32  bệnh  nhân  phẫu  thuật  tạo  hình  tổn <br /> khuyết xương hàm dưới có mất lồi cầu bằng vật <br /> liệu  C‐PEEK  do  Việt  Nam  sản  xuất.  Chúng  tôi <br /> thấy kết quả tốt 70%; khá 20%; kém 4%. <br /> Chúng  tôi  đã  đưa  ra  được  chỉ  định  và  xây <br /> dựng  được  quy  trình  kỹ  thuật  tạo  hình  lồi  cầu <br /> xương hàm dưới bằng vật liệu C‐PEEK. <br /> <br />  <br /> <br /> BÀN LUẬN <br /> Đa số khuyết xương hàm dưới có mất lồi cầu <br /> trong nghiên cứu của chúng tôi có tuổi đời từ 20‐<br /> 52  tuổi,  nam  nhiều  hơn  nữ.  Nguyên  nhân <br /> khuyết  xương  hàm  dưới  có  mất  lồi  cầu  là  do <br /> chấn thương, u men, khuyết xương hàm. <br /> Về  quy  trình kỹ  thuật  dựa  vào  X  quang 3D <br /> đo đạc tính toán lấy mẫu tổn thương. Tạo hình <br /> mẫu ghép theo mẫu. <br /> Đường mổ: Mổ theo đường trước tai kéo dài <br /> kết hợp đường từ dưới xương hàm dưới. <br /> <br /> Tai biến gần không có trường hợp nào.<br /> Thải  loại  mảnh  ghép  có  một  bệnh  nhân  do <br /> liên quan đến nẹp vít kết xương (rò, chảy dịch) <br /> cả vị trí lồi cầu và vị trí không có mảnh C‐PEEK <br /> tại gò má bên đối diện cũng rò chảy dịch. <br /> <br /> Về kết quả phẫu thuật <br /> <br /> Lồi cầu – xương hàm dưới bằng vật liệu C‐<br /> PEEK do Việt Nam sản xuất sử dụng tốt, rẻ tiền, <br /> có thể áp dụng rộng rãi tại các cơ sở phẫu thuật <br /> tạo  hình  răng  hàm  mặt,  trong  đó  có  1  ca  vá <br /> khuyết  hổng  sọ  mặt  vùng  trên  hốc  mắt  phải <br /> bằng tấm vá sọ polyme sinh học PEEK đạt hiệu <br /> quả và thẩm mỹ tốt. <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO <br /> 1.<br /> <br /> Bùi Công Khê, Lưu Xuân Quyết, Ngô Duy Thìn (2013). Phẫu <br /> thuật  tạo  hình  tổn  khuyết  xương  hàm  dưới  có  mất  lồi  cầu <br /> bằng vật liệu y sinh C – PEEK. Tạp chí Y học thực hành số 9 <br /> (840) 2012 ‐ ISSN 1859 – 1663: Trang 51‐ 53. <br /> <br /> 2.<br /> <br /> Đỗ  Xuân  Hợp  (1973).  Xương  hàm  dưới:  Giải  phẫu  đầu  mặt <br /> cổ. NXB Y học, trang 101 – 103 <br /> <br /> 3.<br /> <br /> Nguyễn Quang Long và cộng sự. Tổng kết nghiên cứu điều <br /> trị  gãy  xương  dài  bằng  nẹp  tổ  hợp  carbon  10  năm  (1995  – <br /> 2005) <br /> <br /> 4.<br /> <br /> Nguyễn  Việt  Tiến  (1995).  Nghiên  cứu  ứng  dụng  kỹ  thuật <br /> ghép xương mác trong điều trị mất đoạn xương dài, Luận án <br /> Tiến sỹ y học <br /> <br /> 5.<br /> <br /> Phan Văn An, Bùi Công Khê và cộng sự. Nghiên cứu chế tạo <br /> vật liệu carbon y sinh để sản xuất và thử nghiệm một số sản <br /> phẩm cấy ghép xương trong cơ thể. Đề tài cấp quốc gia giai <br /> đoạn 2002 – 2005 thuộc chương trình KC – 02 <br /> <br /> 6.<br /> <br /> Phan  Văn  An,  Bùi  Công  Khê,  Nguyễn  Dũng  Việt,  Lê  Ngọc <br /> Dũng,  Nguyễn  Đức  Trọng,  Trần  Văn  Thiết.  Xu  hướng  phát <br /> triển ứng dụng vật liệu y sinh mới PEEK làm tấm vá khuyết <br /> hổng sọ hiện nay trên thế giới và Việt Nam. Y học thực hành <br /> số 779 và 780 năm 2011, trang 44‐53, số đặc biệt hội nghị phẫu <br /> thuật thần kinh Việt Nam lần thức XII <br /> <br /> Đánh  giá  kết  quả  gần:  Tốt  80%;  khá  20%; <br /> kém 0%. <br /> Đánh giá kết quả xa tốt 76%; khá 20%; kém <br /> 4%. <br /> Bàn  về  ưu  nhược  điểm  cải  tạo  hình  tổn <br /> khuyết xương hàm dưới có khuyết lồi cầu bằng <br /> mảnh ghép C‐PEEK do Việt Nam sản xuất. <br /> <br />  <br /> Ngày nhận bài báo:  <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> 2/10/2014 <br /> <br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo:  <br /> <br /> 27/10/2014 <br /> <br /> Ngày bài báo được đăng: <br /> <br /> 5/12/2014 <br /> <br />  <br /> <br /> Kết quả điều trị tốt về giải phẫu, thẩm mỹ và <br /> chức năng ăn nhai. <br /> <br /> Bệnh Lý Sọ Não <br /> <br /> 99<br /> <br />